Drobnoustroje wywołujące mastitis
Rodzaje mastitis u bydła
Interpretacja uzyskanych wyników

MIKROBIOLOGIA

Czynniki etiologiczne mastitis

# Do dnia dzisiejszego stwierdzono sto kilkadziesiąt drobnoustrojów wywołujących mastitis (bakterie, mykoplazmy, grzyby, wirusy, algi)

# Największe znaczenie mają jednak bakterie, których udział jako czynników etiologicznych w powstawaniu zapaleń gruczołu mlekowego sięga 70 - 90 % przypadków

• Bakterie najczęściej wywołujące mastitis

• Większość mastitis jest spowodowanych przez 3 rodzaje bakterii:

• Paciorkowce

• Gronkowce

• Pałeczki E.coli

Uwaga !

• Gronkowce i paciorkowce mogą wywoływać rożne formy mastitis

• Pałeczki z grupy E.coli wywołują zazwyczaj zapalenia o przebiegu ostrym lub nawet nadostrym
  

Podział drobnoustrojów

• Major pathogens

• Staphylococcus aureus

• Streptococcus agalactiae

• Streptococcus dysgalactiae

• Streptococcus uberis

• E. coli

• Arcanobacetrium pyogenes
  

• Minor pathogens

• Gronkowce koagulazoujemne

• Corynebacterium bovis

• Grzyby

• Mykoplazmy

• Inne drobnoustroje
  

Inny podział drobnoustrojów

• Bakterie zakaźne to m.in. (ATAKUJĄ W CZASIE DOJU!!!)

• Staphylococcus aureus

• Streptococcus agalactiae

• Bakterie środowiskowe to m.in.

• Streptococcus uberis

• E. coli

Główna droga wnikania drobnoustrojów to droga wstępująca!!!

Diagnostyka mikrobiologiczna

Oparta jest głównie na rutynowych badaniach mikrobiologicznych (wysiewy na podłożach i preparaty mikroskopowe) oraz testach API

Paciorkowce

• Gatunki wywołujące mastitis:

• paciorkowiec zaburzeń mleczności (Streptococcus dysgalactiae)

• paciorkowiec wymieniowy (Streptococcus uberis)

• paciorkowiec bezmleczności (Streptococcus agalactiae)

• W ostatnich latach coraz większego znaczenia nabierają paciorkowce środowiskowe (Streptococcus uberis)

• Częstym rezerwuarem paciorkowców jest zainfekowany gruczoł mlekowy - dlatego też ważnym źródłem zakażenia jest wydzielina zapalna gruczołu mlekowego

• Innym źródłem zakażenia mogą być: legowiska zwierząt, skóra wymienia a nawet pysk zwierzęcia

• Paciorkowce zasiedlają nabłonek dróg wyprowadzających mleko (kanałów mlecznych wyprowadzających oraz zatok)
  

Gronkowce

• gatunki wywołujące mastitis: Staphylococcus epidermidis, Micrococcus sp. - należące do tzw. minor pathogens , ale przede wszystkim Staphylococcus aureus - będący przedstawicielem major pathogens

• źródłem zakażenia jest zarówno środowisko zwierzęcia (ściółka, aparatura udojowa), jak również skóra, a także zakażony gruczoł mlekowy

Zapalenia gronkowcowe (mastitis staphylococcosa)

• W odróżnieniu od paciorkowców gronkowce posiadają zdolność wnikania do głębszych partii tkanki gruczołowej - zasiedlają pęcherzyki i tam ulegają namnożeniu a swój negatywny wpływ na organizm krowy realizują m.in. poprzez enzymy i toksyny
  
  

E. coli i bakterie pokrewne

Gatunki wywołujące mastitis (tzw. Colimastitis) drobnoustroje z rodziny Enterobacteriaceae - przede wszystkim E. coli rzadziej Klebsiella pneumoniae, Enterobacter aerogenes, a incydentalnie zaś inne bakterie (np. Proteus sp. Salmonella sp.)

• źródłem zakażenia jest szeroko pojęte środowisko - gdyż bakterie z grupy Coli są wszędobylskie ale do infekcji wymienia dochodzi przy zadziałaniu pewnych czynników sprzyjających

• zapalenia kliniczne - głównie o przebiegu ostrym lub nadostrym (m.in. temp. 41- 42 °C !!!)

