Wykład 10-12 (4)

Wspomaganie rozwoju dziecka
w wieku szkolnym

(źródło: Radosław Kaczan, 2008)

Osiągnięcia dziecka rozpoczynającego naukę szkolną

Czy dziecko jest gotowe do rozpoczęcia nauki w szkole ?

Czy potrafi na dłużej rozstać się z rodzicami bez silnych protestów i niepożądanych reakcji, np. w postaci bólu brzucha, wymiotów, nasilonych lęków? Czy potrafi wykonywać czynności samoobsługowe na takim poziomie samodzielności, który pozwala mu na funkcjonowanie w szkole (czy potrafi się ubrać, załatwić potrzeby fizjologiczne, najeść?) Czy miało wcześniej okazję do kontaktów z rówieśnikami i zabawy z nimi? Czy jest zainteresowane poznawaniem nowych ludzi i rzeczy? Czy jego mowa lub inne sposoby porozumiewania się są na tyle dojrzałe i rozwinięte, że będą dawały mu okazje do płynnej i satysfakcjonującej wymiany z innymi dziećmi i dorosłymi? Czy potrafi zrozumieć zasadę podziału własnej aktywności na czas zabawy i czas skupienia oraz pracy? Czy jego procesy poznawcze (pamięć, uwaga, myślenie) są na tyle rozwinięte i dojrzale, aby mogło uczestniczyć w uczeniu się pod kierunkiem dorosłego i było w stanie podporządkować się regułom panującym w szkole?

Rozwój w okresie szkolnym, czyli o tym, co zmienia się w życiu dziecka

Myślenie i uczenie się w wieku szkolnym

Relacje z innymi ludźmi i samoocena dziecka

Postawa wyrażająca stosunek do samego siebie kształtuje się i podlega zmianom

w okresie całego naszego życia. Jednak jej bardzo ważne elementy pochodzą właśnie

z okresu szkolnego:

• pierwszy obszar dotyczy relacji „Ja - zadanie”, czyli tego, na ile umiem sobie poradzić z nauką w szkole, czy dobrze czytam, liczę, piszę, jaki jestem w sporcie, czy potrafię robić coś takiego, co wyróżnia mnie spośród moich rówieśników. Dziecko, które odnosi sukcesy, będzie na ich podstawie budować przekonanie o własnej kompetencji, które z kolei wpływać będzie na samoocenę;

• drugi obszar dotyczy relacji „Ja - rówieśnicy”, czyli tego, jakie są moje kontakty z innymi dziećmi, czy dzieci mnie lubią, czy mam wielu kolegów;

• trzeci obszar dotyczy relacji „Ja - dorosły”, dziecko szuka informacji o tym, jak jest spostrzegane przez dorosłych, jakie mają o nim zdanie, czy jest chwalone, nagradzane, cieszy się ich sympatią czy też nie.

Samoocena dziecka w wieku szkolnym

Co dziecko ocenia? Jaki obszar swego życia?	Jakie zdarzenia z życia dziecka są najważniejsze dla tej oceny?
Zadania, jakie wykonuje	Jak sobie radzę z nauką w szkole (czytanie, pisanie, liczenie)? Czy potrafię szybko biegać, pływać, jeździć na rowerze? Czy mam swoje zainteresowania (zbieram coś, rysuję, lubię czytać, interesuję się przyrodą)?
Relacje z rówieśnikami	Czy mam kolegów i koleżanki? Czy inni lubią ze mną przebywać: bawić się, odrabiać lekcje, zapraszać mnie do siebie do domu? Czy inne dzieci słuchają mnie, pytają o zdanie, akceptują moje pomysły?
Relacje z dorosłymi	Czy dorośli uważają mnie za mądrego, miłego, grzecznego? Czy dorośli słuchają mojego zdania, pytają mnie o opinie? Czy rozumiem to, co do mnie mówią, czy potrafię wykonać ich polecenia? Czy lubię przebywać w towarzystwie dorosłych?

