KRYMINALISTYKA - jest praktyczną nauka prawną, zajmującą się taktycznymi sposobami i zasadami oraz technicznymi metodami i środkami ukierunkowanymi na rozpoznawanie, wykrywanie, udowadnianie, zapobieganie i zwalczanie prawnie określonych negatywnych zjawisk społecznych

KRYMINALISTYKA jest nauką praktyczną opracowującą

• : zasady sprawnego działania, np. jak sprawnie przeprowadzić okazanie lub konfrontację, czy zatrzymanie (taktyka kryminalistyczna),

możliwości, zasady i sposoby wykorzystania środków technicznych i laboratoryjnych środków badawczych (technika kryminalistyczna)

Wyróżniamy 4 działy kryminalistyki:

• taktykę - ukierunkowana na osobowe środki dowodowe (90%), np. taktyka przesłuchania świadka, ale nie zawsze, np. oględziny miejsca, rzeczy, gdzie wykorzystujemy środki techniczne

• technikę - ukierunkowana na rzeczowe środki dowodowe (90%), np. GSR, ale nie zawsze, np. fizjodetekcja osobowych źródeł dowodowych

• strategię - wiedza prognostyczna (jak będzie rozwijała się przestępczość, jak ją zwalczać)

• metodologię - dział adaptujący osiągnięcia techniki i taktyki dla zwalczania poszcz. grup przestępstw

Kryminalistyka realizuje 4 funkcje :

• rozpoznawczą→ np. teren, środowisko, problem, osoba

• wykrywczą→ czyn zabroniony/przestępstwo lub jego wykluczenie (np. samobójstwo), sprawca,

• dowodową→ dowodzeniem: popełnienia czynu zabronionego/przestępstwa lub jego wykluczenie, sprawstwa konkretnej osoby

• zapobiegawczą→ prawnie określone negatywne zjawiska społeczne

Wyjaśnienie podstawowych pojęć i terminów używanych w kryminalistyce:

MIEJSCE TO:

Pewien wycinek przestrzeni bądź pomieszczenia lub całe pomieszczenie, w którym mogą się znajdować ślady lub inne rzeczowe lub osobowe źródła informacji o:

• określonym zdarzeniu,

• jego przebiegu,

• osobach w nim uczestniczących

• rolach, jaki te osoby odegrały w tym zdarzeniu

Miejscem w rozumieniu kryminalistyki będzie :

• miejsce działania

• miejsce zaniechania

• skutku

• zamierzonego skutku

• przygotowania zdarzenia

• oddalenia się sprawcy po czynie

• ukrycia przez niego łupów (tzw. fanty)

Miejsce jest więc szerzej rozumiane niż w prawie karnym materialnym (art. 6 § 2 k.k.)

Czyn zabroniony uważa się za popełniony w miejscu, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany, albo gdzie skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił lub według zamiaru sprawcy miał nastąpić

INFORMACJA TO:

• wszelkie dane o świecie zewnętrznym, które uzyskuje się albo przez bezpośrednie poznanie zmysłowe, albo przez podawany przez inna osobę opis jakiegoś stanu rzeczy lub zjawisk

Źródła informacji

• osoby (żywe) →zawiadomienia, donosy, zeznania, wyjaśnienia, oświadczenia

• rzeczy

• miejsca

• zjawiska i zdarzenia (przeszłe i przyszłe)

• następstwa zdarzeń (w tym ślady)

• dokumenty (w tym zapisy magnetofonowe, magnetowidowe, czy cyfrowe)

• zwłoki (w całości lub części...)

IDENTYFIKACJA KRYMINALISTYCZNA:

• jest to proces polegający na stwierdzaniu lub wykluczaniu tożsamości określonego przedmiotu (osoby, rzeczy, śladu, itp.), lub

• wynik (wniosek) wydany na podstawie badań porównawczych, w którym stwierdza się, że:

• określony przedmiot (osoba, rzecz, zwłoki itp.) posiada takie same cechy, jak przedmioty należące do określonej grupy i dlatego właśnie zaliczamy dany przedmiot do tej grupy (identyfikacja grupowa), albo

• posiada te same cechy, które ma tylko jeden jedyny przedmiot (osoba, rzecz, zwłoki itp.) i dlatego może być uznany za ten przedmiot względnie jego część lub następstwo działania tego przedmiotu (identyfikacja indywidualna)

Rodzaje identyfikacji:

• grupowa (takie same cechy)

→badania włókien (najczęściej), szkła,

→badania włosów (mikroskopowe porównawcze)

• indywidualna (te same cechy)

→daktyloskopijna/cheiloskopijna/otoskopijna

→fonoskopijna

→osmologiczna

→badania pisma ręcznego, czy balistyczne

→biologiczne krwi, śliny, włosów, ale przy wykorzystaniu profilu DNA

• pozytywna → stwierdza tożsamość

• negatywna → stwierdza brak tożsamości

• kategoryczna → zasadniczo stwierdza na 100%, np. badania daktyloskopijne, otoskopijne, cheiloskopijne, balistyczne

• prawdopodobna → zachodzi mniejsze bądź większe prawdopodobieństwo, ale nie pewność (100%), np. DNA (99,99%); także włosów (budowa morfologiczna), krwi (serologia)

→ biegły ustala stopień prawdopodobieństwa,

zgodnie ze swoją wiedzą i doświadczeniem

• bezpośrednia → po śladzie do osoby, która go zostawiła, np.:

• profil DNA z krwi, włosów, śliny, nasienia

• daktyloskopia, cheiloskopia, otoskopia

pośrednia → ze śladu na przedmiot, a z niego na osobę, np.:

• traseologiczna

• mechanoskopijna

• balistyczna

• włókien

Podstawowe pojęcia używane przy identyfikacji kryminalistycznej:

• materiał dowodowy

→ materiał zabezpieczony na miejscu zdarzenia, np. włókno, włos, naskórek, linie papilarne

→ w drodze czynności procesowych, np.:

→ oględziny, zatrzymanie rzeczy, przeszukanie

• materiał porównawczy

→ pobierany od osoby podejrzanej /podejrzanego/ oskarżonego lub z innych miejsc, czy rzeczy np. z pomieszczenia, grzebienia

→ w drodze czynności procesowych

• materiał wzorcowy → nie jest to materiał uzyskany w ramach prowadzenia konkretnej spraw, lecz są to materiały pomocnicze, które biegły będzie lub może wykorzystać dla przeprowadzenia konkretnych badań, np. katalogi, wzorce, tabele

• materiał kontrolny → materiał, który ma pomóc biegłemu w skontrolowaniu wyników ekspertyzy, np. piach lub drewno - jak podłoże wpłynęło na dany ślad (sprawa Simpsona)

ALIBI TO?

• dosłownie oznacza z języka greckiego: gdzie indziej

• możemy rozumieć to pojęcie w sposób wąski i szeroki

• W znaczeniu wąskim alibi to dowód świadczący o tym, że określona osoba w chwili zdarzenia przebywała w innym miejscu od tego w którym to zdarzenie nastąpiło

W znaczeniu szerokim alibi to:

Każdy środek dowodowy świadczący o tym, że określona osoba nie mogła dopuścić się zarzucanego jej czynu dlatego, że:

• w chwili czynu przebywała w innym miejscu

• nie miała obiektywnych możliwości popełnienia tego czynu w danym czasie i miejscu

MODUS OPERANDI TO:

• charakterystyczny sposób działania sprawcy przy dokonywaniu czynu zabronionego z reguły powtarzalny i indywidualny

Perseweracja a modus operandi ???

• Perseweracja (łac. perseveratio - obstawanie przy czymś, upieranie się, trwanie) to właściwość polegająca na uporczywym powtarzaniu pewnych czynności, słów, zdań, wypowiedzi, zachowań (działań lub zaniechań)

Modus operandi może dotyczyć zachowania:

• przed czynem → charakterystyczny sposób wyboru ofiary, czy dojścia do miejsca zdarzenia

• w trakcie czynu → charakterystyczny sposób np. duszenia, zadawania ciosów, wyrywania torebek, włamania,

• po czynie → charakterystyczny sposób zacierania śladów (podpalenie, ACE), ucieczki, ukrycia ofiary, czy łupów tzw. Fantów.

DETERMINANTY MODUS OPERANDI:
podmiotowe → związane ze sprawcą, np. wzrost, waga, wygląd, płeć, leworęczność, wiedza, doświadczenie, zdolności manualne, czy artystyczne, specjalistyczna wiedza

• przedmiotowe → związane z okolicznościami w których sprawca znajduje się w trakcie czynu, np. miejsce, pora dnia, wiek i płeć ofiary, rodzaj zabezpieczeń,

Naśladownictwo modus operandi ???

• sprawca B przejmuje od sprawcy A modus operandi

Sprawcy zmienni ???

• to sprawcy, którzy zmieniają modus operandi przy każdym zdarzeniu - doskonalą się

Sprawcy paralelni???

• popełniając przestępstwa różnego rodzaju posługują się tym samym modus operandi, np. użycie przemocy w ramach gwałtu (art. 197 k.k.), czy rozboju (art. 280 k.k.) - np. tak samo obezwładniają, w tym samym miejscu napadają

Czy modus operandi ma znaczenie dowodowe?

• modus operandi może mieć znaczenie dowodowe, ale tylko i wyłącznie będąc poszlaką, czyli???

• dowodem na fakt uboczny z którego wnioskujemy o fakcie głównym

• modus operandi ma jednak przede wszystkim znaczenie wykrywcze (wersja kryminalistyczna), a dopiero w dalszej kolejności dowodowe

• im więcej cech indywidualnych i niepowtarzalnych w modus operandi tym większe znaczenie dowodowe

Czy modus operandi może być podstawą zastosowania środków zapobiegawczych?

• może być jedną z podstaw dowodowych zastosowania środków zapobiegawczych → patrz. art. 249 § 1 k.p.k., (...) zebrany materiał dowodowy wskazuje na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo.

Czy wszystkich???

• wszystkich, tak więc zarówno izolacyjnego (tymczasowe aresztowanie), jak i wolnościowych (poręczenie, dozór, z art. 276 k.p.k. i zakaz opuszczania kraju połączony z odebraniem np. paszportu)

Przykłady modus operandi:Podkop???

• „na metro”

Współdziałanie z osobą nieletnią???

• „z mikrusem”, „z małym”, „z gówniarzem”

Wybicie drzwi przy odgłosie samochodu???

• „na pająka”

Włamanie podczas snu domowników???

• „włam na szlam”

• Kradzież przez złodzieja, który udaje osobę (domownika), która przed chwilą wyszła z domu???„na szpring”

PUŁAPKA KRYMINALISTYCZNA I ZASADZKA

Czy pułapka kryminalistyczna, a zasadzka to pojęcia tożsame, czy też nie???

• pojęcia te nie są tożsame chociaż w praktyce instytucje te często stosuje się łącznie!

PUŁAPKA KRYMINALISTYCZNA???

Urządzenie techniczne, którego funkcją może być:

• zatrzymanie osoby na którą jest nastawiona, np. walizka, której uchwyt zaciska się wokół ręki osoby, która próbuje ją podnieść, a równocześnie wystrzeliwująca na boki pręty, uniemożliwiające ucieczkę z walizką w ręku

• sfotografowanie takiej osoby (aparat fotograficzny)

• naznaczenie osoby lub rzeczy - ułatwiające późniejsze rozpoznanie i identyfikację (pułapka chemiczna)

• wszczęcie alarmu (pułapka alarmująca)

Podstawka

Wypadek drogowy

Kolizje drogowe

ZASADZKA KRYMINALISTYCZNA???

→ jest zorganizowanym i z reguły tajnym przygotowaniem ujęcia w zaplanowanym czasie i miejscu nie spodziewającej się tego osoby (osób) podejrzewanej/podejrzanego lub oskarżonego o popełnienie czynu zabronionego (przestępstwa)

• Zasadzka może być elementem kombinacji operacyjnej, gdzie wykorzystuje się:

→ błąd sprawcy (nie wie, że będzie ujęty)

→ wprowadza się sprawcę w błąd (stymulacja), tak by można go było skutecznie ująć

§ Podstawa prawna zasadzki???

