Historia i terminologia geografii turystycznej

Historia turystyki na świecie:

• 9 tys. r.p.n.e - pielgrzymki w Starożytnym Egipcie

• VIII w. p.n.e - pielgrzymki w Starożytnej Grecji

• VI w. p.n.e - Rzym, Indie

• na sile przybrały pielgrzymki w średniowieczu (Włochy, Hiszpania, Francja, Indie, Chiny, Palestyna)

• Marco Polo (Włoch, do Chin); XIV w. - Ibn Batuta, Ai Ibrizi, Ibrahim Ibn Jakup

• pierwsze zajazdy, hotele - Włochy, XIV w.

• turystyka lecznicza - XVI w.

• turystyka poznawcza, wypoczynkowa, zdrowotna, religijna - XVIII w.

• epoka oświecenia - ruch pielgrzymkowy (Włochy, Francja, Wielka Brytania, Grecja, Rosja, Niemcy, USA, Australia, Brazylia)

• przełom XIX i XX w. - pielgrzymki międzykontynentalne na linii Europa-Ameryka, Europa-Afryka, Europa-Australia, ruchy spontaniczne bez organizacji

• pierwsza zorganizowana wycieczka - 1841, Wielka Brytania, Thomas Cook

• pierwszy przewodnik po Anglii, 1845

• pierwsza organizacja ruchu turystycznego - Węgry, Czechy, Rosja, Francja, Niemcy

• I poł. XIX w. - rewolucja techniczna - maszyna parowa (pociąg), samochód, samolot, prom kosmiczny

• I poł. XX w. - regres ruchu turystycznego z powodu wojen światowych

• II poł. XX w. - renesans

Historia turystyki w Polsce:

• ruchy pielgrzymkowe, wędrówka cesarza niemieckiego Ottona III w 100) (zjazd gnieźnieński)

• XVI w. - pierwsze prace zawierające opisy krajoznawcze (Marcin Kromer)

• XVI w. - opis wycieczki turystycznej w Tatry (Beata Łaska)

• przełom XVI i XVII w. - liczne opisy walorów turystycznych Polski

• XVII w. - opisy konkretnych tras i szlaków turystycznych (Stanisław Staszic, Jan Ursyn-Niemcewicz, Tadeusz Kościuszko)

• XIX w. - rozwija się turystyka pobytowa, atrakcyjne miejsca o funkcjach uzdrowiskowych (Cieplice Śląskie, Lądek Zdrój, Kudowa Zdrój, Iwonicz Zdrój, Kołczyn Zdrój, Dusznik Zdrój, Kołobrzeg, Sopot, Krynica, Świnoujście, Zakopane)

• XIX w. - budowa infrastruktury turystycznej, powstaje pierwsze schronisko 1874 nad Morskim Okiem, Sudety (Karpacz i Szklarska Poręba), Ciechocinek, Nałęczów

• XX w. - rozwija się turystyka wycieczkowa ( o charakterze poznawczym)

• 1945 - nacjonalizacja (upaństwowienie) infrastruktury turystycznej w ramach Orbisu

• 1954 - Główny Komitet Kultury Fizycznej organizuje ruch turystyczny

• 1960 - Główny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki; Gromada i Almatur

• po 1990 - restrukturyzacja gospodarki narodowej, powstanie licznych organizacji turystycznych, biur podróży

turyzm - złożone zjawisko obejmujące społeczno-kulturowe, gospodarcze, prawno-polityczne, przyrodnicze i przestrzenne uwarunkowania oraz przebieg i następstwa turystyki

geografia turyzmu:

1. dyscyplina geografii zajmująca się przyrodniczymi oraz antropologicznymi uwarunkowaniami i następstwami ruchu turystycznego

2. dyscyplina zajmująca się badaniem przestrzennego zróżnicowania społeczno-kulturowego, gospodarczego, prawno-politycznego, przyrodniczego uwarunkowania turystyki oraz zagospodarowania turystycznego

geografia turystyczna - część geografii stosowanej, która zajmuje sie ocena oraz opisem środowiska przyrodniczego i kulturowego na potrzeby turystyki

turysta - osoba, znajdująca się dobrowolnie czasowo poza miejscem stałego pobytu i środowiska związanym z codziennością

podróżny - osoba podróżująca poza miejscem stałego zamieszkania

turystyka - zjawisko przestrzenne, społeczno-kulturowe i ekonomiczne polegające na dobrowolnej czasowej zmianie miejsca stałego pobytu człowieka w celach wypoczynkowych, poznawczych, intelektualnych i emocjonalnych

ekonomika turystyki:

1. zajmuje się potrzebami turystycznymi, dobrami i usługami turystycznymi oraz produktem turystycznym

2. jako nauka analizuje: kształtowanie się cen na rynku turystycznym, popyt, podaż i rentę turystyczną; rolę i znaczenie turystyki w gospodarce; relacje turystyki z produktem krajowym brutto; bada wpływ turystyki na zatrudnienie w gospodarce turystycznej i paraturystycznej

rekreacja - wszelkie czynności podejmowane dla regeneracji sił przejawiające się w formie uczestnictwa w rozrywkach kulturowych, sportowych czy ruchach turystycznych

ruch turystyczny - ogół przestrzennych przemieszczeń ludzi związanych z dobrowolną czasowa zmiana miejsca pobytu, środowiska i rytmu życia

przestrzeń turystyczna - część przestrzeni geograficznej i społeczno-ekonomicznej, w której zachodzą zjawiska turystyczne obliczone na zaspokojenie określonych potrzeb

potrzeby turystyczne - zespół potrzeb człowieka związanych z koniecznością regeneracji sił fizycznych i psychicznych oraz rozwoju własnej osobowości w aspekcie turystycznym

region turystyczny - obszar charakteryzujący się określonymi walorami turystycznymi oraz recepcyjnymi do którego jako atrakcyjnego kieruje się ruch turystyczny

walory turystyczne - zespół elementów środowiska przyrodniczego oraz antropogenicznego

miejscowość turystyczna - jednostka osadnicza posiadająca walory turystyczne, infrastrukturę turystyczną i dostępność komunikacyjną (Zakopane)

zagospodarowanie turystyczne - wynik działalności mającej na celu przystosowanie przestrzeni przyrodniczej do potrzeb ruchu turystycznego

dostępność turystyczna - możliwość dojazdu środków komunikacyjnych do obranego celu, system połączeń komunikacyjnych szlaków i tras turystycznych

atrakcyjność turystyczna - cechy charakterystyczne dla danego regionu, przyciągające turystów dzięki walorom przyrodniczym, klimatu, pomnikom historii i kultury materialnej

chłonność turystyczna - max liczba uczestników ruchu turystycznego, którzy mogą równocześnie przebywać na danym obszarze nie powodując antropopresji walorów środowiska przyrodniczego

pojemność turystyczna - pojemność bazy noclegowej, żywieniowej i towarzyszącej, przy określeniu max liczby uczestników

funkcja turystyczna - działalność społeczno-ekonomiczna, która jest ukierunkowana na obsługę ruchu turystycznego

produkt turystyczny - zasoby turystyczne danego obszaru zagospodarowanego turystycznie (infrastruktura) łącznie ze sfera usług

Zasoby i walory turystyczne

zasoby turystyczne - występujące w przestrzeni elementy środowiska przyrodniczego, które w świetle oceny stanowią potencjalne walory turystyczne

walory turystyczne - elementy środowiska przyrodniczego i antropogenicznego, które decydują o atrakcyjności turystycznej danej miejscowości lub określonego obszaru

Podział walorów turystycznych:

1. przyrodnicze istotne dla:

1. turystyki masowej (morze, góry, jeziora)

2. turystyki kwalifikowanej (alpinizm, turystyka rowerowa, żeglarstwo)

2. antropogeniczne istotne dla:

1. turystyki masowej (obiekty sakralne, zabytki architektury i budownictwa, muzea)

2. turystyki kwalifikowanej (specjalistyczne muzea dla elitarnej grupy)

Zasoby i walory przyrodnicze:

1. ukształtowane bez ingerencji człowieka:

1. osobliwości fauny i flory (tysiąc letnie dęby, żubry, bociany)

2. łańcuchy pasm gór (Tatry, Alpy)

3. morza (M. Śródziemne, Bałtyckie, Karaibskie)

4. przełomy rzek (Dunajca, Kolorado)

5. jeziora (Śniardwy, Hańcza, Morskie Oko, Mamry)

6. wodospady (Niagara)

7. gejzery (Islandia, Park Yellow Stone)

8. wulkany

9. rafy koralowe, ciepłe wody podzwrotnikowe

10. jaskinie, groty (Jaskinia Raj w Chęcinie)

11. wydmy

12. pustynie

13. głazy narzutowe

2. utworzone przez człowieka:

1. parki zabytkowe

2. muzea i zbiory przyrodnicze

3. ogrody botaniczne i zoologiczne

4. parki narodowe, krajobrazowe, punkty widokowe

Zasoby i walory antropogeniczne:

- zabytki działalności gospodarczej i techniki (młyny wodne, wiatraki, dymarki; Kanał Augustowski)

- obiekty historyczno-wojskowe (Osowiec Twierdza, Grunwald, Malbork)

- miejsca i muzea martyrologii (Majdanek, Oświęcim)

- muzea i rezerwaty archeologiczne

- muzea etnograficzne, skanseny

- muzea sztuki

- muzea biograficzne (Żelazowa Woda)

- miejsca ruchu pielgrzymkowego (Mekka, Medyna, Częstochowa, Grabarka, Święta Woda)

Ocena zasobów i walorów turystycznych:

- relacje między turystami a przestrzenią turystyczną

- model ruchu turystycznego

Relacja miedzy turystami a przestrzenią

System wartości ← Percepcja ← Filtry percepcyjne ← Receptory percepcyjne ← Informacje

