POJĘCIE RACHUNKOWOŚCI

Rachunkowość jest szczególnym rodzajem ewidencji gospodarczej. Stanowi ona system ciągłego w czasie obserwowania, mierzenia, rejestrowania, prezentowania i interpretowania wyrażonych w mierniku pieniężnym i bilansujących się ogólnych i szczegółowych danych o działalności gospodarczej i sytuacji majątkowej oraz finansowej jednostki gospodarującej.

Rachunkowość stanowi główny moduł ogólnego systemu informacji ekonomicznej każdego przedsiębiorstwa, bez względu na jego rozmiary i strukturę organizacyjną.

Rachunkowość stanowi specyficzny system informacyjny wykorzystywany do ewidencji i prezentacji informacji o majątku przedsiębiorstwa oraz wyników jego działalności gospodarczej ze szczególnym uwzględnieniem wyniku finansowego.

Podmiot rachunkowości - Jednostki prowadzące rachunkowość

Metody rachunkowości

• METODA PODMIOTOWA - obserwacja majątku (aktywów), procesów z perspektywy podmiotu

• METODA BILANSOWA - szukanie równowagi w stanach majątku (aktywów) i ich zmianach

Funkcje rachunkowości

• Informacyjna

• Kontrolna

• Analityczna

• Optymalizacyjna

• Sprawozdawcza

Struktura rachunkowości

• Rachunkowość finansowa - dostarcza informacji o otoczeniu jednostki

• Rachunkowość zarządcza - dostarcza informacji kierownictwu jednostki do podejmowania decyzji

Aktywa - to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.

Klasyfikacja aktywów

• Według kryterium rodzajowego

• rzeczowe

• finansowe

• niematerialne

• Według kryterium czasu

• długoterminowe

• krótkoterminowe

• Według kryterium płynności

• trwałe

• obrotowe

Struktura aktywów trwałych

Struktura aktywów obrotowych

PASYWA

Struktura pasywów

1. kapitał /fundusz własny

• kapitał podstawowy

• kapitał zapasowy

• kapitał rezerwowy

• zysk (strata)

2. kapitał/fundusz obcy (zobowiązania)

• zobowiązania długoterminowe

• zobowiązania krótkoterminowe

Kapitał (fundusz) własny stanowi równowartość pieniężną bezterminowego wkładu właściciela w majątek jednostki.

Kapitał ten może przyjmować dwojakiego rodzaju postać:

1. Kapitału (funduszu) podstawowego

2. Kapitału (funduszu) uzupełniającego

Kapitały własne mogą być zasilane na dwa sposoby, w zależności od rodzaju:

• Pierwszy przez przekazanie części majątku właściciela w formie gotówkowej lub rzeczowej (aport),

• Drugi przez pozostawienie w przedsiębiorstwie części lub całości wypracowanego zysku, a także poprzez dopłaty właścicieli czy aktualizację wyceny środków trwałych

Kapitały (fundusze) obce Zobowiązania

Zobowiązania to wynikające z przeszłych zdarzeń obowiązki wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki.

Zobowiązania długoterminowe to zobowiązania, które są wymagalne po upływie 12 miesięcy od dnia bilansowego.

Zobowiązania krótkoterminowe to ogół zobowiązań z tytułu dostaw i usług, a także pozostałe zobowiązania, które są wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego.

BILANS

Bilans to dwustronne, wartościowe zestawienie majątku (aktywów) oraz źródeł ich finansowania (pasywów) na określony dzień (moment bilansowy) i w określonej formie.

Bilans oznacza równowagę dwóch powiązanych ze sobą wielkości ekonomicznych.

Bilansowanie to dążenie do zrównoważenia powiązanych ze sobą wielkości ekonomicznych

• Podstawowe wielkości podlegające bilansowaniu w rachunkowości:

• Zasoby majątkowe (bilans majątkowy, statyczny)

• Strumienie ekonomiczne (bilans strumieni finansowych, dynamiczny)

Bilans majątkowy - równanie bilansowe

A = P

A = K + Z

A - aktywa

P - pasywa

K - kapitał właścicieli

Z - zobowiązania

Równanie bilansowe własnościowe

K = A - Z

Zależność między bilansem statycznym i dynamicznym (rachunkiem wyników)

• Aktywa = Pasywa

• Aktywa = Kapitał własny + Zobowiązania

• Kapitał własny = Kapitał podstawowy + Zysk zatrzymany

• Zysk zatrzymany = Zysk na początek okresu + Zysk wypracowany w danym okresie - Dywidendy

