PEDIATRIA 1 14.10.2008 spisał: „Ordynator”

Prof. dr hab. Med. Janina D. Piotrowska-Jastrzębska

AUKSOLOGIA - nauka o rozwoju dzieci i młodzieży

Auksologia- nauka o rozwoju ontogenetycznym (osobniczym) człowieka i oddziaływaniach środowiska wewnętrznego i zewnętrznego na rozwijający się ustrój.

(auksein - (z greckiego) - rosnąć, rozwijać się)

Kto widzi rozwój rzeczy, uzyskuje o niej najlepsze pojęcie Heraklit Z Efezu (ok. 540-480 r. pne)

Auksologia - jest nowoczesną wielodyscyplinarną nauką, chociaż została wyodrębniona i scharakteryzowana

* w 1903 r. - Paula Godin

* następnie rozwijana przez wybitnych europejskich pediatrów: Debri, Dekrè, Lelong, Monterieff

* w Polsce Kopczyńska-Sikorska, Napoleon Wolański

• Auksologia - „przedsionek” pediatrii, takie ma znaczenie jak anatomia dla Chirurga

Prof. Marcel Lelong

Auksologia

* potwierdza, że dziecko jest jednością psychosomatyczną

* podkreśla silne związki między częścią psychiczną i somatyczną organizmu

* udowadnia tzw. Holistyczną teorię rozwoju dziecka - „całościową”

ZADANIA AUKSOLOGII

Ocena rozwoju somatycznego dziecka - diagnoza auksologiczna

* diagnoza profilaktyczna („screening”), badania przesiewowe

* indywidualna pogłębiona diagnoza rozwoju (bilanse zdrowia)

* pogłębiona kliniczna diagnoza rozwoju (auksologia kliniczna)

ROZWÓJ -najbardziej charakterystyczny przejaw życia

DEFINICJA - Rozwój osobniczy (ontogeneza) - procesy zachodzące w organizmie w ciągu całego życia.

„Kolejno po sobie następujące, ukierunkowane i nieodwracalne zmiany, które prowadzą do osiągnięcia dojrzałości biologicznej ustroju oraz zdolności do reprodukcji”

Zmiany te dotyczą zarówno cech morfologicznych jak też fizjologicznych i psychicznych.

Bez wnikliwej, wczesnej oceny rozwoju dziecka nie jest możliwa prawidłowa

Profilaktyka w pediatrii

↓

Postępowanie prewencyjne w medycynie dorosłych

WIEDZA AUKSOLOGICZNA

Wykorzystywana w działaniach:

* profilaktycznych

* diagnostycznych

* prognostycznych

* korekcyjno-rehabilitacyjnych

WSKAŹNIKI ROZWOJU

WZRASTANIE

- Powiększanie wymiarów i masy ciała (strona ilościowa rozwoju) silnie ukierunkowane genetycznie

RÓŹNICOWANIE

- morfologiczne doskonalenie narządów, kształtowanie typowych dla wieku proporcji ciała

DOJRZEWANIE

- funkcjonalne doskonalenie narządów i układów, międzynarządowa integracja w pełnosprawny organizm

OCENA PROCESÓW WZRASTANIA

WIELKOŚĆ BADANEJ CECHY

Wynik pomiarów antropometrycznych

Badania przekrojowe

TEMPO WZRASTANIA

Przyrost badanej cechy somatycznej (masa ciała, wzrost, obwód głowy itp.) w jednostce czasu (dzień, miesiąc, kwartał, rok)

RYTM WZRASTANIA

Zmiana tempa wzrastania (przyśpieszenie, zwolnienie) w przebiegu czasowym rozwoju.

Ocena tempa i rytmu wzrastania jest możliwa w badaniach długofalowych (longitudinalnych)

Krzywa rytmu wzrastania

AUKSOLOGIA - WIEK

* kalendarzowy - chronologiczny

* biologiczny - rozwojowy

* zębowy

* szkieletowo-kostny

* płciowy

MIERNIKI OCENIAJĄCE ROZWÓJ SOMATYCZNY

* POMIARY ANTROPOMETRYCZNE

Długościowe i szerokościowe opisujące rozmiary proporcji ciała

* MIERNIKI UMOŻLIWIAJĄCE OCENĘ PROCESÓW DOJRZEWANIA

Wiek kostny, zębowy, morfologiczny, płciowy

* POMIARY DOTYCZĄCE NIEKTÓRYCH SKŁADNIKÓW CIAŁA

Komponenta tłuszczowe, mięśniowa i kostna

SEKWENCJA ROZWOJU

* kolejność występowania po sobie różnych cech rozwojowych

* wszystkie fazy rozwojowe występują po sobie w stałej kolejności

* niczego w rozwoju nie można ominąć, „przeskoczyć”

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ROZWÓJ DZIECKA

* GENETYCZNE -determinanty	Wewnętrzne (endogenne)
* PARAGENETYCZNE -stymulatory
* HORMONALNE -stymulatory
* ŚRODOWISKO	Zewnętrzne (egzogenne)