Colimastitis

W przebiegu colimastitis bardzo gwałtownie powstają nieodwracalne zmiany w - przy zbyt późnym lub nieodpowiednim leczeniu trwała utrata mleczności w danej ćwiartce, a w przypadkach ekstremalnych nawet śmierć zwierzęcia

Arcanobacterium pyogenes

• Drobnoustrój ten jest odpowiedzialny za wystąpienie tzw. letniego zapalenia wymienia (summer mastitis)

• Omawiane zapalenie występuje od lipca do połowy września, u samic przebywających na pastwisku (także u jałówek)

• Schorzenie przebiega jako mastitis apostematosa

• źródłem zakażenia są wymiona chorych krów, przy czym dużą rolę w rozprzestrzenianiu się zarazka pełnią wektory w postaci much

• główną drogą wnikania drobnoustroju do tkanki gruczołowej wymienia nie jest droga galaktogenna (przez kanał strzykowy) ale droga przez skórę (predysponują uszkodzenia i rany)

• Przyszła mleczność krowy jest stracona
  

Mykoplazmy

• Gatunki wywołujące mastitis: Mycoplasma bovis, M. canadense, M. bovigenitalium i inne mykoplazmy

• źródła zakażenia: mykoplazmy występują w organizmie zdrowych krów, gdyż są to drobnoustroje bytujące na błonach śluzowych układu oddechowego i moczo - płciowego; ich działanie chorobotwórcze ujawnia się wtedy, gdy zaistnieją pewne okoliczności

• Istnieją podejrzenia, że u niemałego odsetka krów, u których przy mastitis nie izoluje się drobnoustrojów (zapalenia aseptyczne) czynnikami odpowiedzialnym za stan chorobowy są właśnie mykoplazmy , które nie sa izolowane ze względu na trudności diagnostyczne

Grzyby

• gatunki grzybów wywołujące mastitis: głównie drożdżaki (Candida sp.) rzadziej inne grzyby (np.

• źródłem zakażenia jest otoczenie zwierząt - a szczególnie stara zbutwiała słoma oraz spleśniałe siano, przy czym infekcjom grzybiczym sprzyja wysoka wilgotność

Zapalenia grzybicze (mastitis mycotica s. blastomycotica)

• mastitis mycotica mają niejednokrotnie związek z uprzednim dowymieniowym podawaniu antybiotyków

• mastitis mycotica należy podejrzewać w przypadku braku poprawy po dowymieniowym podawaniu antybiotyków
  

Uwagi końcowe

• Oprócz ww drobnoustrojów czynnikami etiologicznym mastitis mogą być inne patogeny - zarówno bakterie (np. z rodzaju Nocardia, Pseudomonas, Brucella, Pasteurella, Listeria, Mycobacterium czy inne) jak i wirusy (np. BHV-1), a nawet glony (algi) - z rodzaju Prothotheca - jednak ich znaczenie w wywoływaniu zapaleń gruczołu mlekowego jest mniejsze
  

RODZAJE MASTITIS i INTERPRETACJA UZYSKANYCH WYNIKÓW

Klasyfikacja i podział zapaleń wymienia

• Od kilkudziesięciu już lat istnieje wiele podziałów zapaleń gruczołu mlekowego krów, co z jednej strony świadczy o trudnościach w usystematyzowaniu objawów (głównie klinicznych) i zmian anatomopatologicznych, z drugiej zaś brak jednolitości w podziale zapaleń może utrudniać ustalanie optymalnych schematów leczenia

• Kłopoty w usystematyzowaniu schorzeń wymienia wynikają przed wszystkim z faktu występowania bardzo różnych procesów zapalnych (o bardzo zróżnicowanym przebiegu ), których natężenie zależy zarówno od charakteru czynników zakaźnych, jak i czynników środowiskowych. Istnieją również pewne nieprecyzyjne określenia, które gmatwają obiektywną interpretację. Przykładem jest funkcjonujący kiedyś dość powszechnie termin „mastitis catarrhalis
  

Podział zapaleń wymienia wg Gotzego i Diernhoffera (nieaktualny)

