FIZJOTERAPIA

Rozkład tematyczny wg „Fizjoterapia” Anna Straburzyńska-Lupa i Gerard Straburzyński. Dodatkowa literatura: „Fizykoterapia” Tadeusz Mika oraz „Klasyczny masaż leczniczy” Leszek Magiera.

1. Informacje ogólne

2. Światłolecznictwo

3. Laseroterapia

4. Elektrolecznictwo

5. Ultradźwięki

6. Termoterapia

7. Wodolecznictwo

8. Masaż klasyczny

9. Kinezyterapia

Materiały opracował: mgr Zbigniew Markiewicz

Dział: Fizjoterapia - wiadomości ogólne.

Definicję fizjoterapii:

„Fizjoterapia to dział medycyny klinicznej stosujący uznane przez naukę metody przyrodolecznictwa do rehabilitacji oraz do leczenia uzupełniającego farmakoterapię i leczenie operacyjne”

Fizjoterapia jest działem współczesnej medycyny klinicznej, który stosuje w celach leczniczych, profilaktycznych i rehabilitacyjnych różne formy energii, przede wszystkim fizycznej, związanej ze środowiskiem człowieka. Wywodzi się z uprawianego od najdawniejszych czasów przyrodolecznictwa.

Fizjoterapia nie jest wolna od zagrożeń dla zdrowia, a nawet życia pacjenta. Sposób postępowania fizjoterapeutycznego wymaga dokładnego ustalenia rozpoznania oraz uwzględnienia wskazań i przeciwwskazań do zabiegu.

Metody fizjoterapii w tym także masażu pobudzają i usprawniają fizjologiczne, naturalne mechanizmy samoobrony i zdrowienia organizmu. Metody te nie działają na przyczyny chorób, lecz aktywizują organizm do walki z nimi.

Leczenie metodami fizjoterapii ma na celu przeciwdziałaniu zakłóceniom homeostazy - czyli równowagi organizmu. Najdoskonalszą formą fizjoterapii stanowi, ze względu na kompleksowy charakter ma leczenie uzdrowiskowe.

Cele fizjoterapii

Celem fizjoterapii, jak każdej innej formy leczenia jest usunięcie procesów chorobowych lub ich następstw i zapobieganie im. W szczególności celem fizjoterapii jest:

• zwalczanie bólu

• zwalczanie stanów zapalnych

• poprawa trofiki przez zwiększenie ukrwienia

• zwiększenie odporności ogólnej i zapobieganie zakażeniom

• usprawnienie mechanizmów regulacyjnych układu krążenia, oddychania, przemiany materii, termoregulacji, ukrwienia skóry i.t.p.

• poprawa lub utrzymanie wydolności ogólnej

• przeciwdziałanie skutkom zmniejszonej aktywności ruchowej i poprawa funkcji ruchowych, (min. przez rozluźnienie mięśni, wzrost ich siły, poprawę koordynacji ruchowej, zwiększenie ruchomości stawów czy zapobieganie przykurczom)

• usprawnianie czynności poszczególnych narządów a w konsekwencji całego organizmu

• ewentualne przygotowanie do operacji i rehabilitacji po niej

• rehabilitacja po urazach, chorobach i wadach wrodzonych.

Mechanizm działania bodźców fizjoterapeutycznych.

Zasada: natychmiastowe reakcje zazwyczaj wygasają w ciągu kilku godzin lub dni, wielokrotnie powtarzane z uwzględnieniem odpowiednich przerw w zabiegach mogą doprowadzić do stanu przystosowania się organizmu. A więc jeżeli nasze działanie jest przeciwbólowe i ten efekt osiągniemy to, przy odpowiedniej metodyce zabiegu, będzie to efekt stały.

Po zabiegach fizjoterapeutycznych występuje zarówno reakcja miejscowa jak i ogólna.

Reakcje miejscowe.

Należy je rozdzielić na reakcje:

W skórze i odpowiednio w błonach śluzowych :

• zmiany naczynioruchowe - najważniejsze, dotyczą zmian naczyń włosowatych skóry i polegają na ich rozszerzeniu i otwarciu. Rozszerzeniu ulegają także żyły i tętnice. Te zmiany objawiają się zmianą barwy skóry,

• zmiany przepuszczalności ścian naczyń - zjawisko to wiąże się z wymiana jonów i może mieć miejsce w przypadku zabiegów z zakresu balneoterapii i borowiny, gdzie wiele potencjalnie korzystnych dla organizmu jonów przechodzi w kąpieli do skóry i następnie do krwi. Z drugiej strony wiele jonowych składników odpadowych produktów przemiany materii przechodzi z krwi poprzez skórę do środowiska zewnętrznego,

• zwiększenie dostaw tlenu, substratów energetycznych, budulcowych i obronnych,

• zwiększenia wydalania produktów przemiany materii - wynikiem tego jest zmniejszenia stopnia zakwaszenia tkanek - kwas mlekowy, a to w dalszym etapie zmniejsza ryzyko ewentualnego bólu

• uwolnienie hormonów tkankowych - może to powodować określone działanie miejscowe lub na drodze humoralnej działanie ogólne,

• pobudzenie receptorów,

• zmiany funkcji gruczołów potowych i łojowych,

• przyspieszenia procesów przemiany materii.

W mięśniach:

• zmiany ukrwienia - wystąpią zawsze, nawet jeżeli nasze zabiegi np. masażu nie spowodują ich skurczu,

• zwiększenie dostaw tlenu i substratów energetycznych,

• przyspieszenie przemiany materii,

• zmiana napięcia i kurczliwości,

• wywoływanie skurczów.

Reakcje ogólne.

Należy pamiętać, że na wielkość tej reakcji nie koniecznie ma wpływ rodzaj bodźca fizjoterapeutycznego. Jeżeli siła bodźca lub powierzchnia są odpowiednio duże to pobudzenie może mieć charakter ogólny i może się manifestować pobudzeniem układu autonomicznego w postaci mechanizmów regulacyjnych takich jak: zwiększenie łaknienia, przemiany materii, temperatury, ciśnienia, zmiany postawy ciała i ruchu i wielu innych. Te mechanizmy są określane „działaniem organizmu na rzecz utrzymania homeostazy, czyli równowagi ustroju”. Stan ten - przestrojenia czynnościowego układu autonomicznego, jest celem wielu zabiegów fizjoterapeutycznych.

Reakcje ogólne, występujące na drodze humoralnej i nerwowej to:

• zmiana i usprawnianie funkcji poszczególnych układów wewnętrznych,

• poprawa wydolności ogólnej,

• usprawnienie procesów adaptacyjnych + ich rozwój,

• w przypadku kuracji pitnych, kąpieli w wodach leczniczych i inhalacji - działanie swoiste użytych składników.

Ogólne zasady obowiązujące w Fizjoterapii.

1. Nie zaczyna się zabiegów fizjoterapeutycznych bez uprzedniego badania i przeprowadzenia wywiadu oraz rozważenia wskazań i przeciwwskazań do nich.

2. Zabiegi fizjoterapeutyczne nie zastępują właściwego leczenia farmakologicznego czy operacyjnego. Stanowią bowiem jedynie postępowanie uzupełniające leczenie metodami klinicznej medycyny.

3. Zabiegi fizjoterapeutyczne wykonuje się w seriach, unikając polipragmazji (nadużywania zabiegów w efekcie szkodzącemu zdrowiu) zabiegowej.

4. W odniesieniu do dawki zabiegu obowiązuje zasada: dawka powinna być tak duża jak jest to konieczne i równocześnie tak mała, jak tylko jest to możliwe.

5. Wykonujący zabieg ma obowiązek przystosować ustaloną dawkę zabiegu do indywidualnych wrażliwości pacjenta.

Ogólne zasady dawkowania zabiegów fizjoterapeutycznych.

1. Biorąc pod uwagę możliwości reakcji organizmu na bodźce należy stwierdzić, iż dawkowanie zabiegów nie jest łatwe.

2. Możliwość obiektywnego wyznaczenia siły bodźca raczej jest nie możliwe, a dawkę określa się empirycznie biorąc pod uwagę wielkość reakcji czuciowej i ruchowej pacjenta. (dlatego tak ważne w pracy fizjoterapeuty jest bieżące prowadzenie rejestracji zmian zachodzących w trakcie zabiegów)

3. Należy pamiętać, że zabiegi fizykalne nie są wolne od niebezpieczeństw. Zagrażają one zarówno pacjentom jak i osobom je wykonującym

4. Dawkę określoną w metodyce zabiegu, należy w czasie serii zabiegów dostosowywać do rozwijającej się adaptacji. Może to odbywać się przez zwiększanie lub zmniejszanie dawki (czyli in plus lub in minus). Niekiedy należy zabieg przerwać i skonsultować się z lekarzem.

5. W żadnym wypadku nie należy zmieniać techniki zabiegu - nie wolno eksperymentować.

6. Wykonujący zabiegi jest zobowiązany jest do prowadzenia dokumentacji zabiegowej.

7. Zależnie od rodzaju zabiegu na serię zabiegów składa się 6-12 zabiegów, po których powinna nastąpić odpowiednio długa przerwa w zabiegach.

8. Jeżeli po pierwszych zabiegach następuje wyraźne pogorszenie stanu zdrowia pacjenta może to świadczyć o: złej tolerancji zabiegu przez pacjenta, niewłaściwej dawce lub nieprawidłowym wykonaniu zabiegu. W każdym przypadku zabieg przerywamy.

Tok zabiegu fizykalnego

Część wstępna:

• przeprowadzenie wywiadu i ustalenie rodzaju zabiegu,

• zorganizowanie stanowiska pracy w niezbędne dla danego zabiegu akcesoria,

• poinformowanie klienta o sposobie przygotowania się do zabiegu i ewentualnie pomoc w rozebraniu się, przyjęciu właściwej pozycji do zabiegu oraz odpowiednie odsłonięcie miejsca zabiegu .

Część główna:

1. Faza przygotowawcza:

• przygotowanie danej okolicy do zabiegu - rozluźnienie mięśni, oczyszczenie skóry klienta,

• ocena pola zabiegowego - przeczulica, zaburzenia czucia, znamiona, przebarwienia skóry, rany.

2. Faza właściwa:

• poinformowanie klienta o występujących podczas zabiegu spodziewanych i prawidłowych odczuciach,

• wykonanie zabiegu zgodnie z metodyką i zasadami właściwego dla danego bodźca fizykalnego np. bodźca termicznego, elektrycznego, mechanicznego,

• stały nadzór nad klientem,

• powolne zredukowanie zastosowanej dawki energii, zakończenie zabiegu.

Część końcowa:

• ocena odczynu, który powstał na skórze klienta po zabiegu,

• poinformowanie klienta o przewidywanych reakcjach po zabiegu,

• ewentualna pomoc w ubraniu się oraz poinformowanie klienta o zachowaniu się po zabiegu,

• uporządkowanie stanowiska zabiegowego.

Dział: światłolecznictwo i laseroterapia.

Światłolecznictwo obejmuje stosowanie w celach leczniczych i profilaktycznych promieniowania światła widzialnego oraz niewidzialnego promieniowania podczerwonego i nadfioletowego, których naturalnym źródłem jest słońce a źródłem sztucznym, różnego rodzaju generatory.

Skład promieniowania słonecznego jest następujący:

• ok. 40% - promienie widzialne,

• ok. 60% - promieniowanie niewidzialne,

• z czego ok. 59% to promieniowanie podczerwone i,

• ok. 1-2% - promieniowanie nadfioletowe.

Do ziemi dociera tylko 27% promieniowania słonecznego.

Skóra ludzka pochłania ok. 75% ogólnego promieniowania słonecznego a 25% odbija.

Światło widzialne.

Obejmuje promieniowanie o długości fali 380-780 nm. (nanometr = jedna- miliardowa część metra). Jeżeli każdy element światła wywiera biologicznie istotny wpływ na organizm człowieka, to światło widzialne wywiera szczególnie duży wpływ na psychikę, będąc źródłem radości i poprawiając samopoczucie. Pobudza ogólną aktywność człowieka. Terapia jasnym światłem reguluje mechanizmy wydzielania melatoniny co z kolei wpływa na wewnętrzne rytmy biologiczne.

