Temat:
Czynniki szkodliwe w środowisku życia i pracy człowieka.
Rodzaje zagrożeń zdrowia występujące w pracy ratownika medycznego.

SRODOWISKOWE UWARUNKOWANIA ZDROWIA

Zdrowie jest rezultatem oddziaływania czynników otoczenia w postaci bodźców środowiskowych oraz czynników warunkujących sposób i rodzaj odpowiedzi organizmu na dany bodziec.

Człowiek podobnie jak wszystkie inne organizmy żywe, uzależniony jest od jakości środowiska, w którym bytuje.

Człowiek żyjąc w zróżnicowanym środowisku podlega narażeniom na wiele czynników, które można zmierzyć. O wiele trudniej jest, szczególnie, gdy tych czynników jest wiele, określić ich wpływ na zdrowie.

Kolejność i skutki działania czynników chorobotwórczych

Czynnik etiologiczny

⇓ (fizyczne, chemiczne, mechaniczne, biologiczne, genetyczne)

Mechanizmy działania

⇓ (zab. przemiany materii w komórkach, zab. funkcji narządów wewnętrznych, przerwanie ciągłości tkanek)

Skutki działania

⇓ (choroba o przebiegu ostrym, przewlekłym)

Następstwa (społeczne)

(wyzdrowienie, inwalidztwo, zgon, wady genetyczne, fenotypowe w następnych pokoleniach)

Źródła narażenia na substancje szkodliwe (ksenobiotyki) w środowisku

• Zanieczyszczone powietrze atmosferyczne

• Zanieczyszczona woda

• Żywność

• Powietrze pomieszczeń zamkniętych

• Zanieczyszczona gleba

• Odpady

• Hałas

• Promieniowanie jonizujące i niejonizujące

Zanieczyszczenie

jest definiowane ogólnie jako degradacja ekosystemu i występuje, gdy obce substancje chemiczne, fizyczne bądź biologiczne zmiany, oddziaływają na życie człowieka, zwierząt i roślin niekorzystnie aż do wyraźnego szkodliwego wpływu.

Zanieczyszczenia

• Powietrza

• Wody

• Gleby

Źródła zanieczyszczeń powietrza

• zakłady energetyczne (elektrownie i elektrociepłownie

• zakłady przemysłowe

• kotłownie komunalne

• paleniska indywidualne (domowe)

• środki transportu

• źródła wtórne powstałe w wyniku wydalania oraz utylizacji ścieków i odpadów (np. hałdy, wysypiska)

• rolnictwo (rozsiewanie nawozów sztucznych, stosowanie środków ochrony roślin)

• przemiany i reakcje chemiczne zachodzące w zanieczyszczonej atmosferze

• źródła naturalne (np. pożary lasów, burze pyłowe, pyły kosmiczne)

Zanieczyszczenie powietrza - monitoring

• Emisja gazów cieplarnianych (dwutlenek węgla, metan, podtlenek azotu, chlorowcowęglowodory: HFC_s, PFC_s oraz sześciofluorek siarki SF₆.

• Emisja trwałych zanieczyszczeń organicznych (TZO) - dioksyny, furany, WWA (4 węglowodory w tym benzo(a)piren)

• Pomiar emisji oparty na systemie pomiarów w systemie CORINAR (CO-oRdination d'INformation Environmentale AIR emissions inventory) w ramach EEA - Europejskiej Agencji Środowiska: dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla, niemetanowe lotne związki organiczne, amoniak oraz pyły

Emisja zanieczyszczeń ze środków transportu
w procentach [%]

• dwutlenek węgla 96.54

• metan 0.015

• podtlenek azotu 0.0064

• tlenek węgla 2.14

• niemetanowe lotne związki organiczne 0.4

• tlenki azotu 0.81

• cząstki stałe 0.05

• dwutlenek siarki 0.02

• ołów 0.0001

Pył zawieszony
(Suspended Particulate Matter - SPM)

• Istnieje istotna zależność między koncentracją pyłu zawieszonego (SPM) a współczynnikiem umieralności i zachorowalności

• Wpływ na zdrowie zależy od rozmiaru cząstek, koncentracji i i waha się wg zmian PM₁₀ i PM _2.5.

