1.5. WYKONYWANIE ORZECZEŃ TRYBUNAŁU SPRAWIEDLIWOŚCI
orzeczenia TS są wiążące i podlegają wykonaniu
Sposoby wykonywania orzeczeń:
orzeczenie wydane w trybie prejudycjalnym
- orzeczenie interpretujące prawo UE lub stwierdzające nieważność aktów instytucji, organów lub jednostek organizacyjnych UE
- orzeczenie musi być zastosowane do rozstrzygnięcia sporu przez sąd krajowy, który sprowokował sąd do zadania pytania
- pod rygorem odpowiedzialności odszkodowawczej państwa wobec jednostki za szkodę spowodowaną oczywistym i poważnym naruszeniem prawa UE, polegającym na niezastosowaniu się do interpretacji dokonanej przez TS albo na zastosowaniu aktu, który został przez TS uznany w tym trybie za nieważny, jak również pod rygorem wszczęcia przez Komisję postępowania
orzeczenie stwierdzające nieważność aktu prawa wtórnego UE
orzeczenie stwierdzające bezczynność instytucji, organu lub jednostki organizacyjnej UE
- nakłada obowiązek na instytucję, organ lub jednostkę organizacyjną UE, która wydała ten akt, lub która pozostawała bezczynna, polegający na pojęciu środków zapewniających wykonanie wyroku
orzeczenie stwierdzające naruszenie zobowiązania ciążącego na państwie członkowskim na mocy Traktatów
- nakłada obowiązek niezwłocznego podjęcia przez państwo członkowskie środków, które zapewnią wykonanie wyroku TS
orzeczenie nakazujące wypłatę przez Unię albo Europejski Bank Centralny odszkodowania
- nakłada obowiązek wypłaty odszkodowania wierzycielowi, zgodnie z ustaleniami storn w zakresie terminu zapłaty albo w terminie ustalonym przez TS
1.7. RODZAJE ORZECZEŃ
wyroki
- orzeczenia rozstrzygające sprawę merytorycznie
- charakter deklaratoryjny (wyrok stwierdzający naruszenie zobowiązania wynikającego z prawa UE przez państwo członkowskie, stwierdzający nieważność aktu instytucji, wyrok stwierdzający bezczynność instytucji, wyrok prejudycjalny)
- charakter konstytutywny (wyrok zasądzający odszkodowanie od UE za szkodę wyrządzoną działaniem albo zaniechaniem jej instytucji albo funkcjonariusza)
wyroki zaoczne
- wydawane są na wniosek skarżącego w sytuacji, gdy pozwany, któremu skarga została właściwie doręczona, nie złożył odpowiedzi na skargę we właściwej formie i w stosownym terminie
- wyrok taki podlega wykonaniu
- wykonanie ulega zawieszeniu, jeśli w terminie miesiąca od doręczenia wyroku zaocznego pozwany złoży sprzeciw
postanowienia
- dotyczą kwestii wpadkowych (mających charakter uboczny w stosunku do sprawy głównej, nie rozstrzygających sprawy co do istoty)
- wykluczenie doradcy, adwokata lub radcy prawnego z udziału w postępowaniu
- dopuszczenie dowodów
- wezwanie świadka
- wyznaczenie biegłego
- wyznaczenie kosztów podlegających zwrotowi
- przyznanie stronie pomocy w zakresie kosztów postępowania
- zawieszenie postępowania
- zastosowanie środka tymczasowego
- zawieszenie wykonania wyroku
- stwierdzenie niewłaściwości TS
- stwierdzenie oczywistej niedopuszczalności skargi
- stwierdzenie zajścia okoliczności acte clair lub acte eclaire
zarządzenia
- dotyczą organizacji postępowania
- umorzenie postępowania wobec ugody stron zawartej przez wydaniem orzeczenia
- połączenie spraw do łącznego rozpoznania
- ponowne otwarcie procedury ustnej
opinie
- wydawane w przypadkach określonych w traktatach założycielskich
- opinia doradcza dotycząca prewencyjnej kontroli legalności umowy międzynarodowej UE
- opinia dotycząca zgodności projektów porozumień i umów państwa członkowskiego z państwem trzecim, organizacją międzynarodową lub obywatelem państwa trzeciego, jeżeli porozumienia te lub umowy dotyczą spraw wchodzących w zakres TEWEA
decyzje Prezesa
- dotyczą kwestii proceduralnych o niewielkim znaczeniu
- wybór języka postępowania
- zawieszenie postępowania w przypadkach innych niż przy postanowieniu
1.8. POSTĘPOWANIE DOTYCZĄCE ZAPADŁYCH ORZECZEŃ TS UE
postępowanie odwoławcze - apelacja
- odwołanie do TS jest ograniczone do kwestii prawnych, co oznacza, że przedmiotem jej zarzutu nie może być wyłącznie błędne ustalenie faktycznie
- zarzut w postaci błędnego ustalenia faktycznego podlega odrzuceniu jako niedopuszczalny
- podstawę odwołania stanowią:
brak właściwości Sądu
naruszenie procedury w postępowaniu przed Sądem wpływające niekorzystnie na interesy wnoszącego odwołanie
