HERBART

• Uważał, że kobieta nadaje się do trzech celów:

-do dzieci

-do Kościoła

-do kuchni

• W poglądach społecznych był konserwatywny.

• Herbart uznał, że pedagogika jest nauką a jako nauka posiada 2 nauki pomocnicze:

- etykę, która wskazuje cel wychowania

-psychologię, która wskazuje drogi dojścia do tego celu

• Pedagogika Herbarta była pedagogiką filozoficzną

• Uważał, że proces nauczania i wychowania przebieg według pewnego schematu. Chcąc swoje przypuszczenia udowodnić definiował pojęcia pedagogiczne, stosował formuły, pogłębił problematykę dydaktyczną.

• Herbart wyróżnia 5 idei praktycznych, które razem wzięte określają ideał osobowości moralnej i najwyższy cel życia (jeśli człowiek kieruje się tymi ideami to posiada moralny, silny charakter a wyrobienie takiego charakteru Herbart uważa za najważniejszy cel wychowania)

1. Idea wewnętrznej wolności duchowej - zawsze uznajemy zgodność naszej woli z naszymi przekonaniami i przeżywamy tę zgodność pozytywnie.

2. Idea moralności - za cechę pozytywną uznajemy silną wolę w odróżnieniu od słabej, chwiejnej, jest treścią idei doskonałości.

3. Idea życzliwości - uznajemy zgodność woli własnej z wolą innych.

4. Idea prawa - niezgodność woli, która rodzi walkę, spory, może być usunięta na zasadzie uznawania praw.

5. Idea słuszności - łamanie prawa prowadzącego do przykrości i krzywdy innych.

• U wychowanka najważniejsze było wytworzenie wielostronności zainteresowań. Miało to chronić go od skrajności, od jednostronnego oddania się sprawom życia a przy tym zaniedbanie innych.

• Główne środki prowadzące do ukształtowania moralnego charakteru to:

• karność (rząd wychowawczy) - przełamanie oporu dziecka i trzymanie go w dyscyplinie

• nauczanie (nauczanie wychowujące) „Nauka stwarza zakres myślenia, wychowanie - charakter, charakter nie może istnieć bez nauki - w tym leży synteza mojej pedagogiki”.

• następuje po zapewnieniu spokoju przez rząd

• nagromadzenie takich, lub innych wyobrażeń wychowanka, nadanie mniejszej, bądź większej siły grupom jego wyobrażeń, wychowanie jego pojęć, uczuć, pożądań i woli

• materiał ma rozbudzać zainteresowanie

• kierowanie dziećmi (hodowanie)

• uzupełnienie nauki

• chroni przed wzbudzeniami temperamentu i hamuje namiętności

• nakłania do spokoju i rozwagi - usuwa złe zarodki, a utwierdza dobre

• działa poprzez pochwałę i naganę.

STOPNIE FORMALNE	FAZY UCZENIA SIĘ
Jasność (jasne przedstawienie materiału) Kojarzenie (nauczyciel nawiązuje) System (powtórzenie najważniejszych rzeczy) Metoda (praktyczne zastosowanie wiedzy).	Ogarnianie - spoczywanie wiedzy jasność tego co ma umieć rozbieranie wiedzy na elementy Ogarnianie - postępowanie wiedzy Nową wiedzę musi kojarzyć z wcześniej zdobytą Zgłębianie - spoczywające Skrócenie opowiadania, tworzenie haseł Zgłębianie - postępujące Ułożenie wiadomości np. sprawdziany

• Wady jego pedagogiki:

• Podejście dedukcyjne, a pedagogika powinna być indukcyjna

• Przedmiotowe traktowanie (stosowanie kar typu karcer- zamknięcie w ciemnym pomieszczeniu)

• POJĘCIA:

• Przedstawienia - na całość wiedzy składają się małe elementy

• Masa apercepcyjna - zbiór usystematyzowanych przedstawień

• Asocjacja - proces przyswajania przez ucznia przedstawień

DEWEY

• MYŚLENIE:

• prawdziwą swobodą jest swoboda intelektualna

• aby myślenie było skuteczne musi zostać chociaż raz użyta metoda eksperymentalna np. jeśli nauczyciel coś opowiada to musi eksperymentować, inaczej wiedza będzie bezużyteczna

• STOPNIE PROCESU MYŚELNIA:

1. odczucie trudności,

2. określenie problemu

3. szukanie możliwych rozwiązań(charakter logiczny)

4. wybór rozwiązania

5. empiryczna weryfikacja - praktyka

• w skład myślenia refleksyjnego wchodzą też następujące procesy: indukcja, dedukcja, interpretacja faktów (sąd), posługiwanie się ideami(pewne znaczenia przyjęte na próbę)

• WYCHOWANIE:

• dochodzi do skutku jedynie dzięki pobudzaniu wrodzonych sił dziecka przez wymogi społeczne sytuacji, w której się dziecko znalazło

• posiada 2 strony (organicznie zespolone ze sobą, równoważne):

1. PSYCHOLOGICZNĄ - instynkty i siły wrodzone dziecka dostarczają materiału i są punktem wyjścia w wychowaniu (strona indywidualna)

2. SOCJOLOGICZNĄ - poznanie społecznych warunków współczesnego stanu cywilizacji jest rzeczą nieodzowną dla należytej oceny duchowych sił dziecka - instynkty i dążności dziecka trzeba przetłumaczyć na język społecznych odpowiedników (strona społeczna)

• musi się rozpoczynać od wglądu psychologicznego w zdolności, zainteresowania i nawyknienia dziecka, a dalej konieczna jest nieustanna interpretacja tych zdolności

• SZKOŁA:

• instytucja społeczna, postać życia społecznego, w której zespolone są wszystkie jego czynniki, najbardziej przydatne dla przysposobienia dziecka do uczestniczenia w dziedzictwie poprzednich pokoleń oraz do używania własnych sił dla celów społecznych

• zadanie szkoły: pogłębienie i rozszerzenie odczucia wartości społecznych

• powinna upraszczać istniejące poza nią życie społeczne

• życie szkolne powinno wyrastać z życia domowego - powinno podjąć i kontynuować czynności, z którymi dziecko obeznało się już w domu, aby nauczyło się poznawać ich znaczenie i potrafiło wykonywać je samodzielnie

• najważniejsze są bezpośrednie i żywe stosunki z innymi we wspólnocie pracy i myśli

• egzaminy są użyteczne jedynie jako sprawdziany przystosowania się dziecka do wymogów życia społecznego

• NAUCZYCIEL:

• nie może narzucać dziecku wyobrażeń albo wpajać mu zasobu nawyków

• ma dokonywać nieustannie umiejętnego doboru wpływów, mających oddziaływać na dziecko

• ma dopomagać dziecku w dawaniu właściwych odpowiedzi, czyli reakcji na wpływy

• PRZEDMIOTY NAUCZANIA SZKOLNEGO:

• zbyt nagłe wprowadzenie dziecka w szereg przedmiotów jest niezgodne z naturą dziecka

• własna działalność społeczna dziecka jest istotnym ośrodkiem korelacji/koncentracji przedmiotów szkolnych, a nie nauki przyrodnicze, literatura, historia

• naczelna zasada koncentracji nauczania: wsparcie nauczania na rozwoju sił dziecka

• jedyną drogą uświadomienia dziecku jego społecznego dziedzictwa jest danie mu możności wykonywania tych samych zajęć, które uczyniły cywilizację tym, czym jest, robiąc ośrodkiem korelacji tzw. zajęcia ekspresyjne i konstrukcyjne

• kształcenie jest ciągłą rekonstrukcją doświadczenia

• METODA W NAUCZANIU:

• wydobywana z natury dziecka

• zachowanie czynne wyprzedza funkcje czysto odbiorcze, ekspresja (wyrażanie się) jest wcześniejsza niż impresja (odbieranie wrażeń)

