H. Bee rozdział 5 „Rozwój spostrzegania i myślenia w okresie niemowlęcym”

Perspektywy teoretyczne

trzy różne sposoby patrzenia na zjawisko poznania:

• podejście psychometryczne

• skupia się na indywidualnych różnicach

• ludzie różnią się pod względem predyspozycji umysłowych, zdolności zapamiętywania, prędkości rozwiązywania problemów, umiejętności analizowania sytuacji

• inteligencja jest łączną lub ogólną zdolnością jednostki do celowego działania, myślenia racjonalnego i skutecznego radzenia sobie z otoczeniem

• założenie, że można posegregować ludzi po względem wielkości inteligencji- podstawa testów na inteligencję (skonstruowane tak, aby umożliwić mierzenie indywidualnych różnic potencjałów intelektualnych

• mankament - nie uwzględnia faktu, że inteligencja się rozwija (wraz z rozwojem dzieci myślenie staje się coraz bardziej abstrakcyjne i złożone )

• podejście do rozwoju poznawczego reprezentowane przez Jeana Piageta

• podejście psychometryczne podstawą teorii Piageta

• skupia się na rozwoju struktur poznawczych, a nie na potencjale intelektualnym.

• skupia się na wzorach rozwojowych jednakowych dla wszystkich dzieci (mniej na indywidualnych różnicach między nimi)

• dominuje w badaniach nad inteligencją dzieci

• teoria przetwarzania informacji

• uwęglenia potencjał i strukturę inteligencji

• inteligencja nie jest zdolnością ani cechą umysłu, nie jest treścią umysłową, inteligencja to przetwarzanie

Pogląd Piageta na okres sensomotoryczny

FAZA 1 „odruchy” (0-1 miesiąc życia)

inteligencja sensomotoryczna (faza stadium sensomotorycznego) :

• prymitywna forma myślenia

• dziecko zaangażowane jest w proces adaptacyjny, aby wypracować własne pojęcie otaczającego świata

• asymiluje docierające informacje do ograniczonego zestawu schematów, które posiada od urodzenia (patrzenia, słuchania, ssania, chwytania)

• dzięki swojemu doświadczeniu akomoduje te schematy

podstawowe wyznaczniki inteligencji sensomotorycznej

• dziecko przychodzi na świat wyposażone w odruchy oraz proste schematy czuciowe i ruchowe

• na początku przywiązane jest bezpośredniej rzeczywistości, reaguje na każdy bodziec

• nie zapamiętuje wydarzeń i rzeczy

• nic nie planuje, nic nie zamierza

• w ciągu pierwszych osiemnastu miesięcy życia: rozumie, że przedmioty istnieją nawet jeśli znikną, ma zdolność zapamiętywania na pewien czas przedmiotów, działań i ludzi

• nie potrafi manipulować wczesnymi obrazami umysłowymi i wspomnieniami

• nie używa symboli reprezentujących dane przedmioty i wydarzenia

• wykorzystywanie wbudowanych schematów i odruchów (np. ssanie, patrzenie)

• prymitywne schematy zaczynają się powoli zmieniać pod wpływem akomodacji

• brak naśladowania

• brak możliwości łączenia informacji

FAZA 2 „reakcje kołowe pierwotne” (1-4 miesiąc życia)

• początek koordynacji pomiędzy patrzeniem a słuchaniem, sięganiem a patrzeniem, sięganiem a ssaniem

• reakcje kołowe pierwotne - pena liczba prostych powtarzających się czynności, jakie można zaobserwować w okresie od 1-4 miesiąca, z których wszystkie dot. własnego ciała niemowlęcia

• dalsza akomodacja podstawowych schematów (dziecko bezustannie ich używa)

FAZA 3 „reakcje kołowe wtórne” (4-8 miesiąc życia)

• reakcje kołowe wtórne - pena liczba prostych powtarzających się czynności, jakie można zaobserwować w okresie od 4-8 miesiąca, które dziecko powtarza w celu wywołania reakcji na zewnątrz swojego ciała

• zawiązki pomiędzy czynnościami ciała a ich zewnętrznymi konsekwencjami są względnie automatyczne, nie wiadomo czy rozumie działanie przyczynowe

