pomoce do zaliczenia SBN od starszego rocznika.Podstawy Bezpieczeństwa Narodowego (2), Dokumenty(1)


11. Strategia bezpieczeństwa państwa

Rada Ministrów przyjęła opracowaną w Ministerstwie Obrony Narodowej "Strategię Obronności Rzeczypospolitej Polskiej".

Jest to jawny dokument strategiczny, określający podstawowe założenia obronności Polski oraz funkcjonowanie całego systemu obronnego państwa, w tym jego najważniejszego elementu - Sił Zbrojnych RP.

Strategia Obronności RP jest strategią sektorową do Strategii Bezpieczeństwa Narodowego RP, konkretyzującą zawarte w niej zapisy dotyczące obronności. Jest to dokument ważny i potrzebny, gdyż:

─ koncepcyjnie porządkuje całą sferę związaną z obronnością;

─ tworzy wykładnię dla dokumentów obronnych niższego szczebla - jej zapisy będą rozwijane i precyzowane w dokumentach wdrożeniowych, tj. dyrektywach, planach strategicznych i operacyjnych oraz w programach przygotowań obronnych;

─ stanowi ważny komunikat dla polskiego społeczeństwa i partnerów zagranicznych, informujący o żywotnych zagadnieniach dotyczących obronności Polski i wskazujący na otwartą i transparentną postawę naszego kraju w kwestiach związanych z bezpieczeństwem i obronnością państwa.

Ponadto Strategia Obronności RP:

• spełnia wymogi stawiane nowoczesnemu dokumentowi o charakterze strategicznym: ma logiczny i czytelny układ, będący odzwierciedleniem sekwencji problemów strategicznych w dziedzinie obronności (nowoczesna kolejność cyklu strategicznego);

• przedstawia nowoczesne postrzeganie obronności, odmienne od wąskiego utożsamiania jej jedynie z klasycznie pojmowaną obroną terytorium państwa - analiza uwarunkowań obronności uwzględnia tendencje i zagrożenia w globalnym i narodowym środowisku bezpieczeństwa, a także zasady kształtowania polityki obronnej państwa oraz zakres i wymiar jego sojuszniczych powiązań;

• koncepcja obronności, oparta na trzech stanach funkcjonowania państwa (pokoju, kryzysu i wojny), została przedstawiona przez pryzmat misji i zadań realizowanych przez poszczególne elementy systemu obronnego państwa (tj. w ujęciu dynamicznym), a nie z perspektywy jego kształtu strukturalno-organizacyjnego (czyli w ujęciu statycznym);

• szczegółowo analizuje różne aspekty funkcjonowania Sił Zbrojnych RP
─ charakteryzuje ich misje, zdolności operacyjne, organizację oraz strukturę kierowania i dowodzenia;

• rozwija problematykę przygotowań obronnych, eksponując rolę administracji publicznej i wybranych przedsiębiorców jako elementów wykonawczych systemu obronnego państwa;

• szkicuje wizję transformacji Sił Zbrojnych RP.

10. Rola wojska w państwie - jako straży

Wojsko jako straż

0x01 graphic

Rola policji jako straży czuwającej nad porządkiem publicznym. Policja to jedna z kluczowych służb zabezpieczających porządek w państwie. Pól obszaru w których Policja jest aktywna jest bardzo wiele. Do głównych należą zabezpieczenie bezpieczeństwa przeciętnemu obywatelowi, pilnowanie przestrzegania przepisów prawnych ale też przepisów drogowych, prowadzenie dochodzeń mających na celu ujęcie przestępców dokonujących przestępstwa i wiele wiele innych. Policjanci mogą przechodzić na wcześniejszą emeryturę ponieważ ich warunki pracy często są bardzo trudne. Poza tym często policjanci są narażeni na wielogodzinny stres co powoduje że muszą być oni odporni psychicznie. Często pracownicy policji stykają się z zabójstwami lub innymi ciężkimi przestępstwami. W pewnej części społeczeństwa policja nie cieszy się zbyt dużą popularnością chociaż odsetek ten można uznać za marginalny. Fakt ten na pewno nie ułatwia pracy przeciętnemu policjantowi. Są obywatele którzy kojarzą policjanta jako człowieka niechętnego do pomocy tylko czekającego na to żeby wlepić mandat.