↓

Wyobrażenia przestrzeni → Cechy przestrzeni

turystycznej turystycznej

↓

Ograniczenia → DECYZJE ← Zachowania turystyczne

- ocena atrakcyjności turystycznej (rzeźba terenu, wody, lasy, infrastruktura turystyczna, zabytki, pomniki, muzea, rozrywka, cena)

Rejony turystyczne Europy:

1. śródziemnomorski (Włochy, Grecja, Monako, Watykan, Francja, Malta, San Marino)

2. czarnomorski (Rumunia, Ukraina, Mołdawia, Bułgaria)

3. pirenejski (Hiszpania, Portugalia, Andora)

4. adriatycki (Chorwacja, Serbia, Słowenia, Macedonia, Albania, Bośnia i Hercegowina)

5. alpejski (Austria, Szwajcaria, Lichtenstein)

6. północnoeuropejski (Norwegia, Dania, Finlandia, Szwecja, Islandia)

7. bałtycki (Litwa, Łotwa, Estonia)

8. środkowoeuropejski (Czechy, Słowacja, Polska)

9. wschodnioeuropejski (Rosja, Białoruś)

10. zachodnioeuropejski (Niemcy, Belgia, Holandia, Luksemburg)

11. wysp brytyjskich (Wielka Brytania, Irlandia)

REGION ŚRÓDZIEMNOMORSKI:

Skład (zasięg terytorialny): Włochy, Grecja, Monako, Watykan, Francja, Malta, San Marino

Walory regionu i jego popularność:

- walory naturalne: klimat, morze, plaże, rzeki, jeziora, lasy, góry

- walory kulturowe: architektura, zabytki historyczne, infrastruktura turystyczna i paraturystyczna, tradycje

- popularność: popularny w aspekcie turyzmu; absorbuje 50% ruchu turystycznego Europy, 30% ruchu turystycznego świata

Subregiony:

1. Francja:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni:

50% niziny (Basen Paryski w obrębie stolicy kraju, Gaskonia, Normandia)

25% wyżyny do 500 m n.p.m. (Ardeny, Wogezy dolne)

20% góry do 2000 m n.p.m. (Wogezy górne, Masyw Centralny)

5% góry wysokie powyżej 2000 m n.p.m. (Alpy, Pireneje)

- warunki klimatyczne: dominuje klimat umiarkowany, płd. część Francji (klimat śródziemnomorski), w Alpach klimat górski, dobre nasłonecznienie, wysokie temperatury

- sieć wód powierzchniowych: bogata, głównie rzeki (Loara, Sekwana, Rodan), jeziora, dobrze zagospodarowane i przystosowane do ruchu turystycznego

- komunikacja (dobrze rozwinięta): autostrady i inne drogi, linie kolejowe (sieci), samoloty (Concorde)

- infrastruktura turystyczna: bardzo dobrze rozwinięta baza noclegowa, 4 mln miejsc noclegowych, 1,2 mln hotelowych, głównie w strefach śródziemnomorskiej, alpejskiej, paryskiej; bardzo dobrze rozwinięta baza gastronomiczna

2. rejony ruchu turystycznego:

- wybrzeże śródziemnomorskie (Lazurowe Wybrzeże, Riwiera Turecka, dobrze utrzymane plaże)

- rejon atlantycki

- Korsyka

- Alpy Francuskie (Mount Blanc 4807 m n.p.m., Chamonix, Grenoble)

- Pireneje

- Masyw Centralny

- Dolina Loary

- Dolina Rodanu

- rejon paryski (Paryż - centrum mody światowej)

3. skala ruchu turystycznego:

- ogromna

- turystyka zagraniczna ponad 70 min osób/rok; 83% z Europy (Niemcy, Belgowie, Holendrzy)

- turyści spoza Europy (Brazylia)

- średnie wpływy dewizowe, ponad 30 mld USD/rok

- saldo dodatnie 12 mld USD/rok

2. Włochy:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni:

80% strefa gór i przedgórzy (Alpy, Apeniny)

20% niziny (Niz. Padańska na północy, Niz. Apulii na południu)

- klimat: dominuje klimat śródziemnomorski, górski

- sieć wód powierzchniowych: bardzo uboga, rzeki krótkie (Pad - największa), mało jezior (bo nie było epoki lodowcowej)

- komunikacja: perfekcyjna, autostrady, samoloty

- infrastruktura turystyczna: bardzo dobrze rozwinięta baza noclegowa, 4,5 mln miejsc noclegowych, 2 mln hotelowych

2. rejony ruchu turystycznego:

- rejon centralny (Rzym i okolice)

- rejon południowy (Neapol, Wulkan Wezuwiusz, Sycylia, Sordyna)

- Morze Tyrańskie

- rejon północny (Florencja, Riwiera Adriatycka, Siena)

- rejon Lombardii (Jez. Garda, Mediolan i okolice)

- północno-zachodni (Turyn, San Reno, Riwiera Liguryjska, Genua)

- rejon pólnocno-wschodni (Wenecja, Padwa, Werona, Bolonia)

3. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 60 mln osób/rok, 93% z Europy (Niemcy, Szwajcarzy, Francuzi)

- wpływy dewizowe, 30 mld USD/rok

- saldo dodatnie przekracza 12 mld USD/rok

3. Grecja:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni:

80% strefa gór i przedgórzy (Góry Dynarskie, Góry Rodopy)

20% niziny nadmorskie

- klimat: śródziemnomorski

- sieć wód powierzchniowych: uboga

- komunikacja: kiepsko rozwinięta komunikacja lądowa, dobrze rozwinięta morska

- infrastruktura turystyczna: baza noclegowa dobrze rozwinięta, 1 mln miejsc noclegowych

2. rejony ruchu turystycznego:

- Grecja centralna (Ateny, Delfy, Zatoka Korycka, Koryntia)

- Grecja północna (Saloniki, Góra Olimp)

- Półwysep Peloponeski (Korynt, Sparta, Olimpia)

- wyspy Kreta, Rodos, Korfu, Eubea

3. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 11 mln osób/rok

- wpływy dewizowe 5,2 mld USD/rok

- saldo dodatnie 3,5 mld USD/rok

REGION CZARNOMORSKI:

Zasięg terytorialny: Ukraina, Mołdawia, Rumunia, Bułgaria

Walory regionu:

- walory naturalne: klimat (kształtowany głównie przez morze i góry), rzeki, jeziora, góry, morze, wody lecznicze

- walory kulturowe: zabytki historyczne, infrastruktura lecznicza, uzdrowiskowa

Subregiony:

1. Rumunia:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni zróżnicowane

30% góry (Karpaty Południowe, Karpaty Wschodnie, Góry Bihorskie)

37% wyżyny (Siedmiogrodzka, Mołdawska, Dobrudża)

33% niziny (Wołoska, Węgierska)

- warunki klimatyczne: klimat śródziemnomorski, umiarkowany (zachód), kontynentalny (północ, północny-wschód)

- sieć wód powierzchniowych: rzeki (Dunaj, Prut); nieliczne jeziora, szczególnie w górach

- komunikacja: zróżnicowana, słabo rozwinięta

- infrastruktura turystyczna: baza noclegowa - 160 tys. miejsc hotelowych

2. rejony ruchu turystycznego:

- rejon czarnomorski (80 km wzdłuż Morza Czarnego ze wskazaniem na część południową, bo północna jest zabagniona; miejscowości: Wenus, neptun, Konstanca)

- Karpaty (zróżnicowany klimat, wody lecznicze szczególnie siarczanowe, kurorty)

3. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 3 mln osób/rok

- wpływy dewizowe 260 mld USD/rok

- bilans ujemny

2. Bułgaria:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni

65% góry (Bałkany, Rodopy)

10% kotliny (Bałkany)

25% niziny (Naddunajska, Tracka)

- warunki klimatyczne: klimat umiarkowany ciepły, śródziemnomorski

- sieć wód powierzchniowych: rzeki (Dunaj, Marica), nieliczne jeziora

- komunikacja: zróżnicowana, słabo rozwinięta

- infrastruktura turystyczna: baza noclegowa - 100 tys. miejsc hotelowych

2. rejony ruchu turystycznego:

- pobrzeże Morza Czarnego (kurorty: Warna, Burgas, Słoneczny Brzeg; klimat, plaże, jeziora lagunowe, infrastruktura turystyczna przyzwoita, kąpieliska, uzdrowiska)

- masyw Gór Riła (źródła mineralne, uzdrowiska, jeziora górski)

- góry Pirin (uzdrowiska , wody lecznicze)

- rejon Rodopów (uzdrowiska, zabytki sakralne)

3. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 5 mln osób/rok

- wpływy dewizowe 1 mld USD/rok

- bilans dodatni

3. Ukraina:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni

góry (Karpaty Wschodnie, Góry Krymskie)

wyżyny (Wołyńska, Podolska, Azowska, Doniecka)

niziny (Czarnomorska, Poleska, Naddnieprzańska)

- warunki klimatyczne: klimat umiarkowany kontynentalny (północ), śródziemnomorski (południe)

- sieć wód powierzchniowych: gęsta, dobrze rozwinięta sieć rzeczna (Dniepr, Dniestr, Doniec, Boh), niewiele jezior

- komunikacja: rozwinięte są wszystkie rodzaje, kiepska jakość dróg, trudności komunikacyjne

- infrastruktura turystyczna: baza noclegowa - 160 tys. miejsc noclegowych o dośc kiepskim, wątpliwym i niskim standardzie

2. rejony ruchu turystycznego:

- rejon zachodni (Polesie Wołyńskie, Wyżyna Podolska, Karpaty Wschodnie, Dniestr, Lwów, Kamieniec Podolski, Zbaraż, Halicz, Chocim, Krzemienica)

- rejon naddnieprzański (Kijów)

- rejon południowy (wybrzeże Morza Czarnego, półwysep Krymski, Jałta, Odessa, słone jeziora, wody lecznicze, uzdrowiska, formy krasowe)

3. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 6 mln osób/rok

- wpływy dewizowe 5,5 mld USD/rok

- bilans dodatni 1 mld USD/rok

4. Mołdawia:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni: monotonne, równiny

- warunki klimatyczne: klimat łagodny, zdrowy, wysokie średnie temperatury roczne, długi okres wegetacji

- komunikacja: słabo rozwinięta

- infrastruktura turystyczna: baza noclegowa - 5700 miejsc

2. rejony ruchu turystycznego: brak wyrazistych

3. skala ruchu turystycznego: turystyka lokalna

REGION PIRENEJSKI:

Zasięg terytorialny: Hiszpania, Portugalia, Andora

Walory naturalne: położenie, klimat, rzeki, ocean, morze, góry

Walory kulturowe: zabytki architektury

Subregiony:

1. Hiszpania:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni:

65% powyżej 500 m n..p.m. (Meseta Hiszpańska, Góry Pireneje, G. Hoeryjskie, G. Betyckie, G. Kantabryjskie, G. Kastylijskie - Kordyliery Centralne)

35% niziny nadmorskie

- warunki klimatyczne: klimat morski (wilgotny, mała amplituda temp., roczna temp. Wysoka), klimat śródziemnomorski, wpływ ma tez Sahara

- sieć wód powierzchniowych: rzeki (Tag, Duero, Ebro, Gwadiana, Gwadalkiwir), mało jezior

- komunikacja: lądowa słabo rozwinięta, znakomicie rozwinięta morska, wodna, porty (Barcelona, Kadyks, Bilbao)

- infrastruktura turystyczna: baza noclegowa - 1,5 mln miejsc hotelowych, 600 tys. miejsc campingowych

2. rejony ruchu turystycznego:

- rejon wybrzeża śródziemnomorskiego (Walencja, plaże, czyste i ciepłe wody, wysokie temp., Kartagena, Malaga, Barcelona, Alkmena, Kadyks, Rosa)

- wyspy Baleary (na południu, Majorka, Minorka, Ibiza, Formentera)

- wyspy Kanaryjskie (obok Afryki, na zachód od Maroka)

3. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 50 mln osób/rok

- wpływy dewizowe 30 mld USD/rok

- bilans dodatnie 25 mld USD/rok

2. Portugalia:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni: dominują wyżyny i góry (maksymalna wysokość 2000 m n.p.m.)

- warunki klimatyczne: klimat oceaniczny, morski

- komunikacja: lądowa słabo rozwinięta, bardzo dobrze rozwinięta morska, wodna

- infrastruktura turystyczna: baza noclegowa - 200 tys. miejsc hotelowych, 220 tys. miejsc campingowych

2. rejony ruchu turystycznego:

- wybrzeże atlantyckie (Porto, Nazare, Lizbona, Setubal)

- Azory (na zachodzie)

- wyspa Madera (na płd.- zach.)

3. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 12 mln osób/rok

- wpływy dewizowe 5,5 mld USD/rok

- saldo dodatnie 3 mld USD/rok

3. Andora:

1. dominują góry (Pireneje)

2. 80% dochodu narodowego pochodzi z turystyki

3. turystyka górska, zimowa

4. w turystyce zatrudniona jest większość ludzi

5. 60000 mieszkańców

6. obsługa tranzytu międzynarodowego

REGION ADRIATYCKI

Zasięg terytorialny: Serbia (Jugosławia), Chorwacja, Słowenia, Macedonia, Bośnia i Hercegowina, Albania

Walory przyrodnicze: położenie (Płw. Bałkański), morze, klimat, góry, ukształtowanie powierzchni

Walory kulturowe: różnorodność etniczna, kulturowa i religijna, różnice poziomu rozwoju gospodarczego

Subregiony:

1. Serbia (Jugosławia):

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni zróżnicowane (Góry Dynarskie, Wschodnio-Serbskie, Nizina Węgierska)

- warunki klimatyczne: zróżnicowane, klimat śródziemnomorski, umiarkowany-ciepły (południe), kontynentalny (północ), górski

- sieć wód powierzchniowych: rzeki (Dunaj, Morawa, Sara, Cisa, Drina, Drawa); źródła mineralne, zjawiska krasowe (jaskinie), kaniony

- infrastruktura turystyczna: baza noclegowa (regres) - 90 tys. miejsc noclegowych

2. rejony ruchu turystycznego:

- ośrodki miejskie (Belgrad i okolice, Nowy Sad, Prisztina, Pogorica)

- dolina Dunaju

- Góry Dynarskie

- wybrzeże adriatyckie

3. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 280 tys. os/rok

- wpływy dewizowe 39 mln USD/rok

2. Chorwacja:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni

góry (Dynarskie ze skał wapiennych), Wybrzeże Dalmatyńskie, Nizina Węgierska, zjawiska krasowe (jaskinie, leje, wywierzyska)

- warunki klimatyczne: klimat umiarkowany-ciepły, śródziemnomorski

- sieć wód powierzchniowych: rzeki (Dunaj, Sara, Drawa)

- komunikacja: dobrze rozwinięta

- infrastruktura turystyczna: baza noclegowa - 200 tys. miejsc noclegowych

2. rejony ruchu turystycznego:

- Wybrzeże Adriatyku

- Półwysep Istria - zatoki, Poreć, Pula

- Wybrzeże Dalmatyńskie, Dobrownik, Split

- wyspy Wybrzeża Dalmatyńskiego (Hrar, Brać)

- Jeziora Plitrickie (16 tektoniczno - krasowych jezior z wodospadami)

3. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 4 mln osób/rok

- wpływy dewizowe 2,7 mld USD/rok

- bilans dodatni

3. Słowenia:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni

góry (Dynarskie, Alpy), Nizina Wybrzeża Adriatyku, rzeźba krasowa (wybrzeża, jaskinie)

- warunki klimatyczne: klimat śródziemnomorski, umiarkowany-ciepły

- sieć wód powierzchniowych: rzeki (Sara, Drawa)

- komunikacja: bardzo dobrze rozwinięta

- infrastruktura turystyczna:

2. rejony ruchu turystycznego:

- górskie obszary Alp (Kranska Góra, Bled)

- Dolina Sary (Lublana)

- Wybrzeże Adriatyckie (Triest, Ankara, Piran)

3. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 1 mln osób/rok

- wpływy dewizowe 1 mld USD/rok

- bilans dodatni

4. Macedonia:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni: góry (Dynarskie, Rodopy), kotliny, uskoki o charakterze tektonicznym

- warunki klimatyczne: w lecie gorący i suchy, w zimie chłodny

- sieć wód powierzchniowych: rzeki (Wardar), jeziora (Prespa, zespół jezior Ochrydzkich, Doiran)

- komunikacja: niski poziom, bardzo słaby stan

- infrastruktura turystyczna: baza noclegowa - 80 tys. miejsc

2. rejony ruchu turystycznego:

- rejon Jeziora Odryckiego (klimat, zabytki kultury materialnej, cerkwie, monastyry)

- rejon Skopie (zabytki architektury rzymskiej, bizantyjskie monastyry)

3. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 150 tys. os/rok

- słabe wpływy dewizowe

5. Bośnia i Hercegowina:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni: góry (Dynarskie), ślady zlodowaceń, jeziora krasowe, jaskinie, podziemne potoki, Niziny w Dolinie Sary

- warunki klimatyczne: klimat śródziemnomorski, górski

- sieć wód powierzchniowych: uboga (rzeki Drawa, Sara - granicznie, Dnna)

- komunikacja: lądowa słabo rozwinięta

- infrastruktura turystyczna: baza noclegowa uboga

2. rejony ruchu turystycznego:

- Sarajewo

- ośrodki krajoznawcze (Banialuka, Mostar, Gorażde, Fota, Wisegra)

3. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 100 tys. osób/rok

- wpływy dewizowe 15 tys. USD/rok

6. Albania:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni

góry (Dynarskie), 66% powyżej 1000 m n.p.m., niziny nad Adriatykiem

- warunki klimatyczne: klimat śródziemnomorski, górski

- sieć wód powierzchniowych: rzeki (Vjose, Semanis, Drin)

- komunikacja: prymitywna

- infrastruktura turystyczna: baza noclegowa - 8 tys. miejsc, brak wyrazistej bazy turystycznej

2. rejony ruchu turystycznego:

- Riviera Altańska (Szkodra, Vlore, Durres)

- obszar jezior Odrydzkich, Prespa

3. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 70 tys. osób/rok

- wpływy dewizowe 27 mln USD/rok

REGION ALPEJSKI

Zasięg terytorialny: Szwajcaria, Austria, Lichtenstein

Walory przyrodnicze: położenie geograficzne, góry (orogeneza alpejska, wysokie, dobrze wykształcone, atrakcyjne)

Walory kulturowe: wielojęzyczność, wielokulturowość, centra bankowości o zasięgu światowym

Subregiony:

1. Szwajcaria:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni zróżnicowane

60% Alpy (południe), 50 szczytów ponad 4000 m n.p.m., przełęcze górskie, 10% doliny, jeziora górskie, 30% Wyżyna Szwajcarska

- warunki klimatyczne: klimat zróżnicowany, śródziemnomorski, górski, wiatry fenowe (wysokogórskie, intensywne prądy konwekcyjne)

- sieć wód powierzchniowych: rzeki (Ren, Aare, Rodan, Inn, Thur); jeziora (Bodeńskie, Genewskie, Maggiora, Neuhatel, Czterech Kantonów)

- komunikacja: bardzo dobrze rozwinięta, 5 tys. mostów i wiaduktów, 600 tuneli

- infrastruktura turystyczna: baza noclegowa - 1,2 mln miejsc, 264 tys. miejsc hotelowych

2. rejony ruchu turystycznego:

- rejon centralny (Berno, Lucerna, Jezioro Czterech Kantonów)

- Gryzonia (Alpy Wschodnie, Datos, San Monitz)

- Alpy Lubańskie (Lokarmo, Lugano)