Jak rozpoznać, co przeżywa dziecko w wieku szkolnym?

Wskazówki dla rodziców

Obserwować zachowania i zwracać uwagę na to, o czym dziecko mówi, ale też, jakie informacje pomija Czy są takie tematy, zdarzenie, miejsca, których dziecko unika np. mówi, że nic się nie dzieje, nic się nie zmieniło, zrobiło coś, bo tak chciało, nikt mu nic nie nakazywał? Codzienną tradycją może stać się rozmowa po powrocie ze szkoły na temat tego, co się działo, jakie były lekcje, co było fajnego, co było niemiłe? Będzie to skuteczne pod warunkiem, że dziecko będzie czuło, że nie jest to przepytywanie tylko, że jest to zwykła, codzienna rozmowa, podczas której można wiele rzeczy lepiej zrozumieć, rozwiązać problemy, ale też pośmiać się i „powygłupiać” razem z mamą czy tatą.

Niepełnosprawność w okresie szkolnym

Kluczowym zdarzeniem w życiu dziecka w tym okresie jest rozpoczęcie nauki w szkole i zdobywanie związanych z tym kompetencji. Na ile dziecko niepełnosprawne jest samodzielne i przygotowane na taką zmianę w swoim życiu? Tak ważna na tym etapie rozwoju wzrastająca samodzielność może być ograniczona zarówno przez trudności w poruszaniu się, komunikacji z innymi, jak i przez niedopasowanie oczekiwań i wymagań szkolnych do możliwości dziecka.

Rola kontaktów z rówieśnikami w rozwoju dziecka niepełnosprawnego

• Dzieci, które mają ograniczone możliwości kontaktów z rówieśnikami nie tylko w szkole, ale i poprzez to, że nie biorą udziału w dodatkowych działaniach takich, jak wycieczki, odwiedziny u kolegów, organizowanie zabaw u siebie w domu, nie mają okazji sprawdzić siebie.

• Na tym etapie rozwoju bardzo ważna jest przynależność do grupy i spostrzeganie siebie jako „kumpla”, kogoś, kto jest członkiem drużyny.

• Takie doświadczenia pozwalają dziecku nauczyć się współpracy i współdziałania z innymi.

Rola grupy rówieśników dla dziecka w wieku szkolnym

jest nie do przecenienia.

Jakie są zadania grupy rówieśniczej, i co się dzieje, kiedy tych kontaktów grupowych dziecku brakuje:

• po pierwsze, grupa umożliwia realizację własnych celów i pragnień oraz pozwala na przestawienie się z działania „w pojedynkę” na działanie z innymi, daje możliwość uczenia się od innych i poczucia wspólnoty,

• po drugie, pomaga w określaniu tego, co jest ważne i uczy szacunku do pracy innych i wspólnego wysiłku, pozwala określić własne mocne strony i zdobyć miejsce wśród innych, wykonywanie wspólnych zadań zwiększa chęć do wysiłku i poprawia wyniki,

• po trzecie, kiedy tego zabraknie może pojawić się nieumiejętność wspólnej pracy i unikanie jej (brak wytrwałości), dzieci będą miały trudności w odnajdywaniu swoich mocnych stron, mogą być nadmiernie krytyczne wobec siebie lub odwrotnie - przekonane o swojej nieomylności.

Jakie trudności może przeżywać dziecko

w związku z wymaganiami szkolnymi ?

