WSTĘP DO PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ

WYKŁAD I

• Osobowość autorytarna- ktoś słaby, poszukujący władzy

• Efekt wznoszenia- sympatianeutralność

• Efekt (czystej)ekspozycjiczęsto oglądany obiekt neutralny nabiera sympatii

• Miłośćproces psychiczny, który ma kilka faz

• Makropsychologiadotyczy dużych społeczności

• Sytuacje społeczne

-relacje międzyludzkie

-inni ludzie jako indywidualne jednostki

-jako członkowie grup

-jako zbiorowość

• Przedmiot psychologii społecznej:

-zachowania i procesy psychologiczne w sytuacjach społecznych

-procesy:

*spostrzeganie

*konstruowanie obrazu rzeczywistości

*komunikowanie się interpersonalne

*pamięć

*myślenie

*podejmowanie decyzji

*emocje

*konflikty

• Efekt autokinetyczny- jeśli w pomieszczeniu jest nieruchomy punkt świetlny, to nam się wydaje, że on jest w ruchu

• Pamięć jest konstrukcją

• Badania panelowe- powrót do badanej grupy badanych

• Pamięć dostosowuje się do pewnych schematów

• Efekt uniwersalny

• Konstruowanie schematów emocji

• Historia Psychologii Społecznej

-ok.100 lat temu pierwsze dokumentacje (1897)

-fakty z historii:

*okres wczesnonaukowy połowa XIXw., refleksja teoretyczna opiera się na danych empirycznych ale gromadzonych niesystematycznie (do końca I Wojny Światowej)

*Triplett: badania nad współzawodnictwem

*Le Bon: tłum (psychologia tłumu)

*Tarde: prawa imitacji (prawa naśladowania) I-wszy eksperyment 1897 (pisał o psychologii mody)

*1903:

-Ross: Social Psychology

-H.Dougall: Introduction to Social Psychology

*lata 30' USA

-Kurt Lewin: dynamika małych grup

• Typy badań:

-eksploracyjne, korelacyjne, wstępne(wstępnie rozpoznaje jakieś zależności)

-weryfikacyjne(sprawdzają hipotezy)

• Ważna cecha „naukowych wyników”: ich powtarzalność(replikowalność)

• Zależności:

-przyczynowe

-korelacyjne(współwystępowanie różnych zjawisk)

• Naukowa Psychologia Społeczna:

Psychologiczny opis, wyjaśnianie i przewidywanie procesów i zachowań społecznych wymaga:

-znajomości języka opisu psychologicznej rzeczywistości

-znajomości naukowych metod gromadzenia informacji /danych empirycznych/

• Metoda naukowa-zbiór procedur służących do zbierania i interpretowania materiału dowodowego w taki sposób, by ograniczyć źródła błędów:

-kontrola zmiennych

-powtarzalność (replikacja wyników)

• Ewolucja metod od przypadkowych obserwacji do ściśle kontrolowanych elementów

• Czy brak miłości opóźnia rozwój??

-XIIIw. Fryderyk II „Dzieci nie mogą żyć bez pieszczot, radosnych słów, czułości matek.”

-1760r. „W domu podrzutków wszystkie dzieci są osowiałe, a wiele z nich umiera ze smutku”(hiszpański duchowny)

-1915r. Lekarz z Baltimour: mimo właściwej opieki fizycznej 90% niemowląt przyjętych do sierocińca umiera w 1 roku życia.

-1942r. New York: jaki wpływ na dzieci ma zabranie ich z domu na długie leczenie w szpitaludzieci stają się apatyczne, dużo infekcji, gorączka, spadek na wadze; objawy znikają, gdy dzieci wracają do domu

-1935-1943r. M. Bibble: hospitalizowane niemowlęta charatkteryzują: biegunki, zmniejszenie napięcia mięśniowego, brak apetytu, ”dzieci cherlawe psychicznie i biologicznie”

-lata 40': 30% dzieci porzuconych umiera w 1 roku życia

-1972r. Gardner: ”badanie 6 cherlawych karłów”niski wzrost, niedowaga, opóźniony rozwój kości, wszystkie były z rodzin bez miłości

• Mechanizm fizjologicznyzwiązek między 2 strukturami mózgowymi:

Nie pobudza przysadki podwzgórze przysadka mózgowa pobudzona

Mniej snu wydziela hormon wzrostu

W ciepłym środowisku dzieci rosną do 20 cm. na rok. (średnio w całej populacji 6 cm.)

WYKŁAD II

• Zmienna zależna(wyjaśniona)-to, co chcemy wyjaśnić (skutek)

• Zmienna niezależna-to, czym wyjaśniamy (ewentualnie przyczyna)

• Mediator-proces lub stan psychiczny, pośredniczący między zmienną niezależną i zależną

• Moderator-czynnik, który współdecyduje o wystąpieniu zależności, informuje o tym, kiedy ( w jakich warunkach) zależność występuje (lub jest silniejsze/słabsze)

1)Problemy metodologiczne w Psychologii Społecznej

-człowiek bada człowieka

• Rola hipotezy badacza ( w fazie badania, realizacji, opracowań wyników)

*efekt ojcowski

*badania pt. ”pigmalion w klasie”:

Dzieci o etykiecie „zdolne” wypadały o 2/3 lepiej niż grupa o etykiecie „przeciętne”

• „ślepi badacze”- nie znają hipotez, brak efektu ojcowskiego.