Podział pyłów

• Pyły o działaniu drażniącym (cząstki węgla, żelaza, karaborundu, szkła, aluminium, związków baru)

• Pyły o działaniu zwłókniającym (ziarna krystalicznej krzemionki, niektóre krzemiany (azbest, talk, kaolin, szpat polny, pył rud żelaznych i z kopalni węglowych).

• Pyły o działaniu alergizującym (pyły pochodzenia roślinnego, zwierzęcego i niektóre pochodzenia chemicznego (leki, metale: arsen, miedź, cynk, chrom)

• Pyły o działaniu kancerogennym (azbest, minerały azbestopodobne, sztuczne włókna mineralne) oraz pyły zawierające krystaliczne odmiany dwutlenku krzemu.

Wpływ smogu fotochemicznego na zdrowie ludzi

Ozon - mechanizm działania toksycznego:

• Powoduje uszkodzenie błon komórkowych wskutek tworzenia nadtlenku wodoru oraz któtkołańcuchowych aldehydów (np.. Aldehydu malonowego)

• Jest inhibitorem enzymów wewnątrzkomórkowych, zmniejsza oddychania mitochondriów oraz aktywność enzymów mikrosomalnych

Ozon w atmosferze

• Ozon troposferyczny (przyziemny) - traktowany jako zanieczyszczenie

• Ozon stratosferyczny - chroni ziemię przed nadmiarem promieniowania ultrafioletowego UV_B

Ozon - mechanizm działania toksycznego cd.:

• Działa drażniąco w stężeniu 0.2μg/dm3 powietrza wywołując:

- kaszel,

- senność

- bóle głowy

- spadek ciśnienia krwi

Zgon występuje w wyniku obrzęku płuc

Ozon - zatrucie przewlekłe

• Złe samopoczucie

• Wzmożona pobudliwość

• Zmęczenie, ból głowy

• Pieczenie oczu

• Podrażnienie błon śluzowych

• Zaburzenia czynnościowe układu oddechowego (m.in. zmniejszenie pojemności życiowej płuc)

• Długotrwałe narażenie - zwłóknienie tkanki płucnej

• Ozon zmniejsza zdolność fagocytozy mikrofagów w płucach

Ozon - wartości biologiczne i toksyczne

• NDS (Najwyższe Dopuszczalne Stężenie) - miejsca pracy: 0.1mg/m³

• NDSCh - 0.6mg/m³

• W powietrzu atmosferycznym

- 100μg/m³ (stężenie 30 minutowe)

- 30μg/m³ (steżenie średniodobowe)

Na podstawie wielu badań przeprowadzonych w różnych
zbiorowościach zdołano określić stany, których zwiększone
występowanie lub nasilenie objawów chorobowych można
przypisywać czynnikom szkodliwym występującym w
środowisku [za IMP w Łodzi, wg N.Szeszeni-Dąbrowskiej, 2001]:

• 1. Niska masa urodzeniowa noworodków

• 2. Wady wrodzone

• 3. Poronienia samoistne

• 4. Choroby układu oddechowego u dzieci

• 5. Białaczki u dzieci

• 6. Ostra białaczka granulocytowa u dorosłych

• 7. Anemia apłastyczna

• 8. Astma u dzieci

• 9. Zapalenie skóry i dermatozy

• 10. Rak skóry

• 11. Czerniak złośliwy

• 12. Rak płuc (wśród niepalących)

• 13. Rak pęcherza moczowego (u osób niepalących)

• 14. Pierwotny rak wątroby (u osób niepalących)

Powietrze wewnętrzne

Średni czas przebywania człowieka
w różnego rodzaju pomieszczeniach
(wg WHO, 1989)

Rodzaj pomieszczeń Ekspozycja [godz./dobę]

Domy mieszkalne 14 (58%)