• może wystąpić imitacja tylko w obrębie schematów należących do repertuaru dziecka

• zaczyna rozumieć „pojęcie przedmiotu”

FAZA 4 „ koordynacja schematów” (8-12 miesiąc życia)

• zaczątki wyraźnego rozumienia związków przyczynowych

• wyraźne zachowania intencjonalne

• dziecko nie tylko podąża za rzeczą której pragnie, ale potrafi w tym celu połączyć dwa schematy

• naśladowanie nowych zachowań

• transfer intermodalny - przekazywanie informacji z jednego zmysłu do drugiego

FAZA 5 „reakcje kołowe trzeciego rzędu” ( 12-18 miesiąc życia)

• reakcje kołowe trzeciego rzędu- dziecko nie zadowala się jedynie powtarzaniem pierwotnych sposobów zachowań, eksperymentuje z rozmaitymi ich wariantami (inne dźwięki, grymasy twarzy, upuszczanie zabawki z różnych wysokości)

• zachowanie dziecka ma charakter celowy, eksperymentalny

• aktywne i celowe wykorzystywanie metody prób i błędów

FAZA 6 „początki reprezentacji myślowej” (18-24 miesiąc życia)

• rozwój użycia symboli w celu reprezentowania przedmiotów i wydarzeń

• dziecko rozumie, że symbol jest czymś odrębnym od przedmiotu

• imitacja wstrzymana - wymaga ona wewnętrznej reprezentacji

uczenie się i przyzwyczajanie

uwarunkowanie klasyczne

• noworodka można uwarunkować klasycznie (ok. 3,4 tygodnia życia)

• emocjonalne reakcje warunkowe mogą rozwijać się w pierwszym tygodniu (np. obecność mamy może wywoływać u dziecka dobre samopoczucie)

uwarunkowanie instrumentalne

• noworodki uczą się w wyniku warunkowania instrumentalnego

• odruch ssania, obracanie głowy spotęgowane przez wzmocnienia np. mleko, głos matki

• warunkowanie instrumentalne oznacza, że wszystkie struktury neurologiczne są obecne od narodzin

• dla wszystkich noworodków skutecznym wzmocnieniem jest głos matki

uczenie się schematyczne (koordynacja schematów)

• noworodki potrafią rozpoznawać głosy i rytm bicia serca

• od samego początku dziecko zaczyna przeorganizowywać swoje doświadczenia w oczekiwania lub „znane” kombinacje

• oczekiwania, czyi schematy powstają w wyniku wielokrotnego zetknięcia się z pewnymi sytuacjami , gdy się pojawi pomagają odróżnić dziecku znane od nieznanego

• C. Rovee-Collier : uwarunkowanie klasyczne jest odmianą koordynacji schematów

przyzwyczajanie się

• samoczynna redukcja siły i intensywności reakcji na powtarzający się bodziec

• osłabienie intensywności reakcji fizycznej na pewien powtarzający się bodziec jest bardzo ważne w życiu codziennym

• proces automatyczny

• odzwyczajanie się - gdy bodziec do którego już się przyzwyczailiśmy w jakiś sposób się zmienia, występuje ponowne pojawienie się pierwotnej siły reakcji (wyraz dostrzeżenia znacznej zmiany w bodźcu)

• zdolność do przyzwyczajania i odzwyczajania występuje w pierwotnej formie u noworodka, u dziecka dziesięciotygodniowego znacznie rozwinięta

• badania: noworodki mają prymitywne, wykorzystywane jedne po drugim pojedynczo schematy

• od najwcześniejszych dni życia mogą łączyć własne działanie z jego skutkami w otoczeniu, mają oczekiwania jakie wydarzenia można ze sobą połączyć, posiadają automatyczną umiejętność przechowywania informacji o wydarzeniach, które już miały miejsce, co jest podstawą procesów przyzwyczajania i odzwyczajania

pamięć

• zdolność przechowywania informacji

• jest częścią tworzących się u dziecka umiejętności zapamiętywania

• badania C. Rovee-Collier: warunkowanie instrumentalne, dzieci już w wieku trzech miesięcy potrafią zapamiętać określone przedmioty i własne, związane z nimi czynności (jeden przedmiot na tydzień) [ obserwacja reakcji niemowlęcia na ruchomą zabawkę nad łóżeczkiem, gdy dziecko kopało nóżką pociągało za sznurek i poruszało zabawką]