-świadomość udziału w badaniach

-ukryte wymagania sytuacji eksperymentalnej, rola miejsca, gdzie prowadzi się badania

-specyficzny dobór osób badanych (ochotnicy, studenci psychologii)

• zapobieganie artefaktom

-formułowanie i sprawdzanie hipotezy konkurencyjnej

-zmniejszanie u badanych lęku przed badaniem

-stosowanie miar dyskretnych

-maskowanie eksperymentu

• problemy etyczne:

-człowiek jest często wprowadzany w błąd

-dowiaduje się o sobie nie zawsze miłych rzeczy

-może przeżywać napięcia związane z tym co robi podczas eksperymentu

• obowiązki badacza

-zapewnić osobie badanej możliwość wycofania się z badania

-unikać procedur, które powodują cierpienia i przykrości

-szukać procedur alternatywnych do wprowadzania w błąd

-dokładnie wyjaśnić cel badania (tzw.odkłamywanie)

• podstawowa reguła

-zawsze oblicz bilans strat i zysków. Warto eksperymentować tylko, gdy stawka jest ważna i może coś dać człowiekowi

-„Psycholog ma obowiązek wykorzystywać swoje umiejętności badacza dla rozwoju wiedzy, zrozumienia człowieka ale i dla polepszenia losu człowieka. Ma też obligację wobec społeczeństwa, nie tylko wobec jednostki” E.Aronson

WYKŁAD III

• perspektywa motywacyjna:

-co skłania do działania

-jakie są motywy, kiedy są uruchamiane

-perspektywa teorii uczenia się

-zachowania wyznaczone są przyszłymi doświadczeniami; są rezultatem uczenia się na podstawie doświadczeń

*doświadczenia własne

-warunkowanie klasyczne(uczenie się znaczenia pierwotnie obojętnego bodźca, który poprzedza jakiś bodziec ważny bezwarunkowo)

-warunkowanie sprawcze/instrumentalne(uczenie się znoszenia pierwotnie obojętnej reakcji, dzięki temu, że po niej poprawia się pożądany stan rzeczy, albo że unikniemy niepożądanego)

*doświadczenia cudze

• perspektywa poznawcza-to, co człowiek czuje, myśli, jak się zachowuje zależy od:

-procesów przetwarzania informacji, które doń docierają

-od tego, jak rozumie sytuację i uczestniczących w niej ludzi

-sposób interpretacji zależy od posiadanej już wiedzy i od tego jakie jej elementy (treści) są aktywizowane

• perspektywa kulturowa(społeczno-kulturowa)-człowiek-wytwór socjalizacji w konkretnej grupie społecznej, która zanurzona jest w kulturze. Jednostka utożsamia się z normami grupy; robi to, czego grupa od niej oczekuje, aby zyskać szacunek otoczenia i pozytywną samoocenę

• perspektywa ewolucjonistyczna-zachowanie, skutek przeszłości ale nie tylko jako jednostki lecz gatunku. Np. były byki przed wężami czy obcymi: efekt tego, że nasi przodkowie, którzy kiedyś doświadczali tych byków mieli większe szanse propagacji swych genów.

• Makroteorie- próbują wyjaśnić wszystko

• Teorie o małym/średnim zasięgu-próbują wyjaśnić albo 1 zjawisko albo klasę zachowań. Wpisują się w różne tradycje myślenia o człowieku(perspektywy).

• Teoria wymiany interpersonalnej C.Homansa

-Interakcja-proces wymiany nagród i kar, strat i zysków

-Większość nagród i kar pochodzi od środowiska społecznego(np. reinterpretujemy zjawiska natury na zjawiska społeczne)

-Wybierając zachowanie człowiek ponosi koszty; Gdy nie ma alternatywy-nie ma kosztów. Im bardziej atrakcyjna jest alternatywa-tym bardziej kosztowne zachowanie.

-Ludzkie zachowania zależą od poprzednich doświadczeń: Powtarzamy takie zachowania, które w przeszłości były nagradzane. Nagrody i kary otrzymywane w przeszłości uczą oczekiwania podobnych nagród i kar w przyszłości- w podobnych sytuacjach(generalizacja bodźca)

-Prawo podaży i popytu w interakcji:

*wartość zachowań, które otrzymywaliśmy od innych jest mniejsza im częściej w przeszłości to zachowanie otrzymywaliśmy.

*wartość nagrody zachowań zależy od ilości osób, od których to zachowanie otrzymujemy. Im więcejtym mniej

*uznanie ze strony określonej osoby dla kogoś, kto ma wiele alternatywnych źródeł uznania jest mniej cenne niż dla kogoś, kto nie posiada alternatywnych źródeł

-Oceniamy interakcje pod względem sprawiedliwości: zbilansowanie nagród; kosztów „wymiany”

-Gdy spostrzegamy rozkład nagród w interakcji uznajemy za niesprawiedliwymoże towrogość

• Wrogość może powstawać gdy:

-te same zachowania, które w przeszłości były nagradzanenie przynoszą nagród lub przynoszą mniejsze niż oczekujemy

-gdy inni ludzie, podobni do nas ze względu na cechy czy zachowanie „uprawniające” do nagród albo „nieupoważnione”otrzymują nagrodya my nie

-im bardziej widoczne dla jednostek, że gwałcą zasady sprawiedliwości, tym silniej reagują wrogością

• Teoria rozbieżności czynników statusu jednostki- ogół bodźców, które jednostka dostarcza sobie i innym, a które są oceniane jako lepsze lub gorsze, wyższe lub niższe. Poszczególne rodzaje tych bodźców to czynniki statusu. Czynnikiem statusu może stać się wszystko, co wyróżnia jednostkę od innej:

-cechy samej jednostki(wygląd, religia)

-cechy wynikające ze stosunku innych do niej

-cechy związane ze stosunkiem do grup, instytucji i organizacji

• Ludzie uczą się, że pewne czynniki statusu powinny występować łącznie. Rozbieżność czynników statusu oznacza, iż jednostka dostarcza sobie i innym niezgodnych bodźców i owa niezgodność jest spostrzegana.