Biura 7 (29%)

Budynki użyteczności publicznej 1 (4%)

Szkoły 6 (25%)

Transport i pow. zewnętrzne 2 (8%)

Źródła zanieczyszczenia powietrza wewnętrznego

1. Budynek (konstrukcja, materiały wykończeniowe i urządzenia techniczne)

2. Systemy ogrzewania korzystające z procesów otwartego spalania (piece na paliwa stałe i gazowe, gazowe podgrzewacze ciepłej wody, kominki);

3. Wyposażenie wnętrza (meble, tapety, firanki, wykładziny oraz przedmioty codziennego użytku);

4. Działalność użytkowników (obecność osób, zwierząt; czynności i prace domowe - gotowanie, pranie, suszenie, kąpiel i t p.; sprzątanie, konserwacja środki czystości, dezynsekcja, substancje zapachowe; praca i hobby - komputer, drukarka, farby, rozcieńczalniki itp.);

5. Powietrze dopływające z zewnątrz (zanieczyszczone dwutlenkiem siarki, tlenkami azotu, pyłami przemysłowymi, tlenkiem węgla, ozonem, pyłkami i zarodnikami roślin, drobnoustrojami itp.);

6. Radon przenikający z gleby

Powietrze pomieszczeń winno być analizowane pod kątem zawartości

• Substancji chemicznych

• Hałasu

• Promieniowania jonizującego

• Mikroflory

Tlenek węgla - skutki uboczne

Uszkadza w pierwszym rzędzie narządy i tkanki najbardziej wrażliwe na niedotlenienie:

• układ sercowo-naczyniowy

• ośrodkowy układ nerwowy

Dwutlenek węgla w pomieszczeniach

• 0.1% (1000ppm) górna granica świeżości powietrza wg WHO

• 0.5% - najwyższe dopuszczalne stężenie 8-h dla środowiska pracy

• 1% - lekki wzrost częstości oddychania

• 2% pogłębiony oddech i wzrost częstości oddychania o 50%, ekspozycja przez kilka godzin powoduje ból głowy i uczucie zatrucia

Dwutlenek węgla - skutki uboczne

• 3% utrudnione oddychanie, wzrost częstości oddychania ok.. dwukrotny, osłabienie słuchu połączone z bólem głowy, wzrost ciśnienia krwi i częstotliwości pulsu

• 4-5% wyraźnie pogłębiony oddech, czterokrotny wzrost częstości oddychania.Po ok.. 30 min mogą pojawić się wyraźne odczucia braku swobody oddychania

Dwutlenek węgla - skutki uboczne

• 5-10% - dwutlenek węgla przybiera charakterystyczny zapach wody sodowej, oddychanie wymaga zwiększonego wysiłku, ból głowy, zaburzenia widzenia, dzwonienie w uszach. Krańcowy efekt - utrata przytomności po kilku minutach ekspozycji

• powyżej 10% - utrata przytomności, przedłużająca ekspozycja prowadzi do śmierci

Tlenek węgla CO

• CO + hemoglobina= karboksyhemoglobina (COHb)

• powinowactwo COHb 200x większe niż hemoglobiny do tlenu

• narażenie (pracownicy garaży, policja drogowa, taksówkarze, palenie tytoniu)

• powietrze wewnątrz pomieszczeń (termy gazowe, piece itp.. w przypadku nieprawidłowej wentylacji)

Tlenek węgla - skutki uboczne

• Inhalacja niskimi stężeniami CO może wywołać objawy kliniczne przejawiające się spadkiem pojemności tlenowej krwinek czerwonych

• u zdrowych ludzi poziom COHb nie przekracza 0.5%, wzrasta do 50% przy wdychaniu powietrza o stężeniu CO równym 0.08%

Tlenek węgla - skutki uboczne

50% poziom COHb może wywołać:

• zaburzenia pracy serca

• układu krążenia

• nasilone zaburzenia oddechu

• śpiączkę

Tlenek węgla - skutki uboczne

CO niskie stężenia w powietrzu:

• ucisk w okolicy czołowej

• lekkie bóle głowy,

• duszność wysiłkowa

CO wzrost stężenia w powietrzu:

• coraz silniejsze bóle głowy

• nudności, mroczki, zaburzenia równowagi

• postępujące zatrucie prowadzi do śmierci

Tlenek węgla - skutki uboczne

• U dzieci, których matki przeszły zatrucie CO w czasie ciąży obserwuje się powikłania neurologiczne w postaci zaniku mózgu, drgawek, zaburzeń rozwoju umysłowego oraz zaburzeń psychosomatycznych

• Zatrucie CO u mężczyzn powoduje zaburzenia procesu tworzenia się plemników

Kategorie zagrożeń określające stopień prawdopodobnego ryzyka zdrowotnego pomieszczeń

• A. Zagrożenie śmiercią lub nieuleczalną chorobą (tlenek węgla, radon, tlenki azotu, ozon, pył oraz mykotoksyny)

• B. Zwiększenie podatności na zachorowania, występowanie charakterystycznych zespołów objawowych, odczyny alergiczne u osób nadwrażliwych (formaldehyd, rozpuszczalniki i lotne związki organiczne, żywe i martwe mikroorganizmy, roztocza i ich odchody, pyłki kwiatowe itp.)

• C. Podrażnienie dróg oddechowych, oczu lub ogólne złe samopoczucie (dwutlenek węgla, para wodna, substancje zapachowe, kurz i inne)

Niekorzystny wpływ składu chemicznego powietrza może wynikać z:

• Zakłócenia naturalnych proporcji głównych składników np. deficyt tlenowy;

• Obecności obcych substancji chemicznych (nieorganicznych lub organicznych), o działaniu:

•* Drażniącym (przemijającym), nie powodującym trwałych skutków zdrowotnych,

•* Trwale szkodliwym dla zdrowia w warunkach przekroczenia stężeń progowych, kumulowania się ich w organizmie (przekroczenie granicznej dozy przy długotrwałym oddziaływaniu nawet niskiego stężenia)

•* Rakotwórczym.

Zespoły kliniczne związane z ekspozycją na zanieczyszczenia powietrza wewnętrznego
(Building Related Illness (BRI)

• Sick Building Syndrome (SBS) (Zespól chorego budynku)

• Multiple Chemical Sensitivity (MSC) (Wieloczynnikowa nadwrażliwość chemiczna)

• Chronić Fatique syndrome (CFS) (Zespól przewlekłego zmęczenia)

Główne źródła zanieczyszczenia biologicznego mieszkań to m. i n.:

a) mieszkańcy (ludzie, zwierzęta, szkodniki);

b) systemy budowlane;

c) wyposażenie i jego używanie;

d) produkty żywnościowe;

e) powietrze zewnętrzne (atmosferyczne), pora roku

Schorzenia, które mogą być związane z mikrobiologicznym zanieczyszczeniem powietrza

• Zapalenie zatok

• Katar sienny

• Zapalenie spojówek

• Astma

• Zapalenie płuc

• Gorączka nawilżaczy, Legionelloza, gorączka Pontiac

• Zespół SBS (zespół chorego budynku), MCS (wieloczynnikowa nadwrażliwość chemiczna),

CFS (zespół przewlekłego zmęczenia)

• Aspergilloza płuc

• Kontaktowe dermatozy

• Egzema atopowa

• Pokrzywka kontaktowa

• Mykotoksykozy

• Alergie i reakcje pseudo-alergiczne

• Zakażenia szpitalne

Grzyby pleśniowe

• Występują powszechnie w powietrzu atmosferycznym i powietrzu wnętrz;

• Najczęściej występujące rodzaje to Alternaria, Aspregillus, Cladosporium, Fusarium, Mucor, Penicillium, Rhizopus i inne;

• W przypadku większości gatunków ich patogenność wynika z podwyższonego stężenia komórek grzybów lub ich zarodników;

• Niewielkie rozmiary zarodników grzybów (<10(im) pozwalają penetrować głęboko drzewo oskrzelowe co prowadzi najczęściej do reakcji alergicznych ze strony górnych i dolnych dróg oddechowych;

• Grzyby stanowią jedną z podstawowych grup alergenów inhalacyjnych (uczulenie dotyczy 5-30% z atopią) odsetek ten jest zawsze wyższy u dzieci niż u dorosłych.

