Podstawy alergologii wieku dziecięcego
Anna Szaflarska-Szczepanik
Definicja alergii
stan nabytej, zmienionej odczynowości ustroju na substancje zewnątrzpochodne zwane alergenami, wywołany działaniem mechanizmów immunologicznych
Klasyfikacja chorób alergicznych wg Gella i Coombsa
Typ I - natychmiastowy (anafilaktyczny) - przeciwciała IgE i IgG4 (?) np. katar sienny, atopowe zapalenie skóry, uczulenie na jad owadów
Typ II - cytotoksyczny - przeciwciała IgM, IgG1,3 (aktywują komplement powodując lizę komórek) np. reakcje po przetoczeniu niezgodnej grupowo krwi, anemia hemolityczna z dodatnim odczynem Coombsa
Typ III - wywołany przez kompleksy immunologiczne - przeciwciała IgG i IgM tworzą kompleksy z komplementem uszkadzając naczynia i błony podstawne np. choroba posurowicza
Typ IV - komórkowy - limfocyty T i makrofagi np. kontaktowe zapalenie skóry, dodatni odczyn tuberkulinowy
Definicja atopii
wrodzona skłonność organizmu do wytwarzania nadmiernej ilości
przeciwciał klasy IgE swoistych w stosunku do szeroko
rozpowszechnionych alergenów
* u dzieci i młodzieży większość objawów alergicznych ma podłoże atopowe,
a więc za ich powstawanie odpowiada I typ reakcji nadwrażliwości wg Gella i
Coombsa
Czynniki wpływające na rozwój alergii
predyspozycja genetyczna
czynniki związane z bezpośrednim otoczeniem dziecka (pióra, sierść zwierząt domowych, roztocze kurzu domowego, pleśnie, karaluchy)
czynniki związane z makrośrodowiskiem (dym tytoniowy, produkty spalania węgla, gazy, substancje aromatyczne powstające podczas gotowania, substancje toksyczne w materiałach budowlanych i meblach, pleśnie i roztocza zanieczyszczające układ klimatyzacyjny, aerozole kosmetyczne, chemiczne środki czystości, spaliny samochodowe, zanieczyszczenia przemysłowe)
zakażenia (są często przyczyną nawrotów lub przedłużania się choroby alergicznej)
Ryzyko zachorowania w zależności od wywiadu rodzinnego
wywiad rodzinny ryzyko zachorowania
* ujemny 12.5%
* jedno z rodziców chore 32%
* oboje rodzice chorzy,
inna manifestacja kliniczna 40-50%
* oboje rodzice chorzy,
ta sama manifestacja kliniczna 70-80%
Podział alergenów z zależności od drogi wnikania do ustroju
alergeny pokarmowe (mleko krowie, jajko, mięso ryby, owoce cytrusowe, zboża, czekolada, orzechy)
alergeny wziewne (kurz, roztocze, sierść zwierząt, pyłki roślin, pleśnie, pióra)
alergeny iniekcyjne (jady owadów, niektóre leki)
alergeny kontaktowe (nikiel, chrom, formalina, środki piorące, kosmetyki, formalina)
! W pierwszym okresie życia najczęstszymi alergenami są pokarmy, zwłaszcza mleko krowie, które jako obce gatunkowo dostarcza licznych alergenów (α-laktoalbumina, β-laktoglobulina) niemowlętom żywionym sztucznie.
W miarę rozwoju dziecka coraz ważniejsze stają się alergeny wziewne.
! W pierwszych dwóch latach życia alergia manifestuje się najczęściej zaburzeniami ze strony przewodu pokarmowego i/lub skóry, a dzieci przedszkolnych alergia przebiega najczęściej jako alergiczny sezonowy lub całoroczny nieżyt nosa lub astma oskrzelowa (marsz alergiczny).