Wojsko jako straż

Rola wojska jako instytucji czuwającej nad obronnością państwa.Wojsko jest organem obronnym państwa. W okresie pokoju rola wojska wydaje się być niezbyt istotna. Żołnierze jednak również w czasie pokoju często pomagają choćby przy powodziach lub kataklizmach. Podczas działań wojennych roli wojska nie należy chyba nikomu tłumaczyć. W czasie wojny wojska zadaniem jest prowadzenie działań wojennych mających na celu obronę własnego państwa lub ataku na terytorium nieprzyjaciela. Oznacza to że żołnierz musi być sprawnym i dobrze wyszkolonym człowiekiem aby spełniać powierzone mu zadania. Poza tym powinien on być odporny psychicznie ze względu na obciążenie psychiczne jakie wiąże się z przeprowadzaniem działań wojennych. Fakt ten powoduje że przykładowo do wojska nie bierze się osób z zaburzeniami psychicznymi. Oczywistością jest też fakt że w wojsku człowiek musi umieć obchodzić się z bronią i to z paroma rodzajami broni palnej i nie tylko. Wojskowi podobnie jak policjanci mogą przechodzić na wcześniejsze emerytury choć podczas pokoju przywilej taki wydaje się być nieuzasadniony.

17. Ogólna charakterystyka rodzajów sił zbrojnych

Rola i zadania Sił Zbrojnych PRL w wypracowanym wspólnie systemie obronnym wspólnoty socjalistycznej są adekwatne do zasobów ludzkich oraz potencjału ekonomicznego i naukowo-technicznego, umożliwiającego zaspokojenie najważniejszych potrzeb w zakresie nowoczesnego uzbrojenia i wyposażenia wojsk. Stosownie do roli, miejsca i zadań wynikających z geograficznego, politycznego i strategicznego położenia naszego kraju, został dokonany podział sił zbrojnych na wojska operacyjne i wojska obrony terytorium kraju. Nasze wojska operacyjne stanowią ważny ilościowo i jakościowo element Zjednoczonych Sił Zbrojnych Układu Warszawskiego Główne walory tych wojsk to ich ruchliwość, manewrowość i duża siła ognia. Sprzyja temu wysoki stopień upancernienia i zmechanizowania, dobre wyposażenie w sprzęt pływający i inżynieryjny oraz nowoczesne środki ogniowe. Należy podkreślić, że nasi specjaliści i naukowcy wojskowi posiadają znaczny wkład w rozwój nauki i sztuki wojennej, w wypracowanie założeń sojuszniczej doktryny wojennej oraz konstruktorskiej myśli technicznej i technologicznej.

Uchwała sił zbrojnych

Uchwała VII Zjazdu PZPR poświecona zadaniom rozwoju budownictwa socjalistycznego stwierdza: „Bezpieczeństwo kraju jest nieodzownym warunkiem budownictwa socjalistycznego. Partia nadal będzie działać na rzecz dalszego umacniania siły obronnej państwa, doskonalenia systemu obronnego na rzecz zapewnienia wysokiej sprawności bojowej wojska i należytego wyposażenia go. Troszczyć się będzie o stałe pogłębianie świadomości politycznej oraz zwartości ideowo-moralnej Sił Zbrojnych, o umacnianie społecznego autorytetu i uznania dla żołnierzy spełniających ofiarnie swoje obowiązki wobec socjalistycznej ojczyzny. Należy rozwijać i pogłębiać patriotyczne i internacjonalistyczne wychowanie żołnierzy, doskonalić system szkolenia oraz nieustannie pogłębiać więź wojska ze społeczeństwem. Dalsze rozwijanie przyjaźni i współdziałania ludowego Wojska Polskiego z armiami państw Układu Warszawskiego, zacieśnianie braterskiej więzi z Armią Radziecką służyć będzie umocnieniu sojuszu państw wspólnoty socjalistycznej, jej siły politycznej i obronnej".