• art. 75 § 1 i 2 k.p.k.

• art. 244 § 1 k.p.k.

• art. 247 § 1 k.p.k.

• art. 278 k.p.k.

• art. 279 k.p.k.

• W razie nie usprawiedliwionego niestawiennictwa oskarżonego można zatrzymać go i sprowadzić przymusowo → art. 75 § 1 i 2 k.p.k. (patrz również art. 382 k.p.k.)

• Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa bądź też nie można ustalić jej tożsamości → art. 244 § 1 k.p.k.

• Prokurator może zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie osoby podejrzanej. W tym celu wolno zarządzić przeszukanie (...) → art. 247 § 1 k.p.k.

• Jeżeli miejsce pobytu oskarżonego lub osoby podejrzanej nie jest znane, zarządza się jego poszukiwanie. Przepis art. 247 stosuje się odpowiednio → art. 278 k.p.k.

• Jeżeli oskarżony, w stosunku do którego wydano postanowienie o tymczasowym aresztowaniu, ukrywa się, sąd lub prokurator może wydać postanowienie o poszukiwaniu go listem gończym → art. 279 § 1 k.p.k.

• Jeżeli postanowienie o tymczasowym aresztowaniu nie było wydane, można takie postanowienie wydać bez względu na to, czy nastąpiło przesłuchanie podejrzanego → art. 279 § 2 k.p.k.

Proces wykrywczy

→ w ogólności nastawiony jest na czyn zabroniony/przestępstwo lub jego wykluczenie (np. samobójstwo), sprawcę, ofiarę

Co może być przedmiotem wykrywania???

Przedmiot wykrywania

• miejsce przed zdarzeniem

• miejsce zdarzenia

• miejsce po zdarzeniu

• ofiara i jej środowisko

• środowiska skonfliktowane z ofiarą

• środowiska kryminogenne

• analiza posiadanych materiałów

• wyniki czynności operacyjno - rozpoznawczych

• analiza możliwości „apelu” do społeczeństwa

7 złotych pytań

• co? - się zdarzyło, rozmiary, kształt

• gdzie? - miejsce

• kiedy? - czas

• w jaki sposób? - przyczyny, mechanizm działania sprawcy, sposób obrony ofiary,

• dlaczego? - motywacja sprawcy, rola ofiary w genezie zdarzenia

• jakimi środkami? - używane środki i narzędzia, pomoc innych osób (sprawców)

• kto? - jest sprawcą, a kto ofiarą

5 pytań wykrywczych

• Kto wiedział lub mógł wiedzieć?

• Kto chciał lub mógł chcieć?

• Kto uzyskał lub mógł uzyskać z danego zdarzenia jakąkolwiek korzyść majątkową lub osobistą?

• Kto obiektywnie mógł w danym czasie i miejscu popełnić określony czyn?

• Jaką osobowość mógł mieć sprawca czynu?

Narkoanaliza...???

• jest to jedna z metod ujawniania śladów pamięciowych

• zastosowanie tej metody zapoczątkował pod koniec XIX wieku dla celów śledczych lekarz amerykański Robert Hous

• metoda polega na wprowadzeniu osoby za pomocą środków farmakologicznych w tzw. stan subnarkozy, kiedy traci on kontrolę nad swoimi wypowiedziami

• w tym stanie można od niego ”wydobyć” te informacje, które normalnie chciałby on zataić

• wykorzystywana w wywiadzie i kontrwywiadzie większości państw, zwłaszcza Izraela

Jakie środki farmakologiczne...???

• skopolamina

• amythlan sodium

• evipan

• pentothal sodium

• diazepam (środek uspokajający) → a następnie amfetamina (środek pobudzający)

Czy narkoanaliza jest dopuszczalna w procesie karnym...???

• jest bezwzględnie zakazana, gdyż stanowi zagrożenie dla życia i zdrowia

• patrz art. 171 § 5 pkt 2 i 7 k.p.k.

Art. 171 § 5 pkt 2 k.p.k.

• Niedopuszczalne jest:

• stosowanie hipnozy albo środków chemicznych lub technicznych wpływających na procesy psychiczne osoby przesłuchiwanej albo mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jej organizmu w związku z przesłuchaniem

Art. 171 § 7 k.p.k.

• Wyjaśnienia, zeznania oraz oświadczenia złożone w warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi lub uzyskane wbrew zakazom wymienionym w § 5 nie mogą stanowić dowodu

Hipnoza...???

• jest stanem nasilonej sugestywności

• nie można zostać zahipnotyzowanym wbrew własnej woli

• hipnoza nie powoduje całkowitego wyłączenia świadomości zahipnotyzowanego, lecz tylko sztuczną zmianę stanu tej świadomości

• osobowość zahipnotyzowanego pozostaje bez zmian, dlatego też nie uczyni on niczego co mu nie odpowiada

• hipnoza może doprowadzić do hipermnezji → zrekonstruowania zapisu pamięciowego, który zniknął ze świadomości

Medium...???

• inaczej jasnowidz

• jest osobą, która posiada zdolność spostrzegania pozazmysłowego, parapsychiczną umiejętność dostrzegania lub wyczuwania tego, czego nie da się wykryć przy użyciu normalnych środków

• często jasnowidz wykorzystuje telepatię...???

• czyli zdolność odbierania sygnałów myślowych, wysyłanych przez inna osobę

Narzędzia pracy medium...???

• sen

• różdżka (odnajdywanie zwłok)

→ metalowa

→ leszczyna

• wahadełko

• psychometria

→ mapa, długopis lub ołówek

→ duże podobieństwo do „psa tropiącego”

SEN

• pojawiająca się SYMBOLIKA wymaga właściwej interpretacji (błędy)

• wielokrotnie występuje trudność odróżnienia wyobraźni, fantazji od jasnowidzenia

• sen proroczy musi być bardzo dokładny, aby można go potraktować właśnie jako proroczy, a nie „owoc” wyobraźni i fantazji

• nie pozostają długo w pamięci (zapisać po ocknięciu)

• w czasie snu dochodzi do zmian fal mózgowych, co wywołuje także zmiany hormonalne

• historia Chrisa Robinsona (cmentarz, uciekające psy, kamery i zegary)

Biegły - kim jest???

• jest osobowym źródłem dowodowym posiadającym wiadomości specjalne, niezbędne do stwierdzenia okoliczności mających istotne znaczenie dla sprawy

• Jeżeli stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych, zasięga się opinii biegłego albo biegłych → art. 193 § 1 k.p.k.

Biegłego powołuje się, gdy...???

• pojawiła się okoliczność mająca istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy

→ jeżeli okoliczność nie ma znaczenia dla sprawy nie przeprowadza się dowodu - art. 170 § 1 pkt 2 k.p.k.

• jej rozstrzygnięcie wymaga wiadomości specjalnych

→ wiadomości specjalne to odpowiednia wiedza w danej dziedzinie (art. 195 k.p.k.), czyli wiedza która nie jest dostępna powszechnie dla przeciętnie inteligentnego człowieka

Czy mamy obligatoryjne powołanie biegłego???

• Tak

→ oględziny i otwarcie zwłok

Z oględzin i otwarcia zwłok biegły sporządza opinię (...) (art. 209 § 5 zd. 2 k.p.k.)

→ opinia o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego

W celu wydania opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, powołuje co najmniej dwóch biegłych lekarzy psychiatrów (art. 202 § 1 k.p.k.)

→ regulacja art. 185a k.p.k.

Jakie mamy kategorie biegłych???

• Biegli indywidualni (art. 193 § 1 k.p.k.)

→ tzw. sądowi (wpisani na listę biegłych sądowych)

→ ad hoc (tylko dla konkretnej sprawy)

• Instytucje naukowe lub specjalistyczne (art. 193 § 2 k.p.k.), np. PAN, Uniwersytet (Katedra/Zakład), Akademia Medyczna, Politechnika

W jakim charakterze może występować biegły w procesie???

• eksperta → wydaje opinię po przeprowadzeniu badań na mocy wydanego postanowienia organu procesowego

• konsultanta → może być przesłuchany w charakterze świadka i złożyć zeznania

- nie wydaje opinii

- jest wtedy tylko pomocnikiem/doradcą organu procesowego przy przeprowadzaniu konkretnej czynności procesowej, np. zabezpieczenie śladu daktyloskopijnego lub dla konkretnego zagadnienia, np. z zakresu informatyki (zabezpieczenie twardego dysku w toku przyszłego przeszukania)

Czy biegły-konsultant jest specjalistą w rozumieniu art. 205 k.p.k.???

• NIE

Kim zatem jest specjalista i co robi???

Specjalista jest osobą wykonującą określone czynności o charakterze technicznym, np. dokonywanie pomiarów, obliczeń, zdjęć, utrwalanie śladów w toku konkretnych czynności procesowych takich jak:

• oględziny

• przesłuchanie na odległość

• ekspertyza

• eksperyment

• przeszukanie

• zatrzymanie rzeczy

• Czy jest wydawane postanowienie o powołaniu specjalisty???

- NIE → art. 206 § 1 w zw. z art. 194 k.p.k.

• Czy specjalista składa przysięgę taką jak biegły???

- NIE → art. 206 § 1 k.p.k.

- specjalistę nie będącego funkcjonariuszem

można jednak wezwać do złożenia określonej w k.p.k.

przysięgi → art. 205 § 2 k.p.k.

• Czy specjalista wydaje opinię???

- NIE→ art. 206 § 1 w zw. z art. 200 § 1 i 2 k.p.k.

• Czy specjalista może być przesłuchany w charakterze świadka???

- TAK → art. 206 § 2 k.p.k.

Prawa i obowiązki biegłego

Prawa biegłego

• Prawo do wynagrodzenia

• Zapoznawania się z aktami (art. 198 § 1 k.p.k.)

• Brania udziału w przeprowadzaniu dowodu w tym zadawania pytań (art. 171 § 2 k.p.k.)

• Prawo do zastrzeżenia miejsca zamieszkania (art. 191 § 3 k.p.k.)

• Występowanie przez biegłych psychiatrów z wnioskiem o powołanie do wydania opinii biegłego lub biegłych innej specjalności

• Występowania z wnioskiem o połączenie badań psychiatrycznych z obserwacją w zakładzie leczniczym (art. 203 § 1 k.p.k.)

• Występowanie z wnioskiem o przedłużenie obserwacji w zakładzie zamkniętym (wnioskodawca to zakład) (art. 203 § 3 k.p.k.)

Obowiązki biegłego

• Sporządzenie opinii i jej przedstawienie

• Uczestniczenie przy przeprowadzaniu dowodu (art. 198 § 1 k.p.k.)

• Z racji możliwości jego przesłuchania w charakterze biegłego (art. 200 § 2 k.p.k.) ciążą na nim także określone obowiązki (art. 197 § 3 k.p.k.

• stawiennictwo i złożenie opinii

• złożenie przyrzeczenia (nie dotyczy biegłych sądowych)

• złożenia prawdziwej opinii pod rygorem odpowiedzialności karnej (art. 233 § 4 k.p.k.)

Co to jest ekspertyza???

- jest to zespół czynności badawczych przeprowadzanych przez biegłego (biegłych/instytucje naukową lub specjalistyczną), na zlecenie organu procesowego (postanowienie o powołaniu), wymagających wiadomości specjalnych i kończących się wydaniem opinii

A czym jest eksperyment procesowy???

• jest to czynność zarówno procesowa, jak i kryminalistyczna dokonywana w postaci doświadczenia lub odtworzenia przebiegu stanowiących przedmiot rozpoznania zdarzeń lub ich fragmentów w celu sprawdzenia okoliczności mających istotne znaczenie dla sprawy → art. 211 k.p.k.