• dzieci są o wiele bardziej wyrobione pod względem poznawczym niż przypuszczał Piaget

• wraz z wiekiem zwiększa się rola procesów zapamiętywania (dziecko dwumiesięczne pamięta przez jeden dzień, trzymiesięczne tydzień, półroczne dwa tygodnie)

• przypominanie sobie we wczesnym dzieciństwie wiąże się ściśle ze specyficznym kontekstem, w którym wystąpiło pierwotne doświadczenie

• nawet pół roczne dziecko nie rozpozna bodźca, jeżeli zmienimy kontekst

wczesny rozwój percepcyjny

• w momencie urodzenia i pierwszych tygodniach życia dzieci potrafią: ustawiać ostrość wzroku, śledzić pobieżnie poruszający się przedmiot, rozróżniać podstawowe smaki, słyszeć większość wysokości tonu

odróżnianie matki od innych osób

• noworodki potrafią rozróżniać osoby za pomocą słuchu (zwłaszcza matkę od innych)

• badania DeCasper i Fifer: noworodki potrafią rozróżniać głos matki od innego głosu żeńskiego (nie potrafią odróżnić głosu ojca), wolą słuchać mowy matki; około pół roku dziecko kojarzy twarz z głosem

• noworodki potrafią wychwycić różnice pomiędzy zapachem matki a zapachem innej kobiety(niemowlęta karmione piersią)

• noworodki potrafią rozpoznać matkę za pomocą wzroku

• badania G.Walton : dzieci jedno lub dwudniowe chętniej przyglądały się twarzom matek, potrafiły rozróżnić twarz matki i wyraźnie ją preferowały (w tym okresie niemowlęta nie preferują oglądania twarzy ojca)

• do 2miesiąca życia dzieci przyglądają się obrzeżom fizjonomii twarzy (linia włosów lub podbródek)

• po tym okresie zaczynają oglądać wnętrze twarzy, zwłaszcza oczy

na co dziecko patrzy

• noworodek porusza oczami dotąd, aż natknie się na wyraźny kontrast w natężeniu światła, który sygnalizuje obrzeże jakiegoś przedmiotu

• „zasady dziecięcego patrzenia” zmieniają się ok. drugiego miesiąca życia - rozwój kory mózgowej i nabyte doświadczenie

• niemowlę porzuca strategię przyglądania się, której rolą było znajdowanie rzeczy, na rzecz strategii, której zadaniem jest identyfikowanie

doniesienia z badań: badania Langois nad upodobaniem dzieci do twarzy atrakcyjnych

• dwumiesięczne dzieci dłużej przyglądają się twarzom, które dorośli uważają za atrakcyjne

• dzieci w kontakcie z dorosłymi w atrakcyjnych lub nieatrakcyjnych maskach na twarzach pozytywniej odnosiły się, nie wycofywały, angażowały się w zabawę z obcym w atrakcyjnej masce

• dzieci chętniej bawiły się ładniejszymi lalkami

• prawdopodobieństwo, że posiadamy wrodzony szablon „poprawnych lub najbardziej pożądanych” kształtów i cech naszego gatunku (wolimy tych, którzy do niego pasują)

• twarze atrakcyjne odzwierciedlały matematyczną przeciętną ludzkich twarzy

• matki atrakcyjne wykazują dzieciom więcej uczucia i są bardziej skore do zabawy

rozróżnianie reakcji emocjonalnych

• od 2-3miesiąca dzieci reagują na stany emocjonalne i grymasy twarzy

• badania Haviland i Lelwica: gdy matka była radosna, dziecko też było radosne, gdy matka była smutna, dziecko rozglądało się, gdy matka była zła dziecko płakało

• od 5-6miesiąca dzieci reagują w różny sposób na emocje wyrażane przez twarze obcych ludzi oraz głosy mówiące różnym tonem

• proces odniesienia społecznego

• ok. 9-12 miesiąca

• dzieci korzystają z tych emocjonalnych wskazówek próbując dowiedzieć się co robić w nowej sytuacji