Ze światłem widzialnym wiąże się też pojęcie chromoterapii, czyli stosowania różnego rodzaju filtrów od czerwonego przez niebieski do zielonego co ma umożliwić uzyskanie części widma widzialnego a to z kolei ma wpłynąć na organizm człowieka. I tak:

• światło czerwone i purpurowe - wywiera pobudzający na psychikę człowieka,

• światło niebieskie i fioletowe - wywiera działanie uspokajające, znieczulające, przeciwświądowe, napotne, przeciwgorączkowe, powoduje zwężenie naczyń skórnych i poprawia samopoczucie. Znane i stosowane jest działanie fotooksydacyjne wykorzystywane w leczeniu żółtaczki u noworodków,

• światło żółte i pomarańczowe - w tym przypadku brak jest wiarygodnych dowodów i badań dotyczących działania takiego światła. Przypuszcza się, że żółte oddziałowuje na ośrodkowy układ nerwowy (OUN), pokarmowy i limfatyczny, natomiast pomarańczowe na oddechowy i pobudza czynność żołądka,

• światło zielone - prawdopodobnie reguluje funkcję mózgu oraz działa antyseptycznie i dezynfekująco - ale brak jest, także w tym przypadku, wiarygodnych dowodów.

Światło niewidzialne.

Wyróżniamy: promieniowanie podczerwone - IR i ultrafioletowe - UV

Promieniowanie podczerwone (IR)

Promieniowanie podczerwone jest niewidzialnym promieniowaniem elektromagnetycznym o długości fali w zakresie od 760 nm. - penetracja w głąb tkanek do 30 mm do 15000 nm. - penetracja ok. 3 mm. Zamiast nazwy promieniowanie podczerwone używa się często skrótu „infra red” - czyli IR. Zasadniczą cechą promieniowania podczerwonego są jego właściwości cieplne. Do tradycyjnych lamp emitujących promieniowanie IR i stosowanych w lecznictwie należy lampa sollux.

Działanie biologiczne promieniowania podczerwonego:

• zasadniczo związane jest z podniesieniem temperatury tkanek,

• działanie cieplne powoduje powstanie rumienia cieplnego, zanikającego, co ważne, niedługo po zaprzestaniu ekspozycji. Skóra przybiera wygląd plamisty, a przy dłuższym i nieostrożnym stosowaniu może dojść do powstania plamistej pigmentacji skóry,

• oprócz odczynu miejscowego może także dojść do powstania odczynu ogólnego. Wiąże się to ze zjawiskiem homeostazy i wystąpieniem przyspieszenia czynności serca i oddychania,

• zmniejszenia napięcia mięśni szkieletowych i gładkich,

• uśmierzanie bólu.

Zabieg napromieniowania IR - naświetlanie lampą Sollux:

Zasady wykonania zabiegu:

• klient powinien dostatecznie odsłonić pole zabiegowe,

• skóra klienta powinna być czysta, z okolic pola zabiegowego należy usunąć metalowe przedmioty,

• lampa powinna być tak ustawiona, aby promienie na pole zabiegowe padały pod kątem prostym, a głowica nie znajdowała się nad ciałem pacjenta,

• zabiegi w obrębie głowy powinny być wykonane w pozycji leżącej,

• przed wykonaniem zabiegu bardzo ważne jest sprawdzenie czy u pacjenta nie występują zaburzenia czucia,

• odległość lampy od ciała klienta powinna wynosić około 30-50 cm. Jest to zarazem określenie dawki. Należy jednak pamiętać o subiektywnych odczuciach pacjenta,

• czas zabiegu wynosi przeciętnie 15-20 min,

• po zabiegu należy sprawdzić odczyn pojawiający się na skórze,

• po zabiegu klient powinien odpocząć około 20 min,

• zarówno klient jak i kosmetyczka powinien mieć założone okulary ochronne,

• wybór założonego filtru zależy od żądanego efektu terapeutycznego,

Zagrożenia podczas zabiegu:

• oparzenia - zwłaszcza u osób z zaburzeniami czucia,

• udar cieplny - powstaje wtedy gdy organizm nie zdąży usunąć nadmiaru ciepła,

• uszkodzenie wzroku - np. zapalenie spojówek,

• paradoksalny odczyn naczyniowy - czyli skurcz naczyń zamiast ich rozkurczu. Do tego może dołączyć się sinica i ból.

Zabieg z użyciem lampy sollux może być wykonany z użyciem różnych filtrów o różnym działaniu terapeutycznym.

Rola filtru czerwonego:

• stosujemy w stanach zapalnych tkanek miękkich,

• celem przyspieszenia resorpcji wysięków,

• w źle gojących się ranach,

• w mięśniobólach,

• celem zmniejszenia napięcia mięśniowego przed zabiegami kinezyterapeutycznymi lub masażem,

• oraz przy przedawkowaniu promieniowania UV

Rola filtru niebieskiego:

• wykazuje działanie przeciwbólowe i uspokajające,

• powoduje obkurczenie naczyń krwionośnych,

• stosujemy go w nerwobólach i przeczulicy.

Wskazania do naświetlań promieniami IR:

• przewlekłe i podostre stany zapalne tkanek miękkich,

• trudno gojące się rany i uszkodzenia skóry,

• nerwobóle,

• mięśniobóle,

• stany po urazach narządu ruchu,

• odmrożenia,

• przeczulica

• oparzenia UV.

Przeciwwskazania do naświetlań promieniami IR:

• ostry stan zapalny skóry i tkanek miękkich,

• skłonność do krwawień,

• gorączka,

• żylaki,

• niewydolność krążenia,

• stan ogólnego wyniszczenia organizmu

Promieniowanie ultrafioletowe - UV.

Zamiast pełnej polskiej nazwy „promieniowanie ultrafioletowe” stosuje się skrót „ultraviolet” - czyli UV. Promieniowanie UV wywiera największy wpływ na organizm ludzkim. Promieniowanie te nie jest widzialne dla człowieka i nie wywiera działania cieplnego na tkanki.

Dzieli się na 3 obszary:

UV A - stanowi ponad 95% całkowitego promieniowania UV. Nie wywołuje prawie odczynu rumieniowego skóry - chyba, że użyjemy bardzo dużych dawek. Może się także zdarzyć, że przy niedużych dawkach promieniowania UV-A może dojść do wystąpienia opalenizny - stanie się tak wtedy, gdy zastosujemy pewne środki lub leki. Są to: wazelina kosmetyczna, woda kolońska, sulfonamidy, leki przeciwhistaminowe, dezodoranty, szare mydło, niektóre warzywa jak pietruszka
i marchewka lub owoce cytrusowe. Także kąpiel w morzu zwiększa wrażliwość na UV.

UV B - nawet w niewielkich dawkach powoduje bezpośrednie tworzenie barwnika skóry - melaniny a po 2-3 dniach występuje widoczne zbrązowienie skóry - czyli jest to powolny rozwój opalenizny. Przedawkowanie powoduje oparzenie słoneczne. Promieniowanie UV-B zapoczątkowuje syntezę witaminy D₃. Witamina ta wywiera działanie przeciwkrzywiczne. U ludzi z białą skórą powstaje więcej witaminy D₃ niż
u ludzi z ciemną skórą. Jeśli z kolei pokryje się skórę kremem o współczynniku ochronnym większym od 8, tworzenie witaminy D₃ nie występuje. Optymalne stężenie witaminy D₃ następuje po 25 min. nasłonecznienia. Naświetlanie promieniami słonecznymi 2 razy w tygodniu przez 30 min. normalnie odsłoniętych części ciała powinno zaspokoić zwykłe zapotrzebowanie organizmu na tą witaminę. Zimą u dużej części mieszkańców środkowej i wschodniej Europy tworzy się w organiźmie zbyt mało witaminy D₃ , w związku z czym istnieje konieczność przyjmowania preparatów tej witaminy.

UV C - to promieniowanie w normalnych warunkach nie dociera do powierzchni ziemi. Wywiera ono najsilniejsze działanie fotochemiczne i cechuje się najbardziej szkodliwym działaniem biologicznym. Te promieniowanie wykazuje się silnym działaniem bakteriobójczym. Jako, że nie dociera do ziemi więc jest generowane przez specjalne lampy, które są stosowane wyłącznie do wyjaławiania pomieszczeń zabiegowych służby zdrowia, różnego sprzętu i wody w basenach kąpielowych.

Wskazania do leczniczego stosowania promieniowania UV:

• choroby skóry jak np. łuszczyca, przewlekła egzema i świąd,

• wspomaganie leczenia bielactwa i trądziku,

• profilaktyka i leczenie krzywicy,

• profilaktyka i leczenie zwiększonej zapadalności na infekcje,

• słabej ogólnej wydolności,

• osteoporoza.

Solaria.

Są to urządzenia do indywidualnego naświetlania całego ciała promieniami nadfioletowymi lub inaczej ultrafioletowymi czyli - UV. Celem jest uzyskanie opalenizny lub podtrzymanie tej nabytej latem. Podkreśla się kosmetyczne a nie zdrowotne cele opalania się w solariach. Stosunek promieniowania UV-B do UV-A jest jak 1do 200.

Uwagi dotyczące opalania się w solariach:

• osoby z zaburzeniami pigmentacji skóry i osoby pochodzące z rodzin, w których występował rak skóry, nie powinny korzystać z solarium,

• osoby o jasnej skórze i rudych włosach mogą w solariach przebywać najdłużej 10 min.,

• osoby z ciemna skórą i ciemnymi włosami ok. 20 min,

• na serię składa się 10-12 zabiegów, po których należy zrobić miesięczną przerwę,

• w dniu, w którym korzysta się z solarium, nie należy opalać się na słońcu,

• dzieci mają zakaż opalania się w solarium - skóra dzieci jest cieńsza a układ immunologiczny jest niedojrzały,

• przed zabiegiem w solarium nie stosuje się kremów ochronnych,

• w przypadku jakiejkolwiek choroby skóry wymagana jest konsultacja dermatologiczna,

• długie i częste korzystanie z solarium doprowadza do starzenia się skóry,

• u osób przyjmujących leki antykoncepcyjne i leki psychotropowe, może dojść do poparzeń, ze względu na większą wrażliwość na promieniowanie UV-A,

• podczas zabiegu należy obowiązkowo zakładać okulary ochronne,

• należy przestrzegać zasad higieny.

Laseroterapia.

Wiadomości ogólne:

• część promieniowania padającego na skórę ulega odbiciu a ta która wnika trafiając na różne struktury tkankowe wykazuje się różnym na nie działaniem,

• głębokość wnikania wiązki lasera w tkankę zależy od mocy samego lasera i długości fali i waha się w granicach od kilku do kilkudziesięciu milimetrów,

• im większa długość fali tym większa penetracja - najgłębiej wnika wiązka o długości 830 nm. Ale tzw. okienko optyczne to zakres 550 - 950 nm. Wszystko powyżej i poniżej zatrzymuje się w warstwach powierzchownych skóry,

• w laserach terapeutycznych nie mamy z działaniem termicznym,

• zasadnicze działanie lasera pozostaje na poziomie komórkowym.

Działanie lasera:

• efekt przeciwbólowy,

• przeciwzapalny,

• przeciwobrzękowy,

• wzrost mikrokrążenia,

• stymulujący wpływ na procesy immunologiczne i hormonalne,

• ułatwienie regeneracji nerwów,

• przyspieszenie zrostu kostnego.

Techniki wykonywania lasera

• technika bezkontaktowa - stosowana jest w chorobach, w których nie jest wskazany kontakt sondy zabiegowej ze zmianą chorobową, np. w owrzodzeniach, półpaścu i ropnych ranach. Technika ta nie wymaga przygotowania pola zabiegowego. Mankamentem jest duża utrata energii wskutek odbicia wiązki. Możemy ją stosować punktowo lub techniką skanowania,

• technika bezkontaktowa - powinna być każdorazowo sterylizowana. Niezbędne jest także wstępne przygotowanie powierzchni zabiegowej w postaci: umycia
  i odtłuszczenia skóry. Technika kontaktowa jest najczęściej stosowana punktowo. W celu zwiększenia penetracji wiązki stosuje się technikę z uciskiem, jeżeli ucisk jest pulsujący to nazywamy to „dziobaniem”.

Uwaga - w praktyce bardzo często łączy się obydwie techniki, zaczynając od bezkontaktowego skanowania wiązką i dalej stosując jedną z innych technik.
W każdej technice przestrzegamy, aby wiązka padała pod kątem prostym.