• Im wyższy stopień rozbieżności, tym bardziej niepewny jest stan(status) jednostki.

• Rozbieżność statusu jest źródłem kar dla jednostki, a jej usunięcieźródłem nagród.

• Gdy niższych statusu nie udaje się zmienić czy podwyższyćjednostka będzie unikała osób, które reagują na rozbieżność.

• Gdy jednostka nie może zmienić swoich czynników statusumoże odrzucać system ocen, który uzasadnia ich niższy status

• Ludzie, których status jest pewny i wysoki mniejszą wagę przywiązują do zachowań, które są widocznymi symbolami ich wyższego statusu.

• Rozbieżność czynników statusu członków grupy wpływa na układ stosunków w grupie. Im więcej członków grupy reprezentuje zestaw czynników statusu rozbieżny z oczekiwaniami innych, tym większy będzie między nimi stopień wzajemnej niechęci.

WYKŁAD IV

• Teoria wymiany interpersonalnej(interakcji) Homansa:

• Poparcie empiryczne m.in. eksperyment Schachtera (kluby dyskusyjne)

• Teoria rozbieżności czynników statusu (Homans, Lenski)

• Teorie społecznego uczenia się

Pytania:

-Jak zmienne środowiskowe (okoliczności wzmacniające) kontrolują zachowanie?

-Jaka jest waga wyuczonych wzorców społecznie wyuczonych poprzez obserwacje innych i otrzymywane wzmocnienia społeczne??

Czyli: waga procesów uczenia się i ich rezultatów ; waga procesów poznawczych

• Teoria społecznego uczenia się Alberta Boundury:

-Ludzie nie są ani igraszką ani bezradnymi pionkami sterowanymi przez środowisko.

-Specyficznie ludzki charakter procesów poznawczych przy nabywaniu i podtrzymywaniu wzorców zachowania; potrafimy manipulować symbolami i myśleć....

TWIERDZENIA BOUNDUR'A:

• Uczymy się nie tylko na własnych doświadczeniach ale i poprzez obserwacje, ale nie mechaniczne (jeśli obserwowane zachowanie podlega karze-uczymy się go ale nie wykonujemy)

• Jesteśmy zdolni do samoregulacji

• Poczucie własnej skuteczności (self-efficacy)= przekonanie, że poradzę sobie z konkretną sytuacją. Wpływa na:

-spostrzeganie

-motywację

-poziom wykonania

• Źródła self-efficacy:

-rzeczywiste dokonania

-doświadczenia zastępcze ( nasze obserwacje innych)

-perswazja społeczna i autoperswazja

-spostrzeganie własnego pobudzenia towarzyszącego myślom o zadaniu lub o podejmowaniu go. Np. lęk sugeruje słabe oczekiwanie skuteczności; podniecenie-oczekiwanie sukcesu

• Poznawcza teoria społecznego uczenia się Waltera Mischela:

To jak reagujemy na specyficzne oddziaływania środowiska zależy od:

-kompetencji

-strategii kodowania(sytuacji)- człowiek może kształtować sobie sam obraz sytuacji, w której się znajduje

-oczekiwań, przewidywań

-wartości osobistych

-systemów samoregulacji i planów(wypracowanych reguł ustalania celów, oceny własnej efektywności)

Zmienne te („osobowościowe”) mają największy wpływ na zachowanie, gdy sygnały sytuacyjne są słabe, wieloznaczne. Kiedy sytuacje są jasneindywidualna zmienność reakcji jest mniejsza

• Podejście psychoanalityczne

-podkreślenie znaczenia nieświadomej, dynamicznej sfery intrapsychicznej, ruchu sił psychicznych w umyśle

-założenie, iż zachowania dorosłych są zależne przede wszystkim od doświadczeń we wczesnym dzieciństwie

-pogląd, iż rozwój psychiczny dokonuje się w określonych etapach, podczas których zachodzą przewidywalne zjawiska psychiczne, które powinny doprowadzić do rozwiązania pewnych nieświadomych problemów i kryzysów

-skoncentrowanie na fantazjach i symbolicznym znaczeniu nadawanym nieświadomie przez nasz umysł przezywanym faktom, czyli uznanie rzeczywistości psychicznej za główną motywację zachoań

-opieranie się na metodach subiektywnych

• Psychoanaliza: teoria osobowości i metoda terapii opracowana przez Z.Freuda:

-struktura osobowości :

-id.: impulsy seksualne i agresywne; zasada przyjemności, redukowania napięcia, unikania bólu

-ego.: kieruje się zasadą rozsądku i samokontroli; poszukuje społecznie akceptowanego ujścia dla energii, instynktów

-superego.: reprezentuje moralność, głos autorytetu, społeczeństwa; ideał ego, normy moralne i społeczne

• Mechanizmy obronne:

Strategie stosowane przez ego w celu zapobiegania lub łagodzenia lęku wywołanego wewnętrznymi konfliktami; Cechy wspólne: odrzucają lub przekształcają rzeczywistość oraz działają nieświadomie;