Wody występujące w przyrodzie to wody

• Powierzchniowe śródlądowe (płynące i stojące)

• Morskie

• Podziemne (płytkie i głębokie)

Wody podziemne

• Wody wypełniające pory i pęknięcia w skałach, znajdujące się pod powierzchnią terenu

• Rodzaje wód podziemnych:

- wody zaskórne - zanieczyszczone

- wody gruntowe

- wody głębinowe (np.. wody termalne)

- wody artezyjskie

Klasy czystości wód (Dz.U. Nr 116, poz.503)

Wody klasy I

- zaopatrzenie ludności w wodę do picia

- zaopatrzenie przemysłu spożywczego i innych przemysłów wymagających wody o jakości wody do picia

• hodowli ryb łososiowatych

Wody klasy II

- hodowla ryb z wyjątkiem łososiowatych

- zaspokojenia potrzeb hodowli zwierząt gospodarskich

- urządzanie zorganizowanych kąpielisk

• rekreacji i uprawiania sportów wodnych

Wody klasy III

- zaopatrzenie zakładów przemysłowych z wyjątkiem zakładów wymagających wody czystszej

- nawadnianie terenów rolniczych, wykorzystywanych do upraw ogrodniczych oraz upraw pod szkłem

Właściwości chemiczne wody

Substancje chemiczne obecne w wodzie mogą być pochodzenia mineralnego lub organicznego. Z punktu widzenia znaczenia dla zdrowia ludzkiego obie te grupy dzieli się na:

• Substancje szkodliwe dla zdrowia

• Chemiczne wskaźniki zanieczyszczenia wody

• Związki niepożądane i inne charakteryzujące jakość wody

Substancje szkodliwe dla zdrowia

• Zalicza się tu przede wszystkim metale ciężkie (arsen, ołów, kadm, rtęć, chrom) oraz różne związki chemiczne (np. cyjanki, fenole, detergenty, pestycydy, benzo(a)piren, chlorobenzeny, chloroform i inne)

• Źródło: ścieki, zanieczyszczona gleba, atmosfera

Chemiczne wskaźniki zanieczyszczenia wody

• Są to związki chemiczne, które nie są szkodliwe dla zdrowia w ilościach spotykanych normalnie w wodach naturalnych, lecz ich pochodzenie może wskazywać na zanieczyszczenie wody niebezpieczne ze względów sanitarno-epidemiologicznych

(np. wskutek kontaktu wody z odpadkami zwierzęcymi, wydalinami lub ściekami bytowo-gospodarczymi).

Należą do nich: amoniak, azotyny, azotany, utlenialność, chlorki.

Związki niepożądane i inne charakteryzujące jakość wody

Bezpośrednio nie są groźne dla zdrowia, jednak obecność ich wpływa na wartość użytkową wody i jej przydatność pod względem sanitarnym i gospodarczym

( żelazo, mangan, czynniki decydujące o twardości i zasadowości wody, odczyn pH, chlor pozostały)

Warunki fizykochemiczne
jakim powinna odpowiadać woda do picia

• A. Substancje nieorganiczne (mg/l)

• B. substancje organiczne (μg/l)

Warunki fizykochemiczne
jakim powinna odpowiadać woda do picia
Substancje nieorganiczne

• Amoniak, antymon, arsen, azotany (NO₃), azotyny (NO₂), bar, bor, bromiany, chlor wolny, chlorki, chrom w tym sześciowartościowy, cyjanki, cynk, fluorki, fosfor P₂O₅, glin, kadm, magnez, mangan, miedź, nikiel, ołów, pH, przewodność elektryczna, rtęć, selen, siarczany, sód, srebro, twardość (CaCO3), żelazo