- rejon południowo-zachodni (Jezioro Genewskie, Lozanna, Genewa)

- rejon północno-zachodni (Bayzela, Jezioro Neuhatel, Solura)

- rejon północno-wschodni (Baden, Zurych - światowe centrum bankowe, muzea, zabytki architektury, giełda, Jezioro Bodeńskie)

3. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 11 mln osób/rok

- wpływy dewizowe 8 mld USD/rok

- saldo dodatnie

2. Austria:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni

60% Alpy, 30% przedgórza, 10% doliny, niziny

- warunki klimatyczne: klimat umiarkowany-kontynentalny, górski

- sieć wód powierzchniowych: rzeki (Dunaj, Inn, Traum), jeziora polodowcowe (Bodeńskie, Nazyderskie)

- komunikacja: obszar tranzytowy, doskonale rozwinięta, doskonałe drogi

- infrastruktura turystyczna: baza noclegowa - 1,2 mln miejsc, 650 tys. miejsc hotelowych

2. rejony ruchu turystycznego:

- Wiedeń i dolna Austria (4 centrum światowego ruchu turystycznego)

- Burgenland (rejon jeziora Nazyderskiego)

- Salzburg (jeziora, źródła wód mineralnych, zabytki architektury)

- Tyrol (Innsbruck)

- Koryntia (płd Alpy, ciepłe jeziora, wody termalne)

- Styria (Graz, pasma górskie, doliny rzek, lasy)

- Bregencja

3. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 18 mln osób/rok

- wpływy dewizowe 12 mld USD/rok

- saldo dodatnie

3. Lichtenstein:

- księstwo

-30 tys. osób

- korzystne warunki klimatyczne

- urokliwe krajobrazy

- bogate zabytki kultury materialnej (zabytki architektury)

- stolica Vaduz

- tranzyt (obsługa ruchu turystycznego)

REGION PÓŁNOCNOEUROPEJSKI

Zasięg terytorialny: Szwecja, Finlandia, Norwegia, Dania, Islandia

Walory naturalne: położenie (Europa Płn., szczególnie Norwegii), warunki klimatyczne, ukształtowanie powierzchni (Góry Skandynawskie), wysoka lesistość, jeziorność (100-tki tys. jezior, krajobraz polodowcowy)

Walory kulturowe: kultura Wikingów

Subregiony:

1. Szwecja:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni (Góry Skandynawskie - młode, orogeneza alpejska, wysokie; krajobraz polodowcowy, moreny denne, czołowe, boczne; pola sandrowe, firnowe, lodowcowe

- warunki klimatyczne: klimat subpolarny, górski

- sieć wód powierzchniowych: liczne niewielkie rzeki górskie (energetyka); liczne jeziora (polodowcowe, Wener, Melar, Walter + 10000

- komunikacja: b. dobrze rozwinięta lądowa, wodna i powietrzna

- infrastruktura turystyczna: baza noclegowa - 600 tys. miejsc, 130 tys. miejsc hotelowych

2. rejony ruchu turystycznego:

- Sztokholm i okolice (M. Bałtyckie)

- obszar Zatoki Botnickiej

- Wybrzeże Zachodnie (Góteborg do Malmo)

- Skanii (cypel na płd., Malmo, Lumo)

- wyspy bałtyckie (Gotlandia, Orlandia)

- region północny (Kiruna- złoża rud żelaza, Laponia, białe noce, renifery)

3. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 2,5 mln osób/rok

- bilans ujemny (więcej wyjeżdża niż przyjeżdża)

2. Finlandia:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni (60% nizin, krajobraz polodowcowy; moreny denne, czołowe pokryte lasami iglastymi, Wyżyna Lapońska, Góry Skandynawskie - mało)

- warunki klimatyczne: klimat umiarkowany chłodny, zróżnicowany, długo zalegająca pokrywa śnieżna (do 8 miesięcy)

- sieć wód powierzchniowych: 10% zajmują jeziora (66 tys.), 29% bagna; b. dobrze rozwinięta, gęsta sieć rzeczna

- szata roślinna: 70% lasy

- komunikacja: dobrze rozwinięta lądowa, trudne warunki

- infrastruktura turystyczna: baza noclegowa - 110 tys. miejsc

2. rejony ruchu turystycznego:

- Helsinki

- Pojezierze Fińskie (Lahti)

- rejon Wybrzeża Południowego (Turku, Wyspy Alandzkie)

- rejon Finlandii Płn. (Rovaniemi)

3. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 2 mln osób/rok

- bilans ujemny

3. Norwegia:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni (66% Góry Skandynawskie, równiny -fieldy, pola firnowe i lodowcowe, fiordy)

- warunki klimatyczne: anomalie termiczne (skutek k. arktycznego, prądu zatokowego; Golfstrom - kaloryfer świata; w rejonie Zatoki Meksykańskiej powstaje zjawisko białych nocy

- sieć wód powierzchniowych: liczne krótkie rzeki górskie, liczne jeziora polodowcowe (160 tys.)

- komunikacja: znakomicie rozwinięta lądowa, wodna, lotnicza

- infrastruktura turystyczna: baza noclegowa - 130 tys. miejsc

2. rejony ruchu turystycznego:

- rejon Oslo (centrum turystyki międzynarodowej)

- rejon północny (Trondheim)

- Norwegia Płn. (warunki narciarskie, Narwik, Nordkapp, białe noce)

3. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 3 mln osób/rok

- bilans ujemny

4. Dania:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni (niziny, monotonne, rzeźba polodowcowa - moreny, jeziora; rozczłonkowane wybrzeża)

- warunki klimatyczne: k. umiarkowany ciepły (prąd zatokowy), morski

- komunikacja: perfekcyjna

- infrastruktura turystyczna: baza noclegowa - 100 tys. miejsc

2. rejony ruchu turystycznego:

- Kopenhaga (na wyspie Zelandia, centrum krajowej i międzynarodowej turystyki)

- płn. Zelandia (Zamek Cromberg)

- Jutlandia (Legoland)

- Fionia (ogrody Danii)

3. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 2,5 mln os/rok

- bilans ujemny

5. Islandia:

- nieatrakcyjna turystycznie ze względu na położenie

- atrakcyjna ekonomicznie (praca)

REGION BAŁTYCKI

Zasięg terytorialny: Litwa, Łotwa, Estonia

Subregiony:

1. Litwa:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni:

kraina nizinna (Nizina Środkowolitewska - 100km)

pokryta osadami polodowcymi

Pojezierze Wileńskie, Pojezierze Żmudzkie, Pobrzeże Żmudzkie (liczne wydmy)

- warunki klimatyczne: zróżnicowany, k. morski na Zach., kontynentalny na wsch.

- sieć wód powierzchniowych: rozwinięta, niezbyt duże rzeki (Niemen); jeziora głównie polodowcowe, niewielkie (Dryświaty), liczne źródła wód mineralnych (zwłaszcza solanek)

- komunikacja: walory kraju tranzytowego, transport kolejowy, sieć szlaków kołowych, transport rzeczny, główny szlak wodny (Niemen z Kłajpedą i Królewcem)

- infrastruktura turystyczna: baza noclegowa - 11 tys. miejsc hotelowych

2. rejony ruchu turystycznego:

- Wybrzeże Litewskie (Mierzeja Kurońska, zamek krzyżacki, kąpieliska nadmorskie)

- Pojezierze Wileńskie (Druskienniki - solanki, borowiny; Troki - Góra Krzyży; Kowno, Wilno)

3. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 1491tys. os/rok

- wpływy dewizowe 513 mln USD/rok

- bilans dodatni

2. Łotwa:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni

powierzchnia nizinna (Nizina Środkowołotewska na poł.); nadmorska nizina z licznymi wydmami, jeziora przybrzeżne

Zatoka Ryska, Półwysep Kurlandzki, Wysoczyzna Kurlandzka (liczne jeziora polodowcowe), Pojezierze Kurlandzkie i Widzewskie

- warunki klimatyczne: klimat umiarkowany przejściowy

- sieć wód powierzchniowych: rzeki (Dunaj, Marica), nieliczne jeziora

- komunikacja: dobrze rozwinięty transport, komunikacja kolejowa, linie o znaczeniu tranzytowym i międzynarodowym, dobrze rozwinięta sieć dróg kołowych, żegluga śródlądowa

- infrastruktura turystyczna: baza noclegowa - 15 tys. miejsc hotelowych

2. rejony ruchu turystycznego:

- strefa nadmorska (Wybrzeże Liwońskie - wydmy, bory sosnowe; Jurmala, Ryga, Cesis, Banksa)

- Wybrzeże Kurlandzkie (uzdrowisko Lipawa)

3. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 971 tys. os/rok

- wpływy dewizowe 222 mln USD/rok

- bilans ujemny

3. Estonia:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni

nizinna równina

najwyższy punkt - wzgórza morenowe Haanja

wybrzeże bogato urzeźbione

na Zach. Niskie i piaszczyste wybrzeża (wydmy), na pół. Wybrzeża wysokie i urwiste

liczne wyspy Archipelagu Zachodnioestońskiego (Sarena, Hinma, Muhn)

- warunki klimatyczne: klimat umiarkowany przejściowy między morskim i kontynentalnym

- sieć wód powierzchniowych: gęsta, niezbyt zasobna w wodę; rzeki (Vohanok, Narwa, Parnawa, Kasari); jeziora (Pejpus, Pskowskie); duża część obszaru jest zabagniona

- komunikacja: b. dobrze rozwinięty transport kolejowy, na zach. gęsta sieć kolei wąskotorowych, dobrze rozwinięta sieć dróg kołowych

- infrastruktura turystyczna: baza noclegowa - 9 tys. miejsc hotelowych

2. rejony ruchu turystycznego:

- rejon nadmorski (uzdrowiska, kąpieliska)

- Tallin i Narwia

- Tartu na poł.