-WYPARCIE: niedopuszczanie do świadomości niepokojących myśli, wspomnień lub emocji

-PROJEKCJA: przypisywanie komuś innemu własnych nieakceptowanych lub niepokojących uczuć lub cech. Obiektem projekcji staje się zwykle kozioł ofiarny: bezbronna osoba lub grupa, oskarżona o jednostki, które czują się niepewne lub zagrożone

-REAKCJA UPOZOROWANA: nieświadome uczucie, które budzi w nas niepokój, w świadomości zostaje przekształcone w jego przeciwieństwo

-REGRESJA: cofnięcie się czy zafiksowanie na wcześniejszej fazie rozwoju, powrót do wcześniejszego, mniej dojrzałego sposobu funkcjonowania pod wpływem lęku czy frustracji

ZAPRZECZANIE: nieprzyznawanie, iż zdarzyło się coś nieprzyjemnego lub że doświadczamy „zakazanych” uczuć (np. gniewu)

-INTELEKTUALIZACJA: nieświadome kontrolowanie emocji i impulsów przez ich silne uzależnienie od racjonalnych czy filozoficznych wyjaśnień („ nie boję się starzenia, bo taki jest los każdego”)

-SUBLIMACJA: kreowanie emocji i uczuć w kierunku takich obiektów czy sfer życia akceptowanych społecznie

-RACJONALIZACJA: nieadekwatne wyjaśnianie swoich stanów psychicznych i ich przyczyn np. ”kwaśne winogrona” „słodka cytryna”

• Podejście psychoanalityczne w psychologii społecznej :

Współczesne ujęcie teorii związków z obiektem:

Melanie Klein i Ronald Fairbairn:

-Krytyka poglądów Freuda, wg którego przywiązanie matki do dziecka jest wyłącznie efektem zaspokajania oralnych potrzeb dziecka

-Dwa pierwsze lata życia są najważniejsze dla rozwoju osobowości; rola matki jest istotna dla tworzenia prototypu więzi, a nie tylko jako fizycznej opiekunki (Horner, 1991); opiekuńcza, łagodna lub gwałtowana, odrzucająca matka- tworzy schemat poznawczy innych ludzi; Inni ludzie są dla nas ważni jako źródło więzi, dlatego głównym problemem życia (napięciem dynamicznym) jest ulegająca ciągłym wahaniom równowaga między niezależnością a związkiem z innymi.

-Tożsamość męska jest bardziej niepewna i chwiejna niż kobieca (inaczej niż u Freuda). Dzieci obu płci najpierw identyfikują się z matką; Chłopcy jeśli chcą rozwinąć męską tożsamość muszą zerwać z matką; To matka skłania syna do niezależności i odrębności; Dlatego mężczyźni tworzą silniejsze granice między sobą a innymi ludźmi; W dorosłym życiu mają problemy z nawiązywaniem bliskich kontaktów (Gilligan, 1982), natomiast kobiety- ze zwiększeniem własnej niezależności i autonomii, potwierdzeniem swoich talentów, nie poddawaniem się instrumentalnemu traktowaniu w bliskich związkach; Przyczyną lęków mężczyzn przed intymnością czy utratą męskości- czyli lęk przed rozpoznaniem faktu zależności

• Abraham Maslow:

Psychodynamiczna teoria hierarchii potrzeb:

-człowieka motywują wewnętrzne siły, często nieświadome konflikty; zmiana możliwa dzięki głębokiej psychoterapii

-są dwa rodzaje potrzeb:

-niedoboru: działają wg zasady homeostazy

-wzrostu: „apetyt rośnie w miarę jedzenia”

-potrzeby ułożone są hierarchicznie: wyższe pojawiają się po zaspokojeniu niższych (bardziej podstawowych)

-zdrowie psychiczne: to zaspokojenie wszystkich podstawowych potrzeb człowieka (potrzeby fizjologiczne, potrzeby bezpieczeństwa, przynależności, miłości, szacunku, samorealizacji, transcendencji)

Odstępstwa od hierarchii:

-szacunek ważniejszy niż miłość-trwała utrata potrzeby miłości;

-twórczość ważniejsza

-niedocenianie potrzeb trwale zaspokajanych

WYKŁAD V

Słowa kluczowe:

-cechy centralne

-UTO

-generalizacja metaforyczna

-język i kultura UTO

Badacze:

-Asch, Kelley

-Lau, Hoffman

-Dion, Berscheid

• Mechanizmy związku:

-atrakcyjność fizyczna

-pozytywne cechy „duchowe”

-szczęście

-lepsze stopnie w szkole

-lepsze traktowanie

-lepsze zarobki

• Złudzenie „piękne jest dobre” (Dion, Berscheid, Walsder)

• Efekt aureoli: fizyczna atrakcyjność jest przyjemna „promieniuje” dając zawężone oceny (Anderson)

• Stereotyp

Eagly (1991) : metaanaliza 76 ważnych badań: efekt urody wpływa na ocenę umiejętności społecznych i ogólną ocenę większy niż na ocenę zdolności intelektualnych

• Twarz-źródło informacji

-Widziana jest w każdej sytuacji społecznej: jest łatwo dostępna

-Badania pokazują dużą stałość ekspresji twarzy w procesie ewolucji. Obserwując mimikę widzimy to, co ukształtowała natura, a nie tylko to, co chce pokazać człowiek i co chce zobaczyć obserwator.