Obszar	Potencjalne trudności
Uczenie się czytania	Czy dziecko jest w stanie przy pomocy specjalnych podręczników i „urządzeń' nauczyć się czytać pismo w sposób tradycyjny czy od początku nauki musi zostać wprowadzona metoda Braille'a? Czy jest w stanie powtarzać dźwięki i uczyć się prawidłowej wymowy? Czy można zastosować metody wspierające odbiór słowa mówionego czy konieczne jest wprowadzanie języka migowego?
Uczenie się pisania	Czy dziecko ma ręce i dłonie na tyle sprawne, aby samodzielnie pisać? Na ile ma rozwiniętą koordynację pomiędzy ręką a okiem? Czy dziecko wcześnie miało okazję do zapoznania się z mową pisaną czy to w formie zwykłego tekstu czy innej dostosowanej do jego możliwości, np. pisma punktowego Braille'a?
Pamięć i koncentracja uwagi	Czy dziecko gorzej rozumie i zapamiętuje ze względu na to, że informacje przekazywane są głównie poprzez ten narząd zmysłu, który u niego gorzej funkcjonuje? Czy dziecko nie jest w stanie skupić uwagi na wyróżnionym przez dorosłego elemencie sytuacji, ponieważ nie dostrzega go, nie potrafi wyróżnić go spośród innych pojawiających się w tym samy czasie bodźców (słuchowych bądź wzrokowych)?
Kontrola emocjonalna i wyrażanie własnej woli	Czy ze względu na swoje ograniczenia dziecko bardzo szybko zniechęca się do działania, nie podejmuje działań, które uważa za zbyt trudne? Czy podczas kontaktów z rówieśnikami i realizacji zadań ograniczenia w wyrażaniu własnej opinii i porozumiewaniu z innymi powodują wybuchy złości? Czy dziecko nie potrafi przeciwstawić się rówieśnikom i dorosłym narzucającym mu swoją wolę, nie broni się, rezygnuje ze swojego pomysłu? Czy dziecko nie bierze pod uwagę woli innych i ich potrzeb i wchodzi w konflikty z rówieśnikami?
Planowanie i kontrolowanie własnego działania	Czy dziecko działa chaotycznie i nie znajduje w otoczeniu elementów niezbędnych dla własnej aktywności (w klasie szkolnej są tylko pomoce dla dzieci pełnosprawnych)? Czy dziecko ze względu na trudności w porozumiewaniu się nie uzyskuje odpowiedniego wsparcia w realizacji swoich zamierzeń ( w klasie szkolnej nie potrafi poprosić rówieśnika o pomoc, zachęcić go do współpracy, nauczyciel nie zauważa problemu dziecka widzi jedynie niewykonane, niedokończone zadanie) ? Czy dziecko nie korzysta z instrukcji i podpowiedzi kierowanych do dzieci przez nauczyciela (dziecko nie usłyszało bądź nie dostrzegło instrukcji, instrukcja podana jest w sposób niezrozumiały dla niego, nie może one skorygować na jej podstawie własnego działania, powtarza te same błędy i w konsekwencji utrwala niewłaściwy sposób wykonania)?

Rola obowiązków w rozwoju

Jakie obowiązki są najlepsze dla dziecka w wieku szkolnym

Takie, które wiążą się z jego codziennymi doświadczeniami i stanowią ważny i zauważalny wkład w to, czym zajmują się rodzice i inni dorośli Takie, które pozwalają mu opanowywać nowe praktyczne i przydatne umiejętności (np. samodzielne robienie zakupów, dbanie o wygląd własnego pokoju, przygotowywanie posiłków dla siebie i innych członków rodziny) Takie, które pozwalają mu wykazać troskę o innych i przeżyć poczucie bycia potrzebnym (np. zanoszenie lekcji koledze, który nie był w szkole)

Jaki rodzaj wsparcia ze strony rodziców jest najbardziej pomocny w wypełnianiu tych obowiązków?

Dostosowany do trudności zadania i możliwości dziecka, NIGDY nie większy niż to absolutnie konieczne Zachęty i pochwały musza być udzielne za prawdziwy (realny dla dziecka i społecznie istotny) wkład i wynik, bo tylko wtedy dziecko ma możliwość budowania adekwatnego poczucie własnej kompetencji Obowiązki i zadania, jakie wyznaczają rodzice, nie mogę być dla nich samych nudne, żmudne i niepotrzebne. Rodzice nie mogą ich traktować, jako kary dla dziecka.