Formy eksperymentu procesowego

• Doświadczenie

→ sprawdzenie czy takie zdarzenie lub jego fragment mogło mieć w ogóle miejsce albo taki jak zakłada się przebieg

→ nie muszą być zachowane warunki istniejące w chwili zdarzenia

• Odtworzenie (rekonstrukcja)

→ sprawdzenie, czy to zdarzenie mogło mieć miejsce w określonych okolicznościach albo czy miało taki, jak zakłada się przebieg

→ muszą być spełnione warunki istniejące w chwili zdarzenia

Wynik eksperymentu???

• pozytywny → tak mogło być

• negatywny → tak nie mogło być

Który z wyników ma większą wartość dowodową???

NEGATYWNY, gdyż:

• pozytywny → co nie oznacza, że tak było

• negatywny → co oznacza, że tak nie było

Rodzaje opinii??

• Z zakresu taktyki, np.:

→ modus operandi

→ profil psychologiczny sprawcy

→ programowania czynności kryminalistycznych

• Z zakresu techniki, np.:

→ daktyloskopijne

→ otoskopijne

→ fonoskopijne

→ mechanoskopijne

→ biologiczne

→ chemiczne

→ fizyczne

→ broni

→ antropologiczne

Rodzaje opinii

• ustne → art. 200 § 2 k.p.k.

• pisemne →art. 200 § 2 k.p.k.

• kategoryczne → zasadniczo pewność (100%)

• prawdopodobne → brak pewności (np. 99,99%), mamy tylko określone przez biegłego prawdopodobieństwo, np. 30%

• pozytywne

• negatywne

• obligatoryjne → k.p.k. wymaga (oględziny i otwarcie zwłok; psychiatryczna)

• fakultatywne → k.p.k. nie nakłada wprost obowiązku przeprowadzenia ekspertyzy

Rodzaje opinii

• konkretne → konkretna sprawa i zagadnienie

• abstrakcyjne → nie dotyczy konkretnego przypadku, lecz pewnej ogólnej informacji z jakiejś dziedziny, jakiegoś zjawiska, pewnych prawidłowości

• Zespołowe

→ kompleksowe

- wydane przez biegłych różnych specjalności

- organ procesowy decyduje, czy biegli mają przeprowadzić wspólne badania i wydać jedną opinię, czy też odrębne badania i niezależne opinie (art. 193 § 2 k.p.k.)

→ komisyjne (łączne)

- biegli tej samej specjalności, np. opinia psychiatryczna

Rodzaje opinii

• Alternatywne

→ biegły wskazuje dwie wersje: albo było „A” albo „B”

• Superekspertyzy

- powołuje się „superbiegłego”, aby powiedział:

→ która z dwóch opinii jest prawidłowa,

→ albo, czy poprzednio wydana opinia jest prawidłowa

→ albo biegły wydaje opinię jako trzecią (albo drugą)

Przesłuchanie

• jest to czynność procesowa, a więc regulowana przez k.p.k., polegająca na czynnym odbiorze przez organ procesowy określonych oświadczeń procesowych:

• zeznań - świadka

• wyjaśnień - podejrzanego/oskarżonego

• opinii - biegłego

Przygotowanie do przesłuchania

• analiza materiałów

• wyciągnięcie właściwych wniosków

• sporządzenie stosownego wezwania odpowiednio do treści art. 128 i nast. k.p.k.

• opracowanie taktyki przesłuchania

• opracowanie planu przesłuchania ze szczególnym uwzględnieniem pytań

• przygotowanie pomieszczenia, przyborów pisarskich, komputera, czystych kartek, protokołów, aparatury nagrywającej

• rozważenie, czy nie zachodzą przypadki o których mowa w art. 171 § 3 lub 185a k.p.k.

art. 171 § 3 k.p.k.

• Jeżeli osoba przesłuchiwana nie ukończyła 15 lat, czynności z jej udziałem powinny być, w miarę możliwości, przeprowadzone w obecności przedstawiciela ustawowego lub faktycznego opiekuna, chyba że dobro postępowania stoi temu na przeszkodzie

185a § 1 k.p.k.

• W sprawach o przestępstwa określone w rozdziale XXV Kodeksu karnego pokrzywdzonego, który w chwili czynu nie ukończył 15 lat, powinno się przesłuchiwać w charakterze świadka tylko jeden raz, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności , których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania, lub zażąda tego oskarżony, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego.

185a § 2 k.p.k.

• Przesłuchanie przeprowadza sąd na posiedzeniu z udziałem biegłego psychologa. Prokurator, obrońca oraz pełnomocnik pokrzywdzonego mają prawo wziąć udział w przesłuchaniu. Osoba wymieniona w art. 51 § 2 ma prawo również być obecna przy przesłuchaniu, jeżeli nie ogranicza to swobody wypowiedzi przesłuchiwanego.

Etapy przesłuchania

• wstępna rozmowa

• wstępne przesłuchanie

• spontaniczna wypowiedź

• stadium pytań i odpowiedzi

• czynności końcowe

wstępna rozmowa

• etap występujący tylko w postępowaniu przygotowawczym

• polega na swobodnej rozmowie z osobą przesłuchiwaną (świadkiem, podejrzanym) w celu zdobycia wiedzy na temat, np. jego inteligencji, osobowości, stanu psychicznego, stanu emocjonalnego

• następuje tutaj uprzedzenie/pouczenie -

o treści art. 233 § 1 k.k. (świadek) bądź - 300 § 1 k.p.k. (podejrzany)

wstępne przesłuchanie

• następuje odebranie danych osobowych od świadka/oskarżonego

• dokładnie sprawdzamy dokument

• wpisujemy podane przez przesłuchiwanego dane do protokołu i sprawdzamy z dokumentem

• jeżeli ujawnią się okoliczności z art. 182, 183 oraz 185 k.p.k. należy pouczyć świadka o przysługujących mu uprawnieniach (art. 191 § 2 k.p.k.)

spontaniczna wypowiedź
zgodnie z art. 171 § 1 k.p.k. osobie przesłuchiwanej należy umożliwić swobodne wypowiedzenie się w granicach określonych celem danej czynności, a dopiero następnie można jej zadawać pytania

• rak swobody skutkuje???

• zeznania, wyjaśnienia, oświadczenia złożone w warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi nie mogą stanowić dowodu - art. 171 § 7 k.p.k.

stadium pytań i odpowiedzi

• po swobodnym wypowiedzeniu się można zadawać pytania zmierzające do:

• uzupełnienia

• wyjaśnienia

• kontroli wypowiedzi

• prawo zadawania pytań mają strony, obrońcy, pełnomocnicy, biegli oraz podmiot określony w art. 416 k.p.k.

• pytania zadaje się bezpośrednio, chyba że organ przesłuchujący zarządzi inaczej (np. kiedy???)

czynności końcowe

• sprawdzenie, czy wszystkie czynności zostały wykonane właściwie

• w postępowaniu przygotowawczym organ przesłuchujący oddaje protokół przesłuchiwanemu do odczytania i podpisania

• następnie przesłuchiwany, o ile nie składa żadnych poprawek, sprostowań, czy uzupełnień - podpisuje protokół

• w postępowaniu sądowym przesłuchiwany nie podpisuje protokołu, ani go nie odczytuje

Zasady

• Zasada przygotowania do przesłuchania

• Zasada stałego kierowania czynnością przesłuchania

• Zasada obiektywizmu i uprzejmości (art. 4 k.p.k.)

• Zasada zrównoważenia emocjonalnego

• Zasada obserwacji świadka (art. 148 § 1 pkt 4 k.p.k.)

• „Henryk IV” książę Gloster (akt III, scena druga)

Wszak mogę śmiać się i śmiejąc się mordować,

Niemiłą sercu w radosnych słowach

Przyjąć lub lica w fałszywych skąpać łzach

I mieć na każdą okazję inną twarz

• Zasada prawidłowego odbioru kłamstwa

• Zasada unikania sugestii

• Zasada zadawania pytań dostosowanych do stopnia rozwoju umysłowego przesłuchiwanego

• Zasada zadawania pytań pozbawionych zarzutu winy

• Zasada przesłuchiwania pod nieobecność innych świadków (art. 371 k.p.k.)

• Zasada lojalności (art. 16 k.p.k.)

• Zasada właściwego dokumentowania

Przyczyny fałszywych zaznań

• Obawa przed odpowiedzialnością karną świadka lub osoby dla niego najbliższej

• Obawa przed oskarżonym lub jego środowiskiem

• Skrępowanie obecnością oskarżonego lub innego świadka podczas przesłuchania

• Zemsta w stosunku do oskarżonego lub pokrzywdzonego

• Obawa przed własnym środowiskiem

• Obawa przed pokrzywdzonym

Przyczyny fałszywych zeznań

• Współczucie w stosunku do oskarżonego lub pokrzywdzonego

• Sympatia, solidarność w stosunku do oskarżonego lub pokrzywdzonego

• Chęć zwrócenia na siebie uwagi

• Względy ambicjonalne

• Chęć uzyskania korzyści majątkowej lub osobistej

• Zarys procesowo-kryminalistycznej taktyki obrony

Taktyka obrony

• Taktyka obrony to sposób zachowania w toku procesu karnego nastawiony na doprowadzenie do najbardziej korzystnego rozstrzygnięcia dla oskarżonego

• Korzystne rozstrzygniecie, czyli???

• W postępowaniu przygotowawczym będzie to…???

• → umorzenie postępowania karnego (art. 17 § 1 pkt 1-11 k.p.k.)

• W postępowaniu sądowym będzie to…???

→ uniewinnienie (art. 17 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k.)

→ warunkowe umorzenie postępowania (art. 414 § 1 w zw. z art. 66 k.k. i nast.)

→ umorzenie postępowania (art. 17 § 1 pkt 3-11 k.p.k.)

→ uzyskanie jak najniższej kary i środków karnych

Kogo dotyczy taktyka obrony???

• Taktyka obrony może dotyczyć:

→ oskarżonego

→ obrońcy

→ świadków

→ biegłych

→ prokuratora (policjanta)

→ sądu (sędzia zawodowy, ławnicy)

Taktyka oskarżonego

• ZAŁOŻENIE OGÓLNE:

• Ile spraw tyle możliwości wyboru taktyk obrony

• Zasadniczo „wszystkie chwyty dozwolone - byleby okazały się skuteczne oraz legalne”

• Wybór taktyki jest uzależniony od:

→ kwalifikacji prawnej (np. różnica między art. 178a a art. 197 k.k.)

→ zgromadzonego materiału dowodowego

→ bystrości, przebiegłości prowadzącego postępowanie karne i jego „słabych i mocnych” stron

Wyjaśnienia oskarżonego

• Podejrzany/oskarżony w przeciwieństwie do świadka nie składa zeznań, lecz wyjaśnienia!!!

• Kodeks karny nie przewiduje przestępstwa fałszywych wyjaśnień

• Czy w takiej sytuacji, oskarżony może wyjaśniać dowolnie, wszystko i bez żadnych ograniczeń???

• Nie, są ograniczenia

• art. 234 k.k. fałszywe oskarżenie

• art. 235 k.k. tworzenie fałszywych dowodów

• art. 236 k.k. zatajenie dowodów niewinności

• art. 238 k.k. zawiadomienie o niepopełnionym przestępstwie

Rodzaje taktyk

• Czynna i bierna

• Czynna może lub będzie polegać na:

→ złożeniu obszernych wyjaśnień

→ składaniu licznych wniosków dowodowych (art. 167 k.p.k.)

→ uczestniczeniu w czynnościach procesowych

- w postępowaniu przygotowawczym art. 315-318 k.p.k.

- w postępowaniu sądowym art. 390 § 1 k.p.k.