-Badania pokazują relatywną stałość struktury twarzy, sposobu ekspresji danej osoby. Specyfika „osobnicza” ekspresji.

• Kiedy „działa” twarz:

-w zupełnie innych informacjach z zachowań, informacjach werbalnych. Im bardziej niejednoznaczne, inne dane-tym większa rola twarzy.

• Korzystamy z twarzy nie koniecznie świadomie, nie możemy ignorować informacji „z twarzy”- nawet przy podejmowaniu decyzji profesjonalnych.

• Czy trafnie „odczytujemy” twarz: (Bad Hassina, Trope): określenie zawodu na podstawie fotografii twarzy

• Trafność ekologiczna

-Im większa pewność tym więcej błędów.

-WNIOSEK:

Twarze dostarczają błędnych wskazówek, na których opieramy sądy o ludziach. Ale ponieważ wskazówki te są bardzo wyraziste i bardzo łatwo dostępne- z dużą pewnością stwierdzamy, że „czytamy” je poprawnie.

• Wskazówki peryferyczne

• Nastawienie/postawa na słuchanie

• Strategie:

STRATEGIA I

Zmienna zależna- kompetentność, wiarygodność, życzliwość w stosunku do odbiorców. Czy taki nadawca jest w stanie zmienić zachowanie odbiorców, bardziej niż nadawca, który nie posiada tych cech i nie moduluje głosu.

STRATEGIA II

Naiwnych badanych prosi się aby sami powiedzieli tekst tak, aby być wiarygodnym lub nie. Parawerbalne elementy.

Godni zaufania mówili płynnie, robili krótkie pauzy

STRATEGIA III

Nagrywanie tego, co się dzieje w prawdziwych grupach dyskusyjnych.

Zmienna zależna- realny wpływ na wyniki dyskusji

Wniosek:

Manieryzmy językowe wpływają na ocenę roli osoby w grupie i podwyższają jej pozycję.

• Spostrzeganie emocji

-Psycholodzy częściej badają emocje negatywne: Carlson 2x więcej miejsca w 175 podręcznikach

• Jak spostrzegamy emocje u innych:

-sygnały behawioralne

-mimika twarzy

-deklaracje słowne

• Jak spostrzegamy własne emocje:

-Teoria Jamesa i Langego: Emocja jest odczuciem zmian w organizmie, produktem pobudzenia fizjologicznego: „Jestem smutny, bo płaczę”

-Krytyka przez Cannona (1929):

-różnym emocjom towarzyszy ten sam stan narządów wewnętrznych

-narządy wewnętrzne są zbyt mało wrażliwe aby ich zmiany były zauważane i wykorzystywane jako sygnały

-zmiany są zbyt wolne

• Dwuczynnikowa teoria emocji (Schachter, Singer 1962)

Emocja jest określana przez:

-uświadomienie pobudzenia fizjologicznego

-poznawczą ocenę, wyjaśnienie tego stanu pobudzenia

• Eksperyment:

Obiekty badane są informowane, że mają testować nowy lek wpływający na wzrok.

Grupa kontrolna- placebo

Grupa eksperymentalna- adrenalina:

-przyspiesza bicie serca

-zwiększa tempo oddechu

-drżenie

-napływ krwi do twarzy

E1: „adreno-poinformowana” ( o ubocznych efektach)

E2: „adreno-nieinformowana”

E3: błędne poinformowanie (że odczują swędzenie, bóle głowy)

CZYLI:E2+E3 nie mają wyjaśnienia swego stanu;

HIPOTEZA:będą go szukać w aktualnym otoczeniu

MANIPULACJA II: w poczekalni spotykają innego rzekomego badanego ( wzbudzonego, euforycznego lub zdenerwowanego i gniewnego)

E2+E3 podatni na wpływy

Zjawisko projekcji- rzutowanie własnych emocji na to, co widzimy na zdjęciu

WYKŁAD VI

Czy zainteresowanie seksualne może być wywołane w laboratorium, gdy umożliwi się interpretację stanu osoby badanej w kategoriach seksualnych??

• Badanie Stuarta Valinsa: Czy dla uczuć natury seksualnej wystarczy samo przekonanie (nawet mylne), że jest się pobudzonym??

-procedura: zdjęcia z „Playboya” + słuchanie wzmocnionego odgłosu bicia serca (rzekomo własnego)

• Co uniwersalne, co kultowe w percepcji emocji??

1)Podstawowe emocje przenoszone są uniwersalnie, wszyscy ludzie wszędzie wyrażają (lub kodują) te emocje w ten sam sposób; wszyscy potrafią je zinterpretować (odkodować); Darwin (1872): niewerbalne formy komunikowania emocji (przez ekspozycję mimiczną) są „gatunkowo specyficzne”.

• Testowanie hipotezy Darwina : badania P. Ekmana i W. Friesena (Nowa Gwinea-odczytywanie emocji przez członków niepiśmiennego plemienia Fore)

-materiał bodźcowy: fotografue Amerykanów i Amerykanek + opowiadanie wydarzeń z emocjonalnym kontekstem.

-zadanie osoby badanej: dopasowanie fotografii (mimiki) do opowiadania = ekspresja własna

-wyniki: Fore byli równie dokładni w percepcji, jak ludzie z kultury zachodniej (6 emocji: gniew, szczęście, zaskoczenie, strach, niesmak, smutek)

2)Reguły ujawniania: określają jakie zachowania niewerbalne nadają się do ujawniania-są kulturowo specyficzne

3)Emblematy- niewerbalne gesty, dobrze zdefiniowane w danej kulturze

np. OK, V,- zwykle mają słowne odpowiedniki

• Rola kolejności odbieranych informacji.