• procesy rozumienia i myślenia są rezultatem działania i kształtują się celem umożliwienia lepszej kontroli postępowania

DEWEY - STOPNIE PROCESU MYŚLENIA - jasność wiedzy pojawia się na końcu

HERBART - STOPNIE FORMALNE NAUCZANIA - jasność wiedzy musi pojawić się na początku

DAWID

PSYCHOLOGIA WYCHOWAWCZA

• nauka zajmująca się badaniem psychologicznych zagadnień kształcenia (nauczania i uczenia się) i wychowania:

• dobór treści kształcenia i wychowania

• proces nauki czytania i pisania

• rozwijanie zdolności

• nabywanie pojęć, zainteresowań, przekonań i postaw

• Przegląd Pedagogiczny - akcja samokształcenia nauczycieli (za czołową sprawę w rozwoju oświaty uznał kształcenie i podnoszenie poziomu nauczycielstwa i pracowników oświatowych)

• działy o charakterze

1. poradnianym

2. metodyczno-programowym

3. ogólnokształcącym

4. upowszechniającym dorobek naszej i obcej myśli pedagogicznej.

• Najbardziej obszerny był dział poradniany(Poradnik Wychowawczy), gdzie osobiście udzielał odpowiedzi na nadsyłane przez matki, wychowawców i nauczycieli pytania.

M.in.:

• Jak uczyć wyjątków w gramatyce,

• Jak postępować z dziećmi niezdolnymi

• Przedwczesna dojrzałość i nadmierna lektura

• Dzieci umysłowo ociężałe

• Dziecko z usposobieniem psychopatycznym

• Jak leczyć jąkanie

• W książce „Nauka o rzeczach” opracował podstawy nauczania początkowego.

• Domagał się oparcia nauczania na poznaniu zmysłowym, umysłowym i na działalności praktycznej. Nauczanie powinno być poglądowe, czyli powinno zaznajamiać dzieci z ich otoczeniem, rozwijać i kształtować spostrzegawczość, zdolność obserwacji dające dzieciom pierwsze elementy wiedzy.

• Struktura lekcji, pięć stopni formalnych:

1. przygotowanie apercepcji (świadomość samego siebie, postrzeganie samego siebie)

2. przedstawienie materiału konkretnego

3. porównywanie i wielokrotne kojarzenie

4. uogólnienie (pojęcia, definicje, prawa, reguły)

5. zastosowanie

• W swojej rozprawce „O duszy nauczycielstwa” określa cechy idealnego nauczyciela:

• potrzeba doskonałości

• odpowiedzialność

• obowiązkowość

• wewnętrzna prawdziwość

• moralna odwaga

• miłość dusz ludzkich

• Jego największe dzieło „Inteligencja, wola i zdolność do pracy”, mówi o tym, że umieć, chcieć i móc- to trzy źródła, które zasilają życie ludzkie. „Umieć” tzn. mieć inteligencję, „chcieć”- wolę, „móc”- zdolność do pracy

PEDAGOGIKA EKSPERYMENTALNA

• badania psychologiczno pedagogiczne nad dzieckiem

• badania świata wyobrażeń i pojęć

• rozwijanie umysłu dziecka, jego woli i umiejętności działania

• Na szeroką skalę organizował badania zespołowe. Kwestionariusz i instrukcje do nich opublikowane zostały w Przeglądzie Pedagogicznym, dzięki czemu nauczyciele mogli samodzielnie badać swoich uczniów.

Kwestionariusz zawierał następujące zagadnienia:
- rodzina, wychowawcy, otoczenie
- dziecko, stan zdrowia
- zmysły
- pamięć, kojarzenie
- uwaga, spostrzegawczość
- zasób doświadczeń i wyobrażeń
- wyobraźnia
- rozum
- mowa
- uczucia
- ruchy

W książce „Zasób umysłowy dziecka. Przyczynek do psychologii doświadczalnej”, podsumowuje wyniki badań zespołowych.