→ zaskarżaniu niekorzystnych dla oskarżonego decyzji

procesowych (zarządzenia, postanowienia, wyroki)

→ zaskarżaniu niekorzystnych dla oskarżonego czynności

faktycznych

- w postępowaniu przygotowawczym patrz art. 302 § 2 k.p.k.

- w postępowaniu sądowym zasadniczo brak przepisu k.p.k. dającego uprawnienie do zaskarżenia takich czynności

Taktyka oskarżonego bierna

• Bierna może lub będzie polegać na:

• Wariant I

• nie przyznaniu się do zarzucanego czynu

• całkowita odmowa złożenia wyjaśnień w sprawie

→ oskarżony w toku całego postępowania przygotowawczego

nie składa żadnych wyjaśnień,

→ nie przyznaje się do winy,

→ nie składa wniosków dowodowych,

→ nie skarży żadnej decyzji procesowej - ogólnie mówiąc

zachowuje się jak typowy leń

→ oskarżony analogicznie zachowuje się w toku

postępowania sądowego

Taktyka oskarżonego bierna

• Wariant II

• nie przyznanie się do zarzucanego czynu

• złożenie lakonicznych wyjaśnień, podanie alibi, ale bez wchodzenia w szczegóły

• korzystanie z prawa do odmowy odpowiedzi na pytanie

→ nie przyznaje się do winy

→ nie składa wniosków dowodowych,

→ nie skarży żadnej decyzji procesowej - ogólnie mówiąc

zachowuje się tak jakby nie zależało mu na wyłączeniu

swojej odpowiedzialności karnej

→ oskarżony analogicznie zachowuje się w toku

postępowania sądowego

Taktyka oskarżonego mieszana

• Wariant III

• W postępowaniu przygotowawczym zastosowanie wariantu I lub II

→ rozważenie możliwości złożenia wniosków dowodowych po końcowym zapoznaniu się z materiałami zakończonego postępowania przygotowawczego (art. 321 § 5 k.p.k.)

• W postępowaniu sądowym

→ składa wyjaśnienia w których nie przyznaje się do

zarzucanego mu czynu

→ składa liczne wnioski dowodowe

→ skarży decyzje procesowe

Taktyka obrońcy

• obrońca działa jedynie na korzyść swego klienta

• działania niekorzystne są bezskuteczne prawnie

• obrońca może w toku procesu przedstawiać:

- okoliczności i dowody, jak również wyciągać z nich określone wnioski zgodne z rzeczywistością oraz utrwalonym stanowiskiem nauki, tzw. argumenty zasadne

- okoliczności i dowody, jak również wyciągać z nich określone wnioski niezgodne z rzeczywistością oraz utrwalonym stanowiskiem nauki, tzw. argumenty pozorne

Obrona a osmologia

• Argumenty podnoszone przez obrońcę można podzielić na:

• odnoszące się do wymagań formalnych wynikających z k.p.k. oraz innych aktów prawnych

• odnoszące się do metodyki zabezpieczania i badań śladów osmologicznych

• w obrębie tych kryteriów można wyróżnić argumenty zasadne i niezasadne

Obrona a osmologia

• Argumenty formalne (k.p.k.) zasadne:

• nieprawidłowości protokołu oględzin w toku których zabezpieczano materiał dowodowy

• nieprawidłowości protokołu zabezpieczenia materiału porównawczego

• nieprawidłowości sporządzonej opinii przez biegłego

• nieprawidłowości dotyczące kwalifikacji biegłego

• nieprawidłowości dotyczące psów użytych w toku ekspertyzy

• nieprawidłowości dotyczące pomieszczenia w którym ekspertyzę przeprowadzono

• Argumenty metodologicznie niezasadne:

• ślad dowodowy został zabezpieczony w wyjątkowo zadymionym pomieszczeniu lub miejscu, gdzie znajdują się zapachy atrakcyjne dla psów, np. w sklepie mięsnym

• oskarżony ma brata bliźniaka, który mógł pozostawić przedmiotowy ślad zapachowy

• Argumenty metodologicznie zasadne:

• Pies nie jest sprawdzonym narzędziem do rozróżniania zapachów

Argumenty formalne (m.in. k.p.k.) zasadne
Nieprawidłowości protokołu oględzin w toku których zabezpieczano materiał dowodowy

• Protokół winien spełniać określone wymagania wskazane w art. 148 k.p.k. w szczególności:

• oznaczenie czynności, jej czasu i miejsca oraz osób w niej uczestniczących,

• przebieg czynności

• w miarę potrzeby stwierdzenie innych okoliczności dotyczących przebiegu czynności.

• Każdy zabezpieczony ślad osmologiczny winien być prawidłowo oznaczony odpowiednią metryczką zawierającą m.in.:

• oznaczenie sprawy w związku z którą nastąpiły oględziny i zabezpieczenie śladu osmologicznego

• przedmiot, podłoże z którego ślad pobierano

• czas pobierania i czas opóźnienia

• ilość pochłaniaczy

• świadków czynności

• prowadzącego oględziny i pobierającego

Argumenty formalne (k.p.k.) zasadne
Nieprawidłowości protokołu oględzin w toku których zabezpieczano materiał dowodowy

• W literaturze podnosi się, że z formalnego punktu widzenia dla uznania czynności oględzin w toku której doszło do zabezpieczenia śladów osmologicznych za prawidłowe, protokół winien zawierać następujące dane:

• wskazanie przesłanek wytypowania miejsca, rzeczy z których zabezpieczono ślady zapachowe,

• dokładny opis podłoża i sposobu zabezpieczenia śladu,

• opis warunków środowiskowych mogących mieć wpływ na jakość śladu zapachowego,

• wskazanie osób, zwierząt które mogły mieć kontakt z podłożem, a z którego następnie zabezpieczono ślady zapachowe,

• określenie przybliżonego czasu opóźnienia,

• podanie innych informacji mogących mieć wpływ na zastosowanie później taktyki i techniki badań osmologicznych

Argumenty formalne (k.p.k.) zasadne
Nieprawidłowości protokołu oględzin w toku których zabezpieczano materiał porównawczy

• W tym miejscu można właściwie wymienić zbliżone argumenty, co w przypadku protokołu oględzin podczas, których doszło do zabezpieczenia materiału dowodowego, chociażby:

• brak precyzyjnego określenia w protokole w jaki sposób zabezpieczono ślad porównawczy,

• jakich używano narzędzi oraz środków ostrożności przed kontaminacją

• niedbalstwo w materii numeracji pobranego śladu zapachowego (zwłaszcza, jeżeli pobierano zapach od kilku sprawców jednocześnie) oraz jego technicznym zabezpieczeniu (brak zalakowania słoików i przyklejenia metryczek)

Procent poprawnych wskazań u psów doświadczalnych i atestowanych psów policyjnych

Taktyka nastawiona na świadka

• chodzi o podważenie jego wiarygodności

• można w tym względzie pójść w dwóch kierunkach:

→ analizy procesów motywacyjnych świadka

→ analizy stanu psychofizycznego

Analiza procesów motywacyjnych świadka

• Przyczyny fałszywych zeznań

→ obawa przed odpowiedzialnością karną świadka lub osoby dla niego najbliższej

→ obawa przed oskarżonym lub jego środowiskiem

→ skrępowanie obecnością oskarżonego lub innego świadka podczas przesłuchania

→ zemsta w stosunku do oskarżonego lub pokrzywdzonego

→ obawa przed własnym środowiskiem

→ obawa przed pokrzywdzonym

Analiza procesów motywacyjnych świadka

• Przyczyny fałszywych zeznań

→ współczucie w stosunku do jednego z oskarżonych lub pokrzywdzonego

→ sympatia, solidarność w stosunku do jednego z oskarżonych lub pokrzywdzonego

→ chęć zwrócenia na siebie uwagi

→ względy ambicjonalne

→ chęć uzyskania korzyści majątkowej lub osobistej

Analiza stanu psychofizycznego
Chodzi o podważenie zdolności świadka do świadczenia biorąc za podstawę jego:

→ stan fizyczny

→ stan psychiczny

• W jednym i drugim przypadku istnieje możliwość zastosowania regulacji:

→ art. 192 § 2 k.p.k.

→ art. 192 § 4 k.p.k.

Przygotowanie świadka do przesłuchania przez obrońcę

• Nie ma przeszkód formalnych, które uniemożliwiałyby kontakt, rozmowę obrońcy ze świadkiem

• Niedopuszczalne jest jednak wpływanie na jego zeznania w kierunku złożenia przez niego fałszywych zeznań, to jest:

→ Zeznania nieprawdy

→ Zatajenia nieprawdy

• Tego typu działanie obrońcy mogą wypełnić znamiona przestępstw:

→ art. 18 § 2 w zw. z art. 233 § 1 k.k. - podżeganie do przestępstwa fałszywych zeznań

→ art. 239 k.k. - utrudnienie lub uniemożliwienie postępowania karnego

→ art. 245 k.k. - bezprawne wpływanie na świadka poprzez zastosowanie przemocy lub groźby bezprawnej

Taktyka nastawiona na biegłego

• wykazanie błędów formalnych, np. art. 202 § 3 k.p.k.

• wykazanie błędów metodologicznych popełnionych przez biegłego

• podważenie jego kompetencji

Taktyka obrony nastawiona na organ procesowy

• Podstawowa zasada każdego obrońcy i oskarżonego:

• Nigdy nie denerwuj sądu

• Ma ona odpowiednie zastosowanie również w stosunku do prokuratora

W relacjach z organem procesowym można wykorzystać tzw. swój własny, prawdziwy, aczkolwiek nie do końca

Pytanie???

• Czy można przesłuchać adwokata co do okoliczności o których dowiedział się podczas prowadzenia sprawy lub udzielając porady prawnej???

NIE !!!

Czynności operacyjno-rozpoznawcze

• to system poufnych bądź tajnych działań określonych i upoważnionych do tego organów prowadzonych poza procesem karnym, lecz służących aktualnym bądź przyszłym jego celom.

Organy upoważnione do podejmowania czynności operacyjno-rozpoznawczych

• Policja

• Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego

• Agencja Wywiadu

• Straż Graniczna

• Wojskowe Służby Informacyjne

• Inne organy, jeżeli jest do tego z mocy prawa upoważniony

Podstawy prawne czynności operacyjno-rozpoznawczych

• Ustawa o Policji z dnia 6 kwietnia 1990 r. (w szczególności chodzi o art. 14, 19, 19a, 19b, 20, 20b, 21 i 22)

• Ustawa o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego z 2002 r.

• Ustawa o Agencji Wywiadu z 2002 r.

• Ustawa o Straży Granicznej z 1990 r.

Odesłania do czynności operacyjno-rozpoznawczych w ramach kodeksu postępowania karnego

• Art. 307 k.p.k.

• Art. 325 f k.p.k.

• Art. 307 § 1 k.p.k.

• Jeżeli zachodzi potrzeba, można zażądać uzupełnienia, w wyznaczonym terminie danych zawartych w zawiadomieniu o przestępstwie lub dokonać sprawdzenia faktów w tym zakresie. W tym wypadku postanowienie o wszczęciu śledztwa albo o odmowie wszczęcia należy wydać najpóźniej w terminie 30 dni od otrzymania zawiadomienia

Art. 307 § 2 k.p.k.

• W postępowaniu sprawdzającym nie przeprowadza się dowodu z opinii biegłego ani czynności wymagających spisania protokołu, z wyjątkiem przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie lub wniosku o ściganie oraz czynności określonej w § 3

Art. 307 § 3, 4 i 5 k.p.k.

• Uzupełnienie danych zawartych w zawiadomieniu o przestępstwie może nastąpić również przez przesłuchanie w charakterze świadka osoby zawiadamiającej

• Art. 307 § 4 k.p.k. uchylony

• Przepis § 2 stosuje się odpowiednio w wypadku podejmowania przez organy ścigania przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa sprawdzenia własnych informacji, nasuwających przypuszczenie, że popełniono przestępstwo.

Art. 325f § 1 k.p.k.