Rola dorosłego jako mediatora

Dorosły pośredniczy pomiędzy dzieckiem a światem wymagań i zadań, jakie przed nim stają. Jest mediatorem, który pomaga w regulowaniu zachowania dziecka
Dorosły jako dobry mediator	Dorosły jako zły mediator
Rzadko używa zakazów i nakazów, częściej posługuje się zachętami, zwraca uwagę dziecka na ważne elementy sytuacji, które pozwolą mu osiągnąć zaplanowane cele Zachęca do samodzielnego opanowywania zachowania poprzez zwroty „poczekaj chwilę” „zwolnij trochę” „jak będziesz niósł tace, to musisz bardzo uważać” „świetnie poradziłeś sobie z rozłożeniem szklanek, a teraz wspólnie przygotujemy talerze” Często obserwuje to, co dziecko robi, ale nie pomaga na siłę bez wyraźnej zachęty ze strony dziecka. Reaguje jednak, kiedy widzi oznaki zniechęcenia lub rozdrażnienia. Pomoc jednak ogranicza do minimum, np. do podsunięcia brakującego elementu lub wskazania narzędzia, które trzeba użyć	Używa krótkich zdań, często równoważników, wydaje polecenia, nie tłumaczy ich, nie zwraca uwagi na to, co dziecko w tej chwili robi, przerywa mu, nie pozwala dokończyć zaczętego zadania Stara się ograniczać aktywność dziecka poprzez zakazy” ”nie wolno” „nie dotykaj tego, bo zepsujesz” „jak będziesz tak biegał, na pewno coś potłuczesz” Ogranicza możliwości wykonania zadania tylko do zaproponowanych przez siebie sposobów. Często wyręcza dziecko lub przerywa mu prace zirytowany tempem lub jakością wykonania.