naruszenie prawa UE przez Sąd
- przysługuje stronom od:
orzeczenia Sądu do TS
orzeczenia Sądu do spraw Służby Publicznej UE do Sądu
- apelację może wnieść każda strona, której wniosek został oddalony
- termin na wniesienie apelacji wynosi 2 miesiące od zawiadomienia o wyroku
- apelację składa się na piśmie w Sekretariacie TS lub w Sekretariacie Sądu
- inne strony mogą w terminie 2 miesięcy od doręczenia odwołania złożyć odpowiedź na odwołanie
- w odwołaniu można domagać się uchylenia wyroku w całości albo w części (wydanie wyroku kasatoryjnego) lub uwzględnienia w całości albo w części żądań przedstawionych w pierwszej instancji (wydanie wyroku reformatoryjnego)
- odwołanie nie może dotyczyć wyłącznie ustalenia wysokości kosztów postępowania lub wskazania strony je ponoszącej
- w postępowaniu apelacyjnym skarżący nie może zmieniać przedmiotu postępowania w stosunku do przedmiotu sprecyzowanego na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego
- apelacja nie może ograniczać się do zwykłego powtórzenia zarzutów podnoszonych w postępowaniu pierwszoinstancyjnym (trzeba wskazać, które fragmenty orzeczenia są objęte zarzutami)
wznowienie postępowania - rewizja
- nie jest środkiem odwoławczym
- jest środkiem służącym do otwarcia postępowania także w sytuacji, gdy został wydany prawomocny wyrok
- wniosek o rewizję wyroku można wnieść do TS jedynie w związku z ujawnieniem okoliczności faktycznej, mogącej mieć decydujące znaczenie, nieznanej w chwili wydania wyroku ani TS, ani stronie żądającej rewizji
- ujawniona okoliczność musi mieć charakter faktyczny
- dopuszczalność rewizji opiera się na spełnieniu warunków:
zupełny brak wiedzy o okoliczności stanowiącej podstawę rewizji
wymów uprzedniości, który oznacza, iż w chwili wydania orzeczenia TS musi być nieświadomy już istniejącej okoliczności
decydujący czynnik dla osądu sprawy, co oznacza, że czynnik ten musi być zdolny do zmiany orzeczenia
- wniosek o rewizję mogą wnieść strony postępowania i interwenient
- termin złożenia wniosku o rewizję wynosi 10 lat od wydania wyroku i jednocześnie 3 miesiące od daty dowiedzenia się o okoliczności faktycznej
- skutkiem wyroku uwzględniającego wniosek o rewizję orzeczenia jest zniesienie wyroku objętego wnioskiem, który zostanie zastąpiony przez wyrok wydany w następstwie rewizji
wniosek o interpretację orzeczenia
- kieruje się przeciwko wszystkim stronom sporu objętego wyrokiem
- TS albo Sąd orzeka w przedmiocie interpretacji wyrokiem, który jest załączany do oryginału wyroku interpretowanego
wniosek o rektyfikację orzeczenia
- dotyczy sprostowania błędów pisarskich, rachunkowych lub innych oczywistych omyłek
- dotyczy uzupełnienia wyroku, w sytuacji, gdy nie orzeczono o jednym z roszczeń lub o kosztach
- wniosek składa się w terminie 2 tygodni od ogłoszenia wyroku
- rektyfikacja orzeczenia może też być dokonana z urzędu
powództwo osoby trzeciej
kieruje się przeciwko prawomocnemu orzeczeniu, które zostało wydane mimo tego, że osoba trzecia nie brała udziału w postępowaniu, a także narusza ono jej prawa
- termin wytoczenia powództwa wynosi 2 miesiące od dnia publikacji orzeczenia w Dzienniku Urzędowym UE
sprzeciw od wyroku zaocznego
- dotyczy wyroku wydanego w sytuacji, gdy pozwany, któremu skarga została właściwie doręczona, nie złożył odpowiedzi na skargę we właściwej formie i terminie
- sprzeciw wnosi się w terminie 1 miesiąca od dnia doręczenia wyroku zaocznego
1.9. KOSZTY POSTĘPOWANIA
- rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów stanowi obligatoryjny składnik orzeczenia kończącego postępowanie
koszty sądowe poniesione w postępowaniu prejudycjalnym przez TS nie obciążają żadnej ze stron postępowania, niezależnie od wyniku postępowania głównego
koszty ponoszone przez strony postępowania
- koszty obciążają stronę przegraną, jeśli zażąda tego strona przeciwna
- w razie częściowego uwzględnienia żądań strony oraz w razie szczególnych okoliczności TS albo Sąd może postanowić, że koszty zostaną rozdzielone lub może postanowić, że każda ze stron poniesie własne koszty
- TS może nałożyć na stronę obowiązek zwrotu kosztów, które poniosła druga strona w rezultacie działania strony obciążonej kosztami, które nie miało uzasadnionego powodu albo zostało podjęte w złej wierze
