Paradygmat humanistyczny:

• Obszarem zainteresowań jest człowiek i świat jego wytworów (kultura) - historyczne ujmowanie natury człowieka;

• By poznać świat ludzki (przeżycia, emocję, sferę duchową) należy bazować na innym niż ilościowym podejściu do człowieka - podejście jakościowe;

• Celem poznania jest zrozumienie człowieka - ujawnienie sensów, zdarzeń, interpretacji;

• Istnieje wiele dróg zrozumienia, nauka nie jest jedynym źródłem wiedzy;

• Cechami rzeczywistości jest:

• Nauka nie zawsze służy postępowi - „luka ludzka” (dot. tempa zmiany świata i tego, że za nim nie nadążamy, człowiek nie umie wziąć odpowiedzialności za to co zmienił w świecie, pewnie zjawiska są nie do zatrzymania), problemy ekologiczne;

Zadania edukacji humanistycznej:

• Nauka moralności;

• Przygotowanie ludzi do budowy rzeczywistości humanistycznej;

• Uczyć wspólnego działania prowadzącego:

• ku światu bez zbrojeń i wojny;

• ku nowemu porządkowi społeczno-gospodarczemu;

• ku światowemu dialogowi w duchu tolerancji;

• ku odnowie i naprawie środowiska;

• ku wewnętrznemu odrodzeniu ludzi, zgubionych we współczesnym świecie;

• uczyć żyć godnie;

• uczyć współpracy - SYNERGIA;

• uczyć kreować siebie samego i własne życie;

• uczyć rozwiązywania konfliktów;

• kształtować poczucie tożsamości narodowej i postawy patriotycznej, rozbudowywać motywy i działania społeczne, służyć rozwojowi kraju;

SYNERGIA:

• zasada pedagogiki humanistycznej;

• wspólne działanie dające lepsze efekty;

• efekt pracy zespołowej jest wyższy niż suma efektów działań indywidualnych - nadwyżka korzyści przypadających na członka zespołu działającego wspólnie z pozostałymi osobami w porównaniu z korzyścią możliwą do uzyskania w działaniu indywidualnym (2+2=5);

• uwarunkowania przeżycia synergii:

• atmosfera pełna zaufania;

• otwartość na impulsy przekazywane przez innych i wynikające ze wspólnego celu, do którego realizacji chcemy wnieść własny wkład.

Kryteria humanizacji kształcenia szkolnego wg. W. Prokopiuka:

• otwarcie się na ucznia,

• możliwość stawiania i korygowania celów procesu kształcenia z założeniem aktywnego działania wszystkich jego podmiotów,

• jedność procesu rozwoju z przestrzenią życiową jego uczestników;

• możliwość samorealizowania się w toku kształcenia nauczycieli i uczniów;

• nauczyciele muszą posiadać wiedzę naukowo - praktyczną;

• zdolność refleksji i samorefleksji na różnych poziomach pracy pedagogicznej: indywidualnym, grupowym, zespołowym;

• jakość kształcenia stos. międzyludzkich w procesie kształcenia musi być celem, nie środkiem;

• dostrzeganie i zdolności przeciwdziałania przez nauczyciela problemom patologii rozwoju;

Nauka - uporządkowany zasób wiedzy ludzkiej o rzeczywistości przyrodniczej, społecznej i kulturowej (o zjawiskach i prawidłowościach rozwoju rzeczywistości), o sposobach badania i przekształcania rzeczywistości świata - ujęty w system należycie uzasadnionych twierdzeń i hipotez.

1. Ujęcie funkcjonalne - nauka to zorganizowany proces poznawczy prowadzący do konstruowania teorii, w sensie przedmiotowym: uprawiać naukę, tzn. obserwować, dokonywać pomiarów, definiować, itp.

2. Ujęcie przedmiotowe- nauka to zespół teorii dot. określonej dziedziny rzeczywistości i spełniających warunki, metodologiczne, co do precyzowania pojęć, uzasadniania twierdzeń. Nauka to wytwór powstały w procesie tworzenia nauki.