Efekt pierwszeństwa: badanie Ascha- trudność pogodzenia dwóch sprzecznych zestawów informacji (inteligentny, pracowity, impulsywny) + (krytyczny, uparty, zazdrosny); najczęściej badani opisywali osobę tak jak na podstawie pierwszego zestawu informacji.

-Interpretacja: informacje odebrane jako pierwsze wyznaczają kierunek spostrzegania danej osoby, do którego później asymilowane są wszystkie inne informacje, pierwsze wrażenie dlatego potwierdza się później , bo blokuje spostrzeganie niezgodnych z nim danych.

• Wartość (+ -) spostrzeganego człowieka a spójność jego reprezentacji (Lewicka 1978) : Efekt Polyanny

-Nowe informacje rozbieżne z pierwotną oceną są w większym stopniu uwzględniane w obronie osoby pierwotnie ocenianej negatywnie niż osoby pierwotnie ocenianej pozytywnie.

-Bez względu na rodzaj otrzymywanej informacji osoby oceniane negatywnie są charakteryzowane bardziej ambiwalentnie niż osoby oceniane pozytywnie.

-Efekt Polyanny- tendencja do spostrzegania danej rzeczy w sposób jednoznacznie pozytywny niż jednoznacznie negatywny.

• Wyjaśnienia asymetrii (obiekty pozytywne- bardziej spójne obrazy (reprezentacje) niż obrazy obiektów negatywnych)

1)Hipoteza czujności Bieriego (1971): obiekty negatywne są zagrażające, lepsze ich poznanie jest ważniejsze niż obiektów pozytywnych

wątpliwości: przy silnym pobudzeniu emocjonalnym człowiek nie jest w stanie budować złożonych reprezentacji obiektów negatywnych, albo-jeżeli może zrywa kontakty z obiektem negatywnym

2)Hipoteza Crocketta; bardziej złożone są reprezentacje obiektów, z którymi mamy więcej kontaktów; obrazy osób pozytywnych mogą więc być bardziej rozbudowane i mniej spójne.

3)Hipoteza psycholingwistyczna: Peabody (1970): wieksza spójność obrazów osób pozytywnych niż negatywnych wynika ze struktury języka: używamy konstruktów językowych - wymiarów, których bieguny opisują dwie autonomiczne, skrajne cechy osobowości; kategorie środkowe tych wymiarów są opisywane przez inne cechy, podobne do begunowych ale mniej skrajne. Np.: naiwny- ufny- krytyczny-krytykancki znaczeniowo przeciwstawne; przypisując osobie spostrzegającej cechy z obu połówek-zwłaszcza skrajne- otrzymalibyśmy niespójny obraz. Jeżeli nasze pierwsze wrażenie jest negatywne: „naiwny” to raczej dodamy „ufny” czy „krytyczny”

• Moralność, sprawność alternatywne kategorie interpretacji zachowania

-opisywanie siebie: częściej w kategoriach sprawnościowych

innychw kategoriach moralnościowych

-inny przebieg procesu integrowania informacjii

moralności-decydują o znaku oceny globalnej

sprawności

Ważniejsza: negatywna informacja moralna; pozytywna-sprawnościowa

• Eksperyment Peak (1958)-materiał: fotografie osób

-jeżeli dwie osoby podobają się nam w jednakowy sposób, to każda z nich będzie podobać się bardziej, gdy będziemy widywać je razem

-jeżeli jedna z osób podoba się nam trochę bardziej, a druga trochę mniej.....(zabrała kartkę)

• Efekt Równoczesnego Spostrzegania:

-wzmocnienie początkowego sądu

-wyrównanie sądu

-kontrast

• Stan emocjonalny podmiotu a percepcja (Murray, Reykowski, Frączek):

-efekt projekcji

-słaby efekt negatywny

-pośredniczy stopień znajomości osoby spostrzeganej

-kierunek przesunięć- nie jest jednolity

• Materiał używany w badaniach nad trafnością:

-listy przymiotnikowe

-opisy zachowania

-filmy

-obserwacja realnych zachowań

-wytwory „osoby bodźcowej”

• Opisy „osoby bodźcowej” przez osobę badaną:

-na liście przymiotników

-swobodne charakterystyki

-przewidywanie wyników w listach

-przypisywanie wytworów

-sortowanie cech

WYKŁAD VII

Teoria autoobiektyfikacji (Fredrikson i Roberts)-uprzedmiotowienie własnego JA.

Dwuwymiarowy model spostrzegania społecznego:

• Nurt badań w psychologii społecznej poświęcony sposobom przetwarzania i wykorzystywania informacji dopływających ze świata społecznego.

Pogranicze psychologii społecznej i poznawczej.

• Poznanie społeczne- główne pytania

-informacje „na wyjściu”

-w jaki sposób ludzie myślą o sobie samych, innych ludziach i relacjach społecznych

• Niejednorodność postaw interpersonalnych

-Klasyczne koncepcje postaw interpersonalnych

-Heider (1958)- pisał, iż ludzie mają złożona osobowość, jesteśmy złożeni poznawczo

*dobry-zły intelektualnie

*dobry-zły społecznie (no. Uczynnywrażliwy na potrzeby innych)

-Reeder (1958), Peeters (1992), Wojciszke (1993,1994,1997)- sprawność i moralność

2 wymiary oceniania:

-wymiar moralny: identyfikowanie intencji i celów osoby spostrzeganej

-wymiar sprawnościowy: identyfikowanie......