! Droga wniknięcia alergenu nie warunkuje alergizacji określonych narządów czy układów
NAJCZĘSTSZE CHOROBY ALERGICZNE WIEKU ROZWOJOWEGO
CHOROBY ALERGICZNE ATOPOWE
(występują u dzieci obciążonych skazą atopową rodzinnie, wytwarzających przeciwciała IgE, z dodatnim wywiadem dotyczącym występowania alergii wśród bliskich krewnych)
- astma oskrzelowa
- alergiczny nieżyt nosa
- pokrzywka
- obrzęk naczynioruchowy
- atopowe zapalenie skóry
- wstrząs anafilaktyczny
CHOROBY ALERGICZNE NIEATOPOWE
(liczne zespoły chorobowe o patomechanizmie innym niż reakcja typu I)
- zewnątrzpochodne zapalenie pęcherzyków płucnych (reakcja typu III)
- choroba posurowicza (reakcja typu III)
- wyprysk kontaktowy (reakcja typu IV)
- astma indukowana kwasem acetylosalicylowym
Definicja astmy oskrzelowej
Astma oskrzelowa jest to przewlekły proces zapalny dróg oddechowych, w którym biorą udział liczne komórki, a przede wszystkim mastocyty, eozynofile i limfocyty T.
U osób podatnych zapalenie to wywołuje nawracającego epizody świszczącego oddechu, duszności, ucisku w klatce piersiowej i kaszlu, szczególnie w nocy i/lub wcześnie rano.
Objawom tym towarzyszy ograniczenie przepływu powietrza przez drogi oddechowe, które jest przynajmniej częściowo odwracalne samoistnie lub pod wpływem stosowanego leczenia.
Zapalenie powoduje wzrost reaktywności oskrzeli na różnorodne bodźce.
Epidemiologia astmy oskrzelowej
najczęstsza przewlekła choroba wieku dziecięcego
80% przypadków rozpoczyna się w okresie przedszkolnym
w wieku dziecięcym częściej chorują chłopcy
częściej występuje w krajach wysoko rozwiniętych
częściej występuje u rasy białej
w latach 80-tych częstość jej występowania wzrosła dwukrotnie
według danych szacunkowych w Europie Zachodniej na astmę oskrzelową choruje 10-20% populacji dziecięcej, a w Polsce - 10-15%, co stanowi 1-1.5 mln dzieci i młodzieży do 19 r.ż.
Etiologia astmy oskrzelowej
astma oskrzelowa wewnątrzpochodna (nieatopowa)
astma oskrzelowa zewnątrzpochodna (atopowa)
- stanowi 80% wszystkich przypadków astmy dziecięcej
- związana jest z uczuleniem na alergeny środowiskowe (roztocze kurzu
domowego, alergeny zwierząt futerkowych, pleśnie, pyłki traw, chwastów,
rzadziej na alergeny pokarmowe
- uwarunkowana jest wieloczynnikowo
*czynniki genetyczne
*uwarunkowania środowiskowe, w tym długotrwała ekspozycja na alergeny „wewnątrzdomowe”, dym tytoniowy, chemiczne zanieczyszczenie środowiska
*częste infekcje wirusowe dróg oddechowych w okresie niemowlęcym są przyczyną nadreaktywności oskrzeli, często objawy astmy rozpoczynają się po przebyciu infekcji wirusowej lub atypowej
Rozpoznanie astmy oskrzelowej
wnikliwy wywiad rodzinny i osobniczy
* przewlekły kaszel występujący w nocy lub po wysiłku, przedłużający się po wirusowych infekcjach układu oddechowego
* nawracające obturacyjne zapalenia oskrzeli przebiegające bez gorączki
* napadowe epizody świszczącego oddechu i duszności po styczności z alergenem
* sezonowość objawów w zależności od intensywności ekspozycji na alergen
* zaostrzenia w trakcie infekcji wirusowych