Wskazania:

• stosujemy w medycynie sportowej,

• ranach pooperacyjnych,

• owrzodzeniach i przeszczepach skóry,

• chorobach narządu ruchu,

• chorobach skóry

Przeciwwskazania:

• ciąża,

• miesiączka,

• padaczka,

• choroby gorączkowe,

• terapia lekami cytostatycznymi,

• zakaz stosowanie zabiegu laseroterapii na: okolicę oczodołu i na gałkę oczną oraz gruczoły dokrewne jak tarczyca lub jądra

Zasady BHP obowiązujące przy pracy z laserem

1. zabiegi laseroterapii wykonuje się w specjalnie do tego wydzielonym pomieszczeniu, które powinno być specjalnie oznakowane i opisane,

2. ściany nie powinny być błyszczące,

3. obowiązkową rzeczą jest aby zarówno pacjent jak i terapeuta mieli założone specjalne okulary ochronne,

4. podstawową zasadą jest unikanie kontaktu wzrokowego z promieniowaniem - nie wolno patrzeć w wiązkę,

5. podczas pracy z laserem w pomieszczeniu nie powinny być osoby postronne,

6. w strefie promieniowanie nie wolno nosić przedmiotów błyszczących,

7. niedopuszczalne jest aby pacjent sam wykonywał sobie zabieg.

Dział: Elektrolecznictwo i Ultradźwięki.

Definicja elektrolecznictwa:

„Elektrolecznictwo jest to dział fizykoterapii, w którym wykorzystuje się w celach leczniczych i diagnostycznych energię elektryczną.”

Zabiegi wykonuje się przy użyciu prądu stałego, zwanego też galwanicznym i prądu zmiennego o różnej częstotliwości. Prądy te znajdują szerokie zastosowanie
w leczeniu i rehabilitacji. Prąd stały cechuje się tym, że w płynie w stałym kierunku
i ma stałe, niezmienne w czasie natężenie (czyli siłę). Natomiast prąd zmienny nie płynie w sposób ciągły ponieważ ładunki elektryczne cały czas drgają - przemieszczają się w stosunku do położenia spoczynkowego. Takie przemieszczanie się jest nazywane okresem. Każdy okres z kolei składa się z dwóch połówek fali - wychylenia dodatniego i ujemnego. Liczba okresów w jednej sekundzie stanowi częstotliwość.

Dział fizykoterapii można podzielić na:

• elektrolecznictwo

• elektrodiagnostykę

Podział prądów:

Prądy małej częstotliwości (0-1 kHz):

• prąd galwaniczny, czyli prąd stały,

• prądy impulsowe,

• prądy diadynamiczne (Bernarda)

Prądy średniej częstotliwości (1-100 kHz):

• prądy interferencyjne.

Prądy wysokiej częstotliwości (13 - 5850 MHz):

• prądy Darsonwala.

Ogólny mechanizm działania biologicznego prądów :

• pobudzanie nerwów i mięśni,

• uśmierzanie bólu,

• złagodzenie stanu zapalnego,

• zwiększenie ukrwienia tkanek,

• polepszenie trofiki tkanek,

• zwiększenie przemiany materii,

• przyspieszenie regeneracji tkanek.

Niebezpieczeństwa związane ze stosowaniem prądów w lecznictwie:

• oparzenia elektryczne,

• w zabiegu stymulacji mięśni możemy doprowadzić do jego zbyt długiego skurczu a przez to do jego uszkodzenia,

• działając prądem na mięsień sercowy możemy spowodować jego zatrzymanie,

• istnieje obawa, że prąd może przyspieszyć rozwój nowotworów złośliwych lub doprowadzić do przerzutów,

• przy możliwych uszkodzeniach przewodów lub wadzie aparatu może dojść do porażenia prądem

Ogólne zasady obowiązujące podczas wykonywania zabiegów przy zastosowaniu prądu stałego, prądu impulsowego małej i średniej częstotliwości:

1. Przed zabiegiem należy skontrolować stan skóry klienta. Niewielkie wypryski, znamiona czy zadrapania należy pokryć cienką warstwą wazeliny lub małym kawałkiem ceratki.

2. Skórę przed zabiegiem należy wymyć i odtłuścić eterem lub alkoholem, w celu usunięcia z jej powierzchni związków chemicznych, które mogą działać uszkadzająco w czasie przepływu prądu

3. Sprawdzamy czy u klienta nie występuje zaburzenie czucia.

4. Ustawienie parametrów zabiegu a zwłaszcza natężenia prądu wykonujemy bardzo powoli, zgodnie z zasadą subiektywnej dawki prądu. Typowe i prawidłowe odczucia klientki to uczucie słabego mrowienia na całej powierzchni pod elektrodą a wszystkie inne w postaci kłucia, pieczenia czy bólu wskazują na to, że prąd jest zbyt silny.

5. Wielkość elektrody uzależniona jest od pola zabiegowego i wymaganej techniki. Podkłady powinny mieć grubość ok. 0,5-1,5cm. po zmoczeniu i wielkość wykraczającą 1-2 cm poza brzegi elektrody.

6. Podkłady musza być czyste, ciepłe (dla lepszego przewodnictwa) i równomiernie zwilżone.

7. Ułożenie elektrod takie, które nie spowoduje zagęszczenia prądu.

8. Kierunek przepływu prądu może być podłużny co daje płytszą penetrację prądu lub poprzeczny w stosunku do osi ciała - głębsza penetracja prądu.

9. Umocowanie elektrod winno zapewnić właściwą stabilność podkładów i elektrod, a równocześnie nie uciskać pola zabiegowego.

10. Wybierając sposób ułożenia elektrod, należy pamiętać o tym, że prąd zawsze wybiera drogę najkrótszą i o najmniejszym oporze.

11. Klientowi podczas zabiegu nie wolno zmieniać pozycji czy też ruszać pokrętłem aparatu.

12. Po zakończonym zabiegu klient powinien odpocząć w wypoczywalni ok. 20-30min.

Prądy małej częstotliwości.

Prąd stały, zwany też galwanicznym. Prąd ten w elektroterapii stosuje się do takich zabiegów jak:

• galwanizacja

• jonoforeza

• kąpieli elektryczno-wodnych

Galwanizacja.

Jest to zabieg elektroleczniczy, polegający na przepływie prądu stałego w ciele pacjenta między dwoma elektrodami: katodą będącą elektrodą ujemną i anodą dodatnią. Prąd stały to prąd, który podczas przepływu nie zmienia kierunku oraz natężenia. Jako, że w trakcie zabiegu jedna z elektrod będzie czynna a druga bierna, zależnie od wskazań musimy dokonać wybór elektrody czynnej. Jest on uzależniony od żądanego efektu terapeutycznego i tak:

• właściwości anody (+): działanie przeciwbólowe, kojące, uspokajające. Anoda zmniejsza pobudliwość nerwów i mięśni. W okolicy anody dochodzi do wytwarzania reakcji kwaśnej w tkankach i ścinania białka. Zwyczajowo anoda oznaczona jest kolorem czerwonym.

• właściwości katody (-): działanie pobudzające, drażniące, silnie przekrwienne. Katoda zwiększa pobudliwość mięśni i nerwów. W okolicy katody dochodzi do wytwarzania reakcji zasadowej w tkankach i rozpuszczania białka tkanek. Zwyczajowo katoda oznaczona jest kolorem czarnym.

Metody stosowania prądu galwanicznego:

• jednobiegunowa - jedna z elektrod jest mniejsza od drugiej i nazywamy ją elektrodą czynną lub inaczej drażniącą. Zależnie od wskazań możemy ja łączyć z anodą lub katodą. Druga stanowi elektrodę bierną i służy do zamknięcia obwodu leczniczego,

• dwubiegunowa - elektrody w tym przypadku są równej wielkości i wykazują równoważne działanie. Nie ma więc podziału na elektrodę czynna i bierną,

• galwanizacja podłużna - przebieg prądu jest zgodny z podłużnym wymiarem kończyny lub gdy elektrody ułożone są na jednej płaszczyźnie. Takie umieszczenie elektrod powoduje płytką penetrację prąd w głąb tkanek,

• galwanizacja poprzeczna - ma miejsce wtedy gdy elektrody ułożone są przeciwlegle a prąd przepływa przez poprzeczny wymiar kończyny. Takie umieszczenie elektrod powoduje głębszą penetrację prądu w głąb tkanek,

• galwanizacja labilna - jest to taka galwanizacja gdy jedna z elektrod jest umocowana na stałe - elektroda bierna, druga zaś zmienia w czasie zabiegu swoje położenie - elektroda czynna. Przykładem jest galwanizacja z użyciem jednej lub dwóch elektrod wałeczkowych,

• galwanizacja stabilna - jest to taka galwanizacja gdy obie elektrody w czasie zabiegu nie zmieniają swego położenia.

Dawkowanie prądu galwanicznego

Dawkowanie obiektywne - opiera się obliczaniu gęstości prądu na elektrodzie czynnej. Wyróżniamy następujące rodzaje dawek:

• dawka słaba od 0,01do 0,1 mA/cm² (elektrody czynnej)

• dawka średnia do 0,3 mA/cm² (elektrody czynnej)

• dawka mocna do 0,5 mA/cm² (elektrody czynnej)

• dawka maksymalna do 1,0 mA/cm² (elektrody czynnej)

Uwaga! - obecnie niektórzy autorzy podają, że nie należy przekraczać natężenia prądu galwanicznego powyżej 0,2 mA/cm² elektrody czynnej.

Dawkowanie subiektywne - opiera się na odczuciach pacjentach. Wybierając tą metodę dawkowania prądu należy mieć absolutną pewność, że pacjent nie ma zaburzeń czucia.

Uwaga! - przyjęto zasadę, że w obrębie kończyn i tułowia nie przekracza się ogólnej dawki 12 mA, a w obrębie głowy i szyi 3-5 mA.

Czas trwania zabiegu

W obrębie tułowia i kończyn czas zabiegu wynosi 15-20 min., rzadko 30 min.
W obrębie głowy i szyi 5-15 min. Cykl leczenia obejmuje 10-20 zabiegów, wykonywanych codziennie rzadziej co drugi dzień.

Zmniejszenie oporu powierzchni skóry przed zabiegiem

Opór skóry można zmniejszyć przez skóry przed zabiegiem i nieosuszenie jej. Zmycie skóry usuwa z niej keratynę i wydzielinę gruczołów łojowych i potowych. Również ogrzanie skóry zmniejsza jej opór, gdyż zwiększenie miejscowego ukrwienia i pobudzenia gruczołów potowych zwiększa przewodnictwo jonowe.

Postępowanie po zabiegu

Po zdjęciu elektrod należy skontrolować stan skóry pod elektrodami, a jeżeli jest ona zbyt mocno podrażniona, można zastosować obojętny tłusty krem. Ponieważ zabieg galwanizacji mocno wysusza skórę, należy po zabiegu stosować na skórę krem.

Po każdym zabiegu należy prać podkłady, a następnie starannie płukać pod bieżącą wodą i gotować w czystej wodzie.

Przeciwwskazania do galwanizacji:

• metal na drodze przepływu prądu,

• ostre stany zapalne,

• ropne stany zapalne skóry,

• wypryski i owrzodzenia na skórze,

• nowotwory złośliwe i łagodne,

• gorączka,

• zaburzenia czucia,

• ciąża,

• wszczepiony rozrusznik serca.

Wskazania (jedynie wskazania kosmetyczne):

elektroda czynna - anoda (seria zabiegów):

• nerwice naczyniowe skóry,

• trądzik różowaty,

• odmrożenia i odmroziny,

• rozszerzone pory.

elektroda czynna - katoda (seria zabiegów):

• skóra wymagająca poprawy trofiki.

Jonoforeza - jontoforeza

Wiadomości ogólne:

• jonoforeza jest to zabieg elektroleczniczy polegający na wprowadzeniu do tkanek jonów leków lub preparatów rewitalizujących za pomocą prądu stałego,

• do tego zabiegu mogą być używane tylko te związki, które ulegają dysocjacji elektrolitycznej,

• wprowadzanie jonów leku lub preparatów do tkanek odbywa się zgodnie z zasadą odpychania się ładunków jednoimiennych,

• gdy aktywny składnik leku lub preparatu jest anionem (-), to elektrodą czynną będzie katoda i odwrotnie, jeżeli aktywny składnik preparatu będzie kationem (+), to elektrodą czynną będzie anoda,

• elektroda czynna jest ułożona nad tkanką, do której jest wprowadzany lek,

• elektroda bierna zamyka obwód i zazwyczaj jest ułożona przeciwlegle do elektrody czynnej.