- jeżeli strony uzgodniły sposób poniesienia kosztów, to TS albo Sąd rozstrzyga zgodnie z ugodą
- interwenci pokrywają własne koszty
- w sporach miedzy UE a jej pracownikami instytucje pokrywają koszty własne niezależnie od wyniku sprawy
koszty ponoszone przez TS
- postępowanie przed TS jest wolne od opłat, co w szczególności oznacza, że nie ponosi się opłaty z tytułu złożenia pisma inicjującego postępowanie
- wyjątki:
gdy TS poniósł koszty z przyczyn spowodowanych przez stronę postępowania, których można było uniknąć
gdy zostały sporządzone odpisy i przekłady, a sekretarz uznał koszty za nadmierne
- koszty podlegające zwrotowi:
koszty należne świadkom i biegłym
niezbędne wydatki poniesione przez strony w związku z postępowaniem
koszty podróży i pobytu
wynagrodzenia pełnomocników, doradców, adwokatów lub radców prawnych (tylko jednego adwokata lub radcy prawnego)
2. DOCHODZENIE ROSZCZEŃ OPARTYCH NA PRAWIE UE PRZED SĄDAMI KRAJOWYMI
2.1. PODSTAWOWE ZASADY DZIAŁANIA PRAWA UE USTANOWIONE PRZEZ ORZECZNICTWO
zasada bezpośredniego stosowania
- wyraża ona pogląd, iż prawo UE staje się częścią porządku wewnętrznego państw członkowskich
- obowiązek pełnego stosowania przez organy administracyjne oraz sądy państw członkowskich prawa UE
- obowiązek ochrony praw przyznanych obywatelom przez prawo UE
zasada prymatu
- wyraża ona pogląd, iż prawo UE staje się częścią porządku wewnętrznego państw członkowskich
- niestosowanie jakichkolwiek sprzecznych z prawem UE norm prawa krajowego, niezależnie od tego, czy są one wcześniejsze, czy późniejsze niż norma unijna
- pierwszeństwo prawa unijnego przed prawem krajowym (Costa przeciwko ENEL 6/64)
zasada bezpośredniego skutku
- prawa podmiotów mogą być implikowane z obowiązków państwa
- w konsekwencji norma prawa UE może być powołana przez podmiot prywatny przeciwko państwu (skutek wertykalny)
- oznacza to, iż podmiot prywatny ma prawo bezpośredniego powoływania się na przepisy prawa UE przeciwko państwu w postępowaniu przed sądem krajowym
- prawo UE zawiera też normy, które stanowią dla podmiotów prywatnych nie tylko prawa, ale też obowiązki
- w konsekwencji norma prawa UE może być powołana przez podmiot prywatny przeciwko innemu podmiotowi prywatnemu (skutek horyzontalny)
obowiązek zapewnienia wykładni prawa krajowego zgodnej z prawem unijnym
- przy wykładni prawa krajowego bierze się pod uwagę przede wszystkim cel i przedmiot normy prawa UE
- obowiązek ten jest ograniczony przez ogólne zasady prawa, w szczególności przez zasadę bezpieczeństwa pranego, w tym zasadę pewności prawa i nieretroaktywności prawa
- w razie dokonania transpozycji dyrektywy do porządku prawnego danego państwa członkowskiego po terminie oraz przy braku bezpośredniej skuteczności odpowiednich przepisów tej dyrektywy sądy krajowe są zobowiązane z chwilą upływu terminu transpozycji do dokonywania, tak dalece, jak jest to tylko możliwe, wykładni prawa wewnętrznego w świetle brzmienia dyrektywy i realizowanego przez nią celu, tak by zostały osiągnięte rezultaty wskazane dyrektywą
2.2. AUTONOMIA PROCEDURALNA PAŃSTW CZŁONKOWSKICH A OBOWIĄZEK ZAPEWNIENIA SKUTECZNEJ OCHRONY SĄDOWEJ
- kwestie dotyczące dochodzenia roszczeń są regulowane w rozporządzeniach - nie ma miejsca na jakąkolwiek regulację tej materii przez państwo członkowskie
- kwestie dotyczące dochodzenia roszczeń są regulowane w dyrektywie - jest pozostawiona swoboda na regulację tej materii przez państwo członkowskie
np. państwa członkowskie wprowadzą do swojego prawa krajowego takie środki, jakie są konieczne, aby umożliwić wszystkim osobom, które uważają się za poszkodowane na skutek niezastosowania w stosunku do nich zasady równego traktowania dochodzenie swoich racji w postępowaniu sądowym, po zwróceniu się do kompetentnych władz
- norma ta zobowiązuje państwa członkowskie do zapewnienia dostępu do sądu, ale nie określa zasad szczegółowych
- w zakresie nieuregulowanym prawem UE do krajowego systemu prawnego każdego państwa członkowskiego należy wskazanie właściwych sądów i trybunałów oraz ustanowienie szczegółowych zasad proceduralnych
- stąd też mowa o zasadzie autonomii proceduralnej
- autonomia proceduralna nie ma charakteru bezwzględnego