• Jeżeli dane uzyskane w toku czynności o których mowa w art. 308 § 1, lub prowadzonego przez okres co najmniej 5 dni dochodzenia, nie stwarzają dostatecznych podstaw do wykrycia sprawcy w drodze dalszych czynności procesowych, można wydać postanowienie o umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw.

Art. 325f § 2 k.p.k.

• Po wydaniu postanowienia, o którym mowa w § 1, Policja, na podstawie odrębnych przepisów, prowadzi czynności w celu wykrycia sprawcy i uzyskania dowodów.

Funkcje czynności operacyjno-rozpoznawczych

• rozpoznawcza (określona osoba, środowisko, zagadnienie, mechanizmy)

• wykrywcza

• kierunkująca udowadnianie (wszczęcie postępowania karnego, zebranie dowodów w jego toku)

• weryfikująca ustalenia lub wersje

• zapobiegawczo-ochronna

Dokumentacja czynności operacyjno-rozpoznawczych

• Czynności oper.-rozp. są w odpowiedni sposób dokumentowane. Będzie w tej kwestii chodziło przede wszystkim o:

• notatki urzędowe z dokonywanych czynności

• nagrania audio-wizualne

• polecenia przełożonych.

Oznaczenia tajności dokumentacji

• Zs - zastrzeżone

• Po lub Pf - poufne

• - tajne

• OO - ściśle tajne/dot. tajemnicy państwowej, agentury, środków techniki operacyjnej, podsłuchu telefonicznego

Formy czynności operacyjno-rozpoznawczych

Formy proste

• obserwacja

• wywiad

Formy złożone

• inwigilacja

• infiltracja

• rozpracowanie operacyjne

• analiza operacyjna

• środki techniki operacyjnej

Metody odtwarzania wyglądu osoby

Portret pamięciowy

• za pioniera uchodzi Alfons Bertillon

• stworzył on nomenklaturę słowną opisu człowieka

• dzięki ustalonej terminologii można było na podstawie słownego opisu przeprowadzić identyfikację wyglądu człowieka poprzez wykorzystanie różnych indywidualnych, somatycznych, dynamicznych i innych cech człowieka

Przezrocza

Metody odtwarzania wyglądu osoby

Portret rysunkowy

• polega na graficznym odtworzeniu wyglądu osoby na podstawie opisu tejże

• portret jest rysowany przez rysownika mającego przygotowanie psychologiczne, kryminalistyczne, kontakt z osobą podającą rysopis

• rysownik musi mieć oczywiście odpowiednie zdolności

Portret rysunkowy

Przezrocze

Metody odtwarzania wyglądu osoby

FOTO-ROBOT

• składanka fotograficzna

• opracowana w 1952 r. w Lyonie

• sporządzenie wizerunku następuje na podstawie przygotowanych i odpowiednio spreparowanych fotografii

• zdjęcie w jednym formacie

• pocięte w poprzek na fragmenty: włosy i czoło; brwi i oczy; nos; usta i broda

• prezentacja następuje za pomocą epidiaskopu

• istnieje możliwość retuszu

Przezrocze

Metody odtwarzania wyglądu osoby

• FOTO-FIT

• odmiana FOTO-ROBOTA

• skonstruowany w 1966 roku

• udoskonalony poprzez dołączenie dodatkowych elementów twarzy, takich jak broda, wąsy, okulary itp.

Metody odtwarzania wyglądu osoby

IRK

• polskie opracowanie z 1976 roku

• 1121 folii

• pokaz praktyczny

Metody odtwarzania wyglądu osoby

POL-SIT

• komputerowy system odtwarzania wyglądu osoby

• pokaz praktyczny

POLSIT

• odtwarzanie wyglądu osoby przy wykorzystaniu programu komputerowego POLSIT

Metody odtwarzania wyglądu zwłok

• rekonstrukcja plastyczna głowy - metoda Gierasimowa

• superprojekcja

BADANIA POLIGRAFICZNE

Organizm reaguje na stany emocjonalne zmianami fizjologicznymi. Można wśród nich wyróżnić:

• zmiany widoczne na zewnątrz - ruchy wyrazowe, jak na przykład mimika twarzy i ruchy pantomimiczne - gesty, postawa, a także zmiany ukrwienia twarzy, czy drżenie głosu.

• zmiany niewidoczne, na zewnątrz w ogóle lub w niewielkim stopniu. Zachodzą "wewnątrz" ciała, w najważniejszych układach, przykładowo:

• krążenia,

• oddychania,

• nerwowym,

• trawiennym → ustają jego czynności

Szekspir „Henryk IV” książę Gloster (akt III, scena druga)

Wszak mogę śmiać się i śmiejąc się mordować,

Niemiłą sercu w radosnych słowach

Przyjąć lub lica w fałszywych skąpać łzach

I mieć na każdą okazję inną twarz

Zmiany fizjologiczne najlepiej nadające się do badania, zmierzenia i zarejestrowania to:

• ciśnienie krwi

• EKG

• tętno

• EEG

→ zmiany w prądach czynnościowych mózgu

• zmiany oddechu (głębokość i częstotliwość oddechu)

• zmiany temperatury ciała (czerwienienie, bladnięcie)

• reakcja skórno-galwaniczna, czyli???

→ zmiany w przewodnictwie prądu

• zmiany objętości poszczególnych części ciała, np. ???

→ palec (spowodowane zwiększeniem stopnia ukrwienia)

Istota badań poligraficznych

• Każde zdarzenie pozostawia nie tylko ślad fizyczny (np. dermatoglif), ale także pamięciowy - engram

• Ze śladem pamięciowym związane są emocje o różnym natężeniu

• Emocje związane z określonym śladem pamięciowym powodują zmiany fizjologiczne

Dzięki temu podczas badania poligraficznego organizm osoby, która przeczy udziałowi w zdarzeniu wysyła sygnały świadczące o zmianach w jego aktywności - następują określone zmiany fizjologiczne

• Im motywacja ukrycia prawdy jest silniejsza, tym organizm okazuje się większym zdrajcą i reaguje intensywniej, a ślady emocjonalne są wyraźniejsze.

POLIGRAF

• Badanie poligraficzne to instrumentalna procedura ujawniania i rejestrowania zmian fizjologicznych będących następstwem śladów emocjonalnych zdarzenia

• Do rejestrowania zmian fizjologicznych organizmu używa się aparatu, który rejestruje przebieg co najmniej trzech procesów fizjologicznych, skorelowanych ze zmianami aktywności organizmu - pracy serca, oddychania i reakcji skórno-galwanicznej

• Aparat taki zwany jest poligrafem (wariografem) rejestruje zmiany w czynnościach organizmu zapisując je na taśmie w postaci krzywych

• Wykres jest analizowany i ustala się bodźce, którymi są zadawane badanemu pytania

Dyrektywy badań poligraficznych

• Nie każda osoba może być badana poligrafem. Wykluczone są z badań:

• osoby chore psychicznie (psychozy)

• niedorozwinięte umysłowo

• dzieci poniżej 13 roku życia

• osoby cierpiące na niektóre choroby somatyczne, jak choroba Parkinsona

• osoby nietrzeźwe, będące pod wpływem środków odurzających

• osoby przemęczone, senne (to ja odpadam, bo zawsze jestem przemęczony i senny), zdenerwowane (to też)

• Przeszkody nie stanowią natomiast zaburzenia osobowości, czyli psychopatie.

Dyrektywy badań poligraficznych c.d.

• w praktyce procesowej badania poligraficzne są wykorzystywane w ramach czynności wykrywczych do ograniczenia kręgu „podejrzanych”, czyli potwierdzenia lub wykluczenia udziału poszczególnych osób w przestępstwie.

• wynik badania poza wartością wykrywczą ma oczywiście wartość dowodową

• badanie poligraficzne przeprowadza się w formie ekspertyzy, którą wykonuje biegły poligrafer

• badanie należy przeprowadzić możliwie jak najwcześniej od chwili czynu, najlepiej w ciągu pierwszych 48 godzin od zatrzymania domniemanego sprawcy.

• badanie przeprowadza się w specjalnym pokoju, który jest "wolny" od jakichkolwiek bodźców zewnętrznych. W takim pomieszczeniu znajduje się tylko osoba badana i ekspert.

Orzeczenia Sądu Najwyższego

• Powoływanie się w rewizji na wyniki badań wariograficznych o tyle nie ma istotnego znaczenia, że tego rodzaju badania mają charakter pomocniczy i nie mogą stanowić podstawy samodzielnego dowodu dającego podstawę do konkretnych ustaleń. Takie badana mają przede wszystkim na celu wykazanie związku emocjonalnego badanej osoby z danym zdarzeniem.→ wyrok SN z dnia 25 września 1976 r., II KR 171/76

• W glosie do tego wyroku W. Daszkiewicz i M. Jeż-Ludwikowska przyjmując dopuszczalność takich badań w procesie, zaznaczyli, że dowód ten należy zaliczyć do dowodów pośrednich, a nie pomocniczych. → glosa do wyroku SN, II KR 171/76, „Państwo i Prawo” 1979, z. 3.

• (…) choć więc Sąd Najwyższy dopuszcza możliwość przeprowadzenia dowodu z badań wariograficznych, to jednak co do wartość procesowej tego dowodu zachowuje dużą ostrożność, wyrażająca się między innymi w uznaniu go za dowód jedynie w tym sensie, że samodzielnie nie może być podstawą żadnych ustaleń faktycznych.→ wyrok SN z dnia 11 lutego 1982 r., , sygn. Akt II KR 6/83, OSNKW 1982, nr 6, poz. 35.

• (…) ekspertyza wariograficzna wskazuje na duże prawdopodobieństwo popełnienia przez Wojciecha B. zarzucanych mu zbrodni (…) → wyrok SN z dnia 21 grudnia 1998 r. IV KO 101/98, nr 3-4, s. 237.

ETAPY BADAŃ

• Wywiad przed testowy

• Przygotowanie do badania właściwego

• Badanie właściwe

• Interpretacja badań

• Sporządzenie opinii

Wywiad przed testowy

To pierwsza faza badania. W jej toku:

→ formułuje się propozycję badania

→ informuje o jego celu, konsekwencjach prawnych

→ oczekuje się decyzji dotyczącej zgody na testy właściwe

• „delikwent”ma prawo odmówić na każdym etapie i nie wolno go zmuszać do badania, ani tym bardziej na tej podstawie (odmowy) domniemywać jego winy, ani pogarszać jego sytuacji procesowej, czy żądać uzasadnienia takiej decyzji.

→ art. 74 § 1 (nemo se ipsum accusare tenetur) w zw. z art. 192a § 2 i 199a k.p.k.

Wywiad przed testowy c.d.

• W czasie rozmowy przed testowej:

→ ostatecznie redaguje się pytania

→ zapoznaje z ich treścią badanego

→ omawia się je z nim, wyjaśnia

• Przeprowadza się z badanym wywiad dotyczący:

→ chorób somatycznych i psychicznych (przebytych i aktualnych),

→ zażywanych leków, alkoholu, środków odurzających

→ stanu emocjonalnego, tzn. czy jest zdenerwowany i w jakim stopniu, czy też nie

Przygotowanie do badania właściwego

• Dochodzi do zamontowania na ciele badanego przyrządów technicznych pozwalających na mierzenie jego reakcji fizjologicznych, i tak:

→ badanego owija się w rurki pneumografu

→ zakłada kardiograf

→ zakłada elektrody psychogalwanometru

• Niekiedy aparat posiada urządzenia do pomiaru napięcia mięśni i objętości palca (reakcja pletysmograficzna)

• Może również posiadać kamerę termowizyjną

Właściwe badanie

• Na tym etapie przeprowadza się testy wybrane i wcześniej przygotowane przez biegłego

• Z treścią testów (pytaniami) badany został już wcześniej zapoznany, to jest na etapie wywiadu przed testowego

Rodzaje testów

• Występuje bardzo wiele rodzajów testów, i tak najczęściej są stosowane:

→ testy pytań kontrolnych

→ testy szczytowego napięcia (tylko bez skojarzeń proszę)

• Najpopularniejsze techniki badań to techniki pytań kontrolnych.