badanie przedmiotowe
* w czasie zaostrzenia choroby duszność wydechowa, świszczący oddech, nadmiernie jawny odgłos opukowy, wydłużenie fazy wydechu, świsty i furczenia na wydechu
Rozpoznanie astmy oskrzelowej
badania dodatkowe
* badania czynnościowe układu oddechowego
- pomiar szczytowego przepływu wydechowego (PEF) przy użyciu
pikflometru Wrighta (znaczne różnice pomiędzy pomiarami rannymi i
wieczornymi świadczą o nadreaktywności oskrzeli, a pośrednio o złej
kontroli astmy)
- badanie spirometryczne (zaburzenia wentylacji o charakterze
obturacyjnym)
- testy prowokacji oskrzelowej
badania służące do oceny atopii
* testy skórne
* oznaczenie stężenia całkowitych i swoistych IgE
Podział kliniczny astmy oskrzelowej
1. Astma sporadyczna
* objawy występują rzadziej niż raz w w tygodniu
* między napadami nie ma objawów, a wartość PEF jest prawidłowa
* objawy nocne występują 2 razy w miesiącu lub rzadziej
* nie wymaga leczenia przewlekłego, doraźnie stosuje się wziewnie krótko działające leki rozszerzające oskrzela
2. Astma przewlekła lekka
* objawy występują co najmniej raz w tygodniu, ale rzadziej niż raz dziennie
* objawy nocne występują częściej niż 2 razy w miesiącu
* w leczeniu przewlekłym stosuje się kromoglikan sodowy lub nedokromil sodu, glikokortykosteroidy wziewnie, u dzieci > 5 r.ż. teofilina o przedłużonym działaniu, lek antyleukotrienowy, doraźnie wziewnie krótko działające leki rozszerzające oskrzela
3. Astma przewlekła umiarkowana
* objawy występują codziennie, napady astmy zaburzają aktywność
* objawy nocne występują częściej niż raz na tydzień
* w leczeniu przewlekłym stosuje się nedokromil sodu, glikokortykosteroidy wziewnie, długo działające leki rozszerzające oskrzela (beta-mimetyk lub teofilina o przedłużonym działaniu), u dzieci > 5 r.ż. lek antyleukotrienowy, doraźnie wziewnie krótko działające leki rozszerzające oskrzela
4. Astma przewlekła ciężka
* objawy utrzymują się ciągle, ograniczają aktywność fizyczną
* objawy nocne są częste
* w leczeniu przewlekłym stosuje się glikokortykosteroidy wziewnie, długo działające leki rozszerzające oskrzela (beta-mimetyk lub teofilina o przedłużonym działaniu), glikokortykosteroidy doustnie okresowo lub u dzieci > 5 r.ż. W minimalnej dawce kontrolującej objawy, doraźnie wziewnie krótko działające leki rozszerzające oskrzela
Aparaty do inhalacji stosowane w astmie dziecięcej
najlepszy efekt osiąga się wtedy, gdy średnica wdychanych cząsteczek wynosi około 1-5 ųm (większe cząsteczki ulegają depozycji w górnych drogach oddechowych, mniejsze są wydychane)
dzieciom niezdolnym do współpracy leki wziewne powinno podawać się za pomocą nebulizatora dyszowego lub ultradźwiękowego (nie można stosować do podawania zawiesin cząsteczek np. budesonidu)
dzieciom w wieku od 18 miesięcy do 7 lat powinno się podawać aerozole z pojemników ciśnieniowych przez przedłużacz z zastawką (nie ma konieczności synchronizacji wdechu z uwalnianiem leku, vehiculum odparowuje z kropelek leku, cząsteczki aerozolu są więc mniejsze i wpadają do dróg oddechowych z mniejszą prędkością)