- prawo UE wymaga, aby przepisy krajowe nie naruszały prawa do skutecznej ochrony sądowej, dlatego tez państwa członkowskie mają obowiązek ustanowienia systemu środków prawnych i procedur zapewniających poszanowanie tego prawa
- zasada skutecznej ochrony sądowej - obowiązki sądów państw członkowskich w zakresie efektywnego stosowania i wykładni prawa UE w celu zapewnienia skutecznej ochrony roszczeń opartych na tym prawie
- państwo członkowskie ma obowiązek zapewnienia skutecznej ochrony sądowej, a jednostka ma prawo odpowiadające temu obowiązkowi
- warunki konieczne do pełnego zastosowana zasady skutecznej ochrony sądowej:
zasada równoważności (ekwiwalencji, niedyskryminacji) - przepisy krajowe odnoszące się do roszczeń unijnych nie mogą być mniej korzystne niż te, które regulują to samo prawo skargi w sprawie czysto wewnętrznej
zasada efektywności (skuteczności) - przepisy krajowe nie mogą uniemożliwiać lub nadmiernie utrudniać wykonywania uprawnień, które sądy krajowe mają obowiązek chronić
- autonomię proceduralną korygują zatem zasada skutecznej ochrony sądowej (równoważności i skuteczności) oraz ogólne zasady prawa unijnego
2.3. ZGODNOŚĆ KRAJOWYCH PRZEPISÓW DOTYCZĄCYCH DOCHODZENIA ROSZCZEŃ Z ZASADAMI OGÓLNYMI
- kryterium mające wpływ na autonomię proceduralną - zgodność przepisów krajowych z zasadami ogólnymi prawa unijnego, w tym z prawami podstawowymi, zwłaszcza o charakterze procesowym
2.4.1. PRAWO DO ZWROTU OPŁATY POBRANEJ NIEZGODNIE Z PRAWEM UE
- prawo to przysługuje jednostce na mocy prawa unijnego
- prawo to jest naturalną konsekwencją i uzupełnieniem praw przyznanych jednostkom, zakazujących opłat mających ten sam skutek co cła lub zakazujących dyskryminacyjnego stosowania podatków wewnętrznych
2.4.2. WYMOGI DOTYCZĄCE DECYZJI ADMINISTRACYJNEJ (PRAWO DO NALEŻYTEGO UZASADNIENIA I UCHYLENIA OSTATECZNEJ DECYZJI)
- decyzja odmawiająca uprawnienia wynikającego z prawa unijnego musi być należycie uzasadniona, co oznacza, że właściwy organ krajowy jest zobowiązany do poinformowania jednostki o powodach, na których opiera swoją odmowę
- jednostka na podstawie takiego uzasadnienia może podjąć decyzję, czy jest w ogóle sens odwoływania się do sądu, a następnie ma możliwość obrony tego prawa zgodnie z najlepszymi możliwymi warunkami
- zgodnie z zasadą pewności prawa prawo unijne nie wymaga, aby organ administracyjny był co do zasady zobowiązany do uchylenia decyzji administracyjnej, która stała się ostateczna po upływie rozsądnych terminów odwołania lub wskutek wyczerpania środków prawnych
- jednak istnienie środka prawnego natury sądowej przeciwko każdej decyzji organu krajowego odmawiającej skorzystania z prawa unijnego jest konieczne dla zapewnienia jednostce skutecznej ochrony jej praw
- TS stwierdził, że organ administracyjny, który wydał decyzję administracyjną ma zgodnie z zasadą lojalnej współpracy obowiązek ponownego rozpatrzenia decyzji i ewentualnego jej uchylenia, jeśli zostały spełnione przesłanki:
organ administracyjny musi być zgodnie z prawem krajowym uprawniony do uchylenia tej decyzji
decyzja powinna być decyzją utrzymaną w mocy wyrokiem sądu krajowego orzekającego w ostatniej instancji
musi wystąpić sytuacja, w której wyrok ten opiera się na błędnej interpretacji prawa UE, zastosowanej bez występowania do TS z pytaniem prejudycjalnym
zainteresowany powinien wystąpić do organu administracyjnego niezwłocznie po zapoznaniu się z tym orzecznictwem
2.4.3. PRAWO DO ODPOWIEDNIEJ, PROPORCJONALNEJ I SKUTECZNEJ SANKCJI
- państwa członkowskie mają w zasadzie swobodę w określeniu sankcji z tytułu naruszenia prawa krajowego czy prawa unijnego
- z orzeczeń TS wynikają jednak pewne ograniczenia:
państwo nie może nakładać kar za naruszenie przepisu krajowego niezgodnego z prawej unijnym
państwo może nałożyć karę za naruszenie przepisu krajowego przyjętego w celu wykonania prawa unijnego, kara ta jednak nie może stanowić przeszkody w korzystaniu ze swobody rynku i musi być proporcjonalna w stosunku do natury popełnionego przestępstwa
- von Colson i Kamann 14/83
2.4.4. PRAWO DO ODSZKODOWANIA ZA SZKODY SPOWODOWANE NARUSZENIEM PRAWA UE PRZEZ PAŃSTWO CZŁONKOWSKIE
- odpowiedzialność państwa członkowskiego wobec podmiotów prywatnych za szkody będące konsekwencją naruszenia przez państwo członkowskie prawa unijnego