• Łącznie 31 parametrów

Warunki fizykochemiczne
jakim powinna odpowiadać woda do picia
Substancje organiczne

• Akryloamid, akrylonitryl, benzen, benzo(a)piren, bromodichlorometan, bromoform, chlorobenzen, chlorofenole, kwas chlorooctowy, czterochlorek węgla, dibromochlorometan, dichloroetan, dichlorobenzen, dichlorometan, epichlorhydryna, etylobenzen, tlenek etylenu, fenol, ftalan dibutylu, formaldehyd, ksyleny, PCB, styren, substancje powierzchniowo czynne (anionowe), tetrachloroetan, tetrachloroeten, toluen, trichlorobenzen, trichloroeten, trichloroetan, ΣTHM (trihalometany), CHZT, suma wielopierscieniowych węglowodorów aromatycznych, chlorek winylu, pestycydy, suma pestycydów

• łącznie 37 parametrów

Drobnoustroje występujące w wodzie dzielimy na:

1. właściwe bakterie wodne - na ogół nieszkodliwe dla człowieka

2. bakterie glebowe - spłukiwane do wody wraz z odpadami, w większości nieszkodliwe dla człowieka

3. drobnoustroje ściekowe - wśród których największe znaczenie sanitarno-epidemiologiczne posiadają mikroorganizmy jelitowe, w tym chorobotwórcze.

Najbardziej znane chorobotwórcze bakterie jelitowe

przenoszone przez wodę: Salmonella, Shigella,

Escherichia coli, Vibrio cholerne, Yersinia enterocolitica,

Campylobacterfetus (jejuni).

Wirusy jelitowe: hepatitis A, enterowirusy (Polio,

Coxackie, ECHO), wirusy Norwalk, rotawirusy.

Jaja pasożytów wewnętrznych: glista ludzka,

włosogłówka, Toxocara cani, catL

Dziennik Ustaw Nr 82, poz. 937
Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 4 września 2000 r.

Woda przeznaczona do spożycia przez ludzi

To woda do:

picia, gotowania, przygotowywania pożywienia lub innych celów gospodarstw domowych

oraz woda używana do:

produkcji żywności, środków farmaceutycznych i kosmetycznych, a także na potrzeby basenów kąpielowych, rekreacyjnych i pływalni.

Dyrektywa 98/83/EC

Woda przeznaczona do spożycia przez ludzi ma być:

• zdrowa i czysta,

czyli nie może zawierać:

• mikroorganizmów i pasożytów

• oraz innych substancji w liczbie lub stężeniu stwarzającym potencjalne niebezpieczeństwo dla zdrowia ludzi.

DEZYNFEKCJA WODY

Dezynfekcja wody ma na celu:

unieszkodliwienie drobnoustrojów w niej zawartych, mogących powodować choroby zakaźne. Osiągalna jest na drodze fizycznej i chemicznej.

Najczęściej używane metody dezynfekcji wody

• Chlorowanie (chlor gazowy, dwutlenek chloru)

• Ozonowanie

• Promieniowanie UV

Chlorowanie wody - chlor gazowy

• Najczęściej stosowany w Polsce jako metoda dezynfekcji wody

• niszczy drobnoustroje poprzez wnikanie do ich wnętrza i niszczenie enzymów komórkowych

• reaguje ze związkami zawartymi w wodzie tworząc substancje niepożądane (np.. THM - związki kancerogenne - obecność związków humusowych)

Chlorowanie wody
dwutlenek chloru

• Wysoka efektywność bakteriobójcza

• silne własności wirusobójcze

• zabezpiecza sieć wodociągową przed wtórnym zakażeniem

• wpływa na procesy fizjologiczne mikroorganizmów

• nie tworzy THM

JAKOŚĆ WODY A NOWOTWORY[Cantor, Craun, 1995]

Z prowadzonych badań epidemiologicznych i toksykologicznych wynika, że:

1. Arsen w wodzie pitnej powoduje raka skóry i możliwość wystąpienia innych nowotworów (krwi, nerek i płuc)

2. Syntetyczne związki organiczne, a w szczególności obecne w chlorowanej wodzie powierzchniowej powodują nowotwory krwi i odbytu

3. Azotany - wywoływać mogą nowotwory przewodu pokarmowego, a w szczególności raka żołądka i prawdopodobnie raka mózgu

4. Azbest - nowotwory żołądka i nerek

5. Radon obecny w wodzie pitnej przyczynia się do podwyższenia jego obecności w powietrzu mieszkań i podwyższa ryzyko nowotworów płuc.

Sposoby zaopatrzenia ludności w wodę

• Ujęcia indywidualne (studnie)

• Ujęcia centralne - wodociągi

• Sposób zaopatrywania ludności w wodę oraz stan sanitarno-techniczny urządzeń wodnych mają duży wpływ na warunki zdrowotne i sytuację epidemiologiczną kraju.

• Szczególnej opieki wymagają urządzenia centralne - wodociągi, które obejmują swym zasięgiem często wiele tysięcy mieszkańców.

Ocena stanu higienicznego gleby polega m.in. na

• Badaniach helmintologicznych - określających obecność robaków pasożytniczych w glebie

(glista ludzka - Ascaris lumbricoides, włosogłówka - Trichuris trichuria)

• badanie zawartości metali ciężkich

• rozkład substancji organicznych

• pH gleby

Ocena biologicznego zanieczyszczenia gleby

• Bakterie grupy coli (miano coli >1)

• Bakterie Escherichia coli

• Ogólna liczba bakterii mezofilnych (1g gleby <1mln), psychrofilnych i termofilnych

• Clostridium perfringens (miano >0.1)

• Bacterium proteus

• Jaja helmintów nie powinny być wykryte w 1g gleby

Wybrane cechy narażenia na szkodliwe czynniki środowiskowe

• Złożoność

• Długi czas ekspozycji

• Narażenie na różne, zazwyczaj niskie stężenia (natężenia)czynników

• Różnorodny mechanizm działania

• Wzajemne oddziaływanie czynników szkodliwych miedzy sobą

• Brak specyficznych skutków zdrowotnych narażenia na wiele środowiskowych czynników szkodliwych

• Zróżnicowany, niekiedy długi okres latencji pomiędzy narażeniem i wystąpieniem objawów choroby

Monitoring środowiskowy

• Monitorowanie skażenia środowiska stało się wymogiem chwili i musi być traktowane jako element kontroli i przewidywania zagrożeń.

• Ocena szkodliwych czynników w środowisku naturalnym - pomiar wybranych substancji wskaźnikowych w trzech zasadniczych elementach, tj. powietrzu, wodzie i glebie, rzadziej w żywności i porównanie wyników z ustalonymi ustawowo normatywami (NDS lub ich modyfikacje np. D30, D24, DA)

Normy - patrz wyżej

Ryzyko zawodowe związane z ekspozycją na czynniki biologiczne w Ratownictwie Medycznym

Główne źródła mikroorganizmów w Ratownictwie Medycznym

• pacjenci

• materiały biologiczne pobrane od pacjenta

• nosiciele wśród personelu

Narażenie na czynniki biologiczne - drogi przenoszenia

• Powietrzna (gruźlica, grypa, odra)

• Przez krew i inne płyny ustrojowe (WZW typu B, C, AIDS)

• Przez bezpośredni kontakt (opryszczka)

• Pokarmowa (fekalno-oralna) - WZW typu A, salmonelloza

Warunki ryzyka

• niewłaściwa organizacja pracy,

• nieświadomość zagrożenia,

• minimalna znajomość zasad ochrony przed zagrożeniami,

• akceptacja przez kierownictwo placówek służby zdrowia złych nawyków personelu

• Poziom ryzyka zawodowego nie jest związany z określonym zawodem medycznym, stanowiskiem czy miejscem pracy, ALE Z RODZAJEM WYKONYWANYCH CZYNNOŚCI!