• najpierw patrzą na rodzica, by sprawdzić ich stan emocjonalny

• jeżeli rodzic jest zadowolony - spokój, brak lęku dziecka

• jeżeli rodzic jest zdenerwowany, przestraszony - lęk, strach dziecka

reakcja na układy graficzne i dźwiękowe

• 3,4 miesięczne dzieci dostrzegają zależności pomiędzy przedmiotami a ich cechami (gdy pokazujemy dziecku ten sam zestaw rysunków po jakimś czasie się nudzi, gdy pokażemy dziecku odwrotny wzór niemowlęta wykażą odnowione zainteresowanie - obiektem ich pierwotnego przyzwyczajenia był wzór (a nie specyficzny bodziec)

• ta sama świadomość układów nawet u jeszcze młodszych dzieci przy użyciu bodźców słuchowych

• badania DeCasper: matki czytały pod koniec ciąży konkretną bajkę, po narodzeniu dzieci nauczyły się ssać smoczek w określony sposób, aby tylko móc słuchać znanej im opowieści ( nie zwiększały intensywności ssania przy nieznanych bajkach)

• badania DeCasper: matki pod koniec ciąży recytowały wierszyk, po narodzinach częstotliwość bicia sera spadała podczas emisji nagrania znanego wierszyka

• w ostatnich tygodniach ciąży płód zwraca uwagę i rozróżnia skomplikowane układy dźwięków

transfer intermodalny

• koordynacja intermodalna - od którego momentu dziecko potrafi scalić informację z kilu zmysłów

• transfer intermodalny - od kiedy niemowlę potrafi przyswoić sobie coś za pomocą jednego zmysłu i przenieść to na inny

• Piaget: koordynacja i transfer intermodalny nie występują u dzieci poniżej pierwszego roku życia

• J. i E.Gibson: pewna integracja międzyzmysłowa, a nawet transfer pomiędzy integralnymi umiejętnościami dziecka są obecne od urodzenia (wyniki badań: transfer możliwy już w wieku miesiąca, powszechny w wieku sześciu miesięcy)

• u dzieci starszych występuje koordynacja i transfer intermodalny nie tylko pomiędzy wzrokiem i dotykiem, ale również wzrokiem i słuchem

• badania J. Pickens: dzieci dłużej przyglądały się sfilmowanemu pociągowi, którego ruch odpowiadał słyszanym odgłosom - rozumieją związek pomiędzy wzrokiem a słuchem, integracja międzyzmysłowa, złożone zdolności rozumienia zjawisk towarzyszących ruchowi

• badania: niemowlęta dłużej przyglądały się minom pasującym do emocji wyrażonych dźwiękiem (dzieci 7,8miesięczne)

• u dzieci 4,5 miesięcznych transfer i koordynacja nie występują wcale lub są zauważalne jedynie w określonych sytuacjach

rozwój pojęcia przedmiotu

• Piaget: dzieci nie pojmują podstawowych właściwości przedmiotów, które dorośli uznają za pewnik

• stałość przedmiotu- przedmioty istnieją nie tylko wtedy, kiedy z nich korzystamy, ale również poza naszymi działaniami, jakie wykonujemy

• Piaget: dzieci stopniowo nabywają pojęcia stałości przedmiotu w okresie sensomotorycznym

• pierwsze oznaki rozwoju stałości przedmiotu ok. 2 miesiąca życia , dziecko posiada częściowy schemat lub oczekiwania co do stałości pewnego przedmiotu

• faza 3( ok.6-8miesięcy): dziecko wygląda, szuka upuszczonej zabawki, rozsypanego jedzenia, poszukuje częściowo ukrytych przedmiotów , jeżeli całkowicie ukryjemy przedmiot niemowlę go nie znajdzie, nawet jeśli widziało jak je chowamy

• faza 4( 8-12 miesiąc): dzieci sięgają i szukają przedmiotów całkowicie ukrytych pod materiałem lub zasłoną, rozumieją, że przedmiot istnieje nawet jeśli go nie widać

• bardzo małe dzieci dysponują o wiele głębszym ,niż zakładał Piaget, rozumieniem cech przedmiotu i jego stałości