Edward Gierek

Podejmując ten problem na III Plenum KC PZPR I sekretarz KC PZPR tow. Edward Gierek stwierdził: „Służba sprawie pokoju, zapobieganie napięciom i konfliktom, uczynienie procesu odprężenia nieodwracalnym — to fundamentalne założenia naszej polityki i doktryny obronnej. Realizujemy ją, zespalając nasz narodowy wysiłek obronny w ramach wspólnoty krajów socjalistycznych — w Układzie Warszawskim". Szkolenie bojowe i polityczne jest procesem nieustannym i ciągłym. Wciąż wzrastają wymagania w tej dziedzinie, aby móc zapewnić odpowiedni wkład w utrwalanie bezpieczeństwa całej wspólnoty socjalistycznej zespolonej w Układzie Warszawskim. Wszyscy żołnierze ludowego Wojska Polskiego w trudzie codziennego szkolenia, doskonaląc swój kunszt bojowy, wzbogacają tradycyjny dorobek braterstwa broni z Armią Radziecką i innymi armiami Układu Warszawskiego o nowe istotne treści, niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa naszych krajów. Siły reakcyjne, militarystyczne i przeciwne odprężeniu międzynarodowemu nie wyrzekły się walki z ideologią marksistowsko-leninowską ani ataków na państwa socjalistyczne. W walce tej stosowały i stosują różne formy i metody, dostosowując je do sytuacji międzynarodowej, do aktualnego układu sił na świecie.

Siły Zbrojne RP to podstawowy element systemu obronności państwa, przeznaczony do ochrony i obrony jego interesów, wykorzystywany jako czynnik odstraszania, wymuszania i utrzymania pokoju lub w razie konieczności do prowadzenia walki zbrojnej.

Ze względu na charakter prowadzonych działań i strukturę organizacyjną siły zbrojne dzielą się na wojska operacyjne i obrony terytorialnej. Ze względu na środowisko w jakim prowadzone są działania na rodzaje sił zbrojnych: wojska lądowe, siły powietrzne i marynarkę wojenną. W skład sił zbrojnych wchodzi Sztab Generalny jako organ planowania wykorzystania sił zbrojnych, a w czasie wojny Naczelne Dowództwo wraz ze zmobilizowanymi jednostkami.

Siły Zbrojne RP są zasadniczym instrumentem państwa, przeznaczonym do skutecznego wspierania jego polityki bezpieczeństwa.

Miejsce i rola Sił Zbrojnych RP w architekturze bezpieczeństwa państwa wynikają z potrzeb obrony narodowej, zobowiązań sojuszniczych oraz uczestnictwa w działaniach na rzecz międzynarodowego pokoju i stabilności.

Siły zbrojne zapewniają:

W tym celu SZ RP utrzymują w gotowości niezbędny potencjał środków wojskowych do przeciwdziałania lub usuwania przyczyn i skutków zewnętrznych oraz wewnętrznych zagrożeń bezpieczeństwa państwa.

Siły Zbrojne RP wydzielają również określony, przez odrębne porozumienia, potencjał do zintegrowanej struktury wojskowej NATO.

Będą też uczestniczyć w operacjach kryzysowych UE, zgodnie z deklaracjami politycznymi państwa. Komponenty SZ RP przewidywane do użycia w operacjach NATO mogą być również włączone do operacji wojskowych Unii Europejskiej. Każdorazowo jednak akt tego rodzaju wymaga oddzielnej decyzji Prezydenta RP.