3. Ujęcie podmiotowe- nauka to aktywność psychofizyczna człowieka, pozwalająca mu zrozumieć siebie i świat, ludzie tworzący naukę: badacze, odkrywcy itp.

4. Ujęcie historyczno - socjologiczne - nauka to dziedzina kultury obejmująca: działalność poznawczą uczonych, wytwory tej działalności, narzędzia i środki oraz instytucje powołane do prowadzenia tej działalności, a także urządzenia do prowadzenia badań.

Formy poznania nauki:

1. Poznanie przednaukowe - rezultatem jest wiedza potoczna lub zdroworozsądkowa, a operacje myślowe do niej prowadzące nazywają się myśleniem zdroworozsądkowym.

2. Poznanie naukowe: a. filozoficzne, b. naukowe, c. techniczne.

Funkcje nauki:

1. Opisowa:

• Odpowiada na pytanie: jak jest?

• Inaczej deskryptywna.

Wyjaśniająca:

• Odpowiada na pytanie: dlaczego?

• Przewidywanie zależności między zjawiskami,

• Eksplanacyjna.

• Prognostyczna:

• Odpowiada na pytanie: jak będzie?

• Tworzenie wizji przyszłości,

• Korzysta z funkcji opisowej i wyjaśniającej.

4. Praktyczna:

• Odpowiada na pytanie: co zrobić? Jak osiągnąć cel?

• Dotyczy naszych planów przekształceń rzeczywistości.

5. Kształtowanie świadomości społecznej:

• Jaka jest relacja między rozwojem nauki a świadomości społecznej i światopoglądem człowieka?

Istota paradygmatu pozytywistycznego:

• Jedyną drogą uzyskania wartościowej wiedzy jest poznanie naukowe;

• Punktem wyjścia jest poznanie zmysłowe dostarczające poznaniu naukowemu danych sprawdzalnych, zorganizowanych i pozwalających ustalić fakty i zależności przyczynowo - zależność empiryczna;

• Nauka tworzy wiedzę najlepszą i pewną w porównaniu do innych form ludzkiego poznania;

• Wiedza naukowa jako pewna i prawdziwa- zyskuje walor aksjologiczny - staje się dobra;

• Wiedz jest pewna bo posługuje się naukowymi metodami jej gromadzenia - badanie empiryczne, szczególnie eksperyment);

• wiara w ROZUM człowieka jako postawę racjonalnego twórczego poznawania;

• poznanie naukowe jest obiektywne (formułuje powszechnie obowiązujące prawa);

• nauka zajmuje się badaniem „nagich faktów”;

• miała „ambicje” stworzenia jednej, całościowej wizji świata;

• rozum i poznanie naukowe (opis i wyjaśnianie) dają podstawy budowania lepszej wizji świata i człowieka - postępu (racjonalność techniczna);

Edukacja pozytywizmu:

Istotą tej orientacji jest wytwarzanie takiej wiedzy, która umożliwia racjonalne, tzn. skuteczne przewidywanie i projektowanie działań zmierzających do osiągnięcia określonych celów, które gwarantują opanowanie wszelkiej żywiołowości i czynienie przez to świata bardziej przewidywalnym oraz uporządkowanym. Wiedza ta pozwala w sposób pewny przewidywać zachowania ludzi.

Mity jako krytyka pozytywizmu:

Nieprzezwyciężone:

- mit demarkacyjny - zakłada, że istnieje wyraźna granica między: różnymi formami poznawczego oswajania świata (poznanie potoczne - filozoficzne - naukowe), nauką i filozofią, poszczególnymi dyscyplinami naukowymi;

- mit o zapewnieniu przez węższą specjalizację lepszego poznawczego i praktycznego oswojenia świata;

- mit o a-ideologiczności nauki;

przezwyciężone:

- mit o systemie naukowym wypracowanym w naukach formalnych i przyrodniczych jako najlepszym pod względem teoretycznym i metodologicznym;

- mit o obiektywności nauk empirycznych;

Pozytywizm:

• nauka wytwarzana przez nauki szczegółowe jest najlepsza,

• najwyżej cenione są rozwiązania najbardziej uniwersalne;