Obowiązki, swoboda, decyzje i relacje a rozwój dzieci niepełnosprawnych

Liczba i zakres obowiąz-ków	Dużo	Konsekwencje w dorosłości	Mało	Konsekwencje w dorosłości
		dziecko ma codzienne obowiązki i zadania, za które samo odpowiada nie są to tylko obowiązki związane ze szkolą i nauką rodzice często powierzają mu wykonywanie czynności, które mają ważne znaczenie dla funkcjonowania całej rodziny	jako dorosły potrafi radzić sobie z różnego rodzaju zadaniami potrafi wytrwale pracować nad ich realizacją, nie bojąc się nadmiernie ew. konieczności poprawiania czuje, że to od wkładanego wysiłku zależy realizacja zmierzeń i odniesienie sukcesu	dziecko nie ma żadnych obowiązków rodzice uważają, że w wyniku niepełnosprawności nie jest ono im w stanie podołać twierdzą, że nie można dziecka nimi przeciążać	jako dorosły może mieć trudności w wykonywaniu nawet prostych czynności ze względu na brak umiejętności i motywacji do działania nie wierzy, że wysiłki przyniosą pozytywne rezultaty, a zaangażowanie pozwoli odnieść sukces
Swoboda	dziecko nie jest stale kontrolowane przez rodziców wiele spraw, które mu powierzają, musi wykonywać samodzielnie i od niego zależy, ile wkłada w nie wysiłku ma możliwość swobodnego wybierania aktywności.	Jako dorosły potrafi działać samodzielnie i dobrze organizuje sobie pracę sam wyznacza sobie cele, lubi pracować w miejscach i z ludźmi, którzy dają mu dużo swobody i możliwości decydowania	rodzice kontrolują zachowanie dziecka ograniczają jego aktywność narzucają swoje pomysły - np. na spędzanie wolnego czasu.	jako dorosły może mieć trudności w podejmowaniu współpracy z innymi osobami nadmiernie podporządkowuje się lub przeciwnie łamie ustalenia, umowy i zasady
Decyzje	dziecko może samodzielnie podejmować decyzje w ważnych dla siebie sprawach uczestniczy w rodzinnych „naradach” dorośli pytają je o zdanie respektują jego wybory	jako dorosły potrafi efektywnie podejmować decyzje opierając się na własnych preferencjach i przemyśleniach ma poczucie odpowiedzial-ności za swoje wybory zdaje sobie sprawę z konsekwencji własnych wyborów	dorośli decydują za dziecko zarówno w sprawach ważnych, jak i tych drobnych codziennych często nie biorą pod uwagę jego zdania kierują się tzw. dobrem dziecka, które utożsamiają ze swoimi przekonaniami na ten temat	jako osoba dorosła preferuje sytuacje znane i dobrze określone ma trudności z podejmowaniem decyzji waha się może ogarniać go paraliżujący lęk przed konsekwencjami odwleka podjęcie działania liczy na to, że ktoś inny zrobi to za niego
Relacje partnerskie	rodzice często podkreślają samodzielność i odpowiedzial-ność dziecka traktują je jako pełnoprawnego członka rodziny	jako osoba dorosła w relacjach z innymi ludźmi, zarówno w bliskich związkach, jak i w pracy oraz przyjaźni, preferuje bliskość i otwartość jednocześnie potrafi regulować ten aspekt w zależności od wymagań sytuacji Jego sposób odnoszenia się do ludzi nacechowany jest tolerancją i poszanowaniem odrębności zarówno swojej, jak i innych	dziecko traktowane jest według zasady „dzieci i ryby głosu nie mają” dziecko ma mało okazji do wypowiadania własnego zdania nie jest pytane przez dorosłych o opinie rodzice często traktują dziecko nieadekwatnie do jego wieku i poziomu rozwoju, np. zwracając się doń infantylnie, mówią przy innych o jego nieporadności i ograniczeniach	jako osoba dorosła może mieć trudność w wyrażaniu własnego zdania i bronieniu się przed „wykorzystywa-niem” ze strony innych osób może mieć niską samoocenę jako osoba dorosła może się izolować lub przeciwnie - narzucać się innym w kontaktach.

Oczekiwania rodziców wobec niepełnosprawnego dziecka

Oczekiwania wobec dziecka - pytania, jakie mogą pomóc rodzicowi

Czy wiem, z czym moje dziecko sobie dobrze radzi, a w jakich czynnościach wymaga pomocy? Czy oceniam dziecko po efektach jego pracy, czy raczej biorę pod uwagę wielkość włożonego przez nie wysiłku? Czy staram się na każdym kroku pomagać dziecku, czy ograniczam swoją pomoc tylko do sytuacji, w których uznam, że jest ona konieczna? Czy porównuje i jak często oraz w jakich sytuacjach moje dziecko z jego rówieśnikami? Jak reaguję na sukcesy i porażki, jakich doświadcza moje dziecko?

oraz odpowiedzi, które mogą być pomoce w rozważeniu tej kwestii

Znam mocne i słabe strony mojego dziecka Wiem o jego ograniczeniach związanych z niepełnosprawnością Stawiam przed nim wyzwania i wspieram je w radzeniu sobie z nimi Myślę o tym, jakich rzeczy, sytuacji, doświadczeń potrzebuje, aby zrobić następny krok w rozwoju Lubię patrzeć, jak moje dziecko bawi się i uczy z rówieśnikami, chętnie uczestniczę we wspólnych działaniach, ale nie kieruję nimi i pozostawiam dzieciom dużo swobody. Lubię pomagać i wspólnie z moim dzieckiem spędzać czas, ale wiem, kiedy moja pomoc byłaby wyręczaniem i pozbawianiem samodzielności. Cieszę się z sukcesów mojego dziecka i jestem blisko niego, kiedy przeżywa zawód i rozczarowanie.