większość dzieci powyżej 4 r.ż. można nauczyć posługiwania się inhalatorem
Alergiczny nieżyt nosa
dotyczy 10% dzieci i 20% dorastającej młodzieży i 75% dzieci chorych na astmę oskrzelową
charakteryzuje się przekrwieniem błony śluzowej nosa, kichaniem, świądem, wyciekiem z nosa
do częstych objawów należą również głośny oddech przez nos lub usta, mówienie przez nos, chrapanie, kaszel, chrząkanie, czasami utrata powonienia
dzieci zachowują się w charakterystyczny sposób wywołany swędzeniem nosa (wykrzywianie twarzy z przekrzywianiem nosa, powtarzające się pocieranie nosa palcami albo grzbietem dłoni)
objawy występują z dużym nasileniem po prowokacji innymi czynnikami drażniącymi (dym tytoniowy, opary farb)
Alergiczny nieżyt nosa
1. Całoroczny nieżyt nosa
* najczęściej jest spowodowany uczuleniem na wydaliny roztoczy kurzu domowego
* objawy występują cały rok, ale do zaostrzeń dochodzi zimą (populacja roztoczy jest najliczniejsza)
* objawy najsilniej objawiają się w sypialni
* typowym objawem jest kichanie bezpośrednio po przebudzeniu i przez następną godzinę, w ciągu dnia stopniowo ustępują, ale mogą się nasilać w czasie zabaw powodujących wzniecenie kurzu
Alergiczny nieżyt nosa
2. Sezonowy nieżyt nosa (nieżyt pyłkowy, pyłkowica, gorączka sienna)
* występuje sezonowo w okresie kwitnienia traw, drzew, kwiatów, chwastów (w Polsce głównie w związku z pyleniem traw, a więc od końca maja do połowy lipca)
* głównymi objawami są: uporczywy wodnisty katar, napadowe kichanie, uczucie zatkania nosa, bóle głowy, często łzawienie, obrzęk, zaczerwienienie spojówek, światłowstręt, nierzadko objawy astmy
3. Okresowy nieżyt nosa
* może być spowodowany przypadkową ekspozycją na alergen (wystąpienie objawów po wejściu do stajni)
Leczenie alergicznego nieżytu nosa
1. Unikanie kontaktu ze znanymi alergenami
* usuwanie dywanów, mebli wyściełanych
* regularne odkurzanie materaców
* używanie poduszek i narzut z tworzyw sztucznych
* usunięcie puszystych zabawek i innych źródeł kurzu
* usunięcie zwierząt domowych
* częste wietrzenie mieszkania
* unikanie spacerów na wsi, jeśli stężenie pyłków jest wysokie
Leczenie alergicznego nieżytu nosa
2. farmakoterapia
* leki przeciwhistaminowe podawane doustnie
* donosowa postać kromoglikanu dwusodowego
* glikokortykosteroidy donosowe
! Regularne przyjmowanie donosowych leków steroidowych chorzy na katar sezonowy chorzy powinni zacząć tuż przed okresem pylenia, aby nie dopuścić do powstania odczynu zapalnego.
Pokrzywka
jest określeniem opisującym charakter zmiany skórnej, a nie jednostkę chorobową
typowym wykwitem skórnym są swędzące bąble spowodowane miejscowym rozszerzeniem naczyń krwionośnych i przesiękiem płynu z małych naczyń krwionośnych do górnej warstwy skóry właściwej
zajęcie głębszych warstw skóry powoduje powstanie typu pokrzywki nazywanego obrzękiem naczyniowym (angioedema), który najczęściej występuje na twarzy i wargach
pokrzywka i obrzęk naczyniowy często są schorzeniem przypadkowym i niegroźnym, w skrajnych przypadkach przebieg bywa ciężki, a nawet zagrażający życiu, z towarzyszącym obrzękiem krtani i wstrząsem