• wiedza ma umożliwić skuteczne przewidywanie i projektowanie działań;

• koncentracja na problemach epistemologicznych;

• rolą nauki jest skonstruowanie jednolitego obrazu świata;

• scjentyzm (prawdziwą i w pełni uzasadnioną wiedzę o rzeczywistości dostarczają nauki przyrodnicze);

Antypozytywizm:

• narodziny nowej humanistyki, niezależnej od dyscyplin naturalnych;

• nie da poznać się człowieka za pomocą metod tylko empirycznych;

• główny problem: zrozumienie człowieka i świata;

• rozgraniczenie nauk przyrodniczych od humanistycznych;

• źródłem poznania są nauki skupiające się na człowieku;

• sprzeciw wobec filozofii scjentystycznej;

• przełom XIX/XX wieku.

Naturalizm wobec nauki:

• wychowanie naśladujące naturę - bezpośredniość, autentyzm, swoboda, spontaniczność, prostota;

• ludzie działają z czystych pobudek wynikających ze zdrowych instynktów;

• wrażenia i uczucia oraz nauka i rozum mają równe prawa;

• przedstawiciele: J.J Roussean, H. Pestalozzi;

• człowiek stworzony przez naturę organizm egzystujący w świecie innych istot naturalnych, powiązanych relacjami;

• edukacja ma przygotować ludzi do tego, by postępowali jak dyktuje im natura;

• wczesna forma realizmu naukowego;

• aby poznać rzeczywistość należy zredukować przedmioty, do ich części składowych;

• proces uczenia się opiera się na doznaniach zmysłowych;

• źródeł wartości należy szukać w interakcjach człowieka ze środowiskiem;

• miłość własna i poczucie własnej wartości stopniowo promieniują na stosunki z innymi ludźmi;

• prawdziwe wychowanie powinno uwzględniać fazy rozwojowe i potrzeby człowieka;

• wychowawca jest osobą całkowicie zestrojoną z naturą, cierpliwą, zapewniającą swobodę działania, nie przywiązuje uwagi do książek;

• relacje między nauczycielem i uczniem są nieformalne i swobodne

• szkoła to nie oddzielna instytucja ale rozszerzenie środowiska w którym dziecko funkcjonuje;

• „szlachetny dzikus” - żył w zgodzie z naturą, był z natury dobry, niezdolny do kłamstwa, w doskonałej formie fizycznej. (Zło pochodzi z wynalazków cywilizacyjnych);

Antynaturalizm wobec edukacji:

• świat idei i pozorów ujawniony jest w opiniach, poglądach i przekonaniach ludzi;

• wartości są wieczne, absolutne, uniwersalne i niezmienne,

• opozycyjne ujmowanie kultury i natury;

• oddzielenie nauk przyrodniczych od humanistycznych;

• edukacja ma wspomagać ucznia w dążeniu do poznania idei i wartości;

• oparty na filozofii realistycznej;

• najważniejsze zasady i reguły można odkryć tylko kierując się zasadami logiki;

• w procesie kształcenia podkreślana jest funkcja adapatycjna i rekonstrukcyjna;

• wartości istnieją obiektywnie i mogą być przez człowieka poznawane;

• są z góry narzucane przedmioty, których uczeń musi się uczyć;

• nauczyciel musi posiadać wiedzę z psychologii, rozumieć ucznia, budzić w wychowankach zapał do nauki;

• nauczyciel musi mieć gruntowne wykształcenie w danej dziedzinie naukowej;

• program naukowy podzielony jest na przedmioty wg. dyscyplin naukowych;

Antynaturalizm - IDEALIZM FILOZOFICZNY:

1. teza ontologiczna - istnieje świat rzeczywisty, którym jest świat idei (wieczny, niezmienny) oraz świat pozorów ujawniany w opiniach, poglądach i przekonaniach ludzi (wynikający z doświadczeń jednostki);

2. teza epistemologiczna - umysł człowieka powinien podjąć trud rozpoznania i przybliżenia się do świata idei uniwersalnych;