Zadania rodziców w budowaniu relacji rówieśniczych dziecka

Postawy rodziców sprzyjające relacjom z rówieśnikami

Moje dziecko różni się od swoich rówieśników, ale potrzebuje ich i oni potrzebują jego. Rówieśnicy są ważni, zarówno ci niepełnosprawni, jak i ci sprawni. Warto zwierać kontakty, przyjaźnie z różnymi ludźmi. Podczas wspólnej zabawy i pracy moje dziecko będzie przeżywać bardzo różne uczucia np. radość, euforie, ale też złość, smutek. Wszystkie emocje są potrzebne i wszystkie naturalnie muszą się pojawić w kontaktach z rówieśnikami. Jestem ciekawy i zainteresowany tym, jak moje dziecko buduje swoje relacje z rówieśnikami, mam ochotę spotykać się z ich rodzicami, ich rodziny są dla mnie i mojej rodziny ważne.

Zachowania rodziców i możliwe działania sprzyjające kontaktom z rówieśnikami

Zapraszanie innych dzieci do domu Organizowanie urodzin, przyjęć, wspólnych zabaw. Odwiedzanie innych dzieci. Rozmawianie z dzieckiem na temat jego relacji z rówieśnikami. Na tyle, na ile to możliwe, zapewnienie dziecku uczestnictwa w różnych działaniach razem z rówieśnikami, np. wycieczki szkolne, wyjścia do różnych miejsc, zielone szkoły, wyjazdy wakacyjne.

Sytuacje sprzyjające wspólnej aktywności dzieci

Jak stworzyć dzieciom okazję do wspólnego działania?

Postawić przed nimi zadanie, które będzie wymagało wysiłku i zaangażowania wszystkich. Odniesienie sukcesu musi być uzależnione od zaangażowania wszystkich dzieci. Ich zadania muszą być podobne pod względem ważności i zaangażowanego wysiłku. Zadanie musi być atrakcyjne i ciekawe dla dzieci oraz dostosowane do ich poziomu rozwoju, czyli ani zbyt łatwe ani zbyt trudne.

Warunki wspomagające wspólną aktywność dzieci

Jakie warunki zapewnić dzieciom, aby mogły wspólnie działać?

Otoczenie, w którym jest dużo miejsc na swobodne działanie Są materiały i przedmioty, które pozwalają na bardzo różne sposoby wykorzystania ich, co pobudza dziecięcą wyobraźnię i twórczość. Otoczenie jednocześnie jest ciekawe i nie „zamknięte”, to znaczy można je zmieniać i dostosowywać do własnych potrzeb Są tam takie zabawki i pomoce, które mogą służyć wszystkim dzieciom, a jednocześnie mogą wymagać, aby przy ich użyciu potrzebna była pomoc drugiego dziecka.

\

Zasady i formy nauczania dzieci niepełnosprawnych

Najważniejsze zasady nauczania integracyjnego

• Dzieci powinny chodzić do szkoły jak najbliżej miejsca zamieszkania

• Dzieci powinny otrzymywać tylko tyle pomocy, ile jest konieczne i niezbędne, zakłada się, że nadmiar pomocy i wsparcia działa tak samo niekorzystnie jak jego brak

• Jeśli to tylko możliwe dzieci z ograniczeniami sprawności powinny uczyć się w szkołach ogólnodostępnych

• W szkołach powinny być wykorzystywane takie programy, pomoce, metody, które umożliwiają wszystkim dzieciom wykorzystanie swojego potencjału i odnoszenie sukcesów szkolnych.