*cechy moralne (uczciwy, sprawiedliwy, szczery, dobry, lojalny, prawdomówny)

*cechy sprawnościowe: (skuteczny, inteligentny, energiczny, bystry, zdolny, logiczny)

Charakterystyka wymiarów:

-Cechy moralne- korzystne dla obserwatora (biorcy) (czyli pożądane u innych); spostrzegane jako podlegające większej kontroli (intencji), wzbudzające większe emocje.

-Cechy sprawnościowe: korzystne dla aktora (sprawcy) (czyli pożądane u siebie); spostrzegane jako podlegające mniejszej kontroli (zdolności)

-Nawet gdy obie interpretacje są możliwe do zrealizowania w podobnym stopniu.....

Rola w spostrzeganiu

Ogólne wrażenie/ocena

Od czego zależy ocena innych :

-zależy w większym stopniu od spostrzeganych u tych osób cech moralnych

-dla obserwatora ważniejsza jest intencja, którą kieruje się aktor

-a cechy i zachowania moralne są spostrzegane jako podlegające większej kontroli

-w sytuacjach, w których kompetencje osoby spostrzeganej odgrywają większą rolę (np. rozmowa o pracę) wywierają one większy wpływ na ogólną ocenę tej osoby.

A od czego zależy samoocena?:

-wiąże się przede wszystkim ze spostrzeganiem własnych cech sprawnościowych

-prawie wcale nie zależy od cech moralnych

Diagnostyczność cech:

-Cechy moralne: za bardziej diagnostyczne-cechy negatywne

-Cechy sprawnościowe: za bardziej diagnostyczne-cechy pozytywne

-Tendencyjne spostrzeganie osób, o których posiadamy niespójne informacje

*Cechy moralne-asymetria negatywna

*Cechy sprawnościowe-asymetria pozytywna

WYKŁAD VIII

1)Rodzaje trafności

-Powierzchniowa (elewacyjna): preferencja używania tego samego zakresu skali czy podobnych określeń

-Trafna percepcja jednej cechy: zróżnicowane posługiwanie się zakresem skali

-Stereotypowa: na podstawie przynależności do pewnej kategorii

-Różnicowa: trafne spostrzeganie różnych cech tej samej osoby

(człowiek nie ulega efektowi diabelskiemu, Polyanny- wskaźnik tej trafności)

2)Co obniża trafność percepcji:

-kłopoty z samym sobą

-silne emocje: „kibice” zniekształcają obraz gry swojej drużyny (eksperyment Hastorfa i Comtila)

Jeśli schematy są podważoneczłowiek zaczyna myśleć racjonalnie

-bliska znajomość (Newcomb-robi eksperymenty naturalne)

-przez 3 tyg.wzrost

-po 15 tyg.spadek

*efekt skrzywienia zawodowego

3)Reprezentacja umysłowa (poznawcza)-wynik procesu spostrzegania i przetwarzania informacji, sieć schematów i skryptów, subiektywna wiedza o świecie (uproszczone, subiektywne)

*Reprezentacje:

-schematowe

-skryptowe

4)Formy reprezentacji poznawczej:

-Epizody: reprezentacje określonych w czasie, przestrzeni doświadczanych przez nas zdarzeń

-Schematy: reprezentacje wyabstrahowane z kontekstu czasowo-przestrzennego

Schematy zawierają:

1-typowe cechy jakiegoś fragmentu rzeczywistości

2-typowy układ relacji między nimi

3-zakres dopuszczalnych transformacji

1+2+3=rdzeń/prototyp

5)Reprezentacja atrybucyjna i skryptowa:

Skrypty-reprezentacja zdarzeń

-sceny

-aktorzy (role)

-warunki uruchamiania skryptu

-rezultaty

Służą do rozumienia zdarzeń znanych i powtarzających się ;

Skrypty nadają się do opisu tylko tych zdarzeń, które są znane.

Wybór schematu (skryptu) zależy od jego dostępności

-stopnia utrwalenia, siły

-torowania (preming) przez zdarzenia

6)Schematy-wzorce, struktury poznawcze organizujące wiedzę o świecie

Wpływają na to, co:

-zauważamy (odbiór)

-o czym myślimy

-jak oceniamy

-co pamiętamy

-co sobie przypominamy

7)Wyniki badań nad rolą schematu:

-W procesach porównania i oceniania ludzi przyjmują za punkt odniesienia obiekt najbardziej typowy

-Ludzie przeceniają częstość występowania egzemplarzy typowych; niedoceniają częstości występowania obiektów nietypowych.

-Istnieje związek typowości egzemplarza z emocjami podmiotu

WYKŁAD IX

Wyjaśnienie potoczne zdarzeń

1)Wyjaśnienie w psychologii

1. Podejście atrybucyjne- dążenie do uchwycenia stałości; stałość wyjaśniana przez cechy; krytyka: „cechy” korelują z innymi cechami, rzadko z zachowaniem

2. Podejście sytuacjonistyczne (Mischel)- zachowanie jest wyznaczone przez sytuacje; stałość zachowań wynika z:

-stałości czynników wzmacniających (nagradzających/karzących dane zachowanie)

-stałości czynników wywołujących

2)Dwa nurty badań nad atrybucją:

-teorie atrybucji (attribution theories)- teorie, próbujące pokazać jak ludzie szukają przyczyn