Uwaga! - zabieg jonoforezy wykonujemy na tym samym aparacie, co zabieg galwanizacji. Zachowujemy te same zasady zabiegu. Jedyną różnicą jest to,
iż w zabiegu jonoforezy nie wykorzystujemy biologicznego działania prądu lecz działanie leku lub preparatu rewitalizującego. Można więc stwierdzić, że działanie jonoforezy jest takie jakie jest działanie środka użytego do zabiegu.

Dawkowanie prądu do zabiegu jonoforezy:

Zwykle stosuje się dawki małe, czyli od 0,01 do 0,1mA/cm2 elektrody czynnej.

W przypadku jonoforezy wykonywanej w okolicy narządów wrażliwych na prąd - np. oka, nie przekracza się zwykle dawki ogólnej 2mA a w okolicy głowy i szyi 3-6mA.

Czas trwania zabiegu.

Czas trwania zabiegu zależy od rodzaju leku, stadium schorzenia i wrażliwości osobniczej na prąd i zawiera się w granicach 10-30min., zwykle jednak wynosi
15-20min. Większość jonów wnika w czasie 8-15min. Zabiegi wykonuje się zazwyczaj co drugi dzień, tylko w schorzeniach ostrych i podostrych zabiegi powinny być wykonywane codziennie. Seria obejmuje 10 -15 zabiegów.

Wskazania kosmetyczne do jonoforezy:

• rozszerzone naczynia krwionośne,

• nerwice naczyniowe,

• odmrożenia kosmetyczne,

• trądzik różowaty,

• trądzik pospolity,

• zwiotczenie skóry i mięśni,

• zmniejszenie zmarszczek,

• usuwanie przebarwień,

• wygładzanie blizn,

• uczulenia,

• skóra wymagająca regeneracji, np. po lecie czy zimie.

Przeciwwskazania:

• zasadniczo obowiązują takie same jak w galwanizacji,

• koniecznie należy zwrócić uwagę możliwość wystąpienia uczulenia na preparat,

• ważnym przeciwwskazaniem jest uprzednie zastosowanie maści, kremów lub masek.

Prądy impulsowe małej częstotliwości.

Elektrostymulacja.

Jest to zabieg wywołujący skurczu mięśnia za pomocą prądu impulsowego.

Możemy stymulować mięśnie porażone wiotko oraz mięśnie w zaniku prostym.

Warunkiem prawidłowo wykonanej stymulacji jest uzyskanie skurczu mięśni.

Zabiegi elektrostymulacji są wykorzystywane w kosmetyce od wielu lat.

Cele kosmetyczne zabiegu elektrostymulacji:

• zmniejszenia obwodu (np. obwodów pasa i ud),

• redukcji tkanki tłuszczowej i cellulitu,

• w przypadku twarzy, do niechirurgicznego liftingu,

• modelowania sylwetki i jej ujędrnienia (np. pośladków i mięśni brzucha),

• zmniejszenia rozstępów,

• poprawy krążenia zarówno krwionośnego jak i limfatycznego,

• wzrostu jędrności i elastyczności skóry.

Kształt impulsu:

• impulsy trójkątne - służą do stymulacji mięśni odnerwionych a ich cechą charakterystyczną jest powolne narastanie natężenia - odwrotnie niż w impulsie prostokątnym,

• impulsy prostokątne - służą do stymulacji mięśni zdrowych (w zaniku prostym) a ich cechą charakterystyczną jest bardzo krótki, bliski zera, czas narastania i opadania wartości natężenia,

Metody zabiegu:

• metoda jednobiegunowa - elektroda czynna połączona jest z katodą i ułożona jest w punkcie motorycznym mięśnia lub w punkcie motorycznym nerwu. W tej metodzie wymiary elektrody czynnej są o wiele mniejsze niż elektrody biernej. Elektroda bierna, anoda ułożona jest na obwodzie,

• metoda dwubiegunowa - metoda ta polega na ułożeniu na skórze dwóch małych, równej wielkości elektrod płytkowych. Elektrody ułożone są w pobliżu przyczepów mięśnia, a mówiąc ściślej w miejscu przejścia brzuśca mięśnia w ścięgno. Katoda ułożona jest dystalnie a anoda proksymalnie. Ta metoda wskazana jest do stymulacji mięśni odnerwionych.

Czas zabiegu.

Należy pamiętać aby mięśnia lub grupy mięśni nie zmęczyć. Dobrym rozwiązaniem jest liczenie skurczów. Po każdej serii musi być przerwa. Z kolei mięśnie nieznacznie uszkodzone oraz mięśnie w zaniku prostym możemy stymulować określając czas zabiegu, który nie powinien przekraczać 3 - 5 minut.

Zasady wykonywania elektrostymulacji.

1. Stymulowany mięsień musi być rozluźniony.

2. Mięsień przed zabiegiem nie może być zmęczony, dlatego zabiegi fizykalne muszą być skorelowane z kinezyterapią.

3. Przed stymulacją mięśnie powinny być poddane zabiegowi cieplnemu,
   np. naświetlaniu lampą Sollux. Celem jest zmniejszenie napięcia mięśni
   i zwiększenie przewodnictwa nerwowego.

4. Warunkiem prawidłowo wykonanej stymulacji jest uzyskanie skurczu mięśnia.

5. W trakcie wykonywania zabiegu kosmetyczka poświęca swój czas i uwagę tylko jednemu klientowi.

6. Pomieszczenie, w którym wykonuje się zabieg powinno być jasne - można obserwować skurcz mięśnia i ciepłe - unikamy zwiększonego napięcia mięśnia, wywołanego zimnem.

Prądy impulsowe średniej częstotliwości.

Prądy interferencyjne - prądy Nemeca.

Powstają one w ciele pacjenta w wyniku interferencji, czyli nałożenia się dwóch prądów średniej częstotliwości, płynących w ciele pacjenta w dwóch niezależnych obwodach zabiegowych. Wynikiem tego jest powstanie w ciele pacjenta bodźca terapeutycznego. Działanie terapeutyczne tych prądów:

• wywołują efektywny skurcz mięśnia,

• poprawiają trofikę tkanek,

• działają silnie przeciwbólowo

Prądy impulsowe wielkiej częstotliwości.

Na elektrolecznictwo w tym zakresie składają się pola i fale elektromagnetyczne. Działanie biologiczne drgań elektromagnetycznych jest wykorzystywane
w medycynie fizykalnej z powodu pochłaniania jej (absorpcji) w tkankach
i przetworzenia w energię cieplną. Ich stosowanie stanowi formę suchej termoterapii, polegającą na wytwarzaniu ciepła wewnątrz organizmu czyli w samych tkankach. Różnicą od innych zabiegów z zakresu termoterapii jest to, iż ciepło powstaje i działa w głębokich warstwach tkanek. Przykładem prądów wysokiej częstotliwości są prądy d^′ Arsonwala.

Działanie biologiczne prądów d^′ Arsonwala:

• działanie wysuszające,

• działanie bakteriobójcze

• wytwarzanie w tkankach bardzo słabego ciepła.

Zabieg d^′ Arsonwalizacji.

• prądy d^′ Arsonwala, są to prądy wielkiej częstotliwości w zakresie od 300 do 500 kHz,

• napięcie prądu pobieranego z sieci ulega zwiększeniu napięcie prądu pobieranego z sieci do kilkuset tysięcy volt,

• wytwarzane są drgania elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości, które są przekazywane na ciało pacjenta,

• częstotliwość jest tak duża, że działanie prądu na skórę nie powoduje pobudzenia nerwów i mięśni, lecz wydzielanie ciepła,

• w chwili obecnej zabieg d^′ Arsonwalizacji wykonuje się jedynie w celach kosmetycznych,

• zabiegi takie wykonujemy z użyciem różnego rodzaju i kształtu szklanych elektrod próżniowych, tzw. pelot,

• z chwilą zbliżenia elektrody do ciała pacjenta pojawiają się iskrzenia, co skutkuje słabym podrażnieniem receptorów w skórze.

Metodyka zabiegów:

1. metoda bezpośrednia - czyli elektrody (peloty) stykają się ze skórą. Cel tej metody to działanie wysuszające i bakteriobójcze. Jest to także bardzo skuteczna metoda w leczeniu łojotoku i trądziku młodzieńczego. Długotrwałe stosowanie tej metody skutkuje pobudzeniem czynności komórek, w rezultacie czego skóra staje się gładsza,

2. metoda pośrednia - w tej metodzie pacjent trzyma saturator a wykonujący zabieg spełnia rolę elektrody szklanej. Celem tej metody jest zmniejszenie napięcia mięśniowego i poprawa przepływu krwi żylnej i chłonki. Zabieg ten może mieć postać masażu całego ciała lub też wybranej części ciała.

Ultradźwięki.

Wiadomości ogólne:

• ultradźwięki są to drgania mechaniczne o częstotliwości wyższej niż 20 000 Hz,

• zasada wytwarzania fali UD polega to na pobudzaniu, przez prąd wysokiej częstotliwości powierzchni kryształu znajdującego się w głowicy aparatu,

• powoduje to naprzemienne kurczenie się i rozciąganie tego kryształu doprowadzając w efekcie do powstania drgań co stanowi istotę ultradźwięków,

• wynikiem tego jest zmiana drgań prądu elektrycznego w drgania mechaniczne
  i w ten sposób generuje się fala ultradźwiękowa,

• fala ta dostaje się poprzez głowicę do organizmu pacjenta.

Emisja fali UD.

Stosujemy emisję:

• ciągłą - cechuje się stałym natężeniem UD. Przy tej emisji możemy uzyskać odczyn termiczny

• impulsową (przerywaną) - cechuje się okresowymi przerwami. W fazie nadawczej natężenie jest maksymalne, natomiast w czasie przerwy jest równe 0. Ta forma emisji ogranicza działanie cieplne UD, ale umożliwia z kolei stosowanie większych mocy.

Skutki działania UD:

• działanie cieplne. W wyniku absorpcji UD w tkankach, energia UD zamienia się w energie cieplną i dochodzi w efekcie do ogrzania tkanek. Odczyny cieplne najłatwiej jest wywołać wykonując zabieg na niewielkich obszarach.

• działanie mechaniczne. Fale ultradźwiękowe wywołują w tkankach rytmiczne drgania / sprężyste odkształcenia struktur tkankowych co możemy porównać z mikromasażem.

Skutki lecznicze działania ultradźwięków:

• polepszenie mikrokrążenia,

• przyspieszenie przemiany materii,

• działanie przeciwbólowe,

• zwiększenie rozciągliwości włókien kolagenowych,

• zmniejszenie napięć mięśniowych,

• zwiększenie ruchomości stawów,

• przyspieszenie procesów wchłaniania tkankowego,

• przyspieszenie zrostu kości,

• uważa się, że zabieg UD jest najważniejszym zabiegiem o głębokim działaniu cieplnym,

• rozbicie cellulitu.

Technika sprzęgania głowicy - aplikatora UD z ciałem pacjenta

Ponieważ nawet przy ścisłym przyłożeniu głowicy do suchej skóry pozostaje między nimi warstwa powietrza, która spowodowałaby prawie całkowite odbicie fal (zatrzymanie), stosować należy tzw. środki sprzęgające. Taki środek musi być chemicznie obojętny, bezbarwny, bez zapachu i nie dawać uczuleń. Warunki te spełniają specjalne żele przewodzące UD - zalecane przez producenta oraz odgazowana woda. W aparatach nowej generacji brak prawidłowego sprzężenia głowicy ze skórą powoduje pojawienie się sygnału akustycznego i przerwanie efektywnego czasu zabiegu. Do dużych powierzchni ciała stosujemy duże głowice,
a w okolice stawów małe.

Wykonanie zabiegu.

1. zabieg przeprowadza się na skórze zdrowej,

2. głowice podgrzewa się do temperatury ciała własnymi rękami lub wodą,

3. obecnie stosujemy tzw. technikę dynamiczną, która polega na powolnym przesuwaniu głowicy po skórze ruchami ślizgającymi, kolistymi bez nacisku tam
   i z powrotem przez cały czas trwania zabiegu,

4. może także być metoda stabilna - stojąca, musimy jednak pamiętać aby dawki nie były zbyt duże.

