MIĘDZYNARODOWY SYSTEM WALUTOWY

1. Pojęcie, funkcje kursu walutowego

• kurs walutowy - cena jednej waluty wyrażona w innej walucie

• funkcje:

• informacyjna - kurs walutowy informuje osoby fizyczne i prawne w danym kraju o cenie walut obcych

• cenotwórcza - polega na przenoszeniu poprzez kursy walut zagranicznego układu cen na krajowy układ cen wraz ze wszystkimi wynikającymi ekonomicznymi konsekwencjami dla gospodarki krajowej

• kursotwórcza - wpływ zmian cen wewnętrznych na kształtowanie się waluty krajowej

• instrument polityki pieniężnej - kurs walutowy pomaga kształtować ilość pieniądza w obiegu, pomaga wyrównywać bilans płatniczy i ograniczać inflację

• alokacyjna - kurs walutowy wpływa na to, jak są rozmieszczone zasoby na świecie

Rodzaje kursu walutowego:

• stały:

• sztywny - kurs nie zmieniony w bardzo długim okresie, mimo, że taka zmiana byłaby pożądana ze względu na stan bilansu płatniczego

• pełzający - to kurs, który ulega częstym zmianom, najczęściej pod wpływem wyższego tempa inflacji w kraju w porównaniu z zagranicą

• z marżą wahań wokół parytetu (lub kursy centralnego) - określony jest pożądany poziom, tzw. kursu centralnego, a władze walutowe starają się utrzymać poziomy kursów rynkowych w pobliżu ustalonego kursy centralnego stosując narzędzia ekonomiczne i administracyjne

• zmienny - jest ustalany na rynku; nie ma ingerencji państwa; zalicza się tu kurs płynny i wolnorynkowy

• wolnorynkowy - nie ma ingerencji państwa; wyznaczany jest przez popyt i podaż walut na rynku walutowym

• czarnorynkowy - nieoficjalny, nielegalny; kształtowany jest przez nielegalne transakcje kupna-sprzedaży walut; ten typ kursu występuje, gdy oficjalny kurs waluty ustalany jest na poziomie niezgodnym z układem popytu i podaży walut obcych

• jednolity - całość obrotów płatniczych z zagranicą odbywa się po jednolitym kursie; po takim też kursie dokonuje się wymiany walut obcych na walutę krajową

• dualny (podwójny) - stosowany sporadycznie; wprowadza się wtedy dwa oficjalne kursy walutowe: jeden dla obrotów handlowych, drugi dla obrotów kapitałowych

• parytetowy - stałe kursy walutowe mają ustalony parytet do złota lub do dolara

• nieparytetowy - poziom ustalany jest przez kraj zgodnie z własnymi preferencjami w stosunku do kursy centralnego innych walut

• Mechanizm ekonomiczny dewaluacji

• dewaluacja jest to administracyjne obniżenie kursu własnej waluty: 1$=3zł → 1$=4zł

• przyczyną przeprowadzania dewaluacji jest dążenie danego kraju do poprawienia sytuacji w bilansie płatniczym; a gdy w danym kraju poziom koniunktury jest względnie niski celem dewaluacji jest ożywienie tej koniunktury

• wynikiem dewaluacji w początkowym okresie jest wzrost zdolności konkurencyjnej dóbr krajowych w stosunku do dóbr zagranicznych → ilościowe zwiększanie eksportu z danego kraju oraz ilościowe ograniczanie jego importu

• bowiem w wyniku dewaluacji ceny dóbr krajowych w przeliczeniu na waluty zagraniczne ulegają obniżeniu, zaś ceny dóbr zagranicznych podwyższeniu

• czynniki hamujące pozytywne skutki dewaluacji:

• inne kraje również mogą zdecydować się na dewaluację swoich walut

• eksporterzy mogą w ogóle nie obniżyć swych cen eksportowych w walucie zagranicznej, bądź też obniżyć je w stopniu mniejszym od stopnia dewaluacji

• jednocześnie eksporterzy zagraniczni w dążeniu do utrzymania swoich pozycji na naszym rynku mogą obniżyć swoje ceny eksportowe w walutach zagranicznych

• dewaluacja powoduje podniesienie poziomu cen wewnętrznych w kraju, co ogranicza a nawet eliminuje wzrost zdolności konkurencyjnej dóbr krajowych

• dewaluacja powoduje pogorszenie terms of trade danego kraju, a to oddziałuje na pogorszenie się bilansu handlowego i płatniczego

• dlatego też dewaluacja może poprawić ten bilans tylko wtedy gdy:

• w wyniku obniżenia się cen dóbr przez dany raj eksportowanych, w przeliczeniu na waluty obce i podwyższenia cen dóbr importowanych, w przeliczeniu na walutę krajową, eksport ilościowo na tyle wzrośnie, a import ilościowo na tyle zmaleje, że efekty zmian ilościowych z nadwyżką skompensują ubytek spowodowany pogorszeniem terms of trade

• aby do tego doszło, popyt zagraniczny na eksport i popyt krajowy na import muszą cechować się odpowiednio wysoką elastycznością cenową

• α_k + α_z <1 - suma elastyczności popytu krajowego na import i popytu zagranicznego na eksport danego kraju jest mniejsza od 1 - dewaluacja powoduje pogorszenie bilansy handlowego

• α_k + α_z =1 - sytuacja w bilansie pozostaje taka sama

• α_k + α_z >1 - rzeczywista poprawa bilansu - Twierdzenie Marshalla - Lernera

• jednak nawet gdy α_k + α_z >1 dewaluacja może nie spowodować poprawy bilansu, gdy elastyczność podaży na eksport będzie niska

• Mechanizm ekonomiczny rewaluacji

• rewaluacja jest to administracyjne podwyższenie kursu własnej waluty: 1$=3zł → 1$=2zł

• rewaluacja powoduje obniżenie zatrudnienia i spadek koniunktury

• warunkiem rewaluacji jest posiadanie przez dany kraj odpowiednio wysokich rezerw złota i walut obcych

• przyczyną przeprowadzania rewaluacji jest dążenie do osłabienia tendencji inflacyjnych

• ma ona spowodować wzrost importu i spadek eksportu co w efekcie da ograniczenie bądź likwidację nadwyżki bilansu płatniczego

• skutki:

• zwiększenie podaży na rynku wewnętrznym - potanienie dóbr zagranicznych w przeliczeniu na walutę krajową i podrożenie dóbr krajowych w przeliczeniu na waluty zagraniczne

• uruchomienie tendencji do ograniczania czy nawet likwidacji nadwyżki bilansu płatniczego

• działa ograniczająco na przypływ kapitału produkcyjnego

• Rynek walutowy

• jest to zespół wszystkich instytucji i osób wymieniających waluty obce oraz reguł rządzących zawieraniem transakcji walutowych

• Podmioty międzynarodowego rynku walutowego

• uczestnicy rynku detalicznego

• odbywa się tu wymiana walut między firmami i osobami fizycznymi a bankami

• np. korporacje międzynarodowe, importerzy, eksporterzy, turyści

• uczestnicy rynku międzybankowego

• są to specjaliści walutowi pracujący dla największych banków świata, jak również niebankowi specjaliści od transakcji walutowych