- państwo ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą, jeżeli rezultat zamierzony w dyrektywie obejmował przyznanie jednostkom określonych uprawnień i istniała możliwość określenia treści tych uprawnień na podstawie przepisów dyrektywy
- możliwość dochodzenia naprawienia przez państwo członkowskie szkody jest szczególnie niezbędna w sytuacji, gdy skuteczność norm unijnych jest uzależniona od działania tego państwa, w związku z czym jednostki nie mogą, w braku tego działania, powoływać się przed sądami krajowymi na uprawnienia, jakie przyznaje im prawo wspólnotowe
- prawo unijne nakłada więc na państwo odpowiedzialność odszkodowawczą, o ile zostaną spełnione przesłanki:
norma, na którą powołuje się skarżący, musi mieć na celu nadanie jednostce uprawnienia
naruszenie jest wystarczająco poważne(władze prawodawcze w sposób oczywisty i rażący przekroczyły granice swobody oceny)
musi występować związek przyczynowo-skutkowy między naruszeniem zobowiązania ciążącego na państwie członkowskim a poniesioną szkodą
- państwo członkowskie ponosi też odpowiedzialność za szkody wyrządzone jednostkom wskutek oczywistego naruszenia prawa unijnego przez sąd najwyższej instancji
- dochodzenie odpowiedzialności odszkodowawczej odbywa się przed sądami krajowymi na podstawie przepisów prawa krajowego, zgodnie z zasadami mającymi zastosowanie do autonomii proceduralnej państw członkowskich
- sąd krajowy może zawiesić wykonanie aktu krajowego wydanego na podstawie aktu unijnego, wyłącznie jeśli:
sąd ten ma poważne wątpliwości co do ważności aktu unijnego
sprawa ma pilny charakter, a skarżącemu zagraża poważna i nieodwracalna szkoda
sąd ten należycie rozważy interes unijny
4. KONTROLA LEGALNOŚCI AKTÓW INSTYTUCJI, ORGANÓW I JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH UE - STWIERDZENIE NIEWAZNOŚCI
- kontrola ta może być dokonywana w kilku komplementarnych procedurach:
skarga o stwierdzenie nieważności aktu instytucji, organu lub jednostki organizacyjnej
zarzut bezprawności aktu o zasięgu ogólnym (kontrola incydentalna)
skarga na bezczynność instytucji, organu lub jednostki organizacyjnej
skarga odszkodowawcza
procedura pytania prejudycjalnego
4.1.2. SKARGA O STWIERDZENIE NIEWAŻNOŚCI
- celem jest usunięcie wadliwego aktu z obrotu prawnego, co następuje wskutek obalenia domniemania ważności (legalności) przysługującego każdemu aktowi pranemu UE
- skarga o stwierdzenie nieważności ma charakter samodzielny (autonomiczny) - postępowanie w jej przedmiocie toczy się niezależnie od ewentualnego postępowania w przedmiocie skargi odszkodowawczej skierowanej przeciwko UE
- postępowanie w jej przedmiocie toczy się niezależnie od wewnętrznych postępowań krajowych, niezależnie od ich rodzaju (w tym postępowań odszkodowawczych)
4.1.3. PRZEDMIOT SKARGI
- zaskarżyć można:
akty ustawodawcze (rozporządzenia, dyrektywy i decyzje)
akty Rady, Komisji i Europejskiego Banku Centralnego - inne niż zalecenia i opinie
akty Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej zmierzające do wywarcia skutków prawnych wobec podmiotów trzecich
akty organów lub jednostek organizacyjnych UE, zmierzające do wywarcia skutków prawnych wobec osób trzecich
- przedmiotowy zakres skargi o stwierdzenie nieważności jest niezwykle szeroki i znacznie wykracza poza katalog sformułowany w TFUE
- podejście TS ma charakter funkcjonalny i uzależnia dopuszczenie skargi od skuteczności prawnej aktu
- dlatego też:
- zgodnie z orzecznictwem zaskarżyć można również:
niewiążące środki prawne (zalecenie i opinie), jeśli wywołują skutki prawne
akty, które nie wywołują żadnych skutków prawnych, ale których kontrola jest niezbędna do zachowania równowagi w systemie instytucjonalnym UE
akty regulacyjne - akty nieustawodawcze o zasięgu ogólnym, które uzupełniają lub zmieniają niektóre, inne niż istotne, elementy aktu ustawodawczego
- nie można zaskarżyć:
aktów prawa pierwotnego
aktów zmieniających akty prawa pochodnego wskutek akcesji nowych państw członkowskich
aktu władczego państwa członkowskiego
aktów wewnętrznej organizacji instytucji, jednostek organizacyjnych i organów UE, nawet pośrednio naruszających interesy faktyczne skarżącego, ale pozbawione jakichkolwiek skutków prawnych dla podmiotów znajdujących się poza systemem danego pozwanego