- Parnawa na zach. (największe uzdrowisko bałtyckie, ważny port morski)

3. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 1,46 mln osób/rok

- wpływy dewizowe 682 mln USD/rok

- bilans dodatni

REGION WYSP BRYTYJSKICH

Zasięg terytorialny: Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, Irlandia

Subregiony:

1. Wielka Brytania:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni:

pół. i pół.-zach. wybrzeża są fiordowe; pł.-zach. są riasowe; poł.-wsch. są klifowe; wsch. są klifowe i akumulacyjne

2 części: górsko-wyżynna i nizinna

Ukształtowanie pionowe

POłnocna Szkocja (Góry Kaledońskie, Góry Grampian, dolina Gren More, jez. Loch Ness i Loch Lochy)

Walia (Góry Kambyrskie)

Wyżyna Poł.-Szkocka

- warunki klimatyczne: klimat oceaniczny

- sieć wód powierzchniowych: krótkie rzeki o niewielkich dorzeczach (Severn, Tamiza); jeziora (Skin, Fannich, Ness, Rannoch, Longh Neagh w Irlandii Pólnocnej-największe)

- komunikacja: doskonale rozwinięta siec kolejowa, b. gęsta; b. dobrze rozwinięta sieć drogowa, bardzo rozbudowana flota handlowa

- infrastruktura turystyczna: baza noclegowa - 1 mln miejsc noclegowyc (dominują pensjonaty), 200 tys. miejsc hotelowych, 3 tys. miejsc w motelu

2. rejony ruchu turystycznego:

- Londyn (Tower Bridge, twierdza Tower, Big Ben, Pałac Buckingham, Windsor)

- Basen Tamizy (turystyka krajowa)

- poł. wybrzeże Anglii (piaszczyste plaże, Winchester, Canterbury, Dover)

- Midland (Stratford - upon Avon, lecznicze wody, Birmingham)

- Wschodnia Anglia (Cambridge, Lincoln, kąpieliska nadmorskie)

- wybrzeże poł.-zach. (Riwiera Kornwalijska, uzdrowisko Bath)

- Północna Anglia (Richmont, Durchman, Lancaster)

- Szkocja (Ayr, Oban, Dormoch, jez. Loch Ness, Edynburg, Glasgow, Aberdeen, Perth)

- Irlandia Północna (prawie brak lasów, Belfast, Londonderry)

- Półwysep Walijski

3. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 30 mln osób/rok

- wpływy dewizowe 30 mld USD/rok

- bilans ujemny

2. Irlandia:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni (środkowa część - rozległa nizina; wysokie góry; działalność lodowca, Nizina Środkowoirlandzka - liczne bagna i jeziora; Wyżyna Środkowoirlandzka; linia brzegowa dobrze rozwinięta)

- warunki klimatyczne: klimat umiarkowany morski wilgotny

- sieć wód powierzchniowych: rzeki (Shannon, Slaney, Liffey, Boyne, Lee), jeziora (1/6 powierzchni, Loch Coirib)

- komunikacja: słabo rozwinięta, znaczenie mają śródlądowe drogi wodne

- infrastruktura turystyczna: baza noclegowa - 60 tys. miejsc; duża rolę odgrywają niewielkie rodzinne pensjonaty typu B&B

2. rejony ruchu turystycznego:

- Irlandia Wschodnia (Dublin, Dundalk, Bray, Arklow)

- Irlandia Zachodnia i Południowa (spory wodne, Longh Corrib, Derg, Ree, Cork)

3. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 6,9 mln osób/rok

- wpływy dewizowe 4,5 mld USD/rok

- bilans ujemny

REGION ŚRODKOWOEUROPEJSKI

Zasięg terytorialny: Czechy, Słowacja, Węgry

- kraje pozbawione są dostępu do morza

- rozwój turystyki w tych państwach jest na podobnym poziomie

Subregiony:

1. Czechy:

1. warunki rozwoju turystyki:

- walory przyrodnicze:

* bogate ukształtowanie powierzchni

* duże zalesienie

* wody mineralne o silnych właściwościach leczniczych

- walory kulturowe:

* duże zespoły architektury zabytkowej w Pradze i Bernie

* wiele zespołów zabytkowych w małych miejscowościach- zamki, fortyfikacje obronne, kościoły, klasztory, synagogi, pałace, rezydencje, cmentarze, liczne pamiątki historyczne

* uzdrowiska: Mariańskie Łaźnie, Franciszkowskie Łaźnie

- ukształtowanie powierzchni:

kraj wyżynny, 70% powierzchni leży na wysokości 300-800 m n.p.m.; Masyw Czeski; kotlina obramowana górami: G. Szumowa (1378), Las Czeski, Rudawy Czeskie, Sudety; Wyżyna Czesko-Morawska

- warunki klimatyczne: klimat umiarkowany

- sieć wód powierzchniowych: rzeka Wełtawa; jeziora zaporowe na Wełtawie; Pd Czechy- stawy rybne; źródła wód mineralnych

- komunikacja: dobrze rozwinięta sieć transportowa, jednak przestarzała i wymaga modernizacji; autostrady; wymagana modernizacja linii kolejowych

- infrastruktura turystyczna: baza noclegowa - 218 tys. miejsc noclegowych w obiektach całorocznych, 177 tys. w obiektach sezonowych; hotele i motele 65% ogółu

b. rejony ruchu turystycznego (wiążą się z pasmami gór):

- Sudety (walory ukształtowania powierzchni, rzeźba polodowcowa; miasto wyrzeźbione z piaskowca „Czeski Raj”; Szpindlerowy Młyn, Pec centra turystyki zimowej)

- Rudaw (wody mineralne, historyczna miejscowość znana z eksploatacji srebra, uranu Jachymów- dziś uzdrowisko)

- Zespół uzdrowisk Zachodnich Czech-Karlove Vary (zabytkowy kurort znany od XIV w, dziś miasto kongresów i festynów, gejzer; Mariańskie Łaźnie 38 źródeł; Franciszkowskie Łaźnie)

- Szumawy (miasta górnicze, zaporowe jeziora na Wełtawie, naturalne jezioro Cerne Jezero)

- Praga, Brno, Pilzno (ośrodek Czech Zachodnich), Czeskie Budziejowice, Ołomuniec, Ostrawa

c. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 6,3 mln os/rok

- wpływy dewizowe 4,6 mld USD/rok

- bilans dodatni 1,8 mld USD

2. Słowacja:

a. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni:

*połowa powierzchni kraju to tereny 300-800 mnpm, 13,9% obszaru powyżej 800 mnpm

*większość obszaru Słowacji leży w Karpatach: Zewnętrzne Karpaty Zachodnie (zbudowane z utworów fliszowych), Centralne Karpaty Zachodnie (zbudowane z skał krystalicznych i wapienno-dolomitowych), Wewnętrzne Karpaty Zachodnie

*najwyższy punkt to Gerlach (2655)

*rzeźba polodowcowa w górnych partiach a krasowa na obrzeżach gór

*na Pd od Karpat Nizina Naddunajska

*doliny - Wagu, Hronu, Hornadu

*kotliny - Spiska, Liptowska, Turczyńska, Zwoleńska

- walory przyrodnicze: duże zalesienie

- warunki klimatyczne: bardzo urozmaicone. najcieplej na nizinie Naddunajskiej, najzimniej w wysokich partiach Tatr

- sieć wód powierzchniowych: dorzecze Dunaju (dł, 172km), rzeki Wag, Morawa, Hron; wody mineralne w górach pochodzenia wulkanicznego

- komunikacja: dobre drogi, autostrada łączy stolice kraju z Pragą i Trenczynem; linie kolejowe w układzie południkowym; porty lotnicze w Bratysławie, Koszycach i Popradzie; żegluga pasażerska po Dunaju

- infrastruktura turystyczne: baza noclegowa - 100 tys. miejsc noclegowych; hotele 36,5%

b. rejony ruchu turystycznego: (rejon karpacki zajmuje 60% kraju)

- Tatry Zachodnie, Tatry Bielskie, Niżne Tatry,Wielka Fatra, Mała Fatra

- Rudawy Słowackie: Słowacki Raj czyli G. Saraceńskie; Słowacki Kras czyli płaskowyż Murański zbudowany z wapieni triasowych

- Miasta: Koszyce (uzdrowisko), Bratysława, Preszów (uzdrowisko), Bańska Bystrzyca (ośrodek turystyczny), Banska Szczawnica (najstarsze miasto górnicze), Kieżmarok (zabytkowe miasto z zamkiem u stóp Tatr)

c. skala ruchu turystyczny:

- turyści zagraniczni 1,5 mln os/rok

- wpływ dewizowe 1,2mld USD/rok

- bilans dodatni 350 mln USD

3. Węgry:

a. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni:

* kraj w większości nizinny, 82% kraju leży poniżej 200 mnpm

* krajobraz to przede wszystkim płaskie przestrzenie nizin kotliny Panońskiej

* połowę kraju zajmuje Wielka Nizina Węgierska; na PN-Zach Mała Nizina Węgierska; między nizinami leży pagórkowaty Kraj Zadunajski; na Zach wschodnie pasma Alp- Alpy Węgierskie; na granicy ze Słowacją ciągnie się Karpackie Średniogórze Północnowęgierskie

- walory przyrodnicze: występowanie Puszt (stepów) zwłaszcza w rejonie Hortobagy i Bugac, słonych jeziorek stepowych i piaszczystych wyd; na Zach rów tektoniczny z jeziorem Balaton; wyżyna lessowa zwana Mezófold

- sieć wód powierzchniowych: rzeki (Dunaj, Cisa z dopływami: Sajo, Samosz, Marusza); jeziora (Balaton, Nezyderski ¼ powierzchni, Velence); wody lecznicze, źródła

- warunki klimatyczne: klimat umiarkowany o cechach kontynentalnych, klimat morski