• Praca składała się z trzech części:

1. Uzasadnienie znaczenia badań nad zasobem umysłowym dziecka, teoretyczne dla poznania czynników, warunkujących jego rozwój, i praktyczne dla racjonalnego rozwiązywania problemów metodyczno - programowych

2. Metody i wyniki badań niemieckich i amerykańskich

3. Metody i wyniki swoich badań, które objęły głównie dzieci warszawskie, ogółem ok. 520.

• Z badań porównawczych dzieci polskich, amerykańskich i niemieckich wynika, że czynniki narodowościowe nie są czynnikiem rozwoju dzieci.

• W umysłowym rozwoju osobnika decydujące są dwa czynniki:

SIŁY PIERWOTNE - pewne uzdolnienia i instynkty, to z czym przychodzimy na świat, żeby jednak mogły wejść w stan czynny czyli wyrazić się w pracy myślowej i twórczej, muszą podziałać pewne podniety zewnętrzne.

PODNIETY ZEWNĘTRZNE - dostarcza ich życie, książki, obcowanie z ludźmi, przyrodą.

KOMEŃSKI

• Spopularyzował pojęcie dydaktyki(gr. uczę, pouczam) w WIELKIEJ DYDAKTYCE - dydaktyka to sztuka nauczania i wychowania

• Materializm dydaktyczny - celem szkoły powinno być przekazanie uczniom jak najszerszej wiedzy

• Zasada poglądowości - nauczanie wszystkim przedmiotów, na każdym poziomie edukacji. Zasada poglądowości polega na tym - jak mówił sam Komeński - aby ludzie przyuczali się do czerpania swej wiedzy, o ile to możliwe, nie z książek, lecz z nieba i ziemi, z dębów i buków. Jeśli nie ma możliwości poznawania nauki przez własną obserwacje Komeński sugeruje używania przez nauczycieli wszelkich rysunków

• Stopniowanie trudności - przystępność materiału jest kluczowa w kształceniu młodego człowieka.

• W nauczaniu należy przechodzić od tego co jest dla ucznia bliskie, do tego co dalsze

• W nauczaniu należy przechodzić od tego co jest dla uczniów łatwiejsze, do tego co trudniejsze

• W nauczaniu należy przechodzić od tego co jest uczniom znane do tego co nowe i nie znane

• W procesie nauczania należy uwzględnić różnice w tempie pracy i stopniu zaawansowania w nauce poszczególnych uczniów.

• Sensualizm (BACON) - niezawodnym źródłem poznania są zmysły. W „Wielkiej dydaktyce” czytamy: zmysły muszą być punktem wyjścia dla każdego poznania (…) czemuż by więc nauka nie miałaby się zaczynać od rzeczywistego obejrzenia rzeczy, zamiast od wyjaśnień słownych.

• Mechaniczną teorię poznania (BACON)

• Komeński domagał się zmian w szkolnictwie:

• Popularyzacja kształcenia

• Domagał się upowszechnienia się dostępu do nauki (dla osób z różnych warstw społecznych)

• Nauki w języku ojczystym

• Komeński stworzył podstawę systemu klasowo-lekcyjnego.

• prekursor Geragogiki, czyli nauczania osób starszych. Uważał, że człowiek uczy się przez całe życie

• W swoim dziele „Pampaedia” zawarł swoją koncepcje 8 typów instytucji szkolnych m.in.:

• Szkołę starości

• Szkołę śmierci

PESTALOZZI

• ostro krytykował dotychczasową sytuację oświatową i szkołę feudalną jej organizację i metody

• twierdził, że głównym zadaniem pedagogiki jest odkrycie praw rozwoju człowieka. Był przekonany, że o rozwoju każdego dziecka decyduje siła intelektualna, fizyczna, a także moralna

• przypisywał ogromne znaczenie poglądowości w nauczaniu. Uznał iż od najwcześniejszych lat dziecko powinno zapoznać się z jak największą ilością przedmiotów i zjawisk. Wszystko po to, by wykształcić spostrzegawczość.