Dawkowanie UD

Dawki (czyli natężenie) są mierzone w watach / cm² . Rodzaje dawek:

• dawki małe, 0,05-0,5 W/ cm² ,

• dawki średnie, 0,5 -1,5 W/ cm² ,

• dawki duże, 1 - 2 W/ cm² ,

Można dochodzić do dawki 2 W/ cm² , ale należy pamiętać aby jej nie przekraczać oraz pamiętać, że im dawka większa tym czas zabiegu krótszy. Według WHO maksymalna dawka UD stosowana w zabiegach terapeutycznych nie może przekraczać 3 W/ cm^2. Natężenie powyżej 10 W/ cm² niszczą tkanki i mogą być stosowane tylko w chirurgii.

• w okolicy twarzy i szyi nie należy przekraczać dawki 0,5 W/cm^{2 ,}

• w okolicy bioder, pośladków i ud i innych dobrze umięśnionych części ciała można stosować dawki od 1,0 do 1,5 W/cm² .

Uwaga! - tutaj także obowiązuje generalna zasada fizjoterapii „im bardziej ostry jest proces chorobowy, tym mniejsza musi być dawka i krótszy czas zabiegu”.

Czas zabiegu.

• czas zabiegu może dochodzić do 30 min, ale z reguły jest to 10 min.,

• zabiegi wykonujemy codziennie, lub co drugi dzień,

• seria zabiegów to 6-12.

Objawy przedawkowania:

• zaostrzenie dolegliwości bólowych,

• mogą wystąpić bóle głowy lub zawroty,

• w obu przypadkach zabieg przerywamy

Wskazania do UD:

• choroby zwyrodnieniowe stawów obwodowych i kręgosłupa

• choroby skóry: odleżyny, owrzodzenia, oparzenia, blizny

• stany po urazach narządów ruchu

• przewlekłe choroby reumatyczne

• stany zapalne tkanek miękkich

• bóle: zapalenie nerwów, bóle fantomowe, bóle po półpaścu

Przeciwwskazania:, bezwzględny zakaz nadźwiękawiania:

• okolicy serca,

• jamy brzusznej,

• głowy,

• jąder,

• oczu,

• karku - powyżej C3,

• kości - zwłaszcza u dzieci i młodzieży,

• okolic gdzie znajdują się implanty metalowe,

• nowotworów złośliwych i łagodnych - mogą stymulować wzrost i powodować przerzuty

Ultrafonoforeza

Wiadomości ogólne:

• jest to zabieg polegający na wprowadzaniu odpowiednich leków lub preparatów rewitalizujących przez skórę za pomocą UD,

• preparaty dodaje się do środka sprzęgającego lub powleka się nimi skórę
  w miejscu, w którym ma być zabieg,

• preparaty mają zazwyczaj postać żelu lub kremu,

• ważne jest aby stosowane preparaty miały zdolność przewodzenia UD,

• preparaty nakładamy szpatułką a nie rękami,

• natężenie 1 - 1,5 W/ cm²

• czas trwania zabiegu to 1 min na każde 10cm² ,

• stosujemy falę ciągłą,

• po zabiegu należy starannie oczyści z preparatu skórę pacjenta oraz głowicę,

• leki i preparaty stosowane do ultrafonoforezy, podobnie jak przy jonoforezie, działają zgodnie z przeznaczeniem,

• fakt, podwójnego działania, stanowi o zalecie ultrafonoforezy.

Praktyczne uwagi:

• lek nakłada się na skórę na wiele minut przed zabiegiem

• dobrze jest wcześniej wykonać zabieg ciepłoleczniczy w celu lepszego ukrwienia skóry

• należy być sceptycznym co do możliwości stosowania danego specyfiku do ultrafonoforezy

• stosowanie leków homeopatycznych do UD jest całkowicie bezzasadne

Dział: Termoterapia. Wodolecznictwo.

Elementy Odnowy Biologicznej.

Termoterapia.

Definicja termoterapii:

„Termoterapia, czyli ciepłolecznictwo, stanowi dział fizykoterapii wykorzystujący w celach leczniczych energię cieplną”.

Dział termoterapii dzieli się na ciepłolecznictwo i zimnolecznictwo.

Ciepłolecznictwo.

Są to wszystkie zabiegi, które dostarczają organizmowi ciepło lub poprzez swoje działanie powodują powstawanie ciepła w tkankach organizmu. Możemy tutaj wyróżnić dwie metody:

1. metoda przez dostarczania ciepła tkankom:

• wodolecznictwo,

• balneoterapia (borowiny i fango),

• parafina, gorące powietrze lub piasek,

2. metoda przez wzbudzanie ciepła w tkankach:

• promieniowanie IR

• prądy wielkiej częstotliwości

• ultradźwięki

W fizykoterapii mówimy też o podziale na ciepło suche i mokre. Różnice są bardzo wyraźne, gdyż ciepło mokre uniemożliwiając parowanie organizmu szybko doprowadza do przegrzania. Ciepło suche natomiast ułatwia pocenie się i parowanie potu.

Biorąc to pod uwagę możemy przyjąć ogólną zasadę, iż: ciepło wilgotne stosuje się
w chorobach przewlekłych, w których celowe jest przegrzanie organizmu. Przykładem mogą być wszelkie choroby reumatyczne i neurologiczne.

Działanie ciepła.

Działanie miejscowe:

• wywołanie miejscowego odczynu ze strony naczyń krwionośnych. Wiąże się
  z tym zwiększona ilość dostarczanych produktów odżywczych i tlenu, wraz ze zwiększonym wydalaniem zbędnych produktów przemiany materii

• działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne

• rozluźnienie mięśni

Działanie ogólne: (związane jest z uruchomieniem mechanizmów wyrównawczych homeostazy):

• przyspieszenie czynności serca

• zwiększenie liczby oddechów

• ogólne odprężenie psychiczne

• rozluźnienie mięśni gładkich i szkieletowych

Wskazania do stosowania ciepła:

• wszelkie stany przewlekłe w okresie wolnym od zaostrzeń: choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa i stawów obwodowych,

• stany po stłuczeniach i po złamaniach - po ustąpieniu odczynu zapalnego,

• przed masażem i zabiegami kinezyterapeutycznymi.

Przeciwwskazania do stosowania ciepła.

• ostre stany zapalne,

• ostre stany pourazowe,

• krwawienia i skłonności do krwawień,

• żylaki i zakrzepowe zapalenie żył,

• gorączka,

• zaburzenie czucia.

Uwaga - planując zabiegi z zakresu ciepła - przede wszystkim należy uwzględnić stan wydolności układu krążenia.

Wybrane metody stosowania ciepła suchego.

Zabiegi parafinowy

Zabieg ten stanowi odmianę miejscowych zabiegów ciepłoleczniczych. Sama parafina cechuje się dużą pojemnością cieplną i małym przewodnictwem ciepła
tzn., że bardzo wolno oddaje swoje ciepło. I właśnie dzięki tym właściwościom stosując ja możemy stosować wyższe temperatury, bez niepożądanego wrażenia wysokiej temperatury. Przekrwienie, będące celem zabiegu, utrzymuje się przez około
1-2 godzin. Po zabiegu parafinowym istnieją dobre warunki do wykonania masażu
i zastosowania kinezyterapii. Temperatura parafiny do zabiegu, zależnie od techniki zabiegu, powinna wynosić od 53 do 60 stopni C. Rozróżniamy następujące zabiegi parafinowe:

• okłady parafinowe,

• rękawiczki,

• skarpetki parafinowe.

Przygotowanie klienta do zabiegu:

1. dokładne umycie i osuszenie miejsca zabiegowego,

2. pokrycie owłosionej części pola zabiegowego warstwą wazeliny, co umożliwia bezbolesne zdjęcie parafiny po zabiegu,

3. sprawdzić za pomocą ciepłej i zimnej wody, czy chory nie cierpi na zaburzenie czucia.

Wskazania:

1. wszelkie choroby stawów,

2. blizny i zrosty pooperacyjne,

3. przykurcze,

4. przewlekłe choroby stawów rąk i stóp,

5. w kosmetyce jako zabieg pielęgnacyjny.

Przeciwwskazania:

1. wszędzie tam, gdzie ciepło nie jest wskazane

2. wątpliwe przeciwwskazanie, przy odwapnieniu kości

3. bezwzględne przy zaburzeniach czucia.

Zimnolecznictwo.

Są to wszystkie zabiegi, które odbierają organizmowi ciepło. Jeżeli użyta temperatura wynosi poniżej 0⁰ C to mówimy o zabiegach z zakresu krioterapii.

Leczenie zimnem, czyli krioterapia polega na oziębianiu miejscowym, czyli obniżaniu temp. skóry, mięśni i stawów lub oziębianiu całkowitym, czyli ogólne schładzanie organizmu.

Krioterapia stanowi leczenie uzupełniające wielu chorób, głównie narządu ruchu,
w tym reumatycznych, oraz chorób układu nerwowego. Znajduje szerokie zastosowanie w medycynie sportowej i w chirurgii.

Jest stosowana przede wszystkim w stanach zapalnych - ostrych, obrzękach pourazowych i pooperacyjnych, przy zwiększonym napięciu mięśniowym (także spastycznym). Krioterapia jest często zabiegiem poprzedzającym zabiegi z zakresu kinezyterapii.

Miejscowe działanie zimna na organizm:

• obniżenie temperatury poszczególnych tkanek,

• zmiany w krążeniu - przekrwienie tkanek,

• zahamowanie procesów zapalnych,

• zmniejszenie się bólu - poprzez wzmożone uwalnianie endorfin,

• obniżenie napięcia mięśniowego,

• poprawa siły mięśniowej,

• zmniejszenie obrzęków,

• zwiększenie ruchomości w stawach,

• skrócenie czasu leczenia kontuzji.

Rodzaje zabiegów.

Zabiegi krioterapeutyczne można podzielić na:

Miejscowe:

• zastosowanie zimnej wody z kranu, polega na polewaniu części ciała woda
  o temp. 15-20⁰ C. Czas zabiegu 3-5 min.. Tego rodzaju zabiegi wykonuje się przede wszystkim w ostrych stanach zapalnych oraz po ukąszeniu przez owady,

• okłady z wykorzystaniem plastikowych worków wypełnionych kostkami lodu, są
  w stanie utrzymać temp. ok. 0⁰C przez godzinę. Czas zabiegu 20 min.

• masaż lodem. Przeprowadza się kostka lodu masując ruchami okrężnymi obolałe miejsca. Czas zabiegu kilkanaście sekund, przez kilka razy. Ogólny czas zabiegu 3 min. w wypadku takiego zabiegu mamy do czynienia z połączeniem dwóch zabiegów, czynników: zimna i masażu. Stosujemy ten zabieg jako uzupełnienie leczenia bolesnego napięcia mięśni, w bólach stawów i kręgosłupa

• woreczki plastikowe z żelem silikonowym. Wkłada się do zamrażarki o temp.
  -15⁰ C. Podczas stosowania takiego okładu możliwe jest wystąpienie odmrożeń
  dlatego zaleca się podłożyć kawałek tkaniny. Czas schładzania wynosi
  ok. 20 min.

• leczenie zimnym powietrzem. Jest to bardzo popularny zabieg wykorzystujący ciekły azot. Temperatura od -110⁰ C do -180⁰ C. Zabieg trwa krótko bo zaledwie 1-3 min.

Ogólne.

Przeprowadzane w kriokomorze lub kriosaunie. Temperatura panująca
w kriokomorze to ok. od - 100⁰ do -160⁰ C. Taka kriokomora przeznaczona jest dla kilku osób, które przez cały czas zabiegu musza się w niej poruszać. Z uwagi na zagrożenia dla ukł. oddechowego zakładamy maskę chirurgiczną. Na stopy pacjent ubiera skarpetki na dłonie rękawiczki. Mężczyźni chodzą w spodenkach, kobiety
w strojach kąpielowych. Czas zabiegu 2-3 min. Po wyjściu z komory należy przeprowadzić intensywny trening. Seria zabiegów może trwać od 2 do 6 tygodni.

Wskazania do zabiegów krioterapii:

• stłuczenia i krwiaki,

• obrzęki po złamaniach,

• ostre zapalenia okołostawowe,

• nerwobóle,

• rwa kulszowa w okresie ostrym,

• odnowa zmęczonych mięśni,

• nadwaga,

• zapalne i zwyrodnieniowe choroby stawów,

• choroby reumatyczne.