- komunikacja: dobrze rozwinięta sieć komunikacyjna; gęsta sieć linii kolejowych, autostrada; rola komunikacyjna Dunaju i Cisy; Budapeszt jest międzynarodowym węzłem komunikacji lotniczej

- infrastruktura turystyczna: baza noclegowa - 340 tys miejsc noclegowych, z tego 1/3 miejsc w hotelach

b. regiony turystyczne:

-Budapeszt i Środkowa Kraina Naddunajska: Budapeszt, Zakole Dunaju

- Węgry PN- najwyższe góry Węgier: ośrodek Miszkolc, Eger, Tokaj (ośrodek uprawy winnej latorośli)

- PN Wielka Nizina Węgierska (Park Narodowy w Hortobagy)

- Pd Wielka Nizina Węgierska (solankowe jeziora)

- Jeziora Cisa, Balaton (zw. „Morzem Węgierskim”)

- Pd Kraina Zadunajska: Pecz

- Zach Kraina Zadunajska (część Dziedzictwa Światowego, budynki Głównego Opactwa w Pannonhalma)

- Środkowa Kraina Zadunajska („miasta królewskie”)

c. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 10,1 mln os/rok

- wpływy dewizowe 4,3 mld USD/rok

- bilans dodatni 1,3 mld USD

REGION WCHODNIOEUROPEJSKI

Zasięg terytorialny: Białoruś, Rosja

Walory kulturowe: zabytki architektury

Subregiony

1. Białoruś:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni:

Nizina Wschodnioeuropejska (zajmuje większość kraju), rzeźba polodowcowa, wzniesienia morenowe, Pojezierze Wileńskie, Nizina Poleska, Połocka i Pojezierze Białoruskie, Wysoczyzny Białoruskie, obszary zabagnione- Polesie, najwyższy punkt- G. Dzierzynskaja- 346m n. p. m.

- warunki klimatyczne: umiarkowany przejściowy, mało opadów

- sieć wód powierzchniowych: rzeki (Dniestr, Prypeć, Niemen, Dźwina), bagna (dolina Prypeci), liczne jeziora polodowcowe (Pojezierze Białoruskie) i bagienne (Nizina Poleska)

- duże zalesienie (ponad 30%)

- infrastruktura turystyczna: baza noclegowa - 1,5 tys. miejsc hotelowych

- komunikacja: stosunkowo dobrze rozwinięta

2. regiony ruchu turystycznego:

- Mińsk, Zachodnia Białoruś (Brześć, Grodno); Nowogródek, Nieśwież

3. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 355 tys. os/rok

- wpływy dewizowe 90 mln USD

- bilans ujemny 120 mln USD)

2. Rosja

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni: Nizina Wschodnioeuropejska, Góry Ural (najwyższy pkt 1849), wyżyna polodowcowa (Wyżyna Wałdojska), Kaukaz, Wyżyna Stawropolska, Nizina Nadkaspijska (do -28 m p. p. m.), Nizina Zachodniosyberyjska i Środkowosyberyjska, Ałtaj i Sajany, Nizina Południowosyberyjska, Wyżyna Środkowosyberyjska, płaskowyże, Góry: Wierchojańskie, Suntaj- Chojata, Kołymskie, Dżugdżar, Dżagdy, Turana, Burejskie, Sichote- Alin

- warunki klimatyczne: polarny (pn), śródziemnomorski (Pd), umiarkowany (największa cześć), kontynentalny, umiarkowany monsunowy (wsch)

- sieć wód powierzchniowych: rzeki (Dźwina, Peczora, Ob., Jenisej, Lena, Chatanga, Amur, Anadyr, Newa, Don, Kubań, Ural); jeziora polodowcowe, tektoniczne, krasowe, wulkaniczne, słone ( Bajkał, Ładoga, Orzeka, Kaspijskie, Aralskie); źródła wód mineralnych

- komunikacja: słabo rozwinięta, linie kolejowe i samochodowe, żegluga, lotnictwo

- infrastruktura: brak lub o niskim standardzie, 450 tys. miejsc hotelowych

2. regiony ruchu turystycznego:

- Centralny (Moskwa)

- Obwód Kalingradzki

- PN- Zach Rosja (Petersburg)

- PN Rosja

- Czarnomorsko- kaukaski (Soczi)

- Obsko- Ałtajski

- Rejon jeziora Bajkał

- Kamczatka

3. ruch turystyczny:

- turyści zagraniczni 8 mnl os/rok

- wpływy dewizowe 4,5 mld USD/rok

REGION ZACHODNIOEUROPEJSKI

Zasięg terytorialny: Niemcy, Belgia, Holandia, Luksemburg

Walory regionu: naturalne (położenie), kulturowe (infrastruktura)

Subregiony:

1. Niemcy:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni: prawie 50% kraju zajmują zrębowo (kadłubowe góry), wyżyny; Nizina Niemiecka (pół.);Wyżyna Bawarska (poł.); Alpy Bawarskie (Zugspitze 2963mn.pm.)

- warunki klimatyczne: klimat umiarkowany, przeważnie łagodny; na wsch. klimat staje się bardziej kontynentalny

- sieć wód powierzchniowych: większość kraju leży w zlewisku M. Północnego; część płn.-wsch. w zlewisku Bałtyku; część płd.-M. Czarnego; rzeki (Ren, Łaba, Dunaj); jeziora (Bodeńskie)

- komunikacja: bardzo intensywny ruch wszystkich środków transportu, niezwykła gęstość dróg kołowych, kolejowych, wodnych i korytarzy lotniczych

- baza noclegowa: bardzo dobrze rozwinięta, 1500 tys. miejsc hotelowych

2. główne regiony ruchu turystycznego:

- Bawaria (Oberstdorf, Monachium, Dachau, Augsburg, Wies, Bamberg, Norymberga)

- Badenia - Wirtembergia (Baden - Baden, Ulm, Lindau, Konstancja, Stuttgart)

- Saksonia (Miśnia, Lipsk, Budziszyn, Drezno, Pirna)

- Turyngia (Jena, Weimar, Erfurt, Gotha, Eisenach)

- Hesja (Frankfurt nad Menem, Wiesbaden, Kasse)

- Nadrenia - Palatynat (Koblencja, Moguncja, Worms)

- Nadrenia Północna - Westfalia (Kolonia, Bonn, Akwizgran)

- Brandenburgia (Berlin, Poczdam, Chociebuż, Brandenburg, Sachsenhausen)

- Dolna Saksonia (Hanower, Goslar, Getynga)

- Hamburg

- Szlezwik - Holsztyn (Helgoland, Lubeka, Kilonia, Szlezwik)

3. skala ruchu turystycznego:

- znaczny ruch turystyczny, dominuje turystyka krajowa, businessowa, weekendowa, tranzytowa i krajoznawcza

- turystyka zagraniczna przyjazdowa jest krótkoterminowa

- wpływy dewizowe 50mld USD/rok

- wielkość obrotu turystycznego stanowiła 12% produktu narodowego

2. Belgia:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni: dzieli się na dwie odrębne krainy: stary masyw Ardenów (Botrange 694mn.pm.) oraz kraina zw. Belgią Środkową o krajobrazie równinnym

- warunki klimatyczne: klimat zróżnicowany; na nizinie panuje łagodny klimat morski, o małym usłonecznieniu; na obszarze Ardenów klimat jest ostrzejszy, zwiększa się nasłonecznienie i liczba opadów

- sieć wód powierzchniowych: rzeki (Moza, łączy ją ze Skaldą Kanał Alberta); brak naturalnych jezior, w Ardenach sztuczne zbiorniki wodne

- komunikacja: najgęstsza sieć kolejowa na świecie; doskonale rozwinięta sieć dróg kołowych; dużą rolę odgrywa żegluga śródlądowa, dobrze rozwinięty transport morski (Antwerpia)

- baza noclegowa: 630tys miejsc noclegowych, 160tys. miejsc hotelowych; dominuje baza o charakterze parahotelowym

2. główne regiony ruchu turystycznego:

- Brabancja (Bruksela, Waterloo, Leuven)

- Flandria (Antwerpia, Gandawa, Brugia, Ostenda)

- Ardeny (Spa, Liege)

3. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 6,6mln os/rok

- wpływu dewizowe 8mld USD/rok

- bilans ujemny

3. Holandia:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni: ok.25% powierzchni leży poniżej poziomu morza (dno polderu Księcia Aleksandra 6m); ok.35% powierzchni leży 1metr nad poziom morza' ok.27% wznosi się do wysokości 10m n.p.m.; ok.13% terytorium - powyżej 10m. n.p.m. (wzgórze Vaalserberg 312m n.p.m.)