-teorie atrybucyjne (attributional theories)- co wynika dla kogoś w danej sytuacji

3)Założenia teorii (Heider) przyczynowości psychologicznej

-adekwatne rozumienie ludzi opiera się na tym, jak oni widzą świat społeczny

-ludzie pragną przewidywać i kontrolować swój świat społeczny

-ludzie poszukują stałości mimo zmienności spostrzeganego świata (środowiska)- podobnie jak przy percepcji przedmiotów

4)Model Heidera (sumacyjny)

Efekt=f (siła środowiskowa + siła osobowa)

Siła osobowa:

-zdolności

-motywacja

-intencje

-wysiłek

-siła środowiskowa lub osobowa mogą samodzielnie określać efekt

-druga siła może działać w tym samym kierunku, co pierwsza

-druga siła może działać w przeciwnym kierunku niż pierwsza

5)Rodzaje przyczyn

6)Podstawowy błąd atrybucji

Skłonność do wyjaśniania cudzych zachowań czynnikami wewnętrznymi, niedocenianie roli sytuacji

(Ross, 1977)

a)Powody podstawowego błędu atrybucji (wg Lee Rossa)

-Informacja: obserwator może nie znać realiów społecznych w danej sytuacji (norm, relacji władzy)

-Ideologia: ludzie skłonni są akceptować osobistą doktrynę odpowiedzialności za działanie jednostek

-Percepcja: dla obserwatorów osoby działające są figurą wyróżniającą się z sytuacji

-Język: języki zachodnie zawierają więcej terminów do opisywania osobowości niż sytuacji

7)ODPOWIEDNIOŚĆ-zachowania są odpowiednie do atrybucji (Jouls, Daniels, 1965)

a)Poziom akceptacji społecznej

b)Zgodność/niezgodność z rolą

c)Osobiste zaangażowanie obserwatora w działanie/efekty działań aktora

d)Personalizm-odniesienie powodów działania aktora do obserwacji obserwatora

e)Unikalność-niezwykłość efektów

f)Liczba efektów nie wspólnych dla działania wybranego i odrzuconego/im mniej tym zachowanie bardziej.....

Aktor-ktoś, kto wykonuje proces atrybucji/ktoś, kto działa, koncentruje się na sytuacji

8)Model H.Kelleya: szukanie współzmienności

obserwator systematycznie sprawdza jak zmienia się jego reakcja (sąd, emocje), gdy zmienia się:

-rodzaj bodźców

-kontekst i czas (w jakim się pojawiają)

-reakcje osób, które także odbierają ten sam bodziec (konsensus społeczny)

9)Przyczynę własnych reakcji przypisujemy „bodźcowi”, gdy:

a)

-nasza reakcja jest wybiórcza

-występuje konsekwentnie w różnych kontekstach

-jest zgodna z reakcjami innych osób (konsensus)

b)Błędy atrybucji

-Błąd kontekstu (zła lokalizacja na wymiarze czasu lub miejsca)

-Pluralistyczna ignorancja, fałszywy konsensus (złe przypisywanie postaw, zachowań)

10)

a)Konsensus społeczny-percepcja podzielania naszych sądów przez innych; nadaje tym sądom (w przekonaniu ludzi) charakter twierdzeń o obiektywnej rzeczywistości, dostarcza społęcznego dowodu ich prawdziwości (słuszności) (Festinger, 1954; Kelley, 1967; Kofta, 2001; Skarżyńska, 2001)

b)Fałszywy konsensus społeczny-zwykle spostrzegany konsensus jest wyższy niż rzeczywisty

-ponieważ dążymy do redukcji niepewności własnych sądów i nadania im statusu „wiedzy obiektywnej”

-identyfikacja z grupą własną (zwłaszcza) prowadzi do przeceniania powszechności przekonań składających się na światopogląd grupy

-wielkość grupy w małych mocna (trafniej ocenić zgodność)

11)Perspektywa aktor/obserwator (Jones, Nisbett)

a)Mechanizmy różnie w percepcji:

-Informacyjna: aktor i obserwator mają dostęp do różnych informacji

-Dla aktora-„figurą” (wyraziście wyodrębnionymi elementami spostrzeżeniowego) jest sytuacja (np. zadanie) dla obserwatora: osoba aktora

b)Mechanizmy obronne-ego (motywacyjne):

-Byss: aktor może nie uświadamiać sobie swoich motywacji

-Kelley, Snyder: motywacja do ochrony i postrzegania własnej wartości

12)Wnioskowanie o odpowiedzialności (wg Shawa, Sulzera):

-stadium skojarzeniowe

-odpowiedzialność za efekty własnych działań, bez wnikania w motywy sprawcy

-odpowiedzialność wyłącznie za efekty, które sprawca mógł przewidzieć, których oczekiwał

-odpowiedzialność tylko za efekty zamierzone, intencjonalne

-szukanie usprawiedliwień zewnętrznych nawet dla sprawcy intencjonalnego

13)Sądy o odpowiedzialności:

-Orzekając o moralnej odpowiedzialności człowiek porównuje standardy prawidłowego (moralnego) działania z zachowaniem sprawcy. Odpowiedzialność jest proporcjonalna do stopnia rozbieżności między wynikiem a standardem.

CZYLI:

Standardy moralne obserwatora wpływają na szacowanie odpowiedzialności (Finchmann,Jaspars, 1982)

-Rola języka w formułowaniu sądów o odpwoeidzialności (Ross, Ditecco, 1979)-nasycenie emocjonalne słów

12

---