• badania R.Baillargeon : trzyipół- i czteromiesięczne niemowlęta wykazują oznaki stałości przedmiotu jeśli do badania wykorzystamy reakcje wzrokowe, a nie sięganie po przedmiot

• badania E.Spelke:

• reakcje małych dzieci na przedmiot nie są tak chwilowe i efemeryczne jak zakładał Piaget

• dzieci 2,3 miesięczne są świadome w dużej mierze w jaki sposób mogą poruszać się dane przedmioty, nawet kiedy są poza ich polem widzenia

• oczekują od przedmiotów, by poruszały się zgodnie z ich początkowym torem

• wyrażają zdziwienie, gdy pojawi się gdzie indziej

• mają do pewnego stopnia świadomość, że ciała stale nie mogą przechodzić przez inne ciała stałe

• dzieci podczas badania były niewzruszone sytuacją spójną, wykazywały wyraźne zainteresowanie położeniem niespójnym (przetoczona piłeczka znajdowała się po niewłaściwej stronie ścianki)

• wniosek: rozwój rozumienia obiektu jest procesem opracowania, a nie odkrywania

• noworodek lub niemowlę może posiadać znaczną świadomość przedmiotu jako rzeczy odrębnej, która podlega określonym regułom

• dzieci przychodzą na świat wyposażone w całkowicie ukształtowaną wiedzę o przedmiotach lub rozwinięta zdolność do eksperymentowania ze światem

naśladowanie

• Piaget:

• dzieci już w pierwszych miesiącach życia potrafią naśladować działania, które postrzegają jako wykonalne np. gesty rąk

• nie potrafią naśladować grymasów twarzy innych ludzi aż do fazy 4(wymaga transferu intermodalnego)

• naśladowanie jakiejkolwiek czynności, która nie należała do repertuaru umiejętności posiadanych w momencie urodzenia, nie pojawi się wcześniej niż z ukończeniem pierwszego roku życia

• imitacja odroczona- dziecko widzi jakąś czynność i naśladuje ją w późniejszym okresie, jest możliwa dopiero w fazie 6 (wymaga wykorzystania pewnego rodzaju wewnętrznej reprezentacji)

• naśladowanie ruchów ręki i innych działań na przedmiotach stopniowo poprawia się w okresie niemowlęcym

• naśladowanie czynności dwuczęściowych rozwija się dużo później (prawdopodobnie od 15 do 18miesiąca)

• potwierdzenie teorii Piageta na ten temat, dwa wyjątki: dzieci imitują grymasy twarzy w pierwszych tygodniach życia, naśladowanie odroczone pojawia się wcześniej

• badania: dziewięciomiesięczne niemowlę potrafi opóźnić naśladowanie o 24godziny, około czternastego miesiąca już dwa dni

• dzieci w tym wieku potrafią i uczą się określonych zachowań poprzez modelowanie, nawet jeżeli nie mają okazji do naśladowania ich od razu

prekursorzy języka

• dziecko wypowiada pierwsze słowo około 12miesiąca życia

postrzeganie dźwięków mowy

• dziecko nie może się nauczyć języka, zanim nie rozpocznie rozróżniać pojedynczych słów

• w pierwszym miesiącu życia dzieci rozróżniają dźwięki mowy pa i ba

• od szóstego miesiąca wyrazy dwusylabowe bada, reagują na sylabę ukrytą w ciągu innych sylab (tibati)

• do 2,3 miesiąca życia dzieci jednakowo reagują na pojedyncze dźwięki bez względu na płeć osoby je wypowiadające

• dzieci właściwie lepiej rozróżniają niektóre dźwięki niż dorośli

• do szóstego miesiąca dzieci potrafią precyzyjnie rozróżnić wszystkie kontrasty, jakie występują we wszystkich językach, nawet tych, których nie słyszą na co dzień

• około szóstego miesiąca tracą zdolność do rozróżniania par samogłosek, które nie występują w słyszanym przez nie języku

• około roku zdolność rozróżniania par niesłyszanych spółgłosek zaczyna wygasać

• badania J.Werker: dzieci w wielu sześciu miesięcy nadal potrafią z łatwością odróżnić obce spółgłoski, ale zatracały zdolność odróżniania samogłosek; dzieci 10 i 12miesięczne nie potrafiły usłyszeć wszystkich typów różnic