• brokierzy

• w imieniu banków (gdy one chcą zachować anonimowość) zajmują się szukaniem najlepszych warunków wymiany, tj. najkorzystniejszej ceny zakupu waluty (bid) lub sprzedaży

• spekulanci

• dokonują wymiany walut nie dla potrzeb biznesu, ale w nadziei osiągnięcia zysku z różnicy cen na różnych rynkach walutowych

• banki centralne i inne instytucje rządowe

• interweniując na rynkach walutowych wpływają na kursy walutowe, najczęściej w celu ich stabilizacji

• Transakcje na międzynarodowym rynku walutowym

• transakcje tradycyjne:

• natychmiastowe spot:

• realizowane są według bieżących kursów walutowych (spot)

• dostarczenie walut musi nastąpić najpóźniej na drugi dzień po zawarciu transakcji

• terminowe (forward):

• zawierane są według kursów walutowych terminowych (forward)

• kurs walutowy ustalany jest w dniu zawierania kontraktu, a dostawa walut następuje w przyszłości, w zależności od terminu kontraktu, np. 1, 2,3 miesiące itd.

• im dłuższy jest termin transakcji, tym większe mogą być różnice między kursem walutowym bieżącym a terminowym

• swapowe (swap):

• polegają one na równoczesnym zawarciu dwóch powiązanych ze sobą transakcji, tzn. opiewających na tę samą ilość waluty

• np. transakcje kupna z dostawą natychmiastową i sprzedaży z dostawą terminową

• np. sprzedaż według kursu spot 1 mln dolarów za franki szwajcarskie i równoczesne odkupienie od banku 1 mld dolarów za franki szwajcarskie za 1,2,3 miesiące

• transakcje nowe:

• transakcje przyszłościowe (currency futures):

• są specyficzną odmianą transakcji terminowych

• podstawą currency futures jest kurs ustalany w dniu zawierania kontraktu, natomiast termin dostawy walut jest określony przez Radę Dyrektorów z departamentu - International Monetary Market (IMM)

• transakcje te zawierane są na zorganizowanym rynku i ustalone są kwoty, na jakie można je zawierać, np. funt brytyjski - 62.500

• korzystną cechą ich jest możliwość odstąpienia od kontraktu, gdy cena kształtuje się wyjątkowo niekorzystnie

• opcyjne (options):

• operacja opcyjna polega na zakupie prawa do nabycia określonej ilości waluty (opcji) w określonym czasie po ustalonej w kontrakcie cenie

• nabycie prawa do zakupu wiąże się z poniesieniem dodatkowych kosztów, tzw. ceny opcji, np. kupując marki za dolary cena opcji wynosi 0,02 dolara za markę

• w warunkach płynnych kursów walutowych transakcje te stanowią najlepszą formę zabezpieczenia przed wahaniami kursów i zmniejszają ryzyko towarzyszące opcjom walutowym

• operacyjne będące kombinacją terminowych i opcyjnych (option forwards):

• kontrakty terminowe zawierane na przybliżone terminy (bez ustalenia konkretnej daty)

• są droższe od zwykłych transakcji terminowych ponieważ banki starają się ubezpieczyć przed zwiększonym ryzykiem

• inny podział - 3 grupy transakcji:

• arbitraż - transakcje zawierane w celu wykorzystania różnic kursowych w różnych ośrodkach geograficznych

• spekulacja - inwestor świadomie podejmuje ryzyko w celu osiągnięcia zysku

• hedging - celem tych transakcji jest zabezpieczenie się przed ryzykiem walutowym

• pozycja walutowa zamknięta - należności=zobowiązania; nie ma ryzyka walutowego

• pozycja walutowa otwarta - należności≠zobowiązania:

• N>Z - pozycja długa - obawiamy się spadku kursu

• N<Z - pozycja krótka - obawiamy się wzrostu kursu

• metody zabezpieczania się przed ryzykiem:

• walutowe kontrakty terminowe forward

• kompensacja ryzyka - łączy się pozycje walutowe; jeżeli na jednej stracimy to na drugiej zyskamy

• odrzucanie ryzyka - przerzucamy ryzyko na kontrahenta, ale musimy być silniejszym partnerem

• podział ryzyka - część ryzyka ponosi jedna strona, część druga strona

• Systemy walutowe przed II Wojną Światową

• system waluty złotej:

• był pierwszym światowym systemem walutowym. Funkcjonował w latach 1880-1914

• charakteryzowała go:

• swoboda cyrkulacji złota w postaci monet i kruszcu ( obok wymienialnych na złoto banknotów)

• obowiązek banku centralnego kupna i sprzedaży złota po stałej cenie w walucie krajowej ( tzn. parytet)

• odgrywanie przez złoto roli jedynej waluty ( pieniądza światowego), chociaż walutą światową ( kluczową ) był funt szterling

• swoboda wywozu i przywozu złota i banknotów

• stałość kursów walutowych, wynikających z porównania parytetów złota w walucie krajowej i zagranicznej ( tzw. kursów parytetowych)

• system sztabowo-złoty:

• został przyjęty przez Anglię, Belgię, Czechosłowację, Francję i Włochy

• pieniądz krajowy był bezpośrednio wymienialny na złoto, ale powyżej określonej sumy stanowiącej równowartość sztaby złota

• wiązało się to z odgrywaniem przez złoto roli waluty rezerwowej

• system dewizowo-złoty:

• został przyjęty przez pozostałe kraje

• ich waluty zostały określone jako dewizowo-złote, a rolę walut rezerwowych grały waluty sztabowo-złote

• rozwiązanie to oznaczało pośrednią wymienialność walut dewizowo-złotych na złoto

• przy takim rozwiązaniu pieniądz krajowy nie był wymieniany przez banki centralne za złoto, lecz na waluty sztabowo-złote lub $

• System walutowy z Bretton Woods

• W lipcu 1944 roku przedstawiciele 44 krajów na spotkaniu w Bretton Woods ( New Hampshire) zredagowali i podpisali statut porozumienia w sprawie Międzynarodowego Funduszu Walutowego

• opracowano nowy system walutowy w którym potwierdzono:

• zasadą wzajemnej wymienialności walut

• rozwiązano problem wymienialności walut na złoto ( taką wyłączną walutą wymienialną na złoto została waluta amerykańska , inne straciły bezpośrednią wymienialność)

• kurs stał się instrumentem wymiany jednej waluty na drugą

• utworzono kurs dolara amerykańskiego i określono, że inne waluty mogą się wahać w stosunku do niego na ± 1% (gdyby działo się inaczej to rząd danego kraju zmuszony był do interwencji i za pomocą rezerw walutowych powinien kierować podażą dolara)

• wprowadzono zasadą że Bank Światowy będzie udzielał kredytów bankom centralnym aby mogły one utrzymać cenę $ na określonym poziomie