u większości dzieci pomimo prowadzenia badań specjalistycznych i długotrwałej obserwacji nie udaje się ustalić przyczyny
Klasyfikacja pokrzywki
1. Immunologiczna
- IgE-zależna (atopowa, uczulenie na alergeny swoiste np. pokarmy, pasożyty przewodu pokarmowego)
- wywołana przez czynniki fizyczne (dermografizm, ucisk, ciepło, woda, chłód, światło słoneczne, pokrzywka cholinergiczna)
- przebiegająca z udziałem dopełniacza (dziedziczny obrzęk naczynioruchowy np.niedobór inhibitora C1-esterazy
- pokrzywka kontaktowa (alergeny miejscowe)
Klasyfikacja pokrzywki
2. Nieimmunologiczna
- wywołana przez substancje, które bezpośrednio pobudzają komórki tuczne do uwalniania mediatorów (leki np. aspiryna, związki chemiczne np. benzoesany, pokarmy np. truskawki, skorupiaki)
- spowodowana pokarmami zawierającymi histaminę (niektóre sery, makrela, tuńczyk)
- wywołana przez czynniki fizyczne i działające cholinergicznie (wysoka i niska temperatura, wysiłek, stres)
- pokrzywka kontaktowa (substancje drażniące miejscowo)
Klasyfikacja pokrzywki
1. Pokrzywka ostra - trwająca do 6 tygodni
2. Pokrzywka przewlekła lub nawracająca- trwająca powyżej 6 tygodni
* zwykle występuje jako reakcja na leki (penicilina) lub pokarmy
(orzechy, ryby, jaja, produkty mleczne)
* mechanizm różnorodny: immunologiczny lub bezpośredni wpływ
substancji szkodliwych na komórki tuczne
* utrzymywanie się reaktywności w wieku dorosłym zależy od przyczyny:
20% dzieci reagujących na mleko, 50% - na jajko i 80% - na orzeszki ziemne będzie reagowało po ekspozycji w wieku dorosłym
Leczenie pokrzywki
- unikanie czynników prowokujących - nie zawsze możliwe
- leki przeciwhistaminowe
- w przypadku ciężkiego obrzęku naczyniowego - kortykosteroidy domięśniowo, dożylnie lub w stałym wlewie kroplowym oraz epinefryna parenteralnie
Epidemiologia atopowego zapalenia skóry
(wyprysk atopowy, świerzbiączka, eczema)
- występuje głównie w pierwszych latach życia: u 80% chorych ujawnia się w 1 r.ż., u ponad 90% - przed ukończeniem 5 r.ż., w wyjątkowych przypadkach - dopiero w okresie pokwitania lub u osób dorosłych
- u 70% pacjentów objawy łagodniej przebiegającej choroby ustępują przed 10 r.ż., lecz u większości chorych skóra pozostaje sucha przez całe życie
- u większości chorych z nieco cięższym przebiegiem zmiany skórne występują przewlekle z okresami względnych remisji i zaostrzeń
- występuje wyraźna predyspozycja do tej choroby (zwykle pozostaje ona w związku przyczynowym z wypryskiem lub astmą oskrzelową w rodzinie)
- 20-50% dzieci z wypryskiem atopowym cierpi równocześnie na astmę, 50% - na katar sienny
Kliniczne postacie atopowego zapalenia skóry
- POSTAĆ NIEMOWLĘCA
* pojawia się zazwyczaj około 3 m.ż. do 2 r.ż.
* choroba zwykle rozpoczyna się pojawieniem się suchych, czerwonych, złuszczających się plamek na twarzy, z wyjątkiem skóry wokół ust.; podobne zmiany mogą wystąpić również na tułowiu, brzuchu i wyprostnych powierzchniach kończyn
- POSTAĆ DZIECIĘCA
* występuje do 12 r.ż.