Najczęściej stosowane formy nauczania dzieci niepełnosprawnych

• Włączanie dzieci niepełnosprawnych do zwykłych klas, ale bez zapewniania wsparcia i dostosowania warunków do ich potrzeb

• Włącznie dzieci niepełnosprawnych do zwykłych klas wraz z zapewnieniem im odpowiedniego wsparcia

• Organizowanie klas lub oddziałów specjalnych w szkole masowej (wspólnie odbywają się wtedy wszystkie uroczystości, wycieczki, wyjazdy wakacyjne)

• Metoda szkół sąsiedzkich, w której szkoły specjalne i masowe są umieszczane w niewielkiej odległości od siebie i zapewniane się częste kontakty pomiędzy uczniami obu typów szkół

• Szkoły specjalne dzienne i z internatem

• Nauczanie indywidualne w domu.

Prawo regulujące sytuację dziecka niepełnosprawnego w szkole

Najważniejsze prawa dziecka niepełnosprawnego w wieku szkolnym

Każde dziecko niepełnosprawne ma prawo do: 1. Pobierania nauki we wszystkich typach szkół zgodnie z indywidualnymi predyspozycjami, potrzebami rozwojowymi oraz edukacyjnymi. Art. 70 Konstytucji RP, art.1 pkt 5 Ustawy o systemie oświaty z 7 września 1991 r. (DzU z 1996 r. nr 67, poz. 329 z późniejszymi zmianami) 2. Wydłużenia każdego etapu edukacyjnego przynajmniej o jeden rok, ale nie dłużej niż do 16 roku życia na poziomie szkoły podstawowej, do 21 roku życia na poziomie gimnazjum i do 24 roku życia na poziomie szkoły ponadpodstawowej Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 15, poz. 142 z późn. zm.) 3. Dostosowania treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych ucznia. Art. 1 pkt 4 Ustawy o systemie oświaty z 7 września 1991 r. (Dz.U. z 1996 r. nr 67, poz. 329 z późniejszymi zmianami) 4.Przystąpienia do sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego bądź egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w warunkach i formie dostosowanych do indywidualnych potrzeb psychofizycznych ucznia Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 września 2004 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych (Dz. U. nr 199, poz. 2046 z późn. zm., par. 34, 55, 105) 5. Do korzystania z bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu na zajęcia do szkół podstawowych i gimnazjów lub specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych oraz specjalnych ośrodków wychowawczych dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a także do ośrodków umożliwiających dzieciom i młodzieży z głębokim upośledzeniem umysłowym realizację obowiązku szkolnego. Art. 17 ust. 3a Ustawy o systemie oświaty z 7 września 1991 r. (DzU z 1996 r. nr 67, poz. 329 z późniejszymi zmianami)

1

Doświadczenia z dzieciństwa

• Samodzielne „odrabianie lekcji”

• Codzienne obowiązki domowe traktowane przez dorosłych jako ważny wkład dziecka w zadania realizowane przez dorosłych

• Obowiązki szkolne np. rola dyżurnego

• Możliwość działania i rozwijania zainteresowań
  w różnych obszarach np. koła zainteresowań, zajęcia artystyczne

• Pozostawienie dziecku możliwości swobody
  w organizowaniu swojej przestrzeni np. organizacja miejsca do odrabiania lekcji i zabawy, decydowanie o jego wyglądzie

• Powierzanie dziecku dostosowanych do jego możliwości obowiązków, np. opieki nad zwierzętami

• Zachowanie rodziców i innych dorosłych pozytywnie wartościujące pracę i wysiłek zarówno własny, jak i innych ludzi, np. zabieranie dziecka do różnych miejsc związanych z pracą

Postawa pracowitości

Zachowania i odczucia w dorosłości

• Odczuwają radość i zadowolenie z pracy i jej wyników

• Zachowują równowagę pomiędzy pracą a czasem wolnym

• Z reguły osoby takie wytrwale pracują i dążą do zakończenia rozpoczętego zadania

• Lubią współpracować z innymi, ale nie stronią również od przyjmowania zadań samodzielnych i dużo od nich wymagających

• Lubią eksperymentować, poznawać nowe rzeczy, tworzyć, są ciekawi świata

• Są dumne z tego, co zrobiły i cieszy ich uzyskany wynik

• Krytyka nie dezorganizuje ich działania

• Potrafią wyciągać wnioski na podstawie otrzymanych informacji zwrotnych i korygować swoje postępowanie

• Potrafią świętować swoje sukcesy

Kształtowanie się postawy pracowitości

Okres przedszkolny

Okres szkolny

Myślenie: związane z codziennymi doświadczeniami, oparte na intuicji,

powiązane z fantazjami i marzeniami

Uczenie się: odbywa się podczas zabawy

i przy okazji wykonywania codziennych czynności.