• Test pytań kontrolnych jest złożony z trzech rodzajów pytań:

→ krytycznych (związanych ze sprawą)

→ obojętnych (bez związku ze sprawą, obojętnych emocjonalnie)

→ kontrolnych (bez związku ze sprawą, a równocześnie zabarwione emocjonalnie)

Testy pytań krytycznych

• Do najczęściej stosowanych technik pytań kontrolnych należą testy Reida i Backstera.

• Test Reida nie powinien przekroczyć 12 pytań, przykładowo:

• 1.Czy dziś jest środa? (pytanie obojętne)

• 2. Czy ma Pan na imię Rafał? (pytanie obojętne)

• 3. Czy wie Pan, kto zabrał pieniądze z szuflady? (pytanie krytyczne)

• 4. Czy dziś jest środa? (pytanie obojętne)

• 5. Czy to Pan zabrał te pieniądze? (pytanie krytyczne)

• 6. Czy przed ukończeniem 18 roku życia, zabrał Pan coś komuś? (pytanie kontrolne)

• 7. Czy dziś jest środa? (pytanie obojętne)

• 8. Czy wczoraj miał Pan te pieniądze w ręku? (pytanie krytyczne)

• 9. Czy świadomie ukrywa Pan jakieś fakty związane z kradzieżą? (pytanie krytyczne)

• 10. Czy przed ukończeniem 18 roku zabrał Pan coś komuś? (pytanie kontrolne)

Testy pytań krytycznych

• Test pytań krytycznych występuje w wielu wariantach, chociażby:

• Milczących odpowiedzi

→ w tym przypadku badany w ogóle nie odpowiada na pytania, lecz milczy

• Test „yes”

→ badany na wszystkie pytania odpowiada „tak”

Testy szczytowego napięcia

• Klasyczny

• 1. Czy samochód, który został ukradziony to maluch koloru zielonego?

• 2. Czy samochód, który został ukradziony to polonez koloru czerwonego?

• 3. Czy samochód, który został ukradziony to opel koloru ecru?

• 4. Czy samochód, który został ukradziony to seat koloru żółtego?

• 5. Czy samochód, który został ukradziony to audi koloru białego?

• Odmianą testu szczytowego napięcia to tzw. „test z nieznanym rozwiązaniem”.

• 1. Czy przedmioty te ukrył Pan w domu?

• 2. Czy przedmioty te ukrył Pan w lesie?

• 3. Czy przedmioty te ukrył Pan w ogrodzie?

• 4. Czy przedmioty te dał Pan komuś na przechowanie?

• 5. Czy przedmioty te ukrył Pan w innym jeszcze miejscu?

Interpretacja badań i sporządzenie opinii

• Zadaniem biegłego jest ustalenie, czy:

→ po pytaniach krytycznych wystąpiły reakcje fizjologiczne

→ czy są to reakcje typowe dla odpowiedzi nieszczerych

• Badanie poligraficzne nie jest metodą niezawodną, ale wielkość błędu nie jest szczególnie większa od błędu obciążającego inne stosowane w kryminalistyce metody identyfikacji. Budzi jednak wiele kontrowersji.

• Opinia biegłego poligrafera stanowi dowód w sprawie.

TERMOWIZJA

• Termowizja to badanie śladu cieplnego, do czego używa się aparatury wykorzystującej podczerwień

• Dzięki niemu ustala się obecność osób żywych w danym miejscu, bądź też zwłok (np. zakopanych), a także urządzeń z silnikami spalinowymi, broni palnej itp.

• Temperatura takich obiektów jest z reguły wyższa od temperatury środowiska, w jakim przebywają

• Skoro jedną z reakcji fizjologicznych doznawanych na skutek emocji jest zmiana ciepłoty ciała nie ma przeszkód, abyśmy zarejestrowali je przy pomocy kamery termowizyjnej

Osmologia jest to jedna z najmłodszych i dynamicznie rozwijających się w ostatnim okresie w naszym kraju dziedzin kryminalistyki. Wykorzystuje ona specjalnie wytresowane psy do identyfikacji osób na podstawie śladów zapachowych pozostawionych na różnych podłożach i przedmiotach.

Inna nazwa osmologii to...???

• OLFAKTRONIKA

• ODOROLOGIA

Co to jest zapach...???

• Zapach - jest wrażeniem zmysłowym wywołanym przez pobudzenie receptorów węchowych substancjami lotnymi.

• przyjmuje się, że największe znaczenie dla odbioru wrażeń zmysłowych (zapachu człowieka) mają lotne kwasy tłuszczowe (alifatyczne).

• zapach człowieka "...warunkowany jest genetycznie, jest cechą indywidualną”

• „substancje” determinujące zapach człowieka znajdują się np.:

• we krwi,

• gruczołach potowych i łojowych,

• złuszczającym się naskórku, włosach,

• wydzielinach jamy nosowo-gardłowej,

• wydzielinach zewnętrznych narządów płciowych itp.

• zapach tworzą cząsteczki, które odparowały z powierzchni lub wnętrza substancji.

• dlatego też ślady zapachowe zalicza się do śladów substancjalnych (materialnych).

• z punktu widzenia badań śladów zapachowych bardzo istotna jest ich koncentracja, która będzie zdolna do wywołania reakcji węchowej, czyli taka, która przekracza wartości progowe.

Podział zapachów

Kryterium wrażenia zmysłowego

• kwiatowy

• owocowy

• żywiczny

• korzenny

• spaleniznowy

• gnilny

Kryterium pochodzenia

• zapach człowieka

• zwierząt

• chemiczne

• naturalne

Determinanty czasu utrzymywania się zapachu na podłożu

• czas kontaktu

• bezpośredni/pośredni

• intensywność zapachu

• podłoże

→ lepiej na chłonnych

→ gorzej na gładkich i niechłonnych

• temperatura

→ pozytywnie oddziaływuje niska

→ negatywnie wysoka

Czas utrzymywania się zapachu na przedmiocie...???

Do 30 minut bezpośredniego kontaktu

• zapach utrzymuje się kilka godzin, dobre warunki do 24 godzin

• ślady obutych stóp - zwykle do 10 godzin, ale może być dłużej

Powyżej 30 minut bezpośredniego kontaktu

• znacznie wydłuża czas pozostawania zapachu

• na ubraniach może to być nawet kilka miesięcy

A Krew...???

• bez ograniczeń

Właściwości zapachu

• niepowtarzalność

→ ma charakter indywidualny

• względna niezmienność

• nieusuwalność

→ zapachu nie można usunąć

Co oznacza względna niezmienność zapachu...???

• jest to związane z budową molekuły zapachowej, czyli...???

• elementarnej cząsteczki zapachu

• Zapach człowieka można podzielić na:

• pierwotny

→ genotyp (najważniejszy determinant)

→ stan zdrowia

→ przyjmowane leki, narkotyki

→ dieta (przyprawy, czosnek, cebula itd..)

→ emocje (zmiany hormonalne)

• pochodny

→ kosmetyki

→ papierosy

→ środowisko

→ higiena

Ciąg selekcyjny

• odpowiednio ustawione pojemniki z umieszczonym wewnątrz materiałem przygotowanym do badań porównawczych. Może to być:

• szereg (minimum 5 stanowisk)

• okrąg (minimum 10 stanowisk)

• inny, po uzyskaniu akceptacji CLK KGP

• Czytelność śladów zapachowych

• zdolność do wywołania reakcji węchowej u psa identyfikującego ślady zapachowe. Związana z naukowym pojęciem wartości progowej - czyli minimalnej liczby cząstek zapachowych zdolnych do wzbudzenia receptorów nabłonka węchowego i wywołania reakcji węchowej.

• Próg węchowy

• minimalna ilość molekuł zapachowych, która jest wystarczająca do wywołania widocznej reakcji u psa, tj. zdolna do wzbudzenia receptorów nabłonka węchowego i wywołania reakcji węchowej.

• Efekt "Rosenthala"

- zwany również efektem eksperymentatora lub efektem "mądrego Hansa" - możliwość, nawet nieświadomego, sugerowania przez przewodnika poszczególnych wskazań psom.

• Etologia

• nauka o zachowaniu się zwierząt. Nazwa ta wywodzi się z greckich słów ethos = zwyczaj, obyczaj i logos = słowo, myśl.

• Lotność

• cecha substancji chemicznej polegająca na przechodzeniu w postać gazową, związana z wyrównywaniem stężeń między ośrodkami.

• Maskowanie

• zanik określonego wrażenia węchowego pod wpływem zadziałania innej substancji chemicznej, np. ACE.

• Grupowy dobór materiału

• dotyczy materiału kontrolnego i uzupełniającego do materiału badanego (dowodowego lub porównawczego - w zależności od przyjętego wariantu badania) -zmierzający do maksymalnego ujednolicenia warunków rozpoznawania materiałów umieszczonych w ciągu selekcyjnymy

Kryterium doboru grupowego materiału zapachowego do badań porównawczych stanowić powinny m.in.:

• wiek

• rasa

• płeć osób przybranych

• wykonywany zawód

• czas pobrania materiału

• metoda pobrania

• okolice ciała, z których pobierano materiał

• rodzaj zastosowanych pochłaniaczy

• Interakcje MD=>MP

• występować mogą między materiałem dowodowym, a porównawczym w sytuacji, gdy zabezpieczenia materiału dowodowego i porównawczego dokonuje jedna i ta sama osoba, np.: technik kryminalistyki. W sytuacji takiej, oraz braku faktycznej zgodności zapachowej między oboma materiałami (dowodowym a porównawczym), może dojść do jej ustalenia wyłącznie na podstawie zapachu osoby zabezpieczającej - jest to tzw. fałszywie pozytywny łącznik zapachowy.

• Zapachowy materiał dowodowy

• ślady zapachowe zabezpieczone z miejsca zdarzenia.

• Zapachowy materiał kontrolny

• specjalnie do tego celu pobrany ślad zapachowy o znanej charakterystyce, używany w ciągu selekcyjnym do sprawdzenia poprawności pracy węchowej psa.

• Zapachowy materiał porównawczy

• ślady zapachowe pobrane i zabezpieczone od osób, bądź z przedmiotów z nimi związanych, w stosunku do których prowadzi się badania porównawcze.

• Zapachowy materiał uzupełniający

• dodatkowe ślady zapachowe używane do tworzenia ciągu selekcyjnego, o cechach grupowo zbliżonych do materiału badanego

• Obiekt-nośnik zapachu

• przedmiot lub podłoże, z którego pobiera się i zabezpiecza następnie ślady zapachowe.

• Olfaktronika

• metoda laboratoryjnej analizy ilościowej i jakościowej lotnych substancji chemicznych.

• Opóźnienie

• przypuszczalny czas, jaki upłynął od zaistnienia zdarzenia do momentu pobrania śladu zapachowego.

• Próba

• przejście psa przez ciąg selekcyjny do momentu, w którym zostanie zinterpretowane zachowanie psa.

• Próba ślepa

• pojęcie wynikające z "Wytycznych...", próba polegająca na nie umieszczaniu w ciągu selekcyjnym zapachu wcześniej zidentyfikowanego przez psa.

• Próba zerowa

• próba stosowana w szkoleniu i przy atestacji psów, w trakcie której, w ciągu selekcyjnym celowo nie umieszcza się śladu zapachowego zgodnego z materiałem podanym psu do nawęszenia.

• Próby kontrolne

• próby w trakcie, których w ciągu selekcyjnym znajduje się materiał zapachowy (materiał kontrolny, dowodowy, porównawczy, uzupełniający), stosowany w celu ustalenia:

• czy w ciągu selekcyjnym nie znajduje się zapach atrakcyjny dla psa,

• czy pies w dniu badania pracuje prawidłowo.