• Współczesny system walutowy

• bezpośrednim następstwem rozpadu systemu z Bretton Woods było odejście od kursów stałych i wprowadzenie przez większość krajów ograniczonych kursów płynnych

• proces ten przekształcił się w działania dające podstawy nowego międzynarodowego systemu walutowego:

• zniesiono oficjalnie stałe kursy walutowe (sztywne kursy walutowe)

• kraje zyskały swobodę wyboru reguł kursowych (kreowanie rynków zmiennych kursów walutowych), lecz została narzucona konieczność prowadzenia polityki kursowej zgodnie z celami MFW, którego upoważniono do nadzorowania zgodności reguł wybranych przez poszczególne kraje

• zniesiono zasadę ustalania parytetu walut w złocie

• kraje powinny się powstrzymać od manipulowania kursem w celu osiągania korzyści

• w 1978r. powołano Europejski System walutowy

• składał się z on z 3 elementów:

• europejskiej jednostki walutowej

• mechanizmu kursów walutowych

• systemu kredytowego

• najważniejszą część systemu stanowi jednostka walutowa ECU, a następnie nazwana EURO

• pełni ona 4 funkcje:

• jest wskaźnikiem kształtowania się kursów walut narodowych

• stanowi podstawę określania tzw. wskaźnika rozbieżności

• pełni funkcję środka płatniczego w rozliczeniach między bankami centralnymi krajów członkowskich Unii

• jest składnikiem rezerw walutowych krajów członkowskich

BILANS PŁATNICZY I SPOSOBY JEGO RÓWNOWAŻENIA

1. Pojęcie i układ bilansu płatniczego

• bilans płatniczy jest syntetycznym zestawieniem wszystkich płatności dokonanym między rezydentami krajowymi a zagranicą w danym okresie (najczęściej rok)

• obowiązek sporządzania bilansu płatniczego ma NBP

• 3 podstawowe części bilansu:

• bilans obrotów bieżących - obejmuje wszelkie płatności danego kraju związane z międzynarodową wymianą towarów i usługi oraz koszty obsługi kapitału zagranicznego

• składa się z:

• bilans handlowy - BH - zestawienie porównawcze wartości importu i eksportu

• bilans obrotów usługami - BU - zestawienie płatności z tytułu obrotów usługami między danym krajem a zagranicą

• bilans procentów i dywidend - BOM - zestawienie wpływów i wydatków z tytułu obsługi kapitału obcego

• bilans wydatków rządowych nie uwzględnionych gdzie indziej - BOM - transfery rządowe, np. składki płacone różnym organizacjom

• bilans obrotów kapitałowych - zaliczane tu są przepływy kapitału we wszystkich formach

• zalicza się tu:

• bilans obrotów kapitałami krótkoterminowymi - KK - przepływ wszystkich pożyczek, kredytów i lokat kapitałowych o okresie amortyzacji nie dłuższym niż rok

• bilans obrotów kapitałami długoterminowymi - KD

• bilans obrotów wyrównawczych - BOW - jest określany jako bilans obrotów dewizowych banku centralnego danego kraju

• Równowaga bilansu płatniczego

• BH + BU + BOM + KK + KD + BOW = 0 - bilans płatniczy zrównoważony

• bilans płatniczy jest zrównoważony wtedy, gdy nie występują transakcje wyrównawcze (transakcje, których celem jest zrównoważenie bilansu płatniczego)

• równowaga bilansu płatniczego, gdy zrównoważone są transakcje autonomiczne

• transakcje autonomiczne - obroty towarowe i usługowe, bilans procentów i dywidend oraz pozostałe pozycje obrotów bieżących oraz przepływ kapitałów długoterminowych

• równowaga rzeczywista - ma miejsce, gdy należności i zobowiązania z tytułu rozwoju działalności gospodarczej podejmowane są bez ograniczeń i nie towarzyszą im utrzymujące się przez dłuższy czas nadwyżka ani deficyt należności i zobowiązań

• równowaga pozorna - ma miejsce, gdy równowaga transakcji autonomicznych jest osiągana wskutek restrykcyjnej polityki ekonomicznej

• Przyczyny nierówności w krótkim okresie

• zmiany wielkości PKB:

• oddziałują przede wszystkim na saldo bilansu handlowego, a niekiedy na saldo obrotów bieżących

• wzrost PKB powoduje pogorszenie sald

• zmiany terms of trade:

• poprawa cenowych terms of trade sprzyja poprawie salda bilansu handlowego

• poprawa ilościowych terms of trade pozytywnie oddziałuje na bilans handlowy

• zmiany kursu walutowego:

• dewaluacja waluty krajowej sprzyja wzrostowi eksportu i zmniejszeniu importu, prowadzi więc do poprawy salda bilansu handlowego

• Konsekwencje nierównowagi bilansu płatniczego w krótkim okresie

• saldo bilansu handlowego dodatnie → wzrost kursu pieniądza krajowego → wzrost rezerw dewizowych, wzrost ilości pieniądza → impuls inflacyjny

• saldo bilansy handlowego ujemne → spadek kursy pieniądza krajowego → ubytek rezerw dewizowych, zmniejszenie się ilości pieniądza → impuls deflacyjny

• Metody równoważenia bilansu płatniczego w krótkim okresie:

• mechanizm cenowy - zakłada się, że „niewidzialna ręka rynku” samoczynnie umożliwia osiągnięcie pełnego zatrudnienia i równowagi wewnętrznej oraz zewnętrznej

• mechanizm dochodowy - deficyt bilansu handlowego → zmniejszenie wydatków → działa w dół mnożnik tych wydatków → spadek wartości PKB

• mechanizm kursowy - dewaluacja (deprecjacja) waluty krajowej sprzyja wzrostowi eksportu i zmniejszeniu importu, prowadzi więc do poprawy salda bilansu handlowego

• mechanizm stopy procentowej - deficyt bilansu płatniczego → podniesienie stopy dyskontowej → podniesienie stopy procentowej przez banki komercyjne → zmniejszenie rozmiarów obiegu pieniądza, popytu, importu

• Przyczyny nierówności w długim okresie (min. 5 lat)

• czynniki po stronie popytu:

• stopa wzrostu gospodarczego - określa rozmiary i dynamikę wzrostu dochodów społeczeństwa

• stopa oszczędzania - wpływa na kształtowanie się dynamiki zmian popytu globalnego i importowego, a także na stopę inwestycji

• stopa importu oraz stopa absorpcji podaży eksportowej przez popyt wewnętrzny

• źródła wzrostu gospodarczego - inwestycje krajowe, wydatki budżetowe, eksport

• sposoby i proporcje finansowania inwestycji krajowych - oszczędności wewnętrzne lub kapitał zagraniczny

• czynniki po stronie podaży:

• relacja między stopą wzrostu produkcji na eksport a stopą wzrostu produkcji na rynek wewnętrzny

• relacja między stopą wzrostu produkcji konkurującej z importem a stopą wzrostu produkcji kierowanej na rynek wewnętrzny

• zmiany udziału importowanych surowców i półfabrykatów w produkcji globalnej

• Metody równoważenia bilansu płatniczego w długim okresie:

• system monetarny i polityka monetarna

• system fiskalny i polityka fiskalna

• system i politykę dochodową

• system kształtowania cen i politykę cenowa oraz warunki konkurencji

• środki administracyjno-prawne

• Programy dostosowawcze MFW i Banku Światowego

• zadaniem programów dostosowawczych jest nie tylko przeprowadzenie reform mających na celu przywrócenie równowagi płatniczej, lecz także, a może przede wszystkim, zbudowanie trwałych podstaw stabilnego rozwoju ekonomicznego

• programy dostosowawcze są uzgodnionym przez kraj członkowski z MFW planem postępowania, mającym zapewnić przywrócenie równowagi makroekonomicznej, w tym płatniczej

• kraj, który realizuje uzgodniony program dostosowawczy, może liczyć nie tylko na pomoc merytoryczną w jego realizacji, lecz także na pomoc finansową ze strony MFW i Banku Światowego

• programy dostosowawcze zawierają tzw. kryteria wykonawcze, które obejmują:

• agregaty monetarne związane z podażą pieniądza, jak M1, M2, M3

• dodatnią stopę procentową

• ograniczenie rozmiarów deficytu budżetowego

• stopę inflacji

• poziom rezerw dewizowych

• saldo obrotów bieżących

• polityką podatkową

• liberalizację systemu bankowego

• obroty handlowe z zagranicą

• zmiany własnościowe

• pozytywna okresowa ocena realizacji uzgodnionego z MFW programu dostosowawczego warunkuje uruchomienie kolejnych transz pożyczek stabilizacyjnych

• w programach dostosowawczych, zalecanych i finansowanych częściowo przez MFW, postuluje się:

• jednoczesne stosowanie aktywnej polityki monetarnej i fiskalnej oraz kursowej

• zaleca się także liberalizację polityki gospodarczej

• wzmożoną kontrolę podaży pieniądza

MIĘDZYNARODOWY RYNEK FINANSOWY

1. Pojęcie

• międzynarodowy rynek finansowy - rynek na którym istnieją popyt i podaż kapitału finansowego

• Segmenty międzynarodowego rynku finansowego:

• w sensie largo:

• międzynarodowy rynek walutowy

• międzynarodowy rynek pieniężny - do 1 roku

• międzynarodowy rynek kapitałowy - dłuższy okres czasu

• w sensie stricto:

• MRP

• MRK

• Różnice między MRF a krajowym RF

MRF	KRF
obsługuje klientów zagranicznych	mniejszy zasięg
ma większy zasięg	jest bardziej uregulowany
nie podlega regulacjom żadnego kraju
ograniczone możliwości kontroli
jest w miarę stabilny
transakcje są w innej walucie niż waluta siedziby

4. Instrumenty MRP

• eurodepozyty:

• depozyty na żądanie - nie oprocentowane lub niskodochodowe środki utrzymywane głównie w celu dokonywania międzynarodowych transferów pieniędzy

• depozyty o stałym oprocentowaniu - depozyty terminowe w dolarach amerykańskich lub innej eurowalucie, którymi handlują przede wszystkim banki londyńskie; transakcje są zawierane dla kwot > 1 mln $ lub ich równowartości; LIBOR - podstawowe stawki procentowe, po których banki udzielają pożyczek najlepszym instytucjom

• zbywalny certyfikat depozytowy - pokwitowanie wkładu wystawione przez banki; mają formę papierów na okaziciela, dlatego są łatwo zbywalne

• weksle i bony skarbowe - popularne ze względu na bezpieczeństwo lokaty, bo są wystawiane przez państwa

• weksle handlowe

• weksle bankowy i akcepty bankowe

• euronoty:

• bezwarunkowe i bezpośrednie zobowiązanie pożyczkobiorcy

• wystawiane przez sądy lub wielkie korporacje na okres 1 roku z możliwością przedłużenia

• ich rozprowadzaniem zajmują się banki

• zabezpieczeniem jest osoba emitenta

• Instrumenty MRK

• akcje i obligacje:

• rośnie rola akcji, bo rośnie rola korporacji międzynarodowych

• akcja - prawo własności do majątku spółki

• obligacja - papier dłużny wystawiany na okaziciela, emitent zobowiązuje się spłacić ją wraz z odsetkami

• akcje różnią się od obligacji oprocentowaniem

• 3 rodzaje obligacji:

• zagraniczne - emitowane na rynku krajowym przez podmiot krajowy; denominowane w walucie kraju emitenta; rozprowadzane zazwyczaj na jednym rynku

• euroobligacje - rozprowadzane przez konsorcja, podmioty z różnych państw, emitowane często na wielu rynkach równocześnie; odsetki zwolnione są od podatku; denominowane w innej walucie niż kraju emitenta

• denominowane w jednostkach umownych SDR(?)

• Przyczyny rozwoju eurorynków kapitałowych

• zaczęły się rozwijać w latach 60tych

• bezpośrednią przyczyną była polityka monetarna USA i wprowadzenie w 1960 roku regulacji Q - zniesienie oprocentowania od wkładów bieżących i zmniejszenie oprocentowania od wkładów terminowych → fundusze dolarowe zaczęły być lokowane poza USA w poszukiwaniu wyższej stopy procentowej; regulacja Q obowiązywała do 1974 roku

• pośrednie przyczyny:

• dynamiczny rozwój handlu międzynarodowego i konieczność jego obsługi

• proces znoszenia ograniczeń dewizowych i liberalizacja przepływu kapitału - prekursorem były Niemcy

• 1958 - zewnętrzna wymienialność walut w Europie Zachodniej

• 1 lipiec 1990 - reguły wspólnotowe - swoboda przepływu kapitału nie tylko wewnątrz UE, ale i do krajów trzecich

• działalność korporacji transnarodowych - lokowanie ich nadwyżek finansowych

• rozwój sieci bankowych

• lokowanie przez kraje socjalistyczne funduszy poza USA ze względu na Zimną Wojnę

• kraje, które miały ropę naftową zaczęły lokować petrodolary na rynku kapitałowym

• polityka pieniężna Wielkiej Brytanii - w 1957 wprowadzono zakaz stosowania kredytów akceptacyjnych w funtach szterlingach do finansowania handlu niebrytyjskiego i zaczęto w dolarach

• atrakcyjność rynków - bezpieczeństwo lokaty, atrakcyjne oprocentowanie, brak restrykcyjnych przepisów, np. podatkowych

• Przyczyny rozwoju eurorynków pieniężnych

• proces internacjonalizacji gospodarki:

• działalność korporacji międzynarodowych i wzrost ich znaczenia

• dynamiczny rozwój handlu międzynarodowego

• rozwój zagranicznych inwestycji bezpośrednich i inwestycji portfelowych w skali świata

• wprowadzenie zewnętrznej wymienialności walut w 1958

• deficyt bilansu płatniczego USA

• bezpośrednią przyczyną było wprowadzenie w 1964 w USA podatku wyrównawczego od dochodów z zagranicznych papierów wartościowych nabywanych przez rezydentów amerykańskich