* typowe są plamki i grudki głównie w zgięciach ciała, zwłaszcza na szyi, łokciach, nadgarstkach, kolanach i w okolicy stawów skokowych
- POSTAĆ MŁODZIEŻOWA I OSÓB DOROSŁYCH
* typowa jest tendencja do lichenizacji skóry
Cechy podstawowe atopowego zapalenia skóry
(wg Hanifina i Rajki)
1. świąd
2. typowa morfologia zmian skórnych i ich charakterystyczne umiejscowienie(dzieci - twarz, dorośli - okolica zgięciowa kończyn, szyja, kark)
3. przewlekły charakter schorzenia
4. możliwe okresy poprawy klinicznej (remisja zmian skórnych)
5. osobniczy lub rodzinny wywiad w kierunku atopii
Przyczyny atopowego zapalenia skóry
- nadal nieznane
- czynniki nasilające lub wyzwalające : alergeny pokarmowe i powietrznopochodne, zakażenia, suchość skóry, niska wilgotność, stres, emocje, środki drażniące, gorąco, pocenie się
Leczenie atopowego zapalenia skóry
- pielęgnacja i nawilżanie skóry
* błędem jest stosowanie mydła zamiast delikatnych preparatów w płynie
* szczególnie polecane są kąpiele nawilżające (Balneum Hermal, Oilatum)
* natłuszczanie skóry kremami kilka razy dziennie, w tym po kąpieli
* wczesne rozpoznawanie i leczenie infekcji bakteryjnych (najczęściej o etiologii Staphylococcus aureus i Streptococcus haemolitycus) i grzybiczych
Leczenie atopowego zapalenia skóry
- leczenie miejscowe preparatami steroidowymi
* zasadą jest, aby używany był najsłabszy preparat pozwalający na kontrolę aktualnego stanu skóry
* wchłanianie steroidów jest zwiększone w obrębie twarzy i okolic zgięciowych (wskazane preparaty najsłabsze)
* zalecane jest stosowanie maści zamiast kremów ze względu na lepszą ich penetrację i mniejsze działanie drażniące
* przedawkowanie steroidów miejscowych może powodować powikłania: zaniki skóry, rozstępy skórne, zahamowanie wzrostu
- stosowanie diety eliminacyjnej jest kontrowersyjne
Wstrząs anafilaktyczny
- jest silną reakcją immunologiczną zaliczaną do uogólnionej reakcji typu natychmiastowego (typ I wg Gella i Coombsa)
- występuje natychmiast lub po kilkunastu minutach od podania alergenu
- im szybciej wystąpią objawy, tym gorsze jest rokowanie
- ciężki wstrząs anafilaktyczny charakteryzuje się spadkiem ciśnienia, objawami zapaści, bladością, dusznością, pokrzywką, może wystąpić zatrzymanie akcji serca, bezdech, sinica, drgawki, śmierć
- w postaciach łagodniejszych występuje niepokój, świąd, złe samopoczucie, świąd, poty, przyśpieszenie czynności serca, pokrzywka
- objawy wstrząsu najczęściej występują po ukłuciach przez insekty i ukąszeniach przez owady, po preparatach globulin i krwi, po niektórych pokarmach (mleko, białko jaja), podanie alergenu w czasie odczulania lub wykonywania testów skórnych
Kontaktowe alergiczne zapalenie skóry
- jest klasycznym przykładem opóźnionej reakcji komórkowej typu IV
- reakcja nie pojawia się przy pierwszym zetknięciu z substancją drażniącą, może nastąpić po upływie wielu miesięcy, a nawet lat po pierwszej ekspozycji
- u 10% dorosłych kobiet w krajach rozwiniętych występuje uczulenie na nikiel; zmiany często pojawiają się jeszcze w dzieciństwie lub w okresie pokwitania; źródłem kontaktu mogą być: kolczyki i inna biżuteria, paski do zegarków, klamry do pasków, żabki do bielizny, nożyczki, monety
- w zakładach leczniczych przyczyną kontaktowego zapalenia skóry może być stykanie się z gumą, kalafonią lub tlenkiem cynku w bandażach i opatrunkach, z lekami miejscowymi (jodyna, neomycyna), z tworzywami sztucznymi zawartymi np. w opaskach z nazwiskiem