Przeciwwskazania:

• uszkodzenia skóry,

• nietolerancja zimna,

• wyniszczenie i wychłodzenie organizmu,

• labilność emocjonalna, wyrażająca się min. dużą potliwością skóry (przeciwwskazanie względne),

• brak czucia,

• wiek powyżej 65 lat (przeciwwskazanie względne).

Wodolecznictwo. Elementy odnowy biologicznej.

Ogólnie o właściwościach wody:

• zwykła woda gospodarcza jest wykorzystywana do zabiegów jako nośnik bodźców fizycznych i chemicznych,

• podstawą leczniczego działania zabiegów wodnych jest działanie termiczne i hydrostatyczne,

• woda przewodzi ciepło 25 razy lepiej niż powietrze,

• temperatura obojętna, czyli ta od której rozróżniamy bodźce ciepłe i gorące, oraz chłodne i zimne, wynosi 34⁰ C.

Zakres temperatur właściwych dla wybranych zabiegów wodoleczniczych:

1. Kąpiel całkowita - 36-38⁰ C

2. Kąpiel przegrzewająca - 39-43⁰ C

3. Gimnastyka podwodna - 29-32⁰ C

4. Pływanie - 25-29⁰ C

5. Kąpiel na powietrzu - 16-24⁰ C

6. Zimne polewanie - 10-18⁰ C

7. Brodzenie po saunie - 4-15⁰ C

Działanie zabiegów wodoleczniczych na poszczególne układy.

Układ krążenia.

w ciepłej kąpieli:

• czynność serca ulega przyspieszeniu,

• rozszerzają się obwodowe naczynia krwionośne a ciśnienie krwi spada

w zimnej kąpieli:

• zachodzą zjawiska odwrotne.

Układ oddechowy:

• w ciepłych i zimnych kąpielach wielokrotnie wzrasta wentylacja płuc,

• w kąpielach w temperaturze obojętnej ulega zmniejszeniu.

Na przemianę materii:

• dochodzi do przyspieszenia procesów przemiany materii,

• wzrost temperatury o 1⁰ C zwiększa przemianę materii o 17%,

• w chłodnej kąpieli zwiększa się metabolizm węglowodanów i tłuszczów.

Na przewód pokarmowy:

• ciepłe kąpiele zmniejszają łaknienie,

• zimne pobudzają.

Na czynność nerek:

• w trakcie ciepłej oraz krótkotrwałej zimnej kąpieli diureza moczu zwiększa się.

Na układ nerwowy:

• krótkotrwałe ciepłe kąpiele działają na OUN pobudzająco,

• długotrwałe ciepłe hamująco,

• ciepłe zabiegi powodują także zmniejszenia odczuwania bólu i działanie nasenne.

Na układ mięśni szkieletowych:

• ciepłe kąpiele zmniejszają napięcie mięśniowe, powodując tym samym działanie przeciwbólowe,

• zimne zabiegi zwiększają napięcie mięśni szkieletowych.

Na funkcje obronne organizmu:

• zabiegi wodolecznicze wywierają korzystne działanie w chorobach o podłożu immunologicznym,

• zwiększa się odporność organizmu na choroby o podłożu przeziębieniowym,

• stwierdza się korzystne działanie w chorobach alergicznych.

Ogólne zasady dawkowania zabiegów wodoleczniczych.

1. Podstawowa. Im bardziej temperatura wody różni się od temperatury ciała, im większy jest obszar ciała, na który działa, im dłużej trwa zabieg i im głębiej jest zanurzone ciało tym działanie zabiegu jest większe.

2. Zabiegi wodolecznicze wykonuje się z reguły codziennie.

3. Po każdym zabiegu należy odpocząć, zgodnie z zasadą im silniejszy był zabieg, tym dłuższy powinien być wypoczynek.

4. Im niższa temperatura wody tym krótszy zabieg.

Ogólne wskazania i przeciwwskazania do zabiegów wodoleczniczych.

Wskazania:

• choroby serca i układu krążenia,

• podostre i przewlekłe choroby narządu ruchu,

• choroby przemiany materii (cukrzyca, niedowaga i otyłość),

• „całościowe” usprawnianie organizmu,

• profilaktyka wielu chorób i stanów pochorobowych,

• uzupełnienie leczenia zachowawczego i operacyjnego wybranych chorób.

Przeciwwskazania (bezwzględne):

• choroby naczyń krwionośnych na podłożu miażdżycowym,

• ciężkie wyniszczenie ustroju - tzw. kacheksja,

• psychozy.

Wybrane zabiegi z zakresu wodolecznictwa.

Masaż podwodny:

• wykonywany przy użyciu specjalnych wanien posiadających agregat umożliwiający regulację ciśnienia wody pobieranej do zabiegu z wanny, w której znajduje się pacjent,

• z agregatem jest połączony wąż, którego końcówkę stanowi dysza o odpowiednim przekroju i kształcie,

• zabieg polega na kierowaniu strumienia wody z dyszy na wybraną okolicę ciała zanurzonego w wodzie i prowadzenie go wzdłuż przebiegu mięśni,

• odległość dyszy od powierzchni ciała powinna wynosić od 5-10-15-30 cm,

• czas trwania zabiegu, dobieramy indywidualnie i waha się w granicach od 5 do 20 min.

Wskazania:

• zaniki mięśniowe i zmęczenie mięśni,

• stany po złamaniach, zwichnięciach i urazach tkanek miękkich,

• choroby zwyrodnieniowe,

• niemożność wykonania masażu suchego u pacjenta z nadmiernym owłosieniem.

Bicze całkowite:

• należą do najsilniej działających zabiegów wodoleczniczych,

• wykonuje się je u osób zdrowych,

• pobudzają krążenie, oddychanie i przemianę materii.

Wskazania:

• zaburzenia przemiany materii, zwłaszcza towarzyszące nadwadze,

• jako zabieg hartujący.

Zabiegi, w których nie wykorzystuje się ciśnienia wody.

SAUNA.

Kąpiel w saunie stanowi połączenie zabiegu przegrzewania ciała przy użyciu gorącego powietrza z następującym po nim zabiegiem ochładzania ciała za pomocą zimnych zabiegów wodoleczniczych.

Celem pobytu w saunie jest przegrzanie ciała i spowodowanie intensywnego wydzielania potu. Kąpiel w saunie zajmuje w sumie ok. 2 godz.

Ogólne działanie sauny.

• sauna wpływ przede wszystkim na układ krążenia w postaci: rozszerzenia naczyń krwionośnych, lepszego i szybszego przepływu krwi, przyspieszeniu czynności serca i odruchowego rozszerzenia naczyń wieńcowych serca. Można stwierdzić, że sauna ćwiczy serce i normalizuje ciśnienie,

• w saunie wydziela się 20-30 g potu w ciągu minuty, co daje po kilku wejściach
  i wyjściach do sauny ok. 1,5 l. potu,

• wraz z poceniem się zachodzi proces odtruwania organizmu,

• dochodzi do pobudzenia gruczołów dokrewnych i stymulacji układu odpornościowego - sauna hartuje,

• regularne, cotygodniowe korzystanie z sauny chroni przed infekcjami dróg oddechowych,

• aparat mięśniowy zostaje rozluźniony,

• rozluźniają się również zrosty i poprawia się ruchomość stawów.

Metodyka zabiegu:

1. Przed zabiegiem należy wyjąć soczewki kontaktowe i wszelkie metalowe ozdoby,

2. Należy oddać mocz i stolec,

3. Dokładnie obmyć ciało wodą z mydłem pod ciepłym natryskiem, a następnie osuszyć. Jest to ważne, ponieważ sucha skóra poci się szybciej,

4. Przed wejściem do sauny należy rozgrzać stopy, stosując ciepłą kąpiel stóp,

5. Do sauny wchodzimy nago, zabierając ze sobą suchy ręcznik - na nim siadamy,

6. W saunie nie chodzimy i nie rozmawiamy,

7. W trakcie pobytu w saunie nie przyjmujemy żadnych płynów, robimy to dopiero po 20-30 minutowym odpoczynku po ostatnim wyjściu z sauny,

8. Przed, w trakcie i po wyjściu z sauny nie wolno pić alkoholu,

9. Można po wyjściu z sauny poddać się zabiegowi masażu lub skorzystać z solarium,

10. Przyjmuje się, że tzw. jedno wejście powinno trwać ok. 12 min. a na pewno nie dłużej niż 15,

11. Jeżeli w trakcie sauny zamierza się zwiększyć przegrzanie organizmu, to polewa się wodą rozżarzone kamienie pieca,

12. Po wyjściu z sauny następuje 8-12 min faza ochładzania organizmu,

13. Bez zabiegów ochładzających po każdym pobycie w saunie cały zabieg nie ma większego sensu, a właściwie jest szkodliwy,

14. Zimny zabieg powoduje w pierwszym momencie zwężenie naczyń krwionośnych, ale krótko potem maksymalne rozszerzenie - i to jest najważniejszy czynnik leczniczy sauny,

15. Osoby korzystające już wielokrotnie z zabiegów mogą powtórzyć kolejne wejścia i wyjścia nie więcej niż 2 razy,

16. Po ostatnim pobycie w kabinie sauny następuje obowiązkowy 30 min. wypoczynek,

17. Na ogół kąpiel w saunie wykonuje się raz w tygodniu a korzystne zmiany utrzymują się w organiźmie zwykle przez tydzień,

18. Odstęp między kolejnymi zabiegami nie powinien być krótszy niż 4-5 dni,

19. Saunę najlepiej wykonywać w godzinach popołudniowych.

Przeciwwskazania do kąpieli w saunie

• stan po zawale serca,

• niewydolność krążenia,

• miażdżyca naczyń krwionośnych,

• nadciśnienie,

• gorączka i ostre infekcje,

• ciąża,

• bardzo młody wiek - niewykształcone mechanizmy termoregulacji,

• psychozy i padaczka,

• zaburzenia hormonalne,

• przewlekły alkoholizm i narkomania.

Dział: Masaż Klasyczny i Kinezyterapia.

Mechanizm działania masażu.

Mechanizm działania masażu jest bardzo skomplikowany i można go podzielić na działanie lokalne oraz działanie centralne, które prawdopodobnie odgrywa ważniejszą rolę.

Działanie lokalne:

• polega na mechanicznym przepływie krwi w naczyniach krwionośnych i chłonki
  w naczyniach chłonnych,

• masażysta stosując różne techniki, jak głaskanie, rozcieranie czy ugniatanie wywołuje tarcie, podczas którego wytwarza się ciepło. Wpływa ono na rozszerzenie naczyń krwionośnych,

• rozszerzone naczynia powodują zwiększenie przepływu krwi przez mięśnie, przyspieszając tym samym dostarczanie substancji odżywczych z równoczesnym wydalaniem zbędnych produktów przemiany materii,

• wzrost przepływu krwi w obwodowych częściach ciała wpływa korzystnie na pracę serca.

Działanie centralne:

• masaż przeprowadzony na mięśniach szkieletowych powoduje pobudzenie receptorów, które z kolei przenoszone jest jako bodziec, przez włókna nerwowe dośrodkowe do mózgu,

• w czasie masażu docierają do mózgu miliony takich bodźców,

• bodźce te wywołują w mózgu stan pobudzenia, który jest bardzo korzystny dla kory mózgowej,

• pobudzenie kory mózgowej powoduje szybsze i bardziej sprawne wykonywanie czynności przez narządy wykonawcze.

Zasady obowiązujące podczas wykonywania masażu.

1. Wszystkie techniki w masażu klasycznym wykonujemy wzdłuż przebiegu naczyń krwionośnych i limfatycznych, a mianowicie:

• kończyna górna - masujemy od dłoni do stawu łokciowego a następnie do stawu ramiennego,

• kończyna dolna - masujemy od stopy do stawu kolanowego a następnie do stawu biodrowego,

• miednica oraz okolica krzyżowa - masujemy w kierunku pachwin,

• grzbiet - masujemy od kręgosłupa na boki oraz z dołu do góry w kierunku węzłów chłonnych,

• kark i obręcz barkowa - masujemy w kierunku węzłów chłonnych podpotylicznych i pachowych,

• głowa i twarz - zgodnie z przebiegiem anatomicznym mięsni oraz w stronę węzłów przyusznych,

• szyja - masujemy od żuchwy i od ucha w dół do węzłów chłonnych podobojczykowych,

• klatka piersiowa - od mostka na boki do węzłów chłonnych pachowych oraz w górę w kierunku węzłów podobojczykowych,

• powłoki brzuszne - zgodnie z ruchem zegara oraz w kierunku węzłów chłonnych pachwinowych.