CZYNNIKI GENETYCZNE

GENOTYP DZIECKA -wyposażenie, potencjał genetyczny

* zaznacza się wyraźnie w okresie postnatalnym

* wzrost współczynników korelacji między cechami rodziców i dzieci

* najbardziej stałe cechy uwarunkowane genetycznie

- kształt i wymiary ciała (wysokość) - sylwetka, proporcje

- proces dojrzewania płciowego - silna kontrola genetyczna

GENY DETERMINUJĄ

- różnicowanie komórek, tkanek i narządów

- ukierunkowanie i przebieg procesów metabolicznych

- funkcję gruczołów dokrewnych

- reakcję organizmu na czynniki środowiskowe tzw. ekosensytywność różnice zależne od płci

- charakter i przebieg procesów rozwojowych (przeciętny, zwolniony, przyspieszony)

- etapowość rozwoju

- kształt i wymiary ciała

- konstytucję psychiczną

- skłonność do określonych chorób

Casini B.Panal P. 2004

CZYNNIKI PARAGENETYCZNE

* CZYNNIKI ENDOGENNE NIEGENETYCZNE

* WŁAŚCIWOŚCI METABOLICZNE ORGANIZMU MATKI

(wiek, stan zdrowia, tryb życia, sposób odżywiania, leki, używki, kolejność ciąży itp.)

-optymalny wiek matki 26-30 r. ż.

-optymalny wiek ojca 30-35 r. ż.

Najlepiej rozwijają się dzieci od 2-4 ciąży

Wpływ czynników paragenetycznych powoduje, ze podobieństwo do matki jest zazwyczaj większe niż do ojca, bez względu na wyposażenie genetyczne (teoria programowania metabolicznego - D. Berker)

Auksology, 2004

CZYNNIKI HORMONALNE

Dla ogólnego wzrastania i rozwoju podstawowe znaczenie mają:

HORMON WZROSTU I SOMATOMEDYNY

HORMONY TARCZYCY

ANDROGENY (głównie) TESTOSTERON

ROZWÓJ - CZYNNIKI HORMONALNE

WPŁYW HORMONÓW NA ROZWÓJ ZELEŻY OD FAZY ONTOGENEZY

Okres prenatalny	Noworodek	2-latek	5-latek	8-latek	Dojrzewanie
insulina	Vit D3	GH	TSH	Vit D3	Hormony płciowe
IGF1		IGF1	T3	PTH
IGF2		IGF2	T4

CZYNNIKIROZOWJU W OKRESIE PRENATALNYM

/rysunek z książki prof. Wolańskiego/ : Genom matki, Genom ojca czynniki środowiskowe 20%. wiek matki 1% (nieczytelne)

CZYNIKI ŚRODOWISKOWE (stopień realizacji potencjału genetycznego)
BIOGEOGRAFICZNE	EKONOMICZNO-SPOŁECZNE
-klimat, pory roku szerokość geograficzna ukształtowanie terenu zasoby mineralne i wodne świat roślinny i zwierzęcy	-przynależność społeczna -wysokość zarobków rodziny = warunki mieszkaniowe poziom wykształcenia tryb życia, aktywność ruch
ŻYWIENIE

TRYB ŻYCIA - CZYNIKI NEGATYWNE

- nieprawidłowe nawyki żywieniowe

- brak aktywności ruchowej

- niewłaściwe wykorzystanie komputerów, TV otyłość, wady postawy, wady wzroku, zaburzenia rozwoju ruchowego i psychicznego, zaburzenia osobowości i zachowania

EKOSENSYWNOŚĆ -

Wrażliwość procesów rozwojowych na wpływy czynników środowiskowych (większa u płci męskiej) i wprost proporcjonalna od tempa przemian rozwojowych

OKRESY KRYTYCZNE ROZWOJU - ROZSTRZYGAJĄCE

Okresy o najwyższym tempie wzrastania (największej dynamice)

PŁODOWY

NOWORODKOWO-NIEMOWLĘCY

POKWITANIA

↓

Największa wrażliwość na wpływy czynników środowiskowych

METODY OCENY ROZWOJU FIZYCZNEGO

Wywiad i badanie fizykalne

- pomiary antropomotryczne

- porównywanie wyników z normami dla płci i wieku

- naniesienie wyników pomiarów na siatki centylowe

- ocena pozycji rozwoju danego dziecka wśród rówieśników

- wyznaczanie toru rozwojowego danej cechy

- ocena harmonijności wzrastania

- określenie wieku rozwojowego przez porównanie danej cechy do 50 centyla

METODY OCENY ROZWOJU FIZYCZNEGO

- ocena standardu odżywienia (fałdy skórno-tłuszczowe, Panderal Index, BMI) i inne modele - matematyczno-statystyczne

- ocena proporcji ciała - morfogramy

- ocena tempa wzrastania

- naniesienie przyrostów cechy na siatki tempa rozwoju

- ocena średniej rodzicielskiej dla wysokości ciała

- ocena wieku biologicznego i porównanie z chronologicznym

Normy, wzorce rozwojowe

* Biologiczne układy odniesienia

- tabele liczbowe

- wzorce graficzne

- siatki centylowe, standardowe (odchylenie standardowe)

- siatki tempa wzrastania

- morfogramy

---