- skarżony akt musi mieć charakter ostateczny
- skutecznemu zaskarżeniu nie podlegają akty wstępne, pisma przygotowawcze, pisma zawierające zarzuty pozwanego lub pisma stanowiące jedynie projekt ostatecznego rozstrzygnięcia
4.1.4. ZAKRES PODMIOTOWY SKARGI - LEGITYMACJA BIERNA
- pozwanym w sprawie jest podmiot, który wydał akt:
Rada UE
Komisja
Parlament Europejski
Rada Europejska
Europejski Bank Centralny
Rada UE łącznie z Parlamentem Europejskim
organ lub jednostka organizacyjna UE, która wydała zaskarżony akt
4.1.5. ZAKRES PODMIOTOWY SKARGI - LEGITYMACJA CZYNNA
- powodowie zostali podzieleni na trzy kategorie:
podmioty uprzywilejowane (państwa członkowskie, Rada UE, Komisja Europejska i Parlament Europejski)
- uprzywilejowanie polega na braku konieczności wykazania, że zaskarżony akt ma jakikolwiek wpływ na pozycję prawną powodów
- podmioty te mogą zatem zaskarżyć każdy akt prawny, który podlega kontroli legalności
podmioty częściowo uprzywilejowane (Europejski Bank Centralny, Komitet Regionów i Trybunał Obrachunkowy)
- częściowe uprzywilejowanie polega na możliwości złożenia skargi na każdy akt prawny, o ile podmiot działa w celu zapewnienia ochrony swoich kompetencji
- w innych przypadkach te podmioty będą traktowane jak podmioty nieuprzywilejowane
podmioty nieuprzywilejowane (pozostali powodowie, w tym w szczególności państwa trzecie, osoby fizyczne i osoby prawne prawa publicznego i prywatnego, niezależnie od ich miejsca zamieszkania lub siedziby)
- podmiot musi wykazać swój interes prawny w zaskarżeniu aktu pod rygorem odrzucenia jego skargi
- sądem właściwym do rozpoznawania skarg o stwierdzenie nieważności będzie zawsze organ sądowy UE (z zasady Sąd, czasem TS)
- sądy krajowe państw członkowskich są pozbawione jurysdykcji do stwierdzenia nieważności aktów UE
4.1.7. PRZESŁANKI NIEWAŻNOŚCI
- nie jest możliwe uwzględnienie skargi na podstawie przesłanek pozatraktatowych
- brak kompetencji
UE jest całkowicie pozbawiona kompetencji do wydania aktu w danej dziedzinie
UE jest wyposażona w kompetencje, ale powinna była je wykonać za pośrednictwem innej instytucji, jednostki organizacyjnej lub innego organu
działanie aktu prawnego w sposób niedopuszczalny rozszerzono poza terytorium UE
pozwany działał zanim przyznano mu kompetencję w danym obszarze lub po utracie kompetencji wcześniej mu przysługujących
- naruszenie istotnego wymogu proceduralnego
naruszenie procedury legislacyjnej
naruszenie wymogów co do formalnej postaci aktu
naruszenie prawa do obrony i prawa do bycia wysłuchanym
brak należytego uzasadnienia
- naruszenie traktatu lub jakiejkolwiek reguły prawnej związanej z jego stosowaniem
(określone jako brak materialnej legalności aktu)
błędna wykładnia przepisu
nieprawidłowe zastosowanie przepisu
ewentualne naruszenie reguł zwyczajowego prawa międzynarodowego
- nadużycie władzy
pozwany przyjmuje akt prawny wyłącznie (lub przede wszystkim) po to, aby osiągnąć cel inny niż ten, dla którego przyznano mu kompetencję
pozwany przyjmuje akt prawny wyłącznie (lub przede wszystkim) po to, aby obejść procedurę przewidzianą w takich przypadkach
pozwany kieruje się bezprawnymi pobudkami
pozwany dopuszcza się poważnego braku staranności graniczącego z pogardą dla prawnego celu działania
4.1.8. TERMIN NA WNIESIENIE SKARGI
- skargę wnosi się w terminie 2 miesięcy, stosownie od przypadku, od daty publikacji aktu, od jego notyfikowania skarżącemu, od daty powzięcia przez skarżącego wiadomości o tym akcie
- termin może zostać przedłużony o kolejne 10 dni
4.1.9. SKUTEK STWIERDZENIA NIEWAŻNOŚCI
- akt unieważniony powinien zostać w odpowiednim zakresie usunięty z obrotu prawnego, co należy rozumieć jako przywrócenie stanu, w którym skarżący znajdował się przed jego wydaniem
4.1.10. AKTY NIEISTNIEJĄCE
- orzecznictwo TS dopuszcza także stwierdzenie nieistnienia aktu, gdy jest on dotknięty szczególnie poważnymi i oczywistymi wadami, mającymi charakter karygodny i rażący, daleko wykraczającymi poza przesłanki stwierdzenia nieważności
5. INCYDENTALNA KONTROLA LEGALNOŚCI AKTÓW