Ocena ryzyka zawodowego

• Informacja o czynniku biologicznym (rodzaj, drogi przenoszenia, wrażliwość na środki dezynfekujące)

• Informacja o wykonywanych czynnościach (rodzaj, czas trwania, częstotliwość kontaktu z czynnikiem biologicznym)

• Informacja o specyficznych czynnościach (o kontakcie z czynnikami z wysokiej grupy ryzyka

Czynności stwarzające ryzyko kontaktu z czynnikami biologicznymi a poziomy bezpieczeństwa

• Poziom bezpieczeństwa 1 Czynności, których wykonane wiąże się z niewielkim prawdopodobieństwem z materiałem zakaźnym (wykonanie EKG, EEG)

• Poziom bezpieczeństwa 2

Czynności, w trakcie wykonywania których dochodzi do częstego i regularnego kontaktu z krwią i innymi płynami ustrojowymi, które mogą być źródłem zakażenia (intubacja, wkłucia dożylne)

• Poziom bezpieczeństwa 3

Czynności wykonywane w strefie wysokiej koncentracji czynnika biologicznego (np. udzielenie pomocy pacjentowi z gruźlicą w czasie prątkowania)

• Poziom bezpieczeństwa 4

Czynności w trakcie których istniej możliwość kontaktu z czynnikiem o wysokiej zaraźliwości (np. udzielenie pomocy pacjentowi z gorączką krwotoczną)

Zasady profilaktyki

• przeszkolenie pracowników (można w ramach szkoleń bhp), mające na celu nie tylko poszerzenie wiadomości, ale także działanie wychowawcze, zmierzające do utrwalenia prawidłowych nawyków

• środki ochrony indywidualnej

• zapewnieniem odpowiedniej liczby odzieży ochronnej; nie prać odzieży ochronnej w domu.

• stymulowanie odporności organizmu pracowników, konieczne są szczepienia ochronne (obowiązkowe przeciwko WZW typu B) i przestrzeganie reguł higienicznego trybu życia.

• hermetyzacja transportu materiałów biologicznych, prac związanych z tymi materiałami i ich neutralizacją oraz zużytych środków opatrunkowych i brudnej bielizny

• Nie wolno wkładać użytej igły do zdjętego z niej ochronnego opakowania

• Niestety, brakuje wygodnych, funkcjonalnych i skutecznych środków ochrony dróg oddechowych oraz oczu, chroniących przed aerozolem zakaźnym, a także przypadkowym zawilgoceniem przez płyny ustrojowe.

Prosty zabieg higieniczny - mycie skóry na rękach, pozwalający w sposób mechaniczny usunąć komórki drobnoustrojów i wirusy znajdujące się na powierzchni skóry, jest niezwykle ważnym etapem w ograniczaniu zakażeń, w tym i zakażeń szpitalnych.

• Według danych amerykańskich pracownicy służb medycznych są grupą zawodową narażoną na największy wachlarz zagrożeń wynikających z wykonywania zawodu.

Czynniki obciążające ratownika medycznego na stanowisku pracy (oprócz biologicznych; biologiczne - patrz wyżej)

1. Mikroklimat - różnica temperatur, wilgotności, ruch powietrza

2. Czynniki fizyczne (oświetlenie, hałas, wibracje, zanieczyszczenie powietrza)

3. Czynniki chemiczne (środki odkażające, dezynfekcja)

4. Czynniki psychiczne (odpowiedzialność, styczność ze śmiercią człowieka)

5. Czynniki organizacyjne (rytm pracy, tempo, czas, zmianowy system pracy)

6. Czynniki materialne (brak sprzętu, czasami ograniczenia materiału, rękawiczek)

7. Wymuszona pozycja ciała (pochylona, głęboko pochylona)

8. Nieodpowiednie nawyki (np. nieodpowiedni dobór pozycji ciała do pracy, nieprzestrzeganie zasad ochrony indywidualnej)

---