3. teza aksjologiczna - wartości istnieją realnie niezależnie od preferencji i wyborów człowieka, są wieczne i absolutne;

Antynaturalizm - REALIZM FILOZOFICZNY:

1. teza ontologiczna - świat zewnętrzny dany nam w doświadczeniu istnieje realnie, niezależnie od naszych aktów poznawczych procesów dochodzących w umyśle poznającego;

2. teza epistemologiczna - świat jest poznawalny a człowiek nie ma żadnych problemów z procesami poznawania rzeczywistości. Dane zmysłowe są najlepszymi gwarantami „dobrego poznania”;

3. teza aksjologiczna - wartości istnieją obiektywnie i mogą być przez człowieka poznawane, racjonalnie oceniane wg. Zewnętrznych i obiektywnych kryteriów związanych z działaniami człowieka oraz jego opiniami i przekonaniami;

Paradygmat humanistyczny:

• Obszarem zainteresowań jest człowiek i świat jego wytworów (kultura) - historyczne ujmowanie natury człowieka;

• By poznać świat ludzki (przeżycia, emocję, sferę duchową) należy bazować na innym niż ilościowym podejściu do człowieka - podejście jakościowe;

• Celem poznania jest zrozumienie człowieka - ujawnienie sensów, zdarzeń, interpretacji;

• Istnieje wiele dróg zrozumienia, nauka nie jest jedynym źródłem wiedzy;

• Cechami rzeczywistości jest:

• Nauka nie zawsze służy postępowi - „luka ludzka” (dot. tempa zmiany świata i tego, że za nim nie nadążamy, człowiek nie umie wziąć odpowiedzialności za to co zmienił w świecie, pewnie zjawiska są nie do zatrzymania), problemy ekologiczne;

Zadania edukacji humanistycznej:

• Nauka moralności;

• Przygotowanie ludzi do budowy rzeczywistości humanistycznej;

• Uczyć wspólnego działania prowadzącego:

• ku światu bez zbrojeń i wojny;

• ku nowemu porządkowi społeczno-gospodarczemu;

• ku światowemu dialogowi w duchu tolerancji;

• ku odnowie i naprawie środowiska;

• ku wewnętrznemu odrodzeniu ludzi, zgubionych we współczesnym świecie;

• uczyć żyć godnie;

• uczyć współpracy - SYNERGIA;

• uczyć kreować siebie samego i własne życie;

• uczyć rozwiązywania konfliktów;

• kształtować poczucie tożsamości narodowej i postawy patriotycznej, rozbudowywać motywy i działania społeczne, służyć rozwojowi kraju;

SYNERGIA:

• zasada pedagogiki humanistycznej;

• wspólne działanie dające lepsze efekty;

• efekt pracy zespołowej jest wyższy niż suma efektów działań indywidualnych - nadwyżka korzyści przypadających na członka zespołu działającego wspólnie z pozostałymi osobami w porównaniu z korzyścią możliwą do uzyskania w działaniu indywidualnym (2+2=5);

• uwarunkowania przeżycia synergii:

• atmosfera pełna zaufania;

• otwartość na impulsy przekazywane przez innych i wynikające ze wspólnego celu, do którego realizacji chcemy wnieść własny wkład.

Kryteria humanizacji kształcenia szkolnego wg. W. Prokopiuka:

• otwarcie się na ucznia,

• możliwość stawiania i korygowania celów procesu kształcenia z założeniem aktywnego działania wszystkich jego podmiotów,

• jedność procesu rozwoju z przestrzenią życiową jego uczestników;

• możliwość samorealizowania się w toku kształcenia nauczycieli i uczniów;

• nauczyciele muszą posiadać wiedzę naukowo - praktyczną;

• zdolność refleksji i samorefleksji na różnych poziomach pracy pedagogicznej: indywidualnym, grupowym, zespołowym;

• jakość kształcenia stos. międzyludzkich w procesie kształcenia musi być celem, nie środkiem;

• dostrzeganie i zdolności przeciwdziałania przez nauczyciela problemom patologii rozwoju;

---