• usiłował wprowadzić do procesu nauczania formy działalności umysłowej takie jak analiza i synteza

• uważał, że nauczyciel winien nauczać dzieci:

1. widzieć przedmiot, który zjawi się w ich świadomości

2. zaznajamiać je z kształtem każdego przedmiotu tzn. z jego wielkością i proporcjami

3. zapoznać je możliwie jak najwcześniej z całym zakresem wyrazów i nazw wszystkich poznanych już przez nie przedmiotów

• teoria nauczania Pestalozziego zmierza do nadania nauczaniu kształcącego charakteru, aktywizującego uczniów i rozwijającego ich samodzielną działalność umysłową

• nauczanie w szkole Pestalozziego:

• nauka czytania, pisania i rachunków

• elementy geometrii i rysunku, geografii i przyrodoznawstwa

• dzieci wykonywały prace fizyczne w zakresie rolnictwa, gospodarstwa domowego i rzemiosła

• do szkoły przyjmowano dzieci w wieku od lat 5 do lat 13

• Nauczanie wychowujące - uważał, że najważniejszym zadaniem szkoły jest przygotowanie do życia jako przygotowanie do rozumienia rzeczywistości i odnajdywanie w niej swego miejsca. Kładł nacisk na rozwój 3 sił ludzkich:

1. moralnej - na której wspiera się stosunek do ludzi i świata;

2. intelektualnej - zapewniającej umiejętność poruszania się w świecie ludzkim i w świecie przyrody, dzięki właściwemu rozwinięciu zdolności poznawczych;

3. fizycznej - będącej podstawą zdolności do pracy

• główny cel nauczania to rozwijanie moralności i umysłu dziecka

• punktem wyjścia było spostrzeganie i zadaniem nauczyciela było kierowanie tym spostrzeganiem

• w teorii nauczania oparł się na nauce o rzeczach, w której zwracał uwagę na trzy czynniki:

• liczbę - czyli ujmowanie przedmiotu jako całości

• kształt - rozmiary, proporcje

• słowo - nazywanie przedmiotów

• wyróżniał cztery momenty nauczania:

• spostrzeganie przedmiotów

• kształcenie jasnych wyobrażeń postrzeganych przedmiotów

• porównywanie przedmiotów, rozwijanie pojęć

• nazywanie przedmiotów, rozwijanie mowy

ROUSSEAU

• zajmował się filozofią wychowania „Emil” - nie uczy się niczego na pamięć, nie umie czytać, choć budzi się w nim chęć odczytywania listów, które do niego przychodzą, wciąż ćwiczy zmysły, dotyk i czucie przez ciągłą ruchliwość i hartowanie, wzrok przez ocenianie odległości i rozmiarów

• wychodził z założenia, że człowiek z natury jest dobry i wolny, ponieważ w tym stanie postępuje zgodnie ze swoim uczuciem i wrodzonymi skłonnościami

• człowiek jest człowiekowi równy, równość ta jednak zanika, gdy człowiek zaczyna oceniać swoje potrzeby i sposoby ich zaspokojenia ze stanowiska społecznego

• Przeciwstawiał się ateizmowi i deizmowi przyjmując pseudoteistyczny kult rozumu jako istoty istniejącej poza materią, ożywiającej ją, podporządkowującej i kierującej nią

• twórca pedagogiki naturalistycznej

• światopogląd Rousseau sprowadzał się do swojego rodzaju podziwu dla przyrody

• mądrość pozaracjonalna, dla której kryterium stanowiły zmysły i uczucia

• żądał zgodności procesu wychowania i nauczania z naturą - tylko natura mogła zapewnić prawidłowy rozwój osobowości, zaś wychowawca ma ten rozwój wspierać, pobudzać stwarzając potrzebne warunki zewnętrzne

• Teoria wychowania - CELE:

1. przekształcenie każdego dziecka w pełnowartościowego i dojrzałego człowieka, który stanowiłby użyteczną cząstkę społeczeństwa.

2. przygotowanie człowieka do spełniania jego społecznych i obywatelskich obowiązków.