• USA - dobrowolne ograniczenia eksportu kapitału a w 1965 formalne ograniczenia - jeśli chce się wywieźć więcej niż 100 tys. $ to trzeba dostać zezwolenie

• Rodzaje rynków

• centrum główne:

• najbardziej rozwinięty rynek finansowy

• zasoby finansowe pozyskuje i rozdysponowuje na skalę ogólnoświatową

• korzystają z tego przede wszystkim kraje wysoko uprzemysłowione

• oferują wszystkie rodzaje usług finansowych

• przykłady: Londyn, Nowy Jork, Tokio

• centrum rejestracji transakcji międzynarodowych = oazy podatkowe:

• funkcjonuje dzięki korzystnym preferencjom podatkowym kraju jego siedziby

• banki międzynarodowe zakładają tam tylko oddziały muszelkowe, rejestrujące depozyty i pożyczki eurowalutowe

• zachowana jest tu poufność informacji handlowej i bankowej

• rozwinięta infrastruktura łączności

• przykłady: Wyspy Karaibskie, Cypr, Malta, Monako, Lichteinstein, Kajmany

• centrum gromadzenia funduszy:

• gromadzą fundusze zagraniczne i przeznaczają je na finansowanie potrzeb całego regionu geograficznego - finansowanie regionalnych projektów inwestycyjnych, deficytów sektora publicznego i deficytów bilansów płatniczych

• przykłady: Singapur, Hongkong, Panama

• centrum rozdysponowujące fundusze:

• nadwyżki finansowe krajów arabskich nie mogą być tam w pełni racjonalnie wykorzystane ze względu na słabe zaludnienie i niekorzystne warunki naturalne

• są więc rozdzielane na rzecz innych regionów świata w celu pomnożenia dochodów

• przykładem jest Bahrajn

• Globalizacja MRF

• polega na ściślejszym powiązaniu MRW, MRP i MRK oraz krajowych w jeden międzynarodowy rynek świata

• przebiega w taki sposób, jak to dyktują centra

• czynniki globalizacji MRF:

• wielkość środków do rozdysponowania

• postęp techniczny - w dziedzinach łączności, telekomunikacji, techniki bankowej

• wymienialność walut

• możliwość przepływu kapitału

• procesy integracji walutowej, np. UE

• Zadłużenie międzynarodowe

• większość krajów, która w latach 70tych korzystała z kredytów zagranicznych, nie zdołała się wywiązać ze swych zobowiązań płatniczych, co stało się poważnym czynnikiem utrudniającym ich rozwój

• ze względu na skalę tego zjawiska zwykło się mówić o kryzysie zadłużeniowym, który dotknął kraje rozwijające sie

• na kryzys zadłużeniowy składa się:

• olbrzymi wzrost zadłużenia międzynarodowego dużej części krajów rozwijających się i niektórych państw Europy Środkowej i Wschodniej

• wzrost kosztów obsługi długu

• załamanie dopływu kapitału do tych krajów i związany z tym transfer zasobów do krajów wierzycielskich

• poważne ekonomiczne i społeczne następstwa tych zjawisk

• przyczyny światowego kryzysu zadłużeniowego:

• wzrost cen ropy naftowej w latach 70tych:

• bezpośrednim skutkiem wzrostu cen tego surowca był wzrost wydatków na import ponoszonych przez kraje importujące ropę

• większość krajów była więc zmuszona zaciągnąć kredyty na pokrycie kosztów jej zakupu

• krajem najbardziej dotkniętym tym problemem była Brazylia

• zmiany terms of trade krajów dłużniczych:

• od 1980 roku relacje cen eksportowych i importowych krajów rozwijających się zaczęły się pogarszać

• wahania stopy procentowej:

• stopa procentowa na MRF w ciągu kilkunastu lat wykazywała niespotykane wahania

• w pierwszej połowie lat 70tych stwarzało to idealne warunki do zaciągania kredytów

• gdy kraje dłużnicze przystąpiły do spłaty zaciągniętych kredytów, sytuacja zmieniła się na ich niekorzyść - stopa procentowa w 1981 roku wynosiła 16%

• osłabienie dynamiki gospodarczej krajów uprzemysłowionych:

• spadek aktywności gospodarczej w latach 1974-1975 spowodował ekspansję kapitału prywatnego do krajów rozwijających się oraz Europy Środkowej i Wschodniej

• załamanie koniunktury gospodarczej w latach 1980-1982 doprowadziło do spadku możliwości eksportu krajów dłużniczych na rynki państw uprzemysłowionych, stając się jedną z bezpośrednich przyczyn wybuchu kryzysu zadłużeniowego

• struktura zadłużenia:

• największa część zadłużenia przypada na kraje latynoamerykańskie (33%) i azjatyckie (28%)

• udział krajów Europy Środkowej i Wschodniej to 14%

• największymi dłużnikami są kraje o dużej liczbie ludności i poważnym potencjale gospodarczym

• lista krajów najbardziej zadłużonych - rok 2003 wg Banku Światowego:

1. Brazylia - 235 mld $

2. Chiny - 193 mld $

3. Rosja - 175 mld $

4. Argentyna - 166 mld $

5. Turcja - 145 mld $

6. Meksyk - 140 mld $

7. Indonezja - 134 mld $

8. Indie - 113 mld $

9. Polska - 95 mld $

10. Filipiny - 62 mld $

• zagrożenia związane z kryzysem zadłużeniowym:

• ogromne obciążenie krajów dłużniczych obsługą długu

• skutki społeczne:

• potrzeba przeznaczania bardzo dużych środków na obsługę długu w krótkim czasie prowadzi do drastycznego ograniczania importu, próby zwiększenia eksportu oraz oszczędności budżetowych

• ponieważ środki te nie są z reguły wystarczające, w następnym etapie kraje zadłużone, działając pod wpływem MFW, przystępują do realizacji programów stabilizacyjnych i dostosowawczych

• jednym z ich następstw w krótkim okresie jest pogorszenie się warunków życia ludności, spowodowane redukcją zatrudnienia, cofnięciem dotacji do środków żywności i energii czy wstrzymaniem programów pomocy społecznej

• ujemny wpływ na dynamikę wzrostu gospodarki światowej:

• spadek importu krajów dłużniczych → spadek eksportu krajów wierzycielskich → spadek tempa ich wzrostu gospodarczego → osłabienie importu tych państw → spadek eksportu państw dłużniczych → pogorszenie sytuacji państw dłużniczych

• możliwości rozwiązania globalnego problemu zadłużenia:

• plan Bakera:

• zapewnienie z jednej strony dalszego dopływu kapitału pożyczkowego do krajów dłużniczych, a z drugiej uporządkowanie, przy współudziale MFW ich gospodarek

• stabilizacja stopy procentowej, wg której miałyby być spłacane odsetki:

• celem było dążenie do zapewnienia krajom dłużniczym stabilnych warunków spłaty, a krajom wierzycielskim odzyskanie swych wierzytelności w pełnej wysokości