• Zysk wypracowany w danym okresie = Przychody - Koszty + Zyski nadzwyczajne - Straty nadzwyczajne

Prawidłowo sporządzony bilans powinien zawierać:

• Dokładne określenie podmiotu, dla którego jest sporządzany,

• Określenie momentu bilansowego czyli daty na którą jest sporządzany,

• Podział na aktywa i pasywa

• Wyszczególnienie nazw i wartości (w walucie polskiej) poszczególnych grup rodzajowych aktywów i pasywów

• Datę sporządzenia bilansu,

• Podpisy osób upoważnionych i odpowiedzialnych za rzetelność i prawidłowość bilansu

Struktura bilansu

AKTYWA	PASYWA
A. Aktywa trwałe	A. Kapitał (fundusz) własny
I. Wartości niematerialne i prawne	I. Kapitał (fundusz) podstawowy
II. Rzeczowe aktywa trwałe	II. Kapitał zapasowy
III. Należności długoterminowe	III. Kapitały (fundusze) rezerwowe
IV. Inwestycje długoterminowe	IV. Wynik finansowy (zysk/strata)
B. Aktywa obrotowe	B. Kapitały (fundusze) obce
I. Zapasy	I. Rezerwy na zobowiązania
II. Należności krótkoterminowe	II. Zobowiązania długoterminowe
III. Inwestycje krótkoterminowe	III. Zobowiązania krótkoterminowe

Pojęcie operacji gospodarczych

Operacje gospodarcze są to zdarzenia, powodujące zmiany w stanie posiadanych środków gospodarczych i źródłach ich pochodzenia i które można wyrazić wartościowo.

Każda operacja charakteryzuje się następującymi cechami:

• Wyrażana jest wartościowo

• Wchodzi w zakres działalności określonego podmiotu

• W danym podmiocie musi być rozpatrywana z dwóch punktów widzenia, gdyż powoduje: dwie, równoczesne i równe co do wartości zmiany w aktywach i pasywach.

Klasyfikacja operacji gospodarczych

• Według kryterium rodzajowego

• powodujące zmiany w aktywach,

• powodujące zmiany w pasywach

• Według kryterium kierunkowego

• powodujące zmiany wewnątrz przedsiębiorstwa

• powodujące zmiany w powiązaniu z jego otoczeniem gospodarczym

Podział operacji gospodarczych według ich wpływu na bilans

• Wywołujące zmiany tylko w składnikach aktywów (typ pierwszy)

• Wywołujące zmiany tylko w składnikach pasywów (typ drugi)

• Wywołujące równoczesne zwiększenie składników aktywów i pasywów, a w konsekwencji i sumy bilansowej (typ trzeci)

• Wywołujące równoczesne zmniejszenie składników aktywów i pasywów, a w konsekwencji sumy bilansowej (typ czwarty)

Przykład 1 (bilans firmy X)

Aktywa	Wartość	Pasywa	Wartość
1. Aktywa trwałe	58 000	1.Kapitały własne	51 000
2. Aktywa obrotowe	37 000	2. Kapitały obce	44 000
Materiały	25 000	Kredyty bankowe	24 000
Rachunek bieżący	9 000	Zobowiązania wobec dostaw.	20 000
Kasa	3 000
Suma aktywów	95 000	Suma pasywów	95 000

Operacja nr 1- podjęto gotówkę z banku do kasy 3 000 zł

Aktywa	Wartość	Pasywa	Wartość
1. Aktywa trwałe	58 000	1.Kapitały własne	51 000
2. Aktywa obrotowe	37 000	2. Kapitały obce	44 000
Materiały	25 000	Kredyty bankowe	24 000
Rachunek bieżący	6 000	Zobowiązania wobec dostaw.	20 000
Kasa	6 000
Suma aktywów	95 000	Suma pasywów	95 000

Operacja 2 - spłacono zobowiązania wobec dostawców zaciągając na ten cel kredyt bankowy 20 000

Aktywa	Wartość	Pasywa	Wartość
1. Aktywa trwałe	58 000	1.Kapitały własne	51 000
2. Aktywa obrotowe	37 000	2. Kapitały obce	44 000
Materiały	25 000	Kredyty bankowe	44 000
Rachunek bieżący	9 000	Zobowiązania wobec dostaw.	-
Kasa	3 000
Suma aktywów	95 000	Suma pasywów	95 000

Operacja 3 -zakupiono materiały za 4 000 zł zapłata nastąpi w terminie późniejszym