3. wyrobienie w dziecku przyzwyczajeń zgodnych z naturą

• obowiązek naturalnego wychowania dziecka spoczywa na rodzicach: na ojcu, a przede wszystkim na matce

• ratunek dla dzieci upatrywał w wychowawcy, który miał stać się przyjacielem dziecka.

ROLA NAUCZYCIELA

• podniosła i odpowiedzialna - wzór człowieka

• powinien potrafić być dla swojego wychowanka niemal rówieśnikiem, aby łatwo zdobyć jego zaufanie, przyjaźń i przywiązanie

• sprzeciw wobec oddzielenia funkcji nauczyciela od funkcji wychowawcy

• dzięki dobremu wychowawcy dziecko łatwiej odnajdzie cel życia

• wychowanie musi być dostosowane do wieku dziecka (chłopca):

1. niemowlęctwo (do 2 roku życia)

• wychowanie fizyczne

• nie należy przyzwyczajać do czegoś, co w przyszłości będzie dla nas niewygodne np. ignorować płacz dziecka, żeby nie przyzwyczaiło się , że jest to dla nas rozkaz

2. dzieciństwo (2 - 12 roku życia)

• trwa od rozpoczęcia mówienia

• wychowywanie na łonie przyrody

• ubieranie w luźne ubrania, które nie krępują ruchów i wzrostu

• przyzwyczajanie do wysokich i niskich temperatur

• duża potrzeba snu

• uodparnianie na niewielki ból, cierpienie, strach - nauka radzenia sobie w takich sytuacjach

• karanie jest bezskuteczne i niepotrzebne (kara ma spaść na dziecko naturalnie - uczy się poprzez doświadczenie)

• powinno być wolne od regularnej nauki

3. chłopięctwo (12 - 15 roku życia)

• rozwijanie zainteresowań chłopca poprzez zwracanie jego uwagi na rzeczy i zjawiska bliskie, konkretne, ciekawe

• zdobywana wiedza musi być zgodna z zainteresowaniami i możliwościami intelektualnymi - dziecko jako badacz

• wdrażanie do samodzielnego myślenia

• jedyną przydatną książką według Rousseau był Robinson Cruzoe

• wychowawca zadaje pytania mające pomóc odnalezieniu rozwiązania

• wielkie znaczenie ćwiczeń np. rzemiosło

4. młodzieńczość (16 - 20 roku życia)

• wychowanie moralne - przekształcenie istoty w kochającego i czującego człowieka

• nauka miłości i przyjaźni

• wychowawca umiejętnie i starannie ma dobierać wychowankowi towarzystwo

• rozwój uczucia litości

• nauka religii - bez narzucania jakiegokolwiek wyznania, raczej religia naturalna, miłość do porządku rzeczy

• rozbudzenie wrażliwości na piękno i estetykę

• miłość do kobiety

• wychowanie kobiety:

• inne niż mężczyzny

• ma być bierna i słaba (każda płeć ma swoje wady i zalety, płci są równe, każda z nich ma cechy przydatne w życiowej roli)

• żona ma pełnić obowiązki względem mężczyzny, spełnianie potrzeb uczynienie mężczyźnie życia słodkiego i przyjemnego

• biegłość w zajęciach kobiecych

• kształcenie wdzięku

• przyzwyczajanie do jasnego rozumowania opartego na danych praktycznych

• wychowawca miał chronić dziecko przed niszczącym działaniem społeczeństw

• wychowanie dziecka dla społeczeństwa, gdzie znajdzie swoje ludzkie szczęście

• powinien się kierować dwiema zasadami pedagogicznymi:
  

1. wychowanie musi być negatywne, tzn. negować dotychczasowe cele i metody wychowania, pozwolić na swobodne rozwijanie się natury ludzkiej w dziecku bez jakichkolwiek wpływów zewnętrznych

2. wychowanie musi być progresywne, tzn. musi uwzględniać właściwości rozwojowe dziecka, a szczególnie jego rozwój umysłowy

10

---