• Sprawność użytkowa psa

- zdolność do wykonywania zadań, do których wytresowano psa

• Ślad zapachowy

• molekuły zapachowe pobrane i zabezpieczone na miejscu zdarzenia, w laboratorium lub bezpośrednio od osób.

• Zanieczyszczenie śladu

- zanieczyszczenie śladu zapachowego obcymi molekułami, mogącymi utrudnić lub
uniemożliwić identyfikację.

• Repelent

• molekuły zapachowe mogące występować w śladzie zapachowym, stanowiące przeszkodę w prawidłowej pracy psa, będące bodźcem silnie odpychającym.

Metody badań identyfikacyjnych zapachu

• metoda zoologiczna

→ wykorzystanie zwierząt, przede wszystkim psy odpowiedniej rasy

• analiza chemiczno - fizyczna

→ metoda laboratoryjna

ZABEZPIECZANIE ŚLADÓW ZAPACHOWYCH

• Zabezpieczenie śladu

• zespół czynności zmierzających do technicznego i procesowego zabezpieczenia śladu zapachowego.

• Zabezpieczanie śladów zapachowych dowodowych wykonuje się przede wszystkim na miejscu zdarzenia.

• wyjątkowo w warunkach laboratoryjnych, wykorzystując urządzenia lub techniki, których nie da się zastosować bezpośrednio na miejscu zdarzenia.

• przekształcenie śladu zapachowego, pobranego na miejscu zdarzenia w materiał dowodowy następuje poprzez jego zabezpieczenie podczas oględzin miejsca, rzeczy lub osób.

• zabezpieczanie śladów zapachowych jest jedną z najistotniejszych czynności, która ma zasadnicze znaczenie dla końcowego wyniku badań osmologicznych.

Pierwsze czynności przed zabezpieczeniem śladu zapachowego...???

• wytypowanie (ustalenie) miejsca oraz przedmiotów, z którymi mógł mieć kontakt przez dłuższy okres czasu sprawca przestępstwa.

Skąd najczęściej zabezpiecza się ślady zapachowe???

• przedmioty osobistego użytku,

• niedopałki papierosów,

• rękojeście broni,

• fotele pojazdów,

• narzędzia przestępstwa

• ślady pozostawione na ziemi, śniegu innym podłożu, itp.

• ślady biologiczne, przede wszystkim krew lub włosy.

• indywidualny zapach człowieka utrzymuje się praktycznie przez nieograniczony okres czasu w śladach wysuszonej krwi.

• ślady zapachowe mogą łatwo ulec zniszczeniu, dlatego też wszelkie czynności należy wykonywać dokładnie i przy użyciu odpowiedniego sprzętu - zgodnie z "Metodyką...".

Pobranie śladu zapachowego...???

Pobranie śladu zapachowego polega na:

• przeniesieniu ulatniających się molekuł zapachowych z wytypowanego podłoża na pochłaniacz.

• wykonywane jest ono przez kontakt pochłaniacza z tym podłożem przez czas nie krótszy niż 30 minut.

• następnie pochłaniacze przenosi do neutralnego zapachowo pojemnika szklanego,

• który szczelnie się zamyka.

• takie zabezpieczenie śladu pozwala na wieloletnie jego przechowywanie i ponowne wykorzystanie w celu porównywania praktycznie na każdym etapie postępowania karnego.

Zabezpieczenie procesowe śladu zapachowego

Ślady zapachowe, tak samo jak każde inne ślady kryminalistyczne, podlegają również zabezpieczeniu procesowemu, które obejmuje:

• dokonanie w protokole oględzin opisu faktu zabezpieczenia śladu

• sporządzenie stosownej metryczki trwale przymocowanej do pojemnika z zabezpieczonym śladem.

• zabezpieczenie procesowe wprowadza generalnie ślady zapachowe do procesu karnego i jednocześnie nadaje im ochronę prawną- przeciwdziałając ich zniszczeniu lub zagubieniu.

Jakie narzędzia i sprzęt potrzebujemy do zabezpieczenia śladu zapachowego...???

• pochłaniacze zapachu, zalecane przez CLK KGP

• rękawiczki gumowe lub foliowe

• dwie metalowe pęsety lub szczypce o dł. ok. 30 cm

• słoiki szklane typu „TWIST” o poj. 0,9-1,0 l ze szczelnymi pokrywkami

• folia aluminiowa, nie powlekana żadnymi substancjami

• metryczki

• rozpylacz z wodą destylowaną

• czyste torebki foliowe o różnych rozmiarach

POBIERANIE MATERIAŁU PORÓWNAWCZEGO

• osoba podejrzana, podejrzany (oskarżony), mają obowiązek poddania się czynności pobrania zapachu dla celów dowodowych

• pobieranie materiału porównawczego przeprowadza osoba, który nie uczestniczyła bezpośrednio w zabezpieczaniu materiału dowodowego. Eliminuje to, nawet hipotetyczną, możliwość uzyskania w trakcie badań "wskazań fałszywie pozytywnych" wywołanych wspólnym dla materiałów dowodowego i porównawczego zapachem osoby pobierającej, a nie zaś faktyczną zgodnością zapachową (interakcja MD → MP).

• materiału porównawczego nie wolno pobierać w pomieszczeniach, w których istnieją silne źródła innych zapachów.

Skąd pobieramy materiał porównawczy...???

• przede wszystkim z dłoni osoby podejrzanej/podejrzanego/oskarżonego.

Jak pobieramy...???

• pochłaniacze przekazuje się osobie w taki sposób, aby zminimalizować nanoszenie innych zapachów.

• czas pobierania materiału porównawczego wynosi 15 min.

• w szczególnych przypadkach można pobierać również z innych części ciała, jak również z krwi.

• pochłaniacze z pobranym zapachem umieszcza się w opakowaniach szklano-metalowych, lakuje oraz dołącza się metryczkę.

• dokumentacja → protokół pobrania materiału porównawczego - śladu zapachowego człowieka.

Skąd pobieramy materiał porównawczy...??? C.d.

• w wyjątkowych przypadkach, jeżeli nie ma możliwości pobrania materiału porównawczego bezpośrednio od osób, można pobrać również z przedmiotów lub rzeczy, co do których mamy pewność, że dana osoba miała z nimi bezpośredni kontakt.

• wtedy również sporządzamy protokół pobrania materiału porównawczego - protokół pobrania śladu zapachowego człowieka.

Warunki właściwego przeprowadzenia badań identyfikacyjnych zapachu dotyczą...???

• pomieszczenia

• psów

• osób pobierających, zabezpieczających ślad zapachowy oraz przeprowadzających ekspertyzę

• procedury pobrania, zabezpieczenia i przechowywania materiału dowodowego, porównawczego i uzupełniającego

• metodyki przeprowadzenia ekspertyzy osmologicznej

Pomieszczenie do badań identyfikacyjnych

• 1. Jedynie w specjalnie przygotowanej pracowni posiadającej aktualny certyfikat - ważny 2 lata.

• certyfikaty wydaje komisja powołana przez Dyrektora Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego KGP.

• 2. Pomieszczenie powinno odpowiadać następującym parametrom:

1) rozmiar i kształt dostosowany do warunków, w jakich psy były tresowane,
2) optymalna temperatura wewnątrz pomieszczenia - 18÷20 °C,
3) wilgotność względna wewnątrz pomieszczenia - 60÷70%,
4) oświetlenie żarowe,

5) brak źródeł negatywnych bodźców, mogących rozpraszać uwagę pracującego psa, jakich...???

• zapachowych,

• akustycznych

• optycznych,

6) brak w pobliżu pomieszczenia źródeł silnego pola elektromagnetycznego,

7) kształt, wymiary i oświetlenie pomieszczenia powinny umożliwiać rejestrację przebiegu badania środkami audiowizualnymi,

8) wyposażenie pomieszczenia...???

• stacjonarna kamera wideo sterowana z zewnątrz,

• sprzęt do mycia, suszenia słoików i narzędzi,

• zamrażarka (do śladów wilgotnych),

• sprzęt laboratoryjny.

3. Pomieszczenia dla psów specjalnych powinny znajdować się, w miarę możliwości
w pobliżu rozpoznawalni.

Plan pracowni osmologicznej

• Pom. nr 1 - poczekalnia dla przewodnika z psem:

• Pom. nr 2 - łazienka i WC

• Pom. nr 3 - magazyn dowodów rzeczowych i zbiór materiałów uzupełniających

• Pom. nr 4 - pomieszczenie laboratoryjne (przygotowywanie sprzętu i materiałów)

• Pom. nr 5 - przeznaczone do pracy z psami - tzw. rozpoznawalnia

• Pom. nr 6 - pomieszczenie obserwacji przebiegu badań

• Pom. nr 7 - pokój przewodników psów - standardowe wyposażenie biurowe.

Metodyka badań identyfikacyjnych zapachu

• ważnym etapem w rozwoju badań osmologicznych było opracowanie założeń ekspertyzy z zakresu badań osmologicznych

• podjęcie czynności badawczych rozpoczyna się z chwilą otrzymania postanowienia o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego, instytucji naukowej lub specjalistycznej (art. 193 k.p.k.).

• dokonuje się sprawdzenia:

→ zgodności nadesłanych materiałów (dowodowego i porównawczego) z wyszczególnieniem zawartym w postanowieniu,

→ stanu zabezpieczeń materiałów stanowiących przedmiot badań i ich fizycznej nienaruszalności.

• przeprowadza się również analizę treści metryczek. Jest ona bardzo istotna, gdyż stanowić może podstawę do przyjęcia przez biegłego-eksperta szczególnego postępowania lub zastosowania specjalnej taktyki badań, np.:

• → materiał dowodowy zabezpieczony z

wilgotnego podłoża wymaga zamrożenia.

• → materiał dowodowy zabezpieczony z miejsca, z

którego nawęszał pies tropiący wymaga

odpowiedniej budowy ciągu selekcyjnego (tylko

wariant materiał dowodowy => materiał

porównawczy).

• → stwierdzenie faktu, że jedna i ta sama osoba zabezpieczała oba materiały (dowodowy i porównawczy) wymaga zwrócenia się do organu zarządzające o ponowne pobranie materiału porównawczego, tym razem przez inną osobę.

• pominięcie takiej sytuacji w analizie wstępnej, skutkować może "fałszywie pozytywnym", z punktu widzenia procesu karnego, ustaleniem zgodności zapachowej - na podstawie wspólnego dla materiału dowodowego i porównawczego zapachu osoby zabezpieczającej.

• istotne są oględziny stanu pochłaniaczy, które na tym etapie przeprowadza się bez otwierania pojemników i naruszania zabezpieczeń.

Należy również:

• zwrócić uwagę na ewentualnie zawansowane procesy gnilne pochłaniaczy, będące skutkiem nieprzestrzegania zasad zabezpieczania materiału dowodowego, czy pobierania porównawczego.

• materiał taki należy traktować jako nieprzydatny do badań.

• w następnym etapie należy przygotować materiał uzupełniający. Jego przygotowanie uzależnione jest od przyjętego wariantu badania :

Wariant (MD=>MP) - materiał dowodowy => materiał porównawczy - zalecany jako podstawowy - materiał uzupełniający (umieszczany dodatkowo w szeregu zapachowym) jakościowo zbliżony do porównawczego,

          Wariant (MP=>MD) - materiał porównawczy => materiał dowodowy - stosowany w szczególnych przypadkach - materiał uzupełniający jakościowo zbliżony do dowodowego

Kolejny etap to...

• Próby kontrolne

• próby w trakcie, których w ciągu selekcyjnym znajduje się materiał zapachowy (materiał kontrolny, dowodowy, porównawczy, uzupełniający), stosowany w celu ustalenia:

• czy w ciągu selekcyjnym nie znajduje się zapach atrakcyjny dla psa,

• czy pies w dniu badania pracuje prawidłowo

Na szczególne znaczenie prób kontrolnych w

ramach badań osmologicznych wskazuje się zarówno w krajowej jak i zagranicznej literaturze przedmiotu.