• Zapalenie wymienia nieżytowe (mastitis catarrhalis); jeżeli proces zapalny obejmuje przewody wyprowadzające - określane to jest jako galactophoritis

• Zapalenie wymienia miąższowe (mastitis parenchymatosa), dzielące się na następujące postacie:

• Ostre zwykłe (m. parenchymatosa acuta simplex)

• Ropowicze (m. phlegmonosa)

• Włóknikowe (m. fibrinosa)

• Miąższowe przewlekłe (m. parenchymatosa chronica) zwane także zapaleniem stwardniającym (m. indurativa)

• Ropne (m. apostematosa)

• Martwicowe (m. necrotica)

• Zgorzelinowe (m. gangrenosa)

• Zapalenie wymienia śródmiąższowe (mastitis intestitialis)
  

Podział zapaleń wymienia wg Heidricha i Renka (nieaktualny)

• Ostre nieżytowe zapalenie przewodów mlecznych i tkanki wydzielniczej wymienia (Galactophoritis et mastitis catarrhalis acuta)

• Przewlekłe nieżytowe zapalenie przewodów mlecznych i tkanki wydzielniczej wymienia (Galactophoritis et mastitis catarrhalis chronica)

• Ciężkie ostre zapalenie wymienia (M. acuta gravis)

• Przewlekłe ropne zapalenie wymienia (Mastitis apostematosa chronica)

• Nieropne śródmiąższowe zapalenie wymienia (Mastitis intestitialis non purulenta)

• Gruźlica wymienia (Mastitis tuberculosa)

• Promienicze zapalenie wymienia (Mastitis actinomycotica)

• Grzybicze zapalenie wymienia (Mastitis blastomycotica)
  

Podział zapaleń wg Gloora (nieaktualny)

• Zapalenie wymienia I-go stopnia (Mastitis simplex)

• Zapalenie wymienia II-go stopnia (Mastitis phlegmonosa)

• Zapalenie wymienia III-go stopnia (Induratio uberis)
  

Podział zapaleń wymienia wg Senzego (nieaktualny)

• Zapalenia miąższowe

• Zapalenie toksyczne wymienia

• Zapalenie gośćcowe wymienia

• Zapalenia nieżytowe

• Zapalenie alergiczne wymienia

• Zapalenie grzybicze wymienia
  

Ze względu na dość duże zróżnicowanie powyższych klasyfikacji oraz niemały subiektywizm przy interpretacji zmian klinicznych i anatomopatologicznych w praktyce przyjął się podział zapaleń i ocena stanu zdrowotnego wymion zaproponowany przez Międzynarodową Federację Mleczarską (IDF)

Nie znaczy to wcale, że jest to podział idealny - jest raczej realny. Jego realność opiera się na pewnej prostocie

Rodzaje mastitis - wg IDF

• Formy kliniczne

• Zapalenie nadostre (mastitis peracuta s. superacuta)

• Zapalenie ostre (mastitis acuta)

• Zapalenie podostre (mastitis subacuta)

• Zapalenie przewlekłe (mastitis chronica)

• Formy podkliniczne

• Zapalenie podkliniczne aspetyczne czyli bezbakteryjne - mastitis sublinica aseptica

• Zapalenie podkliniczne septyczne czyli bakteryjne - mastitis sublinica septica
  

Mastitis acuta

• Ostra postać mastitis pojawia się nagle i przebiega przy silnie wyrażonych objawach ogólnych miejscowych i ogólnych

• Stwierdza się wtedy wyraźny obrzęk (nabrzmienie), zaczerwienienie, bolesność i podwyższenie ciepłoty chorej ćwiartki (ćwiartek)

• Obserwuje się również zmiany zabarwienia i konsystencji wydzieliny gruczołowej

• Z zaburzeń ogólnych notuje się gorączkę, biegunkę, zaleganie, utratę apetytu

• W przypadkach ekstremalnych dochodzi niekiedy nawet do śmierci zwierzęcia
  

Mastitis peracuta (superacuta)

• Nadostra postać mastitis charakteryzuje się tym, że zmiany powstają gwałtownie i niejednokrotnie objawy ogólne (bardzo silnie wyrażone) poprzedzają wystąpienie lokalnych zmian w wymieniu
  