- bez względu na upływ terminu przewidzianego dla skargi o stwierdzenie nieważności, każda strona może, w postępowaniu dotyczącym aktu o zasięgu ogólnym przyjętego przez instytucję, organ lub jednostkę organizacyjną UE, podnieść zarzut braku kompetencji, naruszenia istotnych wymogów proceduralnych, naruszenia traktatów lub jakiejkolwiek reguły prawnej związanej z ich stosowaniem lub nadużycia władzy w celu powołania się przed TS na niemożność stosowania tego aktu
- incydentalna kontrola pozwala skarżącemu w ramach skargi na nieważność dotyczącego go aktu prawnego zakwestionować legalność aktu o zasięgu ogólnym, na podstawie którego akt ten został wydany, bez jakiekolwiek ograniczenia czasowego
- nie stanowi on samodzielnej skargi, ale opiera się na zarzucie bezprawności podniesionym w kontekście innego postępowania toczącego się przed TS
- zarzut bezprawności może zostać podniesiony:
w trakcie postępowania o stwierdzenie nieważności
w ramach skargi na bezczynność instytucji
przez państwo członkowskie w ramach prowadzonego przeciwko niemu postępowania w sprawie uchybienia przez to państwo członkowskie jednemu z zobowiązań, które ciążą na nim na mocy traktatów
w ramach skargi odszkodowawczej przeciwko UE
5.3. AKTY PODLEGAJĄCE KONTROLI
- aktem podlegającym kontroli jest decyzja, która nie jest aktem indywidualnym, ale ma zasięg ogólny, to znaczy określa na przyszłość i w sposób obiektywny prawa i obowiązki podmiotów w nim abstrakcyjnie określonych
- muszą być zatem spełnione przesłanki:
kwestionowany akt musi mieć zasięg ogólny (powszechnie obowiązujący, nie może kwestionować decyzji indywidualnych)
konieczne jest istnienie rzeczywistego powiązania między aktem będącym podstawą skargi głównej a aktem kwestionowanym na podstawie kontroli incydentalnej
5.4. PODMIOTY UPRAWNIONE DO PODNIESIENIA ZARZUTU
- zarzut bezprawności może podnieść każda ze stron postępowania - pod warunkiem, że istnieje bezpośredni związek prawny między aktem lub zaniechaniem a skarżącym i środkiem o zasięgu ogólnym, o który chodzi
5.6. SKUTKI ORZECZENIA
- w orzeczeniu TS nie stwierdza nieważności, lecz niemożność zastosowania go w konkretnej sprawie, do stron danego sporu
- kwestionowany akt zachowuje moc obowiązującą, choć nie może zostać zastosowany
6. KONTROLA LEGALNOŚCI BEZCZYNNOŚCI INSTYTUCJI, ORGANÓWI JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH UE
6.1.2. CHARAKTER SKARGI I JEJ PRZEDMIOT
- celem skargi jest zwalczenie bezprawnej bezczynności instytucji, organów i jednostek organizacyjnych UE
- skarga ma charakter komplementarny (uzupełniający) względem skargi o stwierdzenie nieważności
- przedmiotem skargi jest zaniechanie legislacyjne
6.1.3. ZAKRES PODMIOTOWY SKARGI - LEGITYMACJA BIERNA
- skarga może zostać skierowana przeciwko bezczynności:
Parlamentu Europejskiego
Rady Europejskiej
Rady UE
Komisji Europejskiej
Europejskiego Banku Centralnego
6.1.4. ZAKRES PODMIOTOWY SKARGI - LEGITYMACJA CZYNNA
- powodów można podzielić na grupy:
państwa członkowskie oraz instytucje UE - mogą wnieść skargę na każdą bezprawną bezczynność innej instytucji, organu lub jednostki organizacyjnej UE
jednostki - którym przysługuje prawo skargi na niewydajnie aktu prawnego do nich skierowanego, innego niż zalecenie i opinia
- zaniechanie pozwanego będzie miało charakter bezprawnej bezczynności, gdy:
traktaty bądź reguły prawne służące ich stosowaniu nakładają na pozwanego prawny, bezwzględny i wystarczająco szczegółowy obowiązek działania
przy wydawaniu spornego aktu pozwany nie dysponuje szerokim zakresem uznania
zaniechanie ze strony pozwanego nie wynikało z okoliczności, za które odpowiedzialność ponosi powód
ewentualny wyrok stwierdzający bezczynność będzie się nadawał do prawidłowego wykonania - możliwe jest wydanie środków, których niewydajnie zostało uznane za bezprawne
- warunkiem dopuszczalności skargi jest wezwanie do działania
6.1.8. SKUTEK ORZECZENIA STWIERDZAJĄCEGO BEZPRAWNĄ BEZCZYNNOŚĆ
- wyrok ma charakter deklaratoryjny - potwierdza jedynie, że do bezczynności doszło
- wyrok zobowiązuje pozwanego do podjęcia środków, które zapewnią wykonanie wyroku TS
7. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ODSZKODOWAWCZA UE
- TS jest właściwy do orzekania w sporach dotyczących odszkodowań:
w dziedzinie odpowiedzialności pozaumownej UE powinna naprawić, szkody wyrządzone przez jej instytucje lub jej pracowników przy wykonywaniu ich funkcji