Aktywa	Wartość	Pasywa	Wartość
1. Aktywa trwałe	58 000	1.Kapitały własne	51 000
2. Aktywa obrotowe	37 000	2. Kapitały obce	44 000
Materiały	29 000	Kredyty bankowe	24 000
Rachunek bieżący	9 000	Zobowiązania wobec dostaw.	24 000
Kasa	3 000
Suma aktywów	99 000	Suma pasywów	99 000

Operacja 4 - spłacono część kredytu bankowego przelewem z Rachunku bankowego 6 000 zł

Aktywa	Wartość	Pasywa	Wartość
1. Aktywa trwałe	58 000	1.Kapitały własne	51 000
2. Aktywa obrotowe	37 000	2. Kapitały obce	44 000
Materiały	25 000	Kredyty bankowe	18 000
Rachunek bieżący	3 000	Zobowiązania wobec dostaw.	20 000
Kasa	3 000
Suma aktywów	89 000	Suma pasywów	89 000

Konto księgowe

Konto to specjalne urządzenie stosowane do księgowej ewidencji danych. Służy ono do odzwierciedlania stanu i zmian określonego składnika aktywów, pasywów lub wyniku.

Klasyfikacja kont

• Ze względu na stopień szczegółowości konta

- syntetyczne

- analityczne

• Ze względu na treść ekonomiczną dokonywanych zapisów

- bilansowe

- korygujące

- wynikowe

- rozliczeniowe

- pozabilansowe

Otwarcie konta

Otwarcie konta następuje w momencie zaksięgowania stanu początkowego z bilansu otwarcia, lub w momencie zaksięgowania pierwszej operacji, jeżeli konto nie jest ujęte w bilansie otwarcia

W ciągu okresu sprawozdawczego na koncie księguje się operacje gospodarcze, które powodują zmiany jego stanu.

Zapis operacji gospodarczej powinien zawierać następujące elementy:

• datę operacji gospodarczej,

• nr i symbol dokumentu księgowego,

• treść zapisu operacji,

• wartość (i ewentualnie ilość) operacji

Ujęcie operacji na kontach musi się odbywać zgodnie z wymaganiami metody bilansowej, nie powodując naruszania równowagi bilansowej. Operacje gospodarcze księguje się stosując zasadę podwójnego zapisu, z której wynika konieczność ujęcia każdej operacji:

• na co najmniej dwóch kontach (podwójny zapis)

• po przeciwnych stronach kont (dwustronny zapis)

• w tej samej kwocie (jednakowy zapis)

Korespondencja kont

Korespondencja kont to ścisłe powiązanie kont poprzez operacje gospodarcze (jest konsekwencją stosowania zasady podwójnego zapisu).

Korespondencja kont może przyjmować postać zapisów prostych lub złożonych.

Konto teowe

Dt (Wn) Nazwa konta Ct (Ma)

„ociazyc konto”, „uznac konto”,

Zapisac w „ciezar” zapisac na „dobro”

konta konta

Funkcjonowanie kont aktywów

Dt Nazwa konta aktywów Ct

Sp. (BO)

zwiększenie stanu zmniejszenie stanu

początkowego początkowego

obroty strony obroty strony

debetowej kredytowej

Sk.

suma kontrolna suma kontrolna

= =

Funkcjonowanie konta pasywów

Dt Nazwa konta pasywów Ct

zmniejszenie stanu Sp. (BO) zwiększenie stanu

początkowego początkowego

obroty strony obroty strony

debetowej kredytowej

Sk.

suma kontrolna suma kontrolna

= =

Zasada podwójnego zapisu

Każda operacja gospodarcza musi być zarejestrowana zgodnie z zasadą podwójnego zapisu:

• Na dwóch kontach księgowych

• Po przeciwnych stronach kont

• W tej samej kwocie

Dekretacja

Dekretacja to określenie sposobu księgowania operacji gospodarczych czyli wskazanie kont oraz stron kont.

Zestawienie obrotów i sald

Zestawienie obrotów i sald (bilans próbny) jest sporządzane przed opracowaniem bilansu końcowego. Jest to zestawienie tabelaryczne, które ma sprawdzić prawidłowość otwarcia kont księgowych oraz zgodność operacji gospodarczych z zasadą podwójnego zapisu.