- warunki klimatyczne: klimat morski

- sieć wód powierzchniowych: obfitość wód pow., rzek i kanałów odwadniających oraz jezior; rzeki (Ren, Moza, Skalda)

- komunikacja: najważniejsze znaczenie posiadają drogi wodne: morskie i śródlądowe (Rotterdam - największy, morski port świata); posiada połączenie lotnicze z całym światem; linie kolejowe pokrywają dość równomiernie całe terytorium kraju

- baza noclegowa: w podstawowej bazie noclegowej 140tys. łóżek, 100tys. w bazie uzupełniającej

2. główne regiony turystyczne:

- region nadmorski (Amsterdam, Rotterdam, Aalsmeer, Haga)

- region jeziora Ijsselmeer (największy słodkowodny zbiornik Holandii)

3. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 9mln os/rok

- wpływy dewizowe 9mld USD/rok

- bilans ujemny 4mld USD

4. Luksemburg:

1. warunki rozwoju turystyki:

- ukształtowanie powierzchni: Ardeny do 562m n.p.m. (pół.; poł. część jest równinna

- warunki klimatyczne: klimat umiarkowany kontynentalny

- komunikacja: jest bardzo ważnym obszarem tranzytowym, przebiega tędy ważny szlak kolejowy

- baza noclegowa: ponad 15,4tys. łóżek

2. główne regiony turystyczne:

- Luksemburg

- Echternach

- Ardeny

- dolina Mozeli

- Mondrof - les Bains (uzdrowisko)

3. skala ruchu turystycznego:

- turyści zagraniczni 820tys. os/rok

- wpływy dewizowe 300mln USD/rok

GŁÓWNE REGIONY TURYSTYCZNE POLSKI

Regiony turystyczne Polski

Wybrzeże

Pojezierze Pomorskie

Pojezierze Mazurskie

Pojezierze Wielkopolskie

Wyżyna Małopolska

Sudety

Karpaty

1. WYBRZEŻE

Zasięg terytorialny: od Świnoujścia po koniec Mierzei Wiślanej (w granicach Polski)

528km

Pobrzeże Szczecińskie

Pobrzeże Słowińskie

Pobrzeże Gdańskie

Walory naturalne: położenie (nad Morzem Bałtyckim)

wpływ morza na klimat

bogate formy ukształtowane przez morze

plaża, brzeg klifowy, wał wydmowy, zatoki, zalewy, mierzej, rzeki, lasy, jeziora lagunowe

Walory kulturowe: zabytki historyczne (Gdańsk, Szczecin)

zabytki architektury

komunikacja morska, przybrzeżna

dobrze rozwinięta baza turystyczna (110 tys. miejsc noclegowych w 60 miejscowościach)

POBRZEŻE SZCZECIŃSKIE

Zasoby turystyczne:

- morze

- plaża

- wzgórza morenowe do 140mn.p.m (Wyspa Wolin)

- Zalew Szczeciński

- jeziora

- kompleksy leśne (Puszcza Wkrzańska, Puszcza Goleniowska, Puszcze Bukowa, Woliński Park Narodowy)

- ujście Odry (Zatoka Pomorska)

Ośrodki turystyczne i ich funkcje:

- wypoczynek urlopowy nad morzem

- wypoczynek świąteczny w regionie Szczecina

- kąpieliska: Dziwnów, Rewal, Kamień Pomorski, Trzęsacz

Świnoujście: kąpielisko, uzdrowisko, port promowy, pory handlowy, port rybacki

Międzyzdroje: kąpielisko, uzdrowisko (wody mineralne)

Szczecin: jeziora, Zalew Szczeciński, Puszcza Wkrzańska

POBRZEŻE SŁOWIŃSKIE

Zasoby turystyczne:

- plaże, wały wydmowe

- ruchome wydmy

- wzgórza morenowe (szczyt Rowokół - 115mn.p.m)

- jeziora: Łebsko, Gardno, Bukowo

Ośrodki turystyczne i ich funkcje:

Kołobrzeg (wody solankowe), Mielno, Darłowo, Ustka, Łeba

Wsie o funkcjach turystycznych: Koszalin, Słupsk, Sławno, Lębork

POBRZEŻE GDAŃSKIE

Zasoby turystyczne i ich funkcje:

- Trójmiasto (aglomeracja Gdańsk, Gdynia, Sopot - wody mineralne, zasoby kulturowe, zasoby architektury, zabytki)

- Mierzeja Helska (Jastarnia, Jurata, Hel)

- Mierzeja Wiślana (Jantar, Stegna, Sztutowo, Piaski, Krynica Morska)

- Malbork, Elbląg, Frombork, Władysławowo

2. POJEZIERZE POMORSKIE

Zasięg terytorialny regionu: stanowi 11% powierzchni kraju

od zachodu - dolna Odra

od wschodu - dolna Wisła

od północy - Wybrzeże

od południa - Pradolina Toruńska Eberswalde

Podział:

-Pojezierze Drawskie

- Pojezierze Kaszubskie

- Bory Tucholskie

Cechy turystyczne regionu:

1. walory naturalne:

- ukształtowane przez działalność lodowcową

- moreny, pola sandrowe

- jeziora polodowcowe (morenowe, rynnowe, ok. 10 tys.)

- rozciągłość pionowa 329

- wysoka lesistość (36% powierzchni Pojezierza Pomorskiego)

- liczne rzeki, krótkie wypływające z moren czołowych

2. walory kulturowe:

- niski stopień zaludnienia (na km²)

- niski stopień urbanizacji, uprzemysłowienia

- uboga infrastruktura (komunikacyjna, turystyczna)

- parki narodowe i krajobrazowe

- liczne, zrekonstruowane zabytki historyczne

- pamiątki historyczne (Wał Pomorski, Siekierki, Cedynia, miejsca martyrologii, cmentarze)

POJEZIERZE DRAWSKIE

Zasoby turystyczne:

- rzeki (Drawno, Piława, Gwda)

- jeziora (Drawsko - do 80km głębokości, morenowe; Wieli)

- lasy (Drawski Park Krajobrazowy)

Ośrodki turystyczne i ich funkcje:

Szczecinek, Czaplinek, Połczyn Zdrój - uzdrowisko

Liczne ośrodki wiejskie - funkcja agroturystyczna

POJEZIERZE KASZUBSKIE

Zasoby turystyczne:

- polodowcowe wzgórza morenowe (Wieżyca 329m, Wzgórza Szymbarskie)

- jeziora polodowcowe (Raduńskie, Ostrzyckie, Wdzydze)

- rzeki (Wierzyca, Słupia)

Ośrodki turystyczne i ich funkcje:

Kartuzy - umowna stolica Kaszub

Kościerzyn - folklor kaszubski, działalność kulturowa

Bytów - fortyfikacje, umocnienia

Liczne ośrodki wiejskie, domki letniskowe, campingi, pola namiotowe

BORY TUCHOLSKIE

Zasoby turystyczne:

- obszary moreny dennej, pola sandrowe

- jeziora: Komorowskie,

- rzeki: Brda, Wda

- liczne lasy

- Park Narodowy Borów Tucholskich

- Rezerwat Archeologiczny i Przyrodniczy „Kręgi Kamienne” (koło Czerska)

Ośrodki turystyczne i ich funkcje:

Chojnice, Więcbork, Koronowo - ośrodek wypoczynku świątecznego

3. POJEZIERZE MAZURSKIE

Zasięg terytorialny regionu: 11% powierzchni Polski

Rejony:

- Pojezierze Brodnickie

- Pojezierze Iławskie

- Pojezierze Olsztyńskie

- Pojezierze Mrągowskie

- Kraina Wielkich Jezior

- Pojezierze Ełckie

- Pojezierze Suwalskie

Cechy turystyczne regionu:

1. walory naturalne (przyrodnicze)

- czyste środowisko (niski stopień zaludnienia, uprzemysłowienia)

- jeziorność (Śniardwy - 114km2, Mamry - 104km², Wigry, Hańcza - najgłębsze, Jeziorak)

- liczne i niewielkie rzeki (Czarna Hańcza)

- formy polodowcowe (moreny, sandry, jeziora)

- kanały (Augustowski, Elbląski)

- wzgórza morenowe, sandrowe (Dylewska Góra 312m, Szeskie Wzgórza 309m)

- lesistość (27%)

- Puszcza Augustowska, Borecka, Romińska, Piska

- Wigierski PN, Suwalski PK, Mazurski PK

2. walory kulturowe (antropogeniczne)

- dobra infrastruktura turystyczna

- słabe zaludnienie, zagospodarowanie

- niski stopień antropopresji

- zabytki historyczne (Olsztyn, Olsztynek, Kętrzyn, Nidzica, Toruń, Chełmno)

POJEZIERZE BRODNICKIE

Zasoby turystyczne:

- małe jeziora

- rzeki (Drwęca - szlak kajakowy)

- kompleksy leśne

Ośrodki turystyczne:

Toruń, Chełmno, Golub - Dobrzyń, Lidzbark

POJEZIERZE IŁAWSKIE

Zasoby turystyczne:

- jeziora (Jeziorak - rynnowe, 27km; Druzno, Drwędzkie, Szeląg Wielki)

- krótkie, ale liczne rzeki, które łączą jeziora

- Kanał Elbląski (100m różnica poziomów, pochylenie szynowe)

- wzgórza morenowe (Dylewska Góra 312m)

- lasy

Ośrodki turystyczne:

- Iława

- Morąg

- Kwidzyn

- Ostróda

POJEZRIERZE OLSZTYŃSKIE

Zasoby turystyczne:

- jeziora (Łańskie, Pluszne, Omulew)

- rzeki (Łyna, Pasłęka)

- lasy (Dęby Napiwodzkie, liczne rezerwaty przyrody)

- skansen w Olsztynku

Ośrodki turystyczne:

- Olsztyn (ponad 170 tys. mieszkańców, obiekty kultury materialnej: Zamek, Katedra, Planetarium

- Lidzbark Warmiński (zamek biskupów)

- Orneta

- Dobre Miasto

POJEZIERZE MRĄGOWSKIE

Zasoby turystyczne:

- rzeki (Krutynia - najładniejszy szlak kajakowy)

Ośrodki turystyczne:

- Gierłoż (siedziba Hitlera, Wilczy Szaniec)

- Święta Lipka (świątynia barokowa)

- Mrągowo (festiwal muzyki country )

- Kętrzyn

KRAINA WIELKICH JEZIOR

Zasoby turystyczne:

- jeziora (Śniardwy, Mamry, Roś, Niegocin, Tałty)

- lasy (Puszcz Piska)

- kanały

- rezerwaty przyrody (Mazurski PK, Jez. Łuknajno - UNESO)

- 30% miejsc noclegowych w stosunku do całego kraju

Ośrodki turystyczne:

- Giżycko (centrum ruchu turystycznego)

- Mikołajki

- Pisz

- Węgorzewo

POJEZIERZE EŁCKIE

Zasoby turystyczne:

- krajobraz polodowcowy (Szeskie Wzgórza 309m)

- zimny klimat (najchłodniejszy subregion po górach)

- wszechobecna jeziora (Ełk, Selment Wielki, Leśmiady, Rajgrodzkie)

- rzeki (Ełk, Lega, Rospuda)

- lasy (Puszcza Borecka, Romińska, Biebrzański PN)

- Stańczyki (wiadukty z początku XX wieku)

Ośrodki turystyczne:

- Gołdap (północna stolica Polski)

- Ełk

- Olecko

- Rajgród

POJEZIERZE SUWALSKIE

Zasoby turystyczne:

- rzeźba polodowcowa (moreny, sandry, jeziora)

- kulminacja - Góra Krzemieniucha 289mn.pm.