Europejski Bank Centralny jest zobowiązany do naprawienia szkód wyrządzonych przez Bank lub jego pracowników przy wykonywaniu ich funkcji
7.1.2. CEL, PRZEDMIOT I CHARAKTER SKARGI ODSZKODOWAWCZEJ
- celem postępowania inicjowanego tą skargą jest skompensowanie szkody wywołanej działaniem albo zaniechaniem instytucji, organu lub jednostki organizacyjnej UE
- przedmiotem skargi jest żądanie naprawienia szkody wynikającej z bezprawnego aktu lub postępowania, które można przypisać instytucji lub organowi unijnemu
- skarga ma charakter autonomiczny
- wygranie sprawy ze skargi o odszkodowanie pozwala jedynie na naprawienie szkody spowodowanej przez dany akt, bez uchylania tego aktu z mocy samego prawa
7.1.3. ODPOWIEDZIALNOŚĆ KONTRAKTOWA UE
- wynika z niewykonania albo nienależytego wykonania umowy zawartej przez UE
- w zakresie odpowiedzialności kontraktowej UE co do zasady właściwe są sądy krajowe, chyba że strony umowy poddały ewentualne spory z niej wynikające pod jurysdykcję TS
7.1.5. ZAKRES PODMIOTOWY - LEGITYMACJA BIERNA
- pozwanym jest UE, która w postępowaniu jest reprezentowana przez instytucje, którym zarzuca się działanie lub zaniechanie powodujące szkodę
7.1.6. ZAKRES PODMIOTOWY - LEGITYMACJA CZYNNA
- nie istnieją ograniczenia legitymacji do wytoczenia powództwa odszkodowawczego przeciwko UE, dlatego uznaje się, iż legitymację taką mają podmioty posiadające zdolność procesową (zdolność do podejmowania czynności procesowych własnym działaniem), czyli:
obywatele UE i osoby prawne mające przynależność państwową państwa członkowskiego UE
inne osoby fizyczne i osoby prawne, w tym państwa członkowskie UE, państwa trzecie oraz organizacje międzynarodowe
7.1.7. PRZESŁANKI ODPOWIEDZIALNOŚCI DELIKTOWEJ
- odpowiedzialność deliktowa - pozaumowna - wynikająca z czynów niedozwolonych
- przesłanki odpowiedzialności deliktowej (kumulatywnie):
musi wystąpić działanie albo zaniechanie, które można przypisać UE
działanie lub zaniechanie musi nosić znamiona bezprawności (sprzeczności z porządkiem prawnym)
po stronie skarżącego musi wystąpić szkoda spowodowana bezprawnym działaniem albo zaniechaniem przypisywalnym UE (działanie lub zaniechanie instytucji UE, działanie lub zaniechanie funkcjonariusza UE dokonane przy wykonywaniu przezeń jego funkcji)
między bezprawnym działaniem lub zaniechaniem a szkodą musi istnieć związek przyczynowy
8. PYTANIA PREJUDYCJALNE SĄDÓW KRAJOWYCH
- TS jest właściwy do orzekania w trybie prejudycjalnym:
o wykładni traktatów
- obejmuje prawo pierwotne, TUE, TFUE, traktaty zmieniające, traktaty uzupełniające, traktaty akcesyjne, decyzje Rady lub Rady Europejskiej o charakterze konstytucyjnym (te które są przyjmowane przez państwa członkowskie zgodnie z procedurami konstytucyjnymi)
- warto też podkreślić, że TS nie może kontrolować legalności prawa pierwotnego
o ważności i wykładni aktów przyjętych przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne UE
- obejmuje prawo wtórne, zarówno akty prawnie wiążące (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje) i akty prawnie nie wiążące (zalecenia, opinie)
- do zwracania się z pytaniem prejudycjalnym uprawnione są sądy pańśtw członkowskich
- sądy krajowe mają prawo zwrócenia się do TS z pytaniem prejudycjalnym
- jeśli sąd krajowy jest sądem ostatniej instancji, a w toczącym się przed nim postępowaniu powstała kwestia wykładni lub ważności prawa unijnego, wówczas jest on zobowiązany zwrócić się do TS z pytaniem prejudycjalnym
- sąd krajowy ostatniej instancji może odstąpić od pytania prejudycjalnego, gdy:
decyzja w kwestii interpretacji prawa unijnego nie jest niezbędna do wydania rozstrzygnięcia w sprawie
poprzednie decyzje TS odnosiły się już do kwestii prawnych, których dotyczy pytanie
zastosowanie prawa unijnego jest tak oczywiste, że nie ma miejsca na żadne wątpliwości
- doktryna acte eclaire - doktryna sprawy wyjaśnionej - kwestia prawa unijnego została już przez TS wyjaśniona we wcześniejszych orzeczeniach w podobnych sprawach
- doktryna acte clair - doktryna sprawy oczywistej - zastosowanie prawa unijnego jest tak oczywiste, że nie ma miejsca na żadne wątpliwości
- orzeczenie prejudycjalne wiąże sąd krajowy, który w danej sprawie zwrócił się z pytaniem do TS, jak również inne sądy rozpatrujące tę sprawę w wyniku wniesienia środków odwoławczych
11