2. Węzłów chłonnych nie masujemy.

3. Pierwsze masaże są „masażami przygotowawczymi”.

4. Czas trwania masażu:

• jednej części ciała od 10-15min

• całkowity od 45-60min

7. Podstawową serią masażu jest 10 zabiegów wykonywanych codziennie, po których należy zrobić 10-14 dniową przerwę - dotyczy to masaży leczniczych. Przerwa w masażu jest konieczna ze względu na objawy przyzwyczajenia mięśni na bodźce mechaniczne i tym samym mniejsza efektywność masażu.

8. Pacjent-klient powinien być masowany min. 2 godz. po posiłku. Nie jest wskazane masowanie bezpośrednio po posiłku powłok brzusznych oraz kręgosłupa.

Warunki obowiązujące podczas wykonywania masażu.

• Praca jaka wykonuje masażysta wymaga od niego pełnej sprawności fizycznej.

• Masażysta musi szczególnie dbać o swoje ręce.

• Masażysta jest obowiązany myć ręce przed i po zabiegu.

• Zmiany dermatologiczne na skórze rąk masażysty są przeciwwskazaniem do wykonywania pracy.

• W trakcie masażu rękoczyny wykonywane przez masażystę powinny być spokojne, pewne, skoordynowane oraz płynne.

• Podczas masażu można używać różnego rodzaju środków poślizgowych, takich jak: talk, oliwka kosmetyczna, mydło (masaż centryfugalny) oraz żele.

• Najzdrowszy i najbardziej efektywny masaż to masaż wykonywany na sucho bez żadnych środków poślizgowych.

• Do masażu używa się maści i preparatów, które służą jako środki lecznicze w poszczególnych jednostkach chorobowych oraz środków rozgrzewających wybrane odcinki ciała.

Techniki masażu klasycznego.

W masażu klasycznym stosujemy różne techniki, które różnią się od siebie kształtem ruchu, kierunkiem ruchu i działaniem.

Głaskanie:

• polega na ruchach jak sama nazwa wskazuje „głaszczących”,

• masaż zaczynamy od głaskania, głaskaniem także kończymy każdy masaż,

• głaskanie można wykonywać stroną dłoniową i grzbietową ręki, a także opuszkami palców - masaż twarzy,

• zależnie od wielkości powierzchni masowanej możemy stosować głaskanie jednoręczne, np. głaskanie przedramienia lub oburęczne, np. głaskanie mięśnia czworogłowego uda,

• dłoń wykonująca głaskanie może być ułożona na tkankach masowanych podłużnie lub poprzecznie,

• palce mogą być złączone lub rozstawione,

• głaskaniem przeplatamy poszczególne techniki lub chwyty, czyli masaż może mieć przebieg następujący: głaskanie - rozcieranie, głaskanie - ugniatanie, głaskanie - rozcieranie i.t.d,

• niekiedy cały masaż ogranicza się do głaskania,

• głaskanie wykonujemy w tempie ok. 25 ruchów na minutę.

W technice głaskania wyróżnia się:

• głaskanie powierzchowne - ręka masażysty wykonuje ruchy delikatne „bez nacisku”. Ten rodzaj stosujemy głównie: w fazie wstępnej zabiegu, między poszczególnymi fazami zabiegu oraz wszędzie tam gdzie wskazany jest bodziec łagodny i uspokajający. Głaskanie powierzchowne obniża pobudliwość emocjonalną i sprzyja rozluźnieniu mięśniowemu. Stymuluje także proces wymiany w skórze,

• głaskanie głębokie - zmniejsza zastoje i obrzęki. Tempo głaskania może być zarówno wolne jak i energiczne, ale zawsze z użyciem większej siły ucisku. Głaskanie głębokie pobudza funkcję gruczołów potowych i łojowych w skórze.

Cele głaskania:

• przyzwyczajenie pacjenta do dotknięcia terapeuty, pozwolenie na wyczucie i znalezienie miejsc chorobowo zmienionych,

• głaskanie służy do rozprowadzenia talku, żelu, maści itp.

• delikatne głaskanie wpływa kojąco na ból,

• po głaskaniu skóra staje się gładka i elastyczna,

• głaskanie powoduje mechaniczne usunięcie zrogowaciałych łusek naskórka, w celu ułatwienia wydzielniczej pracy gruczołów potowych i łojowych,

• głaskanie powoduje zwiększenie tonusu skórnego i tkanki podskórnej,

• głaskanie powoduje zwiększenie kurczliwości mięśni.

Rozcieranie:

• jest silniejszy ruchem i silniej wykonywanym w porównaniu z głaskaniem,

• rozcieranie jest chwytem działającym intensywnie na małe ściśle zlokalizowane powierzchnie i polega na wykonywaniu okrężnych ruchów kciukiem lub opuszkami palców,

• rozcieranie powoduje, co jest charakterystyczne, utworzenie fałdu skórnego,
  w którym następuje rozciąganie i rozcieranie tkanek,

• rozcieranie powoduje usuwanie czynników chorobowych znajdujących się pod skórą, rozluźnia i rozciąga zrosty,

• zaleca się wykonywać je bez środków poślizgowych, aby utrzymać dobry kontakt z tkanką masowaną i wzmóc uczucie ciepła w tkankach,

• w masażu leczniczym jest to podstawowa technika.

Cele rozcierania:

• obniżenie pobudliwości nerwów = działanie przeciwbólowe,

• zapobiega otarciom i odleżynom , stosowane przy hartowaniu tkanek,

• ułatwienie wchłaniania się krwiaków, obrzęków, wysięków pozapalnych,

• uaktywnienie miejscowego przepływu krwi i limfy - masaż odprowadzający,

• lepsze przekrwienie stawów,

• uelastycznienie przykurczonych mięśni i powstałych blizn,

• likwidacja zgrubień, stwardnień, różnego pochodzenia mięśniowych,

• likwidacja blizn , bliznowców, zrostów po zabiegach operacyjnych. 

Ugniatanie:

• stanowi zasadnicza część masażu klasycznego,

• technika ta polega na wykonywaniu rękoma masażysty ruchów rozciągania, unoszenia, uciskania i wyciskania tkanki masowanej,

• ugniatanie wykonuje się głównie na mięśniach,

• kierunek ruchów przebiega od przyczepu dalszego mięśnia do przyczepu bliższego zgodnie z przebiegiem włókien mięśniowych w stronę serca,

• obowiązuje zasada, iż mimo użycia dużej siły ruchy nie mogą sprawiać osobie masowanej bólu,

• ugniatanie jest traktowane jako bierna gimnastyka mięśni i naczyń,

• ugniatanie wykonujemy w tempie 40-50 ruchów na minutę.

Cele ugniatania:

• stosujemy się w celu intensywnego pobudzenia mięśni,

• uzyskujemy duże przekrwienia masowanego obszaru, z tym łączy się zwiększenie szybkości przepływu krwi i limfy,

• ułatwiamy wymianę tkankową w mięśniach = lepsze odżywienie i szybsze odprowadzenie produktów przemiany materii,

• przyspieszenie ogólnej regeneracji mięśni po intensywnym wysiłku fizycznym,

• zwiększenie elastyczności tkanki mięśniowej oraz ścięgien,

• ugniatanie zmniejsza napięcie blizn,

• ugniatanie w połączeniu z kompleksowymi ćwiczeniami ruchowymi
  i elektrostymulacją ma szerokie zastosowanie w leczeniu niedowładów i porażeń oraz zaników mięśniowych prostych.

Oklepywanie:

• technika masażu klasycznego polegająca na uderzaniu rękoma masażysty
  w tkanki masowane,

• oklepywanie jest silnym bodźcem mechanicznym, który w krótkim czasie wywołuje maksymalne przekrwienie masowanej części ciała,

• uderzenia powinny być krótkie, sprężyste i wykonane tak, aby nie wywoływało bólu i nie powodowało w skórze krwawych wybroczyn,

• przy oklepywaniu mięśnie pacjenta powinny być całkowicie rozluźnione,

• przy oklepywaniu kierunek masażu jest dowolny i ruchy uderzające mogą być wykonywane z dołu do góry i odwrotnie,

• oklepywanie wykonuje się w zanikach mięśni lub gdy są one osłabione,

• dobór sposobu wykonywania oklepywania zależy od:

• okolicy stosowania masażu,

• grubości tkanki masowanej,

• stanu fizjologicznego pola zabiegowego.

• w oklepywaniu ruchy wykonuje się szybko z częstotliwością od 250 do 300 ruchów na minutę,

• oklepywanie należy do tzw. techniki twardej, dlatego nie należy jej stosować u osób starszych i u dzieci.

Cele oklepywania:

• bardzo silne przekrwienie masowanej powierzchni, a tym samym poprawa    odżywienia tkanek,

• pobudzenie mięśni gładkich i poprzecznie prążkowanych do skurczu,

• zmniejszenie tkanki tłuszczowej przez przyspieszenie przemiany materii,

• podwyższenie temperatury  tkanek,

• w chorobach układu oddechowego oklepywanie wykorzystuje się w celu oderwania wydzieliny zalegającej w płucach.

Wstrząsanie

Technika masażu klasycznego polegająca na przekazywaniu tkankom za pomocą rąk masażysty drgań mechanicznych o znacznej amplitudzie i niedużej częstotliwości.

Cele wstrząsania:

• obniżenie napięcia mięśniowego i rozluźnienie aparatu więzadłowo- torebkowego np. po wysiłku fizycznym,

• ułatwienie wydzielania płynu zalegającego płynu wysiękowego w płucach  (wstrząsanie klatką piersiową) w chorobach układu oddechowego,

• usprawnianie  krążenia obwodowego , aktywacja przepływu krwi, a szczególnie limfy,

• słabe wstrząsanie - obniżenie pobudliwości OUN,

• silne wstrząsanie - wzmożenie  pobudliwości OUN,

• wstrząsanie stosuje się także z dużym powodzeniem w pobudzaniu zarówno mięśni poprzecznie prążkowanych jak i gładkich (np. w zaparciu funkcjonalnym jelit).

Wibracja:

Technika masażu klasycznego polegająca na przekazywaniu za pomocą rąk masażysty lub aparatu wibracyjnego drgań mechanicznych o małej amplitudzie
i znacznej częstotliwości, tkankom masowanym.

Wibrację możemy podzielić na:

• labilną,

• stabilną,

• bezpośrednią - działa pobudzająco na układ nerwowy i mięśniowy,

• pośrednią - działa uspokajająco na układ nerwowy i mięśniowy.

Cele wibracji:

• słaba - ma działanie uspokajające,

• mocną - ma działanie pobudzające,

• drgania wywołane wibracją przesuwają płyny ustrojowe, co wpływa na szybszy dopływ nowych płynów do chorych miejsc,

• silna wibracja czyli taka, którą wykonujemy z użyciem aparatu wibracyjnego powoduje wzmożone napięcie mięśniowe (ważne dla kosmetyczek),

• wibracja przyspiesza przemianę materii, czyli może być stosowana w leczeniu otyłości.

UWAGA !!!! Pojedyncze stosowanie technik występuje stosunkowo rzadko w masażu klasycznym. Najczęściej masaż jest połączeniem tych technik, odpowiedni do potrzeb i reakcji pacjenta-klienta.

Wpływ masażu klasycznego na organizm człowieka.

Na układ krążenia:

• masaż pobudza układ krwionośny do pracy, co powoduje wzmożone zasilanie organów w tlen i substancje odżywcze

• masaż przyspiesza cyrkulację krwi w naczyniach krwionośnych, a tym samym zwiększa ilość krwi dostarczanej do płuc, gdzie następuje wymiana gazowa

• masaż zwiększa:

• szybkość usuwania z organizmu produktów rozpadu

• likwidację objawów zastoinowych

• wchłanianie obrzęków.

• masaż ułatwia odpływ krwi żylnej

• masaż zmniejsza opór krwi w tętnicach, przez co ułatwia pracę serca

• pod wpływem masażu naczynia krwionośne rozszerzają się i wzrasta szybkość obiegu krwi.

Wskazania :

• przewlekła niewydolność krążenia obwodowego, zwłaszcza w kończynach dolnych,

• żylaki kończyn dolnych - bez owrzodzeń!!!

• długie unieruchomienie w łóżku - jako profilaktyka odleżyn,

• starcza utrata sprężystości naczyń żylnych.