- jeziora (Wigry, Sajno, Necko, Białe, Gaładuś, Hańcza 108m gł.)

- wieś Smolniki (punkty widokowe)

- lasy (Puszcza Augustowska)

- kanał Augustowski 102km, 80km w Polsce

- rzeki (Czarna Hańcza, Rospuda, Krutynia)

- parki (Wigierski PN, Suwalski PK)

- wykopaliska archeologiczne

- zasoby rud żelaza

Ośrodki turystyczne:

- Suwałki

- Augustów

- Sejny

4. WYŻYNA MAŁOPOLSKA

Zasięg terytorialny - rejony:

- Jura Krakowsko-Częstochowska

- Góry Świętokrzyskie

- Zagłębie Staropolskie

Cechy naturalne:

- góry (Świętokrzyskie - orogeneza hercyńska, kaledońska; niskie, płaskie, zniszczone, łagodne, zbudowane z kwarcytów kambryjskich; przykryte osłoną mezozoiczną)

- wyżyny (Jura, max wysokość 504 m n.p.m. Ogrodzieniec)

- niziny (Niecka Nidziańska)

- rzeki (Kamienna, Nida)

- źródła siarczane (Busko Zdrój)

- lasy (wysoka lesistość; puszcza jodłowa)

- zjawisko i formy krasowe (groty, jaskinie, pieczary)

Cechy kulturowe:

- słabe zagospodarowanie

- liczne zabytki historyczne (Iłża, Jędrzejów, Kraków, Kielce)

- liczne rezerwaty przyrody

JURA KRAKOWSKO-CZĘSTOCHOWSKA

Zasoby turystyczne:

- skały mezozoiczne (wzgórza wapienne, formy krasowe - jaskinie, groty - Łokietka)

- pustynie (Błędowska)

- Ojcowski PN w dolinie Prądnika

- ruiny zamku (szlak Orlich Gniazd, zamek w Chęcinach)

- zespół parków krajobrazowych

Ośrodki turystyczne:

- Kraków (Wawel, Kościół Mariacki, Sukiennice, Barbakan, muzea, światowe dziedzictwo kultury)

- Częstochowa (Jasna Góra)

GÓRY ŚWIĘTOKRZYSKIE

Zasoby turystyczne:

- era paleozoiczna (orogeneza)

- pasma górskie (Łysogóry)

- gołoborza (zbudowane z kwarcytu kambryjskiego)

- Puszcza Świętokrzyska

- lasy

- formy krasowe (jaskinia Raj)

- Świętokrzyski PN (dymarki)

Ośrodki turystyczne:

- Kielce

- Chęciny (klasztor św. Katarzyny)

- Oblęgorek (dworek H. Sienkiewicza)

ZAGŁĘBIE STAROPOLSKIE

Zasoby turystyczne:

- zabytki techniki przemysłowej z lat międzywojennych

- dawne zakłady przemysłowe

- rezerwaty przyrody

- lasy będące częścią Puszczy Świętokrzyskiej

- rzeki (kamienna, Czarna)

- Muzeum Zagłębia Staropolskiego

Ośrodki turystyczne:

- Ostrowiec Świętokrzyski (produkcja zbrojeniowa)

- Iłża (ceramika)

- Starachowice (samochód ciężarowy marki Star)

5. SUDETY

Zasięg terytorialny:

- zach. - granica z Niemcami, wsch. - Brama Morawska, płn. - Pogórze Sudeckie, płd. - granica z Czechami

- części składowe: Góry Izerskie, Góry Karkonosze, Kotlina Jeleniogórska, Kotlina Kłodzka, Góry Sowie

Cechy naturalne:

- z ery paleozoicznej (kambr)

- orogeneza hercyńska, kaledońska

- struktura zrębowa

- zróżnicowanie formy geologiczne

- różnorodność rzeźby

- wysoki stopień zalesienia

- rzeki

- wodospady

- urwiska, przełęcze

- wody lecznicze

Cechy kulturowe:

- wpływy kultury niemieckiej

- zabytkowe miasta, zamki, kościoły, pałace

- dobra infrastruktura (schroniska górskie, szlaki turystyczne)

- zbiorniki wodne sztuczne (retencja)

GÓRY IZERSKIE

Zasoby turystyczne:

- martwy las (cmentarzysko leśne)

- Torfowisko Izerskie (rezerwat)

- kopalnie kwarcu, granitu, gnejsu

Ośrodki turystyczne:

- Świerachów Zdrój (1795)

KOTLINA JELENIOGÓRSKA I KARKONOSZE

Zasoby turystyczne:

- dobrze rozwinięta infrastruktura

- 1860 r. kolej górska

- Karkonosze (Śnieżka)

- obserwatorium meteorologiczne

- kotły polodowcowe

- śnieżne kotły

- doliny V-kształtne

- wodospady

- lasy (Karkonoski PN)

- liczne schroniska

- liczne trasy zjazdowe

- wyciągi narciarskie

Ośrodki turystyczne:

- Karpacz

- Szklarska Poręba

- Jelenia Góra (uzdrowisko, dł. 15 km)

- Kowary (wypoczynek, lecznictwo)

- Przechowice

- Przesieka

GÓRY SOWIE

Zasoby turystyczne:

- archaiczne gnejsy (najstarsze skały w Polsce)

- lasy bukowe i świerkowe

- J. Bystrzyckie

- sztolnie podziemnych fabryk (II wojna światowa)

Ośrodki turystyczne:

- Wałbrzych

- Dzierżoniów

- Bielawa

- Sokolec

KOTLINA KŁODZKA

Zasoby turystyczne:

- wody mineralne

- uzdrowisko

- rzeki (Nysa Kłodzka)

- infrastruktura bogata

- lasy (Puszcza Jaworowa)

- Masyw Śnieżnika (1425 m)

- Jaskinia Niedźwiedzia

Ośrodki turystyczne:

- Kłodzko

- Polanica Zdrój

- Duszniki Zdrój

- Kudowa Zdrój

- Lądek Zdrój

6. KARPATY

Zasięg terytorialny:

- zach. - Brama Morawska; wsch. - Przełęcz Użocka (Bieszczady); płd. - granica ze Słowacją; płn. - Pogórze Karpackie

- rejony turystyczne: Beskid Śląski, Beskid Żywiecki, Podhale i Pieniny, Beskid Sądecki, Beskid Niski, Bieszczady, Tatry

BESKID ŚLĄSKI

Zasoby turystyczne:

- bogata infrastruktura (skocznie narciarskie, kąpieliska)

- rezerwat „Wisła” (źródła rzeki na stokach Baraniej Góry)

- Wisła

Ośrodki turystyczne:

- Ustroń (uzdrowisko, sporty zimowe)

- Wisła

- Szczyrk (wyciąg, skocznia, szlaki turystyczne)

- Koniaków

- Istebna

BESKID ŻYWIECKI

Zasoby turystyczne:

- sztuczne zbiorniki wodne (Żywiecki, Międzybrodzki)

- masyw Pilsko (Babia Góra 1725 m n.p.m.)

- schroniska

- rzeki

- wodospady

- Babiogórski PN

Ośrodki turystyczne:

- Żywiec

- Zwardoń

- Zawoda

- Korbielów

PODHALE I PIENINY

Zasoby turystyczne:

- obniżenia

- Pieniny (Trzy Korony 982 m n.p.m.)

- rzeki (Dunajec z dopływami)

- przełom Dunajca

0 pensjonaty

- wyciągi narciarskie

- Pieniński PN

- folklor góralski

Ośrodki turystyczne:

- Nowy Targ

- Bukowian Tatrzańska

- Czorsztyn

- Szczawnica

TATRY

Zasoby turystyczne:

- krajobraz wysokogórski

- góry reglowe pokryte lasami (Tatry Zachodnie z wapieni, Tatry Wysokie z granitów)

- Rysy 2499 m n.p.m. (Kasprowy Wierch 1985 m n.p.m., Giewont 1894 m n.p.m.)

- doliny (Kościeliska - jaskinie, Hala Gąsiennicowa, Roztoki)

- Morskie Oko, Dolina 5 Stawów

- Tatrzański PN

- Gubałówka 1120 m n.p.m.

- bogaty folklor górski

Ośrodki turystyczne:

- Zakopane (12 tys. miejsc noclegowych)

- Kościelisko

BESKID SĄDECKI

Zasoby turystyczne:

- pasma górskie (Radziejowej, Jaworzyny)

- wody lecznicze, zdroje

- rzeki (Poprad, Dunajec)

- bogate lasy

Ośrodki turystyczne:

- Krynica

- Szczawnica

- Muszyna

- Piwniczna

- Łomnica

- Krościenko

- Tymanowo

- Stary Sącz

- Nowy Sącz

BESKID NISKI

Zasoby turystyczne:

- liczne rzeki górskie (Biała, Ropa, Wisłoka, Wisłok)

- przełęcz Dukielska

- Lackowa 997 m n.p.m.

Ośrodki turystyczne:

- Dukla

- Iwonicz

- Rymanów

- Wysowa

BIESZCZADY

Zasoby turystyczne:

- pierwotna przyroda

- niski stopień zaludnienia i zagospodarowania

- połoniny (Wetlińska, Caryńska)

- rzeki (San z dopływami)

- dzikie zwierzęta

- Bieszczadzki PN

- sztuczne zbiornik wodne (J. Solińskie, Myczkowskie)

Ośrodki turystyczne:

- Ustrzyki Dolne

- Sanok

- Lesko

- Waligród

- Komancza

- Cisno

1

---