• dzieci tracą zdolność rozróżniania tylko tych par, które nie pojawiają się w języku słuchanym na co dzień (związane z przycinaniem synaps)

pierwsze dźwięki i gesty

• zdolność rozróżniania dźwięków nie wiąże się bezpośrednio ze zdolnościami ich produkowania

• od momentu urodzenia do ok. pierwszego miesiąca najczęstszy odgłos: płacz; oprócz tego grymaszenie, gaworzenie, oznaki zadowolenia

• w 1,2 miesiącu śmiech, głużenie samogłoskowe w rodzaju uuuu- oznaki przyjemności, charakteryzują się dużym zróżnicowaniem w tonie, wysokością

• spółgłoski pojawiają się dopiero ok. 6,7 miesiąca życia

• gaworzenie samonaśladowcze- spółgłoski często łączą się z samogłoskami, tworząc w ten sposób swego rodzaju sylaby , dzieci w tym wieku się nimi bawią często powtarzając w kółko ten sam dźwięk, stanowi ok. połowę niepłaczliwych odgłosów dziecka pomiędzy 6a 12 miesiącem życia

• dziecięce gaworzenie stopniowo nabiera intonacji języka(uczenie się melodii przed poznaniem słów)

• dzieci przez gaworzenie rozwijają dwa typy melodii, kiedy gaworzą z intonacją wzrastającą na końcu ciągu dźwięków - chęć zwrócenia uwagi, wymaga reakcji (intonacja opadająca nie ma takiego znaczenia)

• dzieci kiedy zaczynają gaworzyć produkują przy tym wszystkie rodzaje dźwięków (nawet te, które nie występują w słyszanym przez nie języku)

• około 9,10 miesiąca zaczynają ograniczać repertuar dźwięków do zestawu do jakiego mają dostęp porzucając dźwięki niesłyszane

• gaworzenie - ogniwo łańcucha procesu rozwojowego zapoczątkowanego z chwilą narodzin

doniesienia z badań: wczesny „język” gestów u dzieci głuchych rodziców

• nie słyszą języka mówionego, pozostają jednak pod działaniem języka migowego

• głuche dzieci pomiędzy 7 a 11 miesiącem życia wykazują „gaworzenie migowe”

• ok.8,9 miesiąca dzieci głuche zaczynają używać prostych gestów np. wskazywanie palcem

• ok. 12 miesiąca prezentują pierwszy znak referencyjny- znak, w którym gest określa jakiś przedmiot lub wydarzenie np. sygnalizowanie pragnienia przez ruch przypominający podnoszenie naczynia do ust

• słyszące dzieci głuchoniemych rodziców: pierwszy znak ok.8miesiąca, pierwszy znak referencyjny ok. 13miesiąca, pierwsze słowo mówione ok.13 miesiąca

• pierwsze znaki referencyjne i pierwsze mówione słowa pojawiają się w całkowicie normalnym czasie, pomimo, że dzieci niesłyszących rodziców mają stosunkowo mniej do czynienia z językiem mówionym

• dziecko jest niejako poinstruowane przez naturę, aby nauczyć się języka w jakiejkolwiek formie, mówionej lub migowej

gesty w pierwszym roku życia

• język gestów pojawia się ok. 9,10 miesiąca życia

• gesty żądające lub proszące o coś za pomocą gestów lub połączenie gestów i dźwięków

• dzieci zaczynają się interesować zabawami np. zrób pa pa

• język receptywny - zdolność dziecka do rozumienia znaczenia pojedynczych słów; pojawia się okk.9,10 miesiąca (10miesięczne dziecko rozumie ok.30 słów, 13miesięczne już ok.100)

• język receptywny zaczyna działać wcześniej niż język ekspresywny (dzieci rozumieją zanim zaczną mówić)

• pomiędzy 9 a 10miesiącem: używanie znaczących gestów, ograniczenie gaworzenia do zestawu dźwięków słyszanego języka, naśladowcze zabawy gestami, pierwsze rozumienie pojedynczych słów

pierwsze słowa

• pierwsze słowo dziecko wypowiada ok. 12,13miesiąca

• słowo- każdy dźwięk lub zbiór dźwięków konsekwentnie używany w odniesieniu do pewnego przedmiotu, działania lub cechy