• umorzenie części lub całości zadłużenia

• obniżenie poziomu długu do poziomu jego ceny rynkowej

• dostosowanie obsługi długu do możliwości dłużnika

• transakcje konwersji długu:

• jest to porozumienie polegające na sprzedaży lub zamianie na międzynarodowym rynku finansowym posiadanego przez bank zobowiązania dłużnika

• możliwe transakcje to: zamiana długu na dług; zamiana długu na udziały kapitałowe w przedsiębiorstwach, zamiana długu na towary pochodzące z danego kraju, zamiana długu na wydatki na ochronę środowiska

• wierzyciele publiczni zrzeszeni są w tzw. Klubie Paryskim

• wierzyciele prywatni zrzeszeni są w tzw. Klubie Londyńskim

ZAGRANICZNA POLITYKA EKONOMICZNA

1. Pojęcie

• zagraniczna polityka ekonomiczna - świadome oddziaływanie państwa na stosunki gospodarcze z zagranicą

• przedmiotem oddziaływania są obrót towarowy i usługowy z zagranicą oraz przepływ czynników produkcji między krajem a zagranicą

• zagraniczna polityka ekonomiczna - polityka jednego państwa wobec reszty państw

• międzynarodowa polityka ekonomiczna - polityka grupy państw wobec innych

• zagraniczna polityka handlowa - jest częścią zagranicznej polityki ekonomicznej; jest to kształtowanie przez państwo obrotów towarowych z zagranicą

• Cele zagranicznej polityki ekonomicznej

• ilościowe:

• osiągnięcie przez dany kraj pożądanych rozmiarów handlu zagranicznego lub pożądanego salda bilansu handlowego

• osiągnięcie określonej wielkości bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kraju

• jakościowe:

• poprawa terms of trade

• zmiany strukturalne w gospodarce

• w krótkim okresie (do 1 roku):

• poprawa terms of trade

• zwiększenie eksportu lub ograniczenie importu

• w średnim okresie (1-5 lat):

• zwiększenie inwestycji kapitałowych własnych za granicą lub obcych w kraju

• poprawa efektywności gospodarowania w wyniku zwiększenia serii produkcji

• w długim okresie (więcej niż 5 lat):

• zmiany strukturalne w gospodarce

• poprawa salda bilansu płatniczego

3. Narzędzia zagranicznej polityki ekonomicznej

• oddziałujące na wszystkie podmioty gospodarcze w danym kraju:

• kurs walutowy

• stopa procentowa

• budżet państwa

• podatki i polityka fiskalna

• pieniądz

• ceny

• oddziałujące wyłącznie na podmioty uczestniczące bezpośrednio w stosunkach gospodarczych z zagranicą; dzielą się na:

• taryfowe i cła

kryterium	rodzaj cła
sposób ustalania ceł	od wartości	od ilości	kombinowane
kierunek ruchu towarów	importowe - nakładane na towary przywożone do danego kraju w celu ochrony bilansu handlowego, poziomu cen wewnętrznych lub ochrony produkcji krajowej przed konkurencja zagraniczną	eksportowe - służą państwu do kształtowania wielkości i kierunków wywozu; nakładane np. na towary deficytowe na rynku wewnętrznym eksportera	tranzytowe - nakładane na towary przewożone przez terytorium danego kraju; nie są już stosowane
funkcje ceł	ochronne - zabezpieczają produkcję krajową przed konkurencją zagraniczną → podniesienie ceny towaru zagranicznego na rynku krajowym o stawkę celną	fiskalne - wykorzystywane w celu zapewnienia państwu odpowiednich dochodów z przywozu towarów
poziom ceł	minimalne - cło w handlu z krajami, które otrzymały klauzulę największego uprzywilejowania (KNU)	maksymalne - stosowane w handlu z krajami, które nie uzyskały KNU
sposób traktowania partnerów	preferencyjne - niższe od ceł minimalnych; stosowane w handlu z krajami, które są korzystniej traktowane, niż gwarantuje to KNU; nie przysługuje krajom które uzyskały KNU; najczęściej stosowane w strefach wolnego handlu czy uniach celnych	dyskryminacyjne - wyższe od ceł maksymalnych;
	wyrównawcze - stosowane w celu neutralizacji efektu ekonomicznego subsydiów zastosowanych przez eksportera zagranicznego	antydumpingowe - mają na celu zniwelowanie negatywnych dla importera skutków eksportu poniżej kosztów produkcji	retorsyjne - stosowane jako odwet za nieprzyjazne ekonomicznie lub politycznie działania kraju
sposób podejmowania decyzji	autonomiczne - wprowadzane z nikim nie uzgadnianą decyzja jednego państwa	umowne - porozumienia określające poziom wprowadzanego cła, czas jego obowiązywania, zróżnicowanie asortymentowe itp.

• parataryfowe - nie są cłami, ale powodują skutki identyczne jak cła:

opłaty wyrównawcze /zmienne	różnica między niższą ceną towaru importowanego a wyższą, ustaloną i gwarantowaną przez państwo, ceną wewnętrzną towaru produkowanego w kraju; podstawowym celem jest zrównanie konkurencyjności obu towarów przez podniesienie ceny towaru importowanego
opłaty dodatkowe	np. opłaty fiskalne - stosowane wobec towarów nie produkowanych w kraju importera w celu zwiększenia dochodów budżetowych
system cen minimalnych
kontyngenty taryfowe	ich wyrazem jest likwidacja bądź obniżka stawki celnej do pewnego poziomu importu; mogą obejmować wszystkich eksporterów do danego kraju lub ich część; eksporterów spoza ustalonego kontyngentu obowiązują normalne stawki
depozyty importowe	jest to obciążenie importera przez państwo obowiązkiem wpłaty na specjalny, nie oprocentowany rachunek kwoty proporcjonalnej do wielkości importu; pozostaje ona na rachunku przez z góry określony czas, po czym zostaje importerowi zwrócona; nie jest oprocentowana, więc importer ponosi straty, szczególnie gdy musi skorzystać z kredytu
dumping	sprzedaż towaru za granica poniżej ceny wewnętrznej kraju eksportera, a nawet poniżej kosztów produkcji; jest finansowany przez przedsiębiorstwa; głównym celem jest zdobycie lub utrzymanie rynku importera poprzez obniżkę ceny eksportowej i pokonanie konkurentów
antydumping	reakcją na dumping jest uruchomienie procedur antydumpingowych, których efektem może być m.in. cło antydumpingowe
subsydia eksportowe (państwowe)	różnica między wyższą ceną krajową towaru a jego niższą ceną na rynku zagranicznym; stosowane w celu wyeksportowania nadwyżek towarowych niemożliwych do sprzedaży na rynku wewnętrznym lub przeciwdziałaniu deficytowi bilansu handlowego
antysubwencje i postępowanie antysubwencyjne
dyskryminacyjne praktyki w działalności kredytowej
ulgi finansowe
preferencyjne stawki transportowe