Choroba posurowicza
- jest przykładem reakcji typu III, powstającej w warunkach nadmiaru antygenu
- stanowi odczyn ogólnoustrojowy na podaną pozajelitowo obcą substancję o dużej immunogenności (obcogatunkowa surowica, szczepionki bakteryjne, alergeny używane do odczulania, leki)
- objawy choroby występują w ciągu 1-3 tygodni od zadziałania antygenu
- typowe objawy to gorączka, świąd skóry, pokrzywka, czasami plamisto-grudkowe zmiany skórne, rzadziej uogólniony odczyn węzłowy, bóle mięśniowe, stawowe
- w cięższych przypadkach mogą pojawiać się zapalenia stawów, zmiany nerkowe (białkomocz, krwiomocz), neurologiczne dotyczące nerwów obwodowych, naczyniowe
- wszystkie dolegliwości ustępują najczęściej w ciągu kilku dni
Postępowanie diagnostyczne
wywiad chorobowy i rodzinny
badanie przedmiotowe
(poszukiwanie konstytucjonalnych cech alergii wg Marksa)
mierny stopień odżywienia lub niedobór masy ciała
cechy atopowego zapalenia skóry
szaroziemisty lub blady kolor skóry
wyraz twarzy przemawiający za stałym zmęczeniem (obrzęknięte lub sino zabarwione okolice oczodołów)
uczucie lub objawy zatkania nosa
salut alergiczny i obecność poprzecznej zmarszczki na nosie
język geograficzny
długie rzęsy
Badania odgrywające znaczenie w diagnostyce
alergii IgE-zależnej
1. Testy skórne
- testy naskórkowe (prick test)
- testy śródskórne
- testy kontaktowe
! W testach naskórkowych miarą odczynu jest wielkość bąbla, a nie rumienia
! Za dodatni uznaje się odczyn większy lub równy połowie odczynu histaminowego
! Testy naskórkowe można już wykonywać u niemowląt , licząc się jednak z prawdopodobieństwem wyników fałszywie dodatnich (łatwość nieswoistego podrażnienia skóry) i fałszywie ujemnych (niedostateczne opłaszczenie komórek tucznych przez IgE)
Badania odgrywające znaczenie w diagnostyce
alergii IgE-zależnej
2. Eozynofilia
- diagnostyka różnicowa: zakażenia pasożytnicze, choroby zakaźne (okres
zdrowienia), eozynofilowe choroby narządowe, kolagenozy, sarkoidoza,
nowotwory, ziarnica złośliwa
3. Surowicze stężenie IgE
- diagnostyka różnicowa: choroby pasożytnicze, zak. wirusowe, bakteryjne,
zespól hiper - IgE, niedobory immunologiczne np. z. Wiskotta-Aldricha
- metody oznaczeń: ELISA - immunoenzymatyczne, RIST - radioizotopowe, PRIST - radioimmunometryczne
4. Surowicze stężenie alergenowo-swoistych IgE
- stwierdzenie zwiększonych surowiczych swoistych IgE dla określonych alergenów i po przeliczeniu uzyskanej wartości na klasy (powyżej klasy I) jest dowodem uczulenia na te alergeny)
- metody oznaczeń : RAST - radioimmunologiczna, FAST - immunofluorescencyjna
Badania odgrywające znaczenie w diagnostyce alergii IgE-niezależnej
W diagnostyce tego rodzaju alergii wykorzystywane są testy
pozwalające na ocenę nadwrażliwości typu IV:
1. Test transformacji blastycznej limfocytów
2. Test zahamowania migracji makrofagów
Leczenie chorób alergicznych u dzieci
1. Unikanie kontaktu ze znanymi alergenami
* usuwanie dywanów, mebli wyściełanych
* regularne odkurzanie materaców
* używanie poduszek i narzut z tworzyw sztucznych
* usunięcie puszystych zabawek i innych źródeł kurzu
* usunięcie zwierząt domowych
* częste wietrzenie mieszkania
* unikanie spacerów na wsi, jeśli stężenie pyłków jest wysokie
* eliminacja alergenów pokarmowych
2. Farmakoterapia
Leczenie alergii pokarmowej
Rodzaje preparatów leczniczo-odżywczych stosowanych w alergii na białko mleka krowiego