Równości wykorzystane w zestawieniu obrotów i sald będące konsekwencją metody bilansowej

• Suma sald początkowych debetowych wszystkich kont księgowych musi być równa sumie sald początkowych kredytowych wszystkich kont księgowych,

• Suma obrotów stron debetowych wszystkich kont księgowych musi być równa sumie obrotów kredytowych wszystkich kont księgowych

• Suma sald końcowych debetowych wszystkich kont księgowych musi być równa sumie sald kredytowych wszystkich kont księgowych

ZESTAWIENIE OBROTÓW I SALD

Lp.	Nazwa konta	Sp. + obroty		Salda końcowe
				Dt	Ct	Dt	Ct
Ogółem

Podzielność konta

Podzielność konta polega na możliwości takiej jego rekonstrukcji, że zostaje ono zastąpione lub uzupełnione innymi kontami, przy zachowaniu nie zmienionego zakresu merytorycznego.

Podzielność pozioma i pionowa

Podzielność pionowa polega na wyodrębnieniu z treści konta określonych zagadnień należących do zakresu tematycznego konta, lecz wymagających osobnej prezentacji.

Podzielność pionowa występuje w dwóch aspektach:

• Pierwszy polega na liczbowym wyłączeniu z konta bilansowego jakiegoś procesu gospodarczego lub pewnych jego elementów

• Drugi łączy się z wyodrębnieniem zagadnień o określonej treści ekonomicznej w celu uzyskania pogłębionej charakterystyki danego składnika lub zjawiska objętego kontem podlegającym podziałowi (powstają konta korygujące)

Podział pionowy konta Środki trwałe

• Konto Środki trwałe przed podziałem

Środki trwałe

Stan początkowy Zmniejszenia

zwiększenia w tym z tytułu

umorzenia (zużycia)

• Konto Środki trwałe po podziale

Środki trwałe (konto główne)

Stan początkowy zmniejszenia

Zwiększenia bez umorzenia

Umorzenie środków trwałych (konto korygujące)

zmniejszenia (umorzenie)

Podzielność pozioma

polega na wyodrębnieniu szczegółowych elementów wchodzących w skład danego konta, przy czym zakres tematyczny operacji gospodarczych wpływających na dany czynnik lub zjawisko pozostaje bez zmian.

Podzielność pozioma występuje w dwóch aspektach:

• Pierwszy polega na analitycznej rozbudowie określonego konta syntetycznego,

• Drugi polega na utworzeniu z jednego podstawowego konta syntetycznego dwu lub więcej samodzielnych, równorzędnych kont syntetycznych, które obejmują jednorodne elementy

Podział poziomy konta Materiały - konto zbiorcze po podziale zanika

Materiały podstawowe Materiały pomocnicze Materiały pozostałe

Łączenie kont- konto aktywno-pasywne

Dt Rozrachunki… Ct

Sp.Należności (N) Sp.Zobowiązań (Z)

Operacje zwiększające N Operacje zwiększające Z

Operacje zmniejszające Z Operacje zmniejszające N

Obroty Dt Obroty Ct

Sk Zobowiązań Sk Należności

Saldo końcowe Należności = Saldo początkowe należności + obroty zwiększające należności - obroty zmniejszające należności

Saldo końcowe zobowiązań = saldo początkowe zobowiązań + obroty zwiększające zobowiązania - obroty zmniejszające zobowiązania

Zasady funkcjonowania kont wynikowych

Koszty to wyrażone w pieniądzu zużycie środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych, materiałów, usług obcych, energii, czasu pracy pracowników wyrażonego poprzez wynagrodzenia oraz niektóre wydatki nie odzwierciedlające zużycia, związane z normalną, celową i efektywną działalnością jednostki gospodarczej w określonym czasie.

Przychody to kwoty uzyskane lub należne jednostce z tytułu sprzedanych wyrobów, towarów i usług oraz innych rzeczowych i finansowych składników majątku.

Konta wynikowe - kosztów i strat

Dt Nazwa konta Ct

Zwiększenia Zmniejszenia

Kosztów i strat kosztów i strat

Suma obrotów Suma obrotów

Przeksięgowanie na WF

Pionowy podział konta wynik finansowy

Konta kosztów Konta przychodów

i strat nadzwyczajnych i zysków nadzwyczajnych

Zwiększenia zwiększenia

zmniejszenia zmniejszenia

przeniesienia przeniesienia

WYNIK FINANSOWY

Koszty straty przychody zyski

Konta wynikowe - przychodów i zysków

Dt Nazwa konta Ct

Zmiejszenia zwiększenia

Przychodów i zysków przychodów i zysków

Suma obrotów Suma obrotów

Przeksiegowanie na WF

---