Pamięć: ograniczona do pamiętania najważniejszych zdarzeń i rzeczy, powiązań

z tym, czego dziecko potrzebuje i pragnie

Uwaga: niewielkie możliwości skupiania,

dziecko łatwo się rozprasza, nie panuje nad nią

Myślenie: zaczyna być bardziej uporządkowane

i logiczne, powiązane jest z zainteresowaniami

i nauką szkolną

Pamięć: dziecko jest zdolne do zapamiętania większej liczby informacji oraz przypominania sobie ich wtedy, kiedy jest mu to potrzebne

Uwaga: może skupiać ją na dłużej i kierować swoją uwagą, nie rozprasza się tak szybko

Uczenie się: ma określony plan i cele, uczy się, będąc kierowane przez innych

Rozwój

Zmiany następujące pomiędzy wiekiem przedszkolnym a szkolnym i ich wpływ na uczenie się

Ograniczenia związane
z funkcjonowanie zmysłów (słuchu, wzroku)

Zachowania rówieśników

• Nie wiedzą, jak się porozumiewać z takim dzieckiem

• Same nie zaczynają rozmowy

• Nie mają wspólnego tematu do rozmowy

• Nie zapraszają do wspólnej aktywności i nie wybierają same z siebie do ćwiczeń

Reakcja dziecka

• Jestem gorszy od nich

• Nie potrafię tak się bawić, mówić., jak inne dzieci

• Nie znam, się na tym, co oni, nie rozumiem, co mówią

• Jeśli nie będę zwracał na siebie uwagi, to zostawią mnie w spokoju

• Muszę zwrócić na siebie uwagę, bo inaczej nikt mnie nie zauważy

Konsekwencje dla rozwoju

• Dziecko przyjmuje opinie innych jako najważniejsze informacje o sobie

• Mało satysfakcjonujące relacje z rówieśnikami powodują wycofywanie się i lęk

• Lęk wzmaga trudności w nawiązaniu kontaktu, co zwiększa szanse kolejnego odrzucenia, a to z kolei wzmacnia postawę wycofania się

Ograniczenia w poruszaniu się
(wózek, kule, aparaty ortopedyczne)

Zachowania rówieśników

• Nie zapraszają do zabaw ruchowych

• Nie włączają do aktywności sportowej

• Nie chcą, aby dziecko było z nimi w jednej drużynie / zespole

• Boją się, że dziecko chore może zrobić sobie albo im krzywdę

• Obwiniają niepełnosprawne dziecko
  o przegraną zespołu lub swoją

Rekcja dziecka

• Wycofywanie się

• Brak lub coraz mniej prób włączenia się do wspólnej zabawy

• Przekonanie, iż aktywność sportowa jest nie dla niego.

• Nadmierna uważność i ostrożność

• Deprecjonowanie kolegów i szukanie kontaktów poza grupa rówieśniczą

Konsekwencje dla rozwoju

• Poczucie bycia gorszym od rówieśników

• Mało okazji do sprawdzania swoich umiejętności wspólnie z innymi

• Trudności w przeżywaniu sukcesów i porażek

• Dziecko jest pozbawione wsparcia ze strony grupy i nie może swoich problemów i kłopotów odnieść do tego, co przeżywają inni

Trudności w kontaktach z rówieśnikami i ich konsekwencje dla rozwoju

---