Wspólny wysiłek zbrojny państw sojuszniczych i UE jest podstawowym narzędziem kształtowania i stabilizowania międzynarodowego bezpieczeństwa europejskiego, euroatlantyckiego i globalnego. Wspiera on wysiłki dyplomatyczne społeczności międzynarodowej zmierzające do przeciwdziałania powstawaniu lokalnych i regionalnych konfliktów oraz ich pokojowego rozwiązywania.

W przypadku wyczerpania możliwości i środków pokojowych w rozwiązywaniu zarzewia konfliktu, wydzielone komponenty SZ RP, na podstawie odrębnych decyzji politycznych kierownictwa państwa, mogą uczestniczyć w interwencji zbrojnej poprzez podjęcie działań prewencyjnych, reagowania kryzysowego, obronnych lub stabilizacyjnych w ramach ONZ, OBWE, NATO, UE bądź doraźnie organizowanych koalicji.

Siły Zbrojne RP są przygotowywane do skutecznego przeciwdziałania określonym zagrożeniom zewnętrznym i wewnętrznym godzącym w narodowy interes bezpieczeństwa państwa oraz do uczestniczenia w operacjach reagowania kryzysowego i wojennych.

Zasadnicze zadania Sił Zbrojnych RP

Punktem wyjścia mającym prowadzić do ustalenia modelu SZ RP (struktur organizacyjnych, systemu dowodzenia oraz uzbrojenia i wyposażenia) powinno być określenie dla nich zadań (teraźniejszych i przewidywanych) przede wszystkim w systemie obronnym państwa, ale także w systemie sojuszniczym.

Ogólne zadania dla Sił Zbrojnych RP są określane przez czynniki polityczne, w związku z tym kierownictwo polityczne państwa (mając cały czas na względzie bezpieczny byt i rozwój państwa) winno je wygenerować na podstawie realizowanych interesów państwa, przewidywanych zagrożeń, misji do wypełnienia oraz zobowiązań międzynarodowych, czyli uogólniając na podstawie uwarunkowań politycznych, społecznych i militarnych. Z prowadzonych analiz wynika, że spośród uwarunkowań politycznych, społecznych i militarnych podstawowe znaczenie dla określenia zadań będą miały: zagrożenia, uczestnictwo w sojuszu, wola obrony wartości narodowych przez społeczeństwo. Następnie wojskowe dowództwa (strategiczne i operacyjne) na podstawie określonych zasadniczych zadań polityczno-wojskowych dla sił zbrojnych precyzuje bardziej szczegółowe zadania i wymagania operacyjne dla podległych wojsk (patrz zał. 2.).

Warto podkreślić, że analiza aktualnej (prognozowanej) sytuacji geopolitycznej i militarnej w Europie pozwala dostrzec wiele czynników wpływających pośrednio i bezpośrednio na zmianę charakteru zadań SZ RP (rys. 2).

Dokumentem pierwotnym określającym ogólne zadania dla sił zbrojnych jest Strategia bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej, w której ponadto określono, że przekazane zadania mają być skonkretyzowane w narodowych i sojuszniczych planach obrony. W Strategii bezpieczeństwa... przewiduje się gotowość Sił Zbrojnych RP do wykonania czterech rodzajów zadań strategicznych:

  1. zadań obronnych - odparcie agresji na terytorium Polski lub innego państwa sojuszniczego;

  2. zadań reagowania kryzysowego (także w ramach misji międzynarodowych poza obszarem RP);

  3. zadań stabilizacyjnych i prewencyjnych (w czasie pokoju).

4) zadań związanych z występowaniem zagrożeń pozamilitarnych (klęski żywiołowe, katastrofy).