Mastitis subacuta

• Podostra postać mastitis ma stosunkowo łagodny przebieg. Nie są tutaj raczej notowane zaburzenia w ogólnym stanie zdrowia lub zaburzenia te są bardzo słabo zaznaczone

• Morfologiczne odchylenia od normy w obrębie chorej ćwiartki są raczej niewielkie - może być miernie wyrażony obrzęk, ale nie ma jeszcze zmian charakterystycznych dla postaci przewlekłej

• Notuje się obniżenie w produkcji mleka, zmiany w wyglądzie mleka (rozwodnienie, kłaczki, domieszki ropne, etc.) oraz wzrost ilości komórek somatycznych
  

Mastitis chronica

• Przewlekła postać mastitis jest zwykle zejściem stanu ostrego lub podklinicznego

• Mastitis chronica trwa od kilku dni do kilku tygodni

• Cechą charakterystyczną dla mastitis chronica - trwającego od kilku dni do kilku tygodni - jest obecność zmian przerostowych (zwłóknienia) lub zanikowych w obrębie tkanki gruczołowej

• Notuje się ponadto wzrost ilości komórek somatycznych oraz zwykle zmiany makroskopowe w mleka (wydzielinie zapalnej).

• Niejednokrotnie konsekwencją mastitis chronica jest deformacja wymienia, a także zanik tkanki gruczołowej
  

Zapalenia podkliniczne

• Są one o wiele większym problemem niż formy kliniczne.

• Stanowią one główną przyczynę ilościowych strat mleka i w zasadniczy sposób wpływają na jego zmiany w składzie mikrobiologicznym i biochemicznym

• Czynnikami etiologicznymi zapaleń podklinicznych są najczęściej gram - dodatnie ziarniaki.

• Ten rodzaj zapalenia charakteryzuje się wzrostem liczby komórek somatycznych, przy braku widocznych zmian klinicznych świadczących o toczącym się procesie zapalnym.

• Zapalenia podkliniczne mogą się utrzymywać kilka miesięcy

• Dość rzadko dochodzi do samowyleczenia, częściej natomiast forma podkliniczna może przejść w formę kliniczną
  

Rodzaje zapaleń podklinicznych

• Zapalenie podkliniczne aseptyczne (bezbakteryjne)

• badanie mikrobiologiczne daje wynik ujemny, a jedynym notowanym symptomem zapalenia jest wzrost ilości komórek somatycznych (stan taki określa się również jako zaburzenie w sekrecji)

• Zapalenie podkliniczne septyczne (bakteryjne)

• notuje się zarówno wzrost ilości komórek somatycznych jak i obecność drobnoustrojów

U W A G A !!!!

• Wzrost Lks, czyli liczby komórek somatycznych jest jedynym parametrem, który uprawnia nas do użycia słowa zapalenie - tzn. mastitis

Uwaga !!!!

• Wg szkoły wrocławskiej zapalenie podkliniczne aseptyczne jest tez określane jako zaburzenia w sekrecji

• Wg szkoły wrocławskiej przewiduje się także, aby mastitis chronica (w zależności od stopnia zwłóknienia tkanki gruczołowej) dzielić na 3 podrodzaje:

• Typu Lz

• Typu Wz

• Typu Sz

	Zmiany wyglądu mleka (wydzieliny)	Zmiany kliniczne		Wzrost liczby komórek somatycznych	Obecność drobno-ustrojów	Interpretacja - ocena danej ćwiartki
							ogólne	miejscowe
Ćwiartka 1	-	-	-	-	-	Ćwiartka zdrowa
Ćwiartka 2	-	-	-	-	+	Zakażenie utajone
Ćwiartka 3	-	-	-	+	-	Zapalenie podkliniczne aseptyczne
Ćwiartka 4	-	-	-	+	+	Zapalenie podkliniczne septyczne
Ćwiartka 5	+	-	+	+	+	Zapalenie przewlekłe
Ćwiartka 6	+	+/--	+	+	+	Zapalenie podostre
Ćwiartka 7	+	+	+	+	+	Zapalenie ostre
Ćwiartka 8	+	+ +	+	+	+	Zapalenie nadostre
Ćwiartka 9	-	-	+	-	-	Zmiany pozapalne

---