1. Mieszanki hypoalergiczne - preparaty zawierające frakcję kazeinową
lub białka serwatkowe mleka krowiego, poddawane całkowitemu
rozdrobnieniu do aminokwasów, oligo- i polipeptydów poprzez hydrolizę
termiczną i działanie enzymatyczne (Nutramigen, Bebilon pepti)
2. Mieszanki hipoantygenowe - preparaty, w których białko poddane
zostało częściowej hydrolizie (NAN HA)
3. Mieszanki, w których białko mleka krowiego zostało zastąpione
pełnowartościowym białkiem sojowym (Prosobee, Humana SL)
Leczenie alergii pokarmowej
Rodzaje preparatów leczniczo-odżywczych stosowanych w alergii na białko mleka krowiego
4. Preparaty zawierające wyłącznie aminokwasy jako źródło białka (Neocate)
5. Homogenizowanych białek zwierząt różnych gatunków wymagających suplementacji w różne witaminy i sole mineralne
Zasady stosowania hydrolizatów białkowych i preparatów sojowych:
! Hydrolizaty białkowe stanowią zalecaną grupę mieszanek w leczeniu i zapobieganiu alergii pokarmowych. W przypadku ciężkiej alergii przebiegającej z enteropatią, alergii wielonarządowej przebiegającej z objawami niedożywienia i przy braku poprawy po zastosowaniu preparatów półelementarnych, zaleca się wprowadzenie diety elementarnej.
! Preparaty sojowe mogą być wykorzystywane u dzieci powyżej 3-4 miesiąca życia i raczej w monosymptomatycznych postaciach nadwrażliwości. Część dzieci z alergią na białko mleka krowiego (17-20%) może wykazywać nadwrażliwość krzyżową między białkiem sojowym a białkiem mleka krowiego
! Preparaty hypoantygenowe mogą być wykorzystywane u dzieci z tzw. grup ryzyka, które nie mogą być karmione piersią. Jeżeli mimo wszystko wystąpią objawy alergii należy zastosować mieszanki o wysokim stopniu hydrolizy
! W przypadku udowodnionej alergii na białko mleka krowiego nie należy stosować mleka innych zwierząt kopytnych - mleko kozie
Czas stosowania diety eliminacyjnej
Krótki czas stosowania diety od 6 do 12 miesięcy
w przypadku braku rodzinnych obciążeń atopią i alergią pokarmową
w przypadku jednonarządowej manifestacji
w przypadku wczesnego rozpoznania i wdrożenia leczenia
Po tym czasie należy podjąć próbę oceny tolerancji pierwotnie szkodliwego pokarmu
Dłuższy czas stosowania diety do kilku lat, w niektórych przypadkach do okresu życia dorosłego
wielonarządowa manifestacja
obciążenia rodzinne
2. Leki przeciwalergiczne/przeciwhistaminowe
Ketotifen
* łączy w sobie mechanizm działania przeciwhistaminowy (blokada H1) z
działaniem przeciwalergiczny (hamowanie uwalniania mediatorów reakcji
alergiczno zapalnej z komórek tucznych, bazofilów, neutrofilów)
Kromoglikan dwusodowy
* jest czynnikiem stabilizującym błonę komórkową mastocyta i hamującym uwalnianie mediatorów
* w zależności od lokalizacji objawów alergicznych może być stosowana różna forma podania leku
* nie może być stosowany doraźnie, aby uzyskać trwałą poprawę musi być podawany przez kilka, kilkanaście tygodni 3-4 razy dziennie
Nedokromil sodu
* jest nowym lekiem przeciwzapalnym w formie wziewnej
3. Glikokortykosteroidy
* w zależności od lokalizacji objawów alergicznych może być stosowana różna postać leku
* w formie doustnej są zarezerwowane do wyjątkowo ciężkich stanów alergicznych
* należy liczyć się z objawami ubocznymi i niepożądanymi kortykosteroidów (zahamowanie wzrostu, przyrost masy ciała, pobudzenie, wzrost ciśnienia tętniczego, cukrzyca, osteoporoza, zaćma, zmiany w błonie śluzowej przewodu pokarmoweg)o