Rozpatrując przedstawione powyżej zasadnicze zadania postawione siłom zbrojnym, widać ich częściową nierealność, pewną niejasność oraz zbytnie skierowanie uwagi na zabezpieczenie interesów sojuszników (organizacji międzynarodowych). Powstaje więc pytanie, czy mając takie ograniczenia ekonomiczno-finansowe, a w związku z tym nienowoczesną i niedoinwestowaną armię, możemy sobie pozwolić w bliskiej perspektywie czasowej na realizację powyższych zadań? Przecież zadania na tym szczeblu kierowania państwem stawia się po to, by je realizować, gdyż stają się one bazą do ich dalszej operacjonalizacji. Poza tym, najpierw należałoby priorytetowo traktować własne bezpieczeństwo, dopiero zając się bezpieczeństwem innych, gdyż słynny Artykuł V Traktatu, nie daje nam żadnych gwarancji, lecz tylko daje możliwość udzielenia wsparcia przez inne nacje z NATO.

0x08 graphic

Drugim niejasnym elementem są zadania dotyczące reagowania kryzysowego, ponieważ nie wiadomo, czy zadania z tej grupy dotyczą tylko sfery militarnej (operacje realizowane poza Artykułem V Traktatu) czy także sfery niemilitarnej (np.: zwalczanie klęsk żywiołowych, terroryzmu, handlu narkotykami, przestępczości zorganizowanej, itp.)?

Wyjaśnia i dokładniej precyzuje zadania do realizacji przez SZ RP następny dokument rangi państwowej, jest to Strategia wojskowa Rzeczypospolitej Polskiej. Na podstawie dwóch wspomnianych powyżej zasadniczych dokumentów rozwinięte zostały zasadnicze zadania przewidziane do realizacji przez SZ RP.

Zadanie pierwsze związane z odparciem bezpośredniej agresji na własne terytorium lub na inne państwo sojusznicze będzie polegało na:

Powyższe zadania przewidziane dla wojsk operacyjnych będą wspierane działaniami sił obrony terytorialnej, polegającymi na:

Do wykonania zadań operacyjnych w wypadku agresji na inne państwo sojusznicze wydzielone są i mogą być użyte polskie siły o wysokiej gotowości do działań związki taktyczne i oddziały WL, SP i MW:

Sprawna realizacja zadań zapisanych w Strategii wojskowej RP będzie możliwa jeśli w czasie pokoju Siły Zbrojne RP zostaną przygotowane do działań w ramach koalicyjnej obrony NATO i innych misji Sojuszu.

Również przez rozwijanie współpracy z armiami państw spoza NATO realizującymi program „Partnerstwo dla Pokoju”, w tym konsultacje, wspólne ćwiczenia i pomoc wojskowa oraz tworzenie wielonarodowych formacji przygotowywanych do operacji wymuszania (wspierania) pokoju. Także przez przygotowanie i utrzymanie sił i środków do użycia w sytuacjach nadzwyczajnych (wyjątkowych) klęsk żywiołowych, awarii przemysłowych i katastrof, w postaci pododdziałów ratownictwa inżynieryjnego, czy chemicznych i radiacyjnych zespołów awaryjnych. Obecne wyzwania nakazują także przygotować wydzielone jednostki z sił zbrojnych do użycia ich w wypadku zagrożeń o charakterze paramilitarnym jak terroryzm, zorganizowana przestępczość, czy rozprzestrzenianie broni masowego rażenia i wszelkiego rodzaju trucizn (narkotyków).

Stabilizujący się okres względnego pokoju w Europie może spowodować, że siły zbrojne będą spełniać głównie funkcje prewencji, interwencji i przywracania porządku.

Kolejne zadanie dotyczy reagowania na zaistniały kryzys, także w ramach misji organizowanych pod egidą międzynarodową. To zadanie mogą realizować siły odpowiednio przygotowane o charakterze raczej policyjnym. Będą one izolowały rejony objęte konfliktem oraz wywierały militarną i pozamilitarną presję na zwaśnione strony, a także mogą udzielać pomocy organizacyjnej, humanitarnej i doradczej stronom konfliktu, a kiedy te działania zawiodą mogą bezpośrednio wymusić pokojowe rozwiązanie przez rozdzielania stron i ich rozbrojenie. W tym celu przewiduje się szkolić i przygotowywać pododdziały wojsk lądowych wraz z jednostkami zabezpieczenia.