• pozataryfowe

klasyczne (w dużej części zakazane)	kontyngenty ilościowe	określenie przez państwo wolumenu importu lub eksportu, który nie może być przekroczony s danym okresie; gdy jest równy zero wtedy mamy zakaz importu lub eksportu; celem jest np. ochrona produkcji krajowej czy przeciwdziałanie deficytowi bilansu handlowego
		licencje importowe	zezwolenia wydawane przez władze państwowe przedsiębiorstwom na przywóz określonej ilości konkretnego towaru; zazwyczaj dotyczą kontyngentów ilościowych
		„dobrowolne” ograniczenia eksportowe	VER (Voluntary Export Restraint) są wprowadzane przez kraje zmniejszające swój wywóz; dzieje się to na żądanie importera; eksporter godzi się na takie wyjście, aby uniknąć ostrzejszych restrykcji importowych
		porozumienia o uporządkowanym zbycie
		embargo	zakaz przywozu lub wywozu określonych towarów do/z danego państwa
		monopol handlu państwowego
		zakupy rządowe	preferują towary krajowe nawet wtedy, gdy są one droższe od przywożonych z zagranicy
		przepisy domieszkowe	przepisy zobowiązujące producenta do wykorzystania w danym procencie surowców i materiałów krajowych w produkcji
		ograniczenia dewizowe	całkowite lub częściowe zniesienie swobody obrotów dewizowych z zagranicą; wyrazem tego jest obowiązek odsprzedawania upoważnionym bankom dewiz zarobionych za granicą, jednocześnie płatności na rzecz zagranicy mogą być dokonywane tylko po uzyskaniu zezwolenia państwa
	współczesne	ilościowe ograniczenia wymiany
		wzrost kosztów, cen
		zmiana kursu walut

4. Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu - GATT

• wszedł w życie dn. 1 stycznia 1948 roku i istniał do końca 1994 roku

• u podstaw GATT znalazły się logika wolnego handlu i przekonanie o jej wyższości nad innymi rozwiązaniami w zagranicznej i międzynarodowej polityce ekonomicznej

• zasady GATT:

• zasada równego traktowania i niedyskryminacji w dostępie do rynków narodowych:

• przyznawana sobie przez kraje członkowskie w formie bezwarunkowej KNU

• zgodnie z nią każde ustępstwo uczynione dla jednego kraju w zamian za równoważącą je korzyść drugiego jest automatycznie rozciągane na wszystkie kraje członkowskie GATT

• wyjątkiem są strefy wolnego handlu i unie celne

• zasada równości korzyści (preferencji zwrotnych):

• jednostronne preferencje przyznawane przez kraje rozwinięte gospodarczo krajom słabo rozwiniętym

• polegają one na ogół na stosowaniu niższych stawek celnych wobec importu z krajów słabo rozwiniętych w porównaniu z importem z innych krajów

• wyjątki od zasady wolnego handlu czyli interwencjonizm państwowy:

• są one dopuszczalne w przypadku ochrony:

• bilansu płatniczego

• „młodego” przemysłu krajowego

• bezpieczeństwa państwa

• zdrowia ludności

• interwencjonizm może mieć tylko formę zróżnicowanej taryfy celnej, a w wyjątkowych przypadkach - zastosowanie ograniczeń ilościowych

• inne formy interwencjonizmu są zabronione

• klauzula narodowa:

• potrzeba traktowania towaru importowanego nie gorzej niż towaru wytwarzanego w kraju

• możliwość przeciwdziałania dumpingowi i zrujnowaniu rynku

• Światowa Organizacja Handlu - WTO

• rozpoczęła swoją działalność z dniem 1 stycznia 1995 roku

• utworzono ją w celu zastąpienia GATT, który przestał odpowiadać warunkom współczesnych stosunków międzynarodowych, bo koncentrował się na handlu towarami, a przecież oprócz niego szybko rozwija się międzynarodowy przepływ usług i czynników produkcji

• organizacja ta ma charakter międzynarodowy - każdy kraj ma 1 głos

• ma ona (w odróżnieniu od GATT) osobowość prawną

• jej podstawa w postaci GATT została rozszerzona o postanowienia Rudny Urugwajskiej

• głównym celem WTO jest liberalizacja powiązań gospodarczych w skali globalnej

• zmierza ona do usunięcia wszelkich barier w handlu międzynarodowym towarami, usługami i czynnikami produkcji

• podstawową zasadą jest niedyskryminacja krajów przejawiająca się w stosowaniu KNU i klauzuli narodowej

• ma jej towarzyszyć zasada wzajemnych korzyści, swobodnego dostępu do rynków narodowych i uczciwej konkurencji

• rządy mogą interweniować jak w GATT

• Polska przystąpiła do WTO 1 lipca 1995 roku

• Protekcjonizm

• w praktyce prawie żaden kraj nie prowadzi polityki całkowicie wolnego handlu

• krajem, który ma politykę najbardziej zbliżoną do wolnego handlu jest Hongkong, który nie stosuje ceł ani ograniczeń ilościowych

• argumenty przemawiające za protekcją (nie mają uzasadnienia ekonomicznego):

• argument ochrony zatrudnienia - zgodnie z nim restrykcje importowe, ograniczając import, zachęcają producentów krajowych do zwiększenia produkcji dóbr konkurujących z importem, a tym samym do zwiększenia zatrudnienia

• argument poprawy bilansu płatniczego - ograniczenia importowe prowadzą do poprawy bilansu handlowego, a więc i płatniczego

• argument poprawy terms of trade:

• kraj A może w pewnych warunkach poprawić własny dobrobyt przez nałożenie ceł na towary importowane

• poprawa taka następuje, gdy cła skłonią zagranicznych eksporterów do obniżki cen oferowanych przez nich towarów

• aby poprawa ta nastąpiła, kraj A musi mieć silną pozycję na rynku światowym (duży udział w światowym imporcie), bo dostawcom zależy na dużym rynku zbytu

• argument ochrony nowo powstających gałęzi przemysłu - przejściowa protekcja wobec niektórych gałęzi przemysłu w celu umożliwienia im rozwoju do czasu, gdy będą w stanie konkurować z zagranicznymi producentami na warunkach rynkowych

• argument niedoskonałości rynku krajowego - rynki nie funkcjonują prawidłowo, co utrudnia lub wręcz uniemożliwia szybkie dostosowania do zmieniających się warunków konkurencji

• rzeczywiste przyczyny protekcjonizmu:

• rozproszenie kosztów protekcji handlowej i koncentracja jej korzyści:

• koszty protekcji w postaci wyższych cen w następstwie wprowadzenia ceł lub innych form ograniczeń importu (wspierania eksportu) ponoszą konsumenci, którzy nie mają możliwości wywierania nacisku na zmianę polityki handlowej

• korzyści protekcji są wyraźnie odczuwalne przez grupy producentów, zainteresowanych ochrona przed konkurencyjnym importem - mogą oni wywierać presję polityczną w celu wzrostu protekcji, bo są lepiej zorganizowani niż konsumenci

• państwo najczęściej nie działa w imię interesu ogólnego (dobrobytu państwa), ale dobrze zorganizowanych grup społecznych

INTEGRACJA REGIONALNA (EUROPEJSKA)