• słowem może być każdy dźwięk, nie musi to być dźwięk który pasuje do słowa, jakiego używają dorośli

• początki nauki słów są wolne, wymagają wielu powtórzeń każdego słowa

• przez pierwsze pół roku używania słów dzieci mogą się ich nauczyć jedynie ok.30

• w czasie wczesnej fazy używania słów dziecko uczy się każdego słowa tylko w określonym zestawem kontekście (dziecko nie rozumie jeszcze, że słowa są symboliczne i odnoszą się do przedmiotów i wydarzeń)

• w tym okresie, dzieci często zanim użyją dwóch wyrazów w mowie łączą pojedynczy wyraz z gestem i tworzą znaczenie dwuwyrazowe

• holofraza - połączenie słów i gestów, najczęściej mamy z nią do czynienia pomiędzy 12 a 18miesiącem życia, za pomocą kombinacji gestów mowy ciała i słów przekazywane zostaja podobne do zdań treści

eksplozja nazywania

• pomiędzy 16 a 24 miesiącem życia

• gwałtowne wzbogacenie słownika, dodanie do niego nowych wyrazów

• badania Fenson: dziecko 16miesięczne- 50słów, 24miesiące - 320słów

• w tej fazie uczenie się przez dzieci nowych wyrazów nie wymaga zbyt wielu powtórzeń, są uogólniane do sytuacji

• dla większości dzieci proces ten nie jest stopniowy i równomierny, jest „wybuchem” następującym prawie dokładnie po przekroczeniu progu 50słów

• większość nowych wyrazów w słowniku stanowią nazwy przedmiotów i ludzi

• czasowniki pojawiają się później (prawdopodobnie dlatego, że określają związek między dwoma przedmiotami)

• wzorzec: rzeczownik, potem czasownik

• badania K. Nelson:

• wzorzec : rzeczownik, potem czasownik nie odnosi się do wszystkich

• niektóre dzieci używają stylu ekspresyjnego

• u nich najwcześniejsze słowa opisują raczej związki społeczne niż przedmioty

• wcześnie uczą się zaimków (ja, ty)

• używają o wiele więcej wyrazów „osobowo-społecznych” np. nie, tak, proszę

• ich słownik może zawierać niektóre związki wielowyrazowe np. kocham cię

• styl referencyjny

• wczesny słownik składa się w większości z rzeczowników

różnice indywidualne

• skala rozwoju niemowlęcia Bayleya:

• skonstruowana jak testy na inteligencję dla starszych dzieci

• zawiera kilka części o zróżnicowanej trudności

• mierzy głównie umiejętności sensomotoryczne i motoryczne (sięganie po bujające się na sznurku kółko- 3miesiace, wkładanie na żądanie kostek do kubka-9miesięcy, budowanie wieży z klocków - 17miesięcy)

• niezmiernie przydatne w identyfikowaniu niemowląt i starszych dzieci z poważnymi opóźnieniami rozwojowymi

• nie zbyt pomocne przy przewidywaniu późniejszego IQ lub osiągnięć w szkole

• pamięć rozpoznawcza - zdolność rozpoznawania, że dziecko miało już do czynienia z tą osobą lub przedmiotem

• jednym ze sposobów jej mierzenia jest test przyzwyczajenia

• prędkość z jaką następuje przyzwyczajenie/rozpoznanie mówi nam dużo o wydajności systemu percepcyjno-poznawczego i jego neurologicznych podstawach

• indywidualne różnice w prędkości przyzwyczajania się w pierwszych miesiącach życia mogą pozwolić przewidzieć późniejsze wyniki testów na inteligencje

rozwój poznawczy w okresie niemowlęcym: spojrzenie całościowe

• dziecko przychodzi na świat wyposażone we wbudowaną wiedzę o szerokim zasięgu lub wrodzone ograniczniki kierujące rozumieniem świata wokół niego

• zachowanie dzieci opisujemy jako sensomotoryczne

• przez pierwsze 18-24 miesiące dziecko przygotowuje się powoli do używania symboli