Wykonywanie zadań stabilizacyjnych i prewencyjnych w czasie pokoju będzie zależało od utrzymania ciągłej gotowości sił do podjęcia działań poza granicami kraju, wspólnie z siłami zbrojnymi innych państw. Może ono polegać na:

Biorąc pod uwagę przedstawione wyżej zadania (pogrupowane według założeń zawartych w dokumentach rangi państwowej), można je dodatkowo uporządkować według dwóch kryteriów (zał. 3):

1) charakteru (czy są militarne czy nie);

2) miejsca realizacji.

Podsumowując przedstawione główne zadania (teraźniejsze i przyszłe) dla Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, można wyciągnąć pewne wnioski w stosunku do transformacji jakim one podlegają:

  1. mniejsze prawdopodobieństwo wybuchu konfliktu zbrojnego, powoduje powiększenie zakresu zadań o charakterze niemilitarnym - potrzeba specjalistycznego wyposażenia JW oraz szkolenia;

  2. członkostwo w sojuszu sprawia, że nastąpiła możliwość wykonywania zadań w ramach wielonarodowych operacji połączonych - konieczność odpowiedniego wyposażenia, organizacji wojsk i dowództw, procesu dowodzenia, szkolenia kadry, ponadto operacje te będą często prowadzone poza obszarem kraju - konieczność rozwoju logistyki oraz transport (w operacjach NATO za logistykę sił wydzielonych jest odpowiedzialne dowództwo narodowe);

  3. członkostwo w NATO to w razie kryzysu lub wojny możliwość wsparcia ze strony wojsk sojuszniczych, stąd gotowość do pełnienia funkcji państwa-gospodarza (HNS - Host Nation Support), czyli przygotowanie przez państwo odpowiedniej infrastruktury (wydzielenie sił i środków, nowe uregulowania prawne);

4) zmniejszenie stanów osobowych SZ RP na czas „P”, a z drugiej strony duża ilość różnorodnych misji do wypełnienia, stwarza potrzebę przewartościowania zadań w zakresie przygotowania systemu mobilizacyjnego, który powinien być szybki, elastyczny, wydajny) oraz w zakresie szkolenia rezerw osobowych (w perspektywie przygotowanie rezerw osobowych do misji i operacji pokojowych);

5) zmniejszenie groźby wybuchu konfliktu o charakterze globalnym (mniejsze prawdopodobieństwo wykonywania zadań wojennych), a z drugiej strony konieczność powstrzymywania zagrożeń pokoju i bezpieczeństwa legła u podstaw wyznaczenia SZ RP nowych zadań, rozszerzając ich tradycyjne funkcje o działania pozawojenne (operacje inne niż wojna) w okresie kryzysu i w czasie pokoju;

6) ukształtowanie się demokracji, cywilnej kontroli nad armią oraz jawność budżetu wojska (duża świadomość podatnika odnośnie wydawanych środków) powoduje konieczność przewartościowania w zakresie zadań dotyczących kontaktu SZ RP ze społeczeństwem, mediami oraz organizacjami zarówno w czasie ćwiczeń, jak i operacji pokojowych - konieczność stworzenia profesjonalnych komórek w dowództwach oraz wprowadzenia technik „Public Relation”).

Ewolucja w poglądach na struktury organizacyjne sił zbrojnych będzie zmierzała w kilku kierunkach (zał. 4.):

W tworzonych Siłach Zbrojnych RP (model 2008) obowiązuje następujący wielofunkcyjny ich podział:

  1. Typy sił (jednostek wojskowych):

  • Kategorie przeznaczenia sił (jednostek wojskowych):