Na układ nerwowy:

• masaż jako bodziec mechaniczny przede wszystkim działa na obwodowy układ nerwowy,

• masaż wywiera swoje działanie na O.U.N. za pośrednictwem włókien czuciowych obwodowych, przekazując bodźce włóknami dośrodkowymi,

• masaż działając na O.U.N powoduje wysyłanie bodźców do mięśni, gruczołów wydzielania wewnętrznego oraz do poszczególnych narządów ustroju. Dzieje się tak przez przekazywanie bodźców przez włókna odśrodkowe,

• masaż działa na układ nerwowy uspokajająco lub pobudzająco. Zamierzone działanie uzyskujemy przez dobór odpowiednich technik,

• wpływ masażu na układ nerwowy zależny jest od siły i długości czasu masażu.

Wskazania :

• choroby nerwów obwodowych (porażenia i niedowłady),

• zapalenia nerwów - nie w stanie ostrym!!!,

• dyskopatie,

• bezsenność,

• choroba Parkinsona.

Na układ kostno-stawowy :

• pod wpływem masażu zwiększa się elastyczność i wytrzymałość aparatu więzadłowego, a zarazem stopień ruchomości stawów

• masaż stawu oraz ćwiczenia bierne i czynne poprawiają jego ukrwienie, przez co następuje szybsza wymiana produktów rozpadu na substancje odżywcze

• pod wpływem masażu zdolność stawów i aparatu więzadłowego do pracy jest szybciej przywracana

• masaż przyspiesza mineralizację kości

Wskazania:

• stany po unieruchomieniu,

• zmiany w narządach ruchu z przeciążenia,

• stany pourazowe, zwłaszcza skręcenia i stłuczenia,

• zmiany zniekształcające kostno-stawowe.

Na układ oddechowy:

• masaż zwiększa ilość krwi dostarczonej do płuc, gdzie następuje większa wymiana gazowa

• pod wpływem masażu polepsza się działanie układu oddechowego - wzrasta ilość krwi bogatej w tlen

• masaż mięśni klatki piersiowej wpływa na rozkurczenie mięśni oddechowych,
  co umożliwia wykonanie bardziej efektywnych ruchów oddechowych

Wskazania:

• rozedma płuc,

• przewlekły nieżyt oskrzeli (przy zaleganiu plwociny - oklepywanie),

• stany po zabiegach torakochirurgicznych (poprawa elastyczności klatki piersiowej poprzez rozcieranie blizn).

Na skórę:

• podczas masażu usuwane są ze skóry w postaci łusek obumarłe komórki naskórka,

• masaż ułatwia skórze oddychanie,

• masaż poprawia czynność wydalniczą gruczołów łojowych i potowych,

• pod wpływem masażu naczynia skórne rozszerzają się, przez co poprawia się odżywianie skóry oraz znajdujących się w niej gruczołów,

• masaż przyspiesza obieg krwi i chłonki w naczyniach skórnych i powoduje tym samum lepszą trofikę masowanych tkanek. Z tym wiąże się także szybsze wydalanie końcowych produktów przemiany materii,

Wskazania:

• zaburzenia ukrwienia skóry,

• przewlekłe odmrożenia,

• blizny pourazowe i pozabiegowe - celem rozmiękczenia,

• wiotkość skóry,

• choroby naczyń krwionośnych i limfatycznych.

Na układ mięśniowy:

• pod wpływem masażu tkanka mięśniowa jest lepiej zaopatrywana w tlen
  i substancje odżywcze. Dzięki temu mięsień jest w stanie efektywniej kurczyć się,

• masaż powoduje szybsze wydalanie produktów przemiany materii, zwłaszcza kwaśnych metabolitów,

• masaż zwiększa zdolność mięśni. Po masażu zdolność do pracy zmęczonego mięśnia wzrasta 3-5 krotnie,

• masaż pobudza włókna mięśniowe do skurczu i podnosi ich napięcie mięśniowe, czyli zapobiega zanikom mięśniowym,

Na układ pokarmowy.

• masaż pośrednio wpływa na układ pokarmowy - polepszając jego ukrwienie,
  co w pewnym stopniu poprawia trawienie i przyswajanie substancji odżywczych,

• masaż przyspiesza wydalanie z przewodu pokarmowego nie strawionych produktów,

• przy występujących zaparciach masaż poprawia perystaltykę jelit.

Na przemianę materii.

• masaż powoduje przyspieszenie procesów biochemicznych zachodzących
  w naszym organizmie,

• masaż może powodować szybsze usunięcie produktów przemiany materii
  i dostarczenie substancji odżywczych do tkanek i narządów.

Przebieg masażu całkowitego.

• Masowany leży na brzuchu, mięśnie całkowicie rozluźnione

• Masaż rozpoczynamy od masażu grzbietu stosując różne techniki, które powtarzamy kilkakrotnie

• Następnie przeprowadzamy masaż tylnej strony kończyn dolnych, łącznie
  z pośladkami

• Masowany zmienia pozycję ułożeniową, kładzie się na wznak i masujemy przednią powierzchnię kończyn dolnych

• Dalsza faza to zabieg na powłokach brzusznych, ewentualnie z masażem jamy brzusznej.

• Możemy zakończyć masażem kończyn górnych

• Zakończenie masażu ogólnego to ćwiczenia ruchowe.

Wskazania i przeciwwskazania do stosowania masażu.

Wskazania do masażu całkowitego:

• w stanach wyczerpania u osób bez zmian organicznych,

• w rekonwalescencji jako masaż kondycyjny,

• w ogólnych zaburzeniach statyki,

• jako profilaktyka odleżyn i zaburzeń w układzie krążenia, głównie w stanach związanych z dłuższym przebywaniem w łóżku,

• w różnych postaciach nerwic, jako sposób na obniżenie stanu nadpobudliwości,

• w stanach hipotroficznych u dzieci - głównie technika głaskania,

• u dzieci z nadwagą,

• w leczeniu otyłości.

Przeciwwskazania do stosowania masażu:

• chory gorączkujący, powyżej 38^oC - można zwiększyć krążenie krwi i pobudzić pracę mięśni, co wpływa na wzrost temperatury ciała klienta,

• krwotoki lub stan zagrażający,

• ostre stany zapalne,

• wszelkie choroby skór, którym towarzysza pęcherze i wypryski,

• uszkodzenie ciągłości skóry,

• po zabiegach borowinowych i silnych zabiegach termicznych. W razie konieczności zrobienia masażu można wykonać jedynie masaż bardzo łagodny

• wczesne stany po złamaniu, skręceniu i zwichnięciu

• ostre stany zapalne stawów,

• zapalenie żył i świeże zakrzepy (duże ryzyko oderwania się blaszki miażdżycowej z możliwością powstania zatoru),

• daleko posunięta miażdżyca,

• okres ciąży,

• menstruacja,

• nowotwory złośliwe i niezłośliwe,

• masaż brzucha i powłok brzusznych jest przeciwwskazany w przypadku: choroby wrzodowej z krwawieniem, kamicy wątrobowej i nerkowej oraz w stanach zapalnych narządów miednicy mniejszej.

Kinezyterapia.

Podział ćwiczeń.

Kinezyterapia miejscowa, zwana też indywidualną.

Obejmuje lecznicze oddziaływanie ruchu i środków pomocniczych, które dotyczą narządu, w którym jest umiejscowione schorzenie. Dzielimy ją na;

• ćwiczenia bierne,

• ćwiczenia czynno-bierne,

• ćwiczenia samowspomagane,

• ćwiczenia czynne w odciążeniu,

• ćwiczenia czynne wolne,

• ćwiczenia oddechowe,

• ćwiczenia relaksacyjne,

• ćwiczenia czynności samoobsługowych,

• pionizację i naukę chodzenia.

Kinezyterapia ogólna, zwana też grupową.

Obejmuje lecznicze oddziaływanie ruchu i środków pomocniczych, które opiera się na zdrowych, nie objętych procesem patologicznym częściach ciała. Celem jest poprawa siły mięśniowej dzięki wysiłkom o charakterze ogólnym. Dzielimy ją na:

• ćwiczenia ogólnousprawniające lub inaczej ogólnokondycyjne,

• ćwiczenia gimnastyki porannej,

• ćwiczenia w wodzie,

• sport inwalidów.

Uwaga - metodycznie ćwiczenia tej grupy są najbardziej zbliżone do lekcji wychowania fizycznego.

Metody kinezyterapeutyczne.

Są to ćwiczenia lub metody dostosowane do pokrewnych pod względem etiologii grup jednostek chorobowych. Metody te powstały i powstają w wyniku chęci przeciwdziałania ujemnym skutkom wywołanym zmianami patologicznymi związanymi z jakąś jednostką chorobową o podobnym przebiegu i rokowaniu.

Do najbardziej znanych i stosowanych zalicza się:

• metoda Kabata (PNF)

• metoda Bobath

Wpływ ćwiczeń na organizm człowieka.

Wpływ zależy oczywiście od rodzaju, zasięgu i intensywności wykonywanych ćwiczeń. Może to być wpływ zarówno:

• lokalny i chodzi tu o utrzymanie prawidłowego stanu morfologicznego
  i funkcjonalnego aparatu mięśniowo-więzadłowego. Mamy tu na uwadze oddziaływanie na naczynia krwionośne co jest związane z działaniem pompy naczyniowo - mięśniowej,

• ogólny i myślimy tu przede wszystkim o wpływie na układ krążenia i układ oddechowy.

Wpływ ćwiczeń fizycznych na organizm ludzki z rozbiciem oddziaływania na poszczególne narządy czy układy:

Aparat kostno - stawowy:

• przebudowa struktury kości, co decyduje o uwapnieniu kości a więc także
  i wytrzymałości,

• kształtowanie powierzchni stawowych,

• wpływ na odżywianie stawu i miękkich elementów okołostawowych,

• utrzymanie pełnego zakresu ruchomości stawu,

• bezruch jest powodem zaburzeń ukrwienia i bolesności w aparacie stawowym oraz doprowadza do odwapnienia układu kostnego.

Aparat mięśniowy:

• utrzymanie lub przyrost masy mięśniowej,

• zapobieganie zanikom mięśniowym,

• prawidłowe ukrwienie mięśni - głównie podczas ćwiczeń dynamicznych,

• utrzymanie prawidłowej długości i elastyczności mięśni,

• w przypadku porażeń i niedowładów odpowiednio prowadzone ćwiczenia mogą przywrócić czynność mięśni i poprawić ich siłę.

Układ oddechowy:

• poprzez prowadzenie ćwiczeń oddechowych prowadzimy naukę prawidłowego oddychania,

• zwiększenie pojemności życiowej płuc,

• kształtowanie mięśni oddechowych ma wpływ na kształt klatki piersiowej,

• stosowanie ćwiczeń po zabiegach torakochirurgicznych gwarantuje poprawę ruchomości klatki piersiowej.

Układ krążenia:

• ćwiczenia, ruch i praca - właściwie dozowane, zwiększają wydolność i sprawność układu krążenia,

• zwiększenie wydolności obwodowej. Odbywa się to poprzez ułatwienie dopływu krwi tętniczej na obwód, a przede wszystkim wspomaganie odpływu z obwodu krwi żylnej i chłonki,

• poprawa parametrów wydolnościowych serca, które ma duże zdolności adaptacyjne w zależności od potrzeb naszego organizmu.

Układ nerwowy:

• ćwiczenia czynne pobudzają OUN tzn.,

• ćwiczenia czynne rozwijają pamięć ruchową oraz szybkość i łatwość oddziaływania na bodźce zewnętrzne,

• ćwiczenia bierne zmieniając ułożenie kończyny rozciągają torebkę stawową, więzadła i mięśnie,

Układ trawienny i moczowy:

• zwiększenie sprawności mięśni gładkich narządów leżących w jamie brzusznej
  i miednicy. Dlatego poprzez zastosowanie odpowiednich ćwiczeń możemy poprawić czynność żołądka i jelit oraz pośrednio wpłynąć na wydolność wątroby
  i nerek,

• ćwiczenia i ruch, bezpośrednio zapobiegają zaparciom i zaleganiu moczu,
  a pośrednio zakażeniom i tworzeniu się kamieni moczowych,

• w przypadkach zmian w narządach wewnętrznych na tle neurologicznym specjalne ćwiczenia rozluźniające mogą pomóc w usunięciu tych zaburzeń.

---