1. Pojęcie

• międzynarodowa integracja gospodarcza oznacza scalanie narodowych potencjałów ekonomicznych w jeden potencjał międzynarodowy

• chodzi tu o tworzenie nowych organizmów gospodarczych, które w efekcie mają możliwości znacznie przekraczające sumę możliwości narodowych

• obejmuje ona różne dziedziny życia gospodarczego, społecznego i politycznego

• Cele integracji

• cel ogólny:

• w wyniku integracji ludzie zbliżają się do siebie, zaczynają myśleć i działać podobnie, znikają bariery językowe i konflikty narodowościowe, pojawiają się wspólne interesy w miejsce konfliktowych, granice państwa przestają dzielić narody i państwa, a swoboda poruszania się obywateli, brak ograniczeń w przepływie towarów i usług oraz czynników produkcji pozwalają osiągać wspólne cele gospodarcze

• cele szczegółowe:

• zwiększanie efektywności gospodarowania

• rozwój międzynarodowej specjalizacji i kooperacji w produkcji

• obniżka kosztów postępu technicznego i szybsze jego tempo

• Warunki rozwoju międzynarodowej integracji gospodarczej

• bliskie położenie geograficzne zainteresowanych państw - chodzi o maksymalne skrócenie czasu przepływu towarów i usług oraz czynników produkcji, a także zmniejszenie kosztów tego przepływu

• odpowiednia infrastruktura gospodarcza - przede wszystkim rozwinięte połączenia kolejowe, drogowe, morskie, telekomunikacyjne, informatyczne

• komplementarność struktur gospodarczych - czyli ich wzajemne dopasowanie

• polityka sprzyjająca integracji - wyrażająca się:

• we wzajemnym udzielaniu preferencji taryfowych, parataryfowych i pozataryfowych

• wprowadzaniu swobody przepływu kapitału, pracy i innych czynników produkcji

• w koordynacji polityki ekonomicznej

4. Modele (typy) powiązań integracyjnych

• model integracji jest to całościowy obraz ugrupowania integracyjnego obejmujący zespół jego głównych właściwości, w tym zwłaszcza podział kompetencji miedzy organami międzynarodowymi i ponad narodowymi a rządami krajów członkowskich

• model międzynarodowej integracji gospodarczej:

• decyzje kształtujące wzajemne powiązania grupy krajów są podejmowane wyłącznie przez instytucje narodowe, ośrodek międzynarodowy ma charakter koordynacyjny

• narodowe ośrodki integracyjne informują międzynarodowy ośrodek integracyjny o celach, środkach i narzędziach wewnętrznej i zagranicznej polityki ekonomicznej stosowanej wobec przedsiębiorstw

• międzynarodowy ośrodek integracyjny po przetworzeniu tych informacji przesyła narodowym ośrodkom integracyjnym zalecenia dotyczące zmian w polityce ekonomicznej

• ośrodki narodowe mogą, ale nie muszą, podporządkować się zaleceniom ośrodka międzynarodowego

• model ponadnarodowej integracji gospodarczej:

• część lub większość decyzji dotyczących wewnętrznej i zagranicznej polityki ekonomicznej jest transmitowana z narodowych ośrodków integracji do ponadnarodowego

• ośrodek ten podejmuje decyzje obligatoryjne dla podmiotów gospodarczych w krajach członkowskich

• ośrodek ponadnarodowy może posługiwać się:

• dyrektywami - wiążą państwa, do których są skierowane, głównie w zakresie celów, jakie powinny być osiągnięte, pozostawiając władzom państwowym swobodę wyboru środków i narzędzi

• rozporządzeniami - mają zasięg ogólny, obowiązują w całości i są bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach

• Instytucjonalne formy integracji regionalnej

• strefa wolnego handlu:

• jest najprostszym rozwiązaniem instytucjonalnym

• oznacza ona likwidację ceł i ograniczeń ilościowych w handlu między określoną grupą krajów

• kraje te zachowują autonomiczną zewnętrzną taryfę celną i prowadzą własną niezależną politykę wobec krajów trzecich

• przykłady:

• EFTA (europejska s.w.h.) - Austria, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja Wielka Brytania

• CEFTA (środkowoeuropejska s.w.h.) - Polska, Węgry, Czechy, Słowacja, Słowenia, Rumunia

• NAFTA (północnoamerykańska s.w.h.)

• BFTA (bałtycka s.w.h.)

• AFTA (azjatycka s.w.h.)

• unia celna:

• kraje tworzące strefę wolnego handlu wprowadzają ujednolicone cła zewnętrzne wobec krajów trzecich

• sprzyja ona rozwojowi handlu wzajemnego krajów członkowskich i ogranicza rozwój handlu z krajami trzecimi

• przykłady:

• MERCOSUR - Ameryka Południowa - Argentyna, Brazylia, Paragwaj, Urugwaj

• ACM - Wenezuela, Kolumbia, Peru, Boliwia, Ekwador

• CACM - Gwatemala, Salwador, Honduras, Nikaragua

• Szwajcaria-Lichteinstein

• Francja-Monako

• wspólny rynek:

• wyższa forma integracji

• oznacza nie tylko zniesienie ceł we wzajemnych obrotach i wprowadzenie wspólnej taryfy celnej wobec krajów trzecich, ale także swobodę przepływu kapitału, usług, towaru i siły roboczej

• przykładem jest wspólny rynek produktów rolnych UE

• unia walutowa:

• obejmuje, poza wyżej wymienionymi, koordynację polityki walutowej prowadzonej przez kraje wchodzące w skład ugrupowania integracyjnego

• w zakres tej koordynacji wchodzą:

• ograniczanie wahań kursów walutowych

• tworzenie wspólnych rezerw walutowych

• wprowadzenie jednolitej waluty międzynarodowej

• bezwarunkowa pomoc kredytowa

• przykładem jest Strefa Euro (12 państw)

• unia ekonomiczna:

• obejmuje, poza wyżej wymienionymi, koordynację poszczególnych dziedzin polityki ekonomicznej i to zarówno ogólnej, jak i w poszczególnych działach gospodarki

• przykładem jest Unia Europejska, która powstała na mocy traktatu z Maastricht; należą do niej następujące państwa:

Francja €	Niemcy €	Portugalia €	Polska	Słowacja
Belgia €	Wielka Brytania	Finlandia €	Estonia	Malta
Dania	Irlandia €	Szwecja	Łotwa	Węgry
Holandia €	Włochy €	Austria €	Litwa	Cypr
Luksemburg €	Hiszpania €	Grecja €	Czechy	Słowenia

• unia polityczna:

• oznacza koordynację polityki zarówno wewnętrznej jak i zagranicznej krajów wchodzących w skład ugrupowania integracyjnego

• nie ma takiej na świecie

• Ugrupowanie regionalne a organizacja międzynarodowa

• ugrupowanie regionalne - ma na celu zbliżanie krajów do siebie, nie mają siedziby

• organizacja międzynarodowa - dotyczy konkretnej dziedziny, konkretnego celu, posiada osobowość prawną

14