• Badania identyfikacyjne polegają na:

• kilkukrotnym porównywaniu materiału dowodowego z zapachem porównawczym, używając co najmniej dwóch psów specjalnych.

• taktykę i technikę użycia psów i prowadzenia badań w zależności od jakości i ilości nadesłanych materiałów określa biegły-ekspert, prowadzący czynności.

• badanie przeprowadzamy po upływie nie mniej niż 24 godzin od zabezpieczenia materiału dowodowego lub porównawczego. Jest to czas niezbędny na ustabilizowanie się zapachu ludzkiego na pochłaniaczach.

• badania można prowadzić w ramach ciągu selekcyjnego: szereg (minimum 5 stanowisk), okrąg (minimum 10 stanowisk) oraz inne, po uzyskaniu akceptacji CLK KGP.

• generalnie powinno się stosować układ badawczy MD=>MP (z materiału dowodowego na materiał porównawczy).

• w uzasadnionych przypadkach można również stosować układy MP=>MD (z materiału porównawczego na materiał dowodowy) i MD=>MD (z materiału dowodowego na materiał dowodowy).

• pies pracuje bez smyczy

• pies sprawdza ustawione w ciągu selekcyjnym pojemniki, wskazuje pojemnik ze zidentyfikowanym zapachem, w sposób określony na wstępie badania przez przewodnika.

• w razie nie stwierdzenia zgodności zapachowej powinien powrócić do przewodnika.

• ustalanie zgodności zapachowej wykonuje się minimum 3 razy,

• za każdym razem zmienia się losowo położenie pojemnika z zabezpieczonym materiałem badanym.

• w trakcie badania śladów zapachowych przewodnik psa (to samo zalecenie dotyczy prób kontrolnych) nie może znać rozmieszczenia materiału badanego w ciągu selekcyjnym - ze względu na konieczność eliminacji tzw. efektu Rosenthala.

• badanie śladów zapachowych kończy opinia, zawierająca m.in.: część sprawozdawczą i wnioski (art.. 200 § 2 k.p.k.).

Metoda zoologiczna w osmologii

• w badaniach osmologicznych wykorzystuje się psy specjalne, wytresowane do realizacji tego typu czynności.

• w oparciu o nabywane doświadczenia krajowe i zagraniczne (Węgry, Rosja, Niemcy, Holandia) modyfikacji w ostatnich latach uległy dobór, metody oceny i sposoby tresury psów specjalnych do identyfikacji śladów zapachowych.

• dobierane do tresury psy muszą odznaczać się m.in. doskonale rozwiniętym zmysłem powonienia.

• wrodzone predyspozycje psów podlegają rozwijaniu i są ukierunkowywane stosownie do potrzeb, w trakcie ok. 7-miesięcznego cyklu tresury, realizowanego pod okiem instruktorów z Centrum Szkolenia Policji.

• jeżeli pies po okresie tresury i krótkotrwałej adaptacji w jednostce terenowej wykonuje zadania w sposób prawidłowy, uzyskuje policyjny atest na okres 1 roku.

• posiadanie przez psa specjalnego atestu jest niezbędnym wymogiem formalnym, pozwalającym na wykorzystanie tego "biologicznego instrumentu" w badaniach osmologicznych.

Podstawowe wiadomości o psach przeznaczonych do pracy w policji

• dobierane do tresury psy pochodzą wyłącznie z zakupów od indywidualnych osób.

• nie prowadzi się w polskiej policji hodowli psów z przeznaczeniem na służbowe.

• do tresury kwalifikuje się psy w wieku od 12 do 24 miesięcy.

• wykorzystuje się przede wszystkim psy, ale także suki następujących ras: owczarek niemiecki, labrador retriever, sznaucer, terier, wyżeł.

Warunki psa przeznaczonego do identyfikacji zapachu ludzkiego

Psy te muszą spełniać szereg kryteriów, które generalnie można podzielić na dwie grupy:

• zdrowotne

• użytkowe

• tresura ID-Dogs oparta jest o wykorzystanie metody smakołykowo-wyróżnieniowej z przewagą wykorzystania instynktu pokarmowego.

Zdrowotne

• kondycja,

• wady psychiczne,

• stan zdrowotny kończyn,

• układ powłokowy,

• narząd wzroku i słuchu itp.

2. Użytkowe

• ocena reakcji na strzał z broni palnej,

• ocena instynktu zabawy i aportu,

• zachowanie się psa wewnątrz obiektów,

• ocena psa pod względem gotowości do gryzienia i obrony,

• test odwagi

TECHNIKA I TAKTYKA TRESURY

• tresura psów specjalnych przeznaczonych do identyfikacji śladów zapachowych podzielona jest na kilka, następujących po sobie etapów.

• pozytywna ocena każdego etapu, jest "przepustką" do kolejnego.

• generalnie można wyróżnić VII etapów tresury psów do identyfikacji śladów zapachowych

TECHNIKA I TAKTYKA TRESURY

• tresura psów specjalnych przeznaczonych do identyfikacji śladów zapachowych podzielona jest na kilka, następujących po sobie etapów.

• pozytywna ocena każdego etapu, jest "przepustką" do kolejnego.

• generalnie można wyróżnić VII etapów tresury psów do identyfikacji śladów zapachowych

ETAP I

• przede wszystkim dochodzi do nawiązania podstawowej więzi przewodnika z psami.

• rozpoczyna się tresura, polegająca na:

• zapoznawaniu psów z szeregiem selekcyjnym wypracowywaniu podstawowych

odruchów pracy w ciągu.

ETAP II

• wprowadza się zwierzętom element nauki prawidłowego nawęszania.

• zasadniczym celem tego etapu jest nauczenie psa poprawnego:

• odpowiednio długiego nawęszania podanego zapachu

• utrwalenie podstawowych odruchów pracy w ciągu selekcyjnym.

ETAP III

• zadaniem tego etapu jest nauczenie psów wyszukiwania zapachów smakołyków, znajdujących się tylko w dwóch pojemnikach ciągu selekcyjnego.

ETAP IV

• wprowadza się dodatkowy element składowy do stereotypu dynamicznego, a mianowicie warowanie.

ETAP V

• w szeregu selekcyjnym znajduje się jeden zapach człowieka, w pozostałych pojemnikach znajdują się neutralne zapachowo pochłaniacze.

• pies ma skojarzyć zapach ludzki z podawanym psu smakołykiem.

ETAP VI

• w szeregu selekcyjnym znajdują się wyłącznie zapachy zabezpieczone od osób.

• przeprowadza się tzw. próbę zerową, polegającą na tym, że w jednej z następujących po sobie prób, nie umieszcza się zapachu, który pies identyfikował.

ETAP VII

• wprowadza się dodatkowo element zmiany zapachów podawanych psu do nawęszenia.

Wykorzystanie osmologii w ramach prawa do obrony

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5.11.1999 r. w sprawie V KKN-440/99

• Sąd Najwyższy rozpatrując kasację wniesioną przez obrońcę oskarżonej w sprawie, w której jednym z dowodów obciążających był dowód z badań „osmologicznych” sformułował warunki dopuszczalności tych badań w polskim procesie karnym.

• Wyrok ten ma zasadnicze znaczenie dla tej nowej dyscypliny kryminalistycznej, stanowiąc kolejny etap w jej rozwoju - sankcjonuje bowiem możliwość wykorzystania tego dowodu jako dowodu bezpośrednio, obciążającego oskarżonego.

• Tezy głosowanego wyroku

TEZA I

„ ... o ile sama czynność zabezpieczenia tzw. śladu zapachowego może nastąpić nawet w trybie art. 308 § 1 k.p.k., o tyle badanie osmologiczne powinno być przeprowadzone w formie ekspertyzy, a w konsekwencji powinno ono być poprzedzone postanowieniem o powołaniu biegłego i winno być zakończone wydaniem opinii biegłego (art. 193 i nast. k.p.k.)...”,

• Teza II „...dla zminimalizowania błędu przy ekspertyzie osmologicznej należałoby (...):

• 1) właściwie dobrać grupę dawców zapachów do eliminacji (niezbędne jest to, aby nie była to grupa pod względem zapachowym jednorodna, a różna od oskarżonego); (...);

• 2) zapachy porównawcze do eliminacji, pochodzące od osób przybranych i zapach od oskarżonej powinny być pobrane mniej więcej równocześnie i tą samą metodą (...);

• 3) osoby znajdujące się w czasie rozpoznawania przez psa w zasięgu jego zmysłów (wzroku, słuchu, węchu), a w szczególności jego przewodnik, nie mogą znać miejsca usytuowania śladu porównawczego w szeregu selekcyjnym, a okoliczność ta powinna być w należyty sposób udokumentowana;

• w czasie rozpoznawania powinny być przeprowadzone dwie „próby puste” (pierwsza, polegająca na tym, iż w szeregu selekcyjnym nie umieszcza się śladu porównawczego, tj. pobranego od podejrzanej, zaś druga polegająca na tym, iż ślad porównawczy znajduje się w szeregu selekcyjnym, za to zamiast śladu dowodowego, pochodzącego z miejsca zdarzenia, psu daje się do nawęszenia tzw. ślad pusty, nie zawierający żadnego zapachu) ewentualnie także i tzw. próba „atrakcyjności zapachu” (...);

• wielość prób powtarzanych po zmianie kolejności śladów w szeregu selekcyjnym, ma już drugorzędne znaczenie, albowiem pies raz rozpoznawszy ślad będzie go już rozpoznawał w kolejnych próbach (podobnie, jak świadek rozpoznający w trakcie okazania, po pierwszym zetknięciu się z osobą, którą rozpoznał jako sprawcę); tym samym już dwie próby wystarczą do przekonania się, czy pies jest pewien swego rozpoznania i czy przy wskazaniu opierał się istotnie na śladzie zapachowym, a nie kierował się miejscem śladu zapachowego w szeregu;

• rozpoznania powinny dokonywać niezależnie od siebie dwa psy, posiadające aktualny atest (...).”

• Teza III

•  „... staranne zachowanie wszystkich wypracowanych przez kilkuletnią praktykę i zalecanych w piśmiennictwie standardów prowadzenia badań osmologicznych mogłoby upoważniać do zaakceptowania (...) poglądu, iż w świetle zasad swobodnej oceny dowodów skazanie może być oparte na ekspertyzie osmologicznej, jako dowodzie obciążającym...”.

Prawo do obrony

• obrońca działa jedynie na korzyść swojego klienta

• działania niekorzystne są bezskuteczne prawnie

• obrońca może w toku procesu przedstawiać:

- okoliczności i dowody, jak również wyciągać z nich określone wnioski zgodne z rzeczywistością oraz utrwalonym stanowiskiem nauki, tzw. argumenty zasadne

- okoliczności i dowody, jak również wyciągać z nich określone wnioski niezgodne z rzeczywistością oraz utrwalonym stanowiskiem nauki, tzw. argumenty pozorne

Taktyka obrony

• Taktyka obrony to sposób zachowania w toku procesu karnego nastawiony na doprowadzenie do najbardziej korzystnego rozstrzygnięcia dla oskarżonego

• Korzystne rozstrzygnięcie, czyli???

• W postępowaniu przygotowawczym będzie to…???

• → umorzenie postępowania karnego (art. 17 § 1 pkt 1-11 k.p.k.)

• W postępowaniu sądowym będzie to…???

→ uniewinnienie (art. 17 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k.)

→ warunkowe umorzenie postępowania (art. 414 § 1 w zw. z art. 66 k.k. i nast.)

→ umorzenie postępowania (art. 17 § 1 pkt 3-11 k.p.k.)

→ uzyskanie jak najniższej kary i środków karnych

Taktyka obrończa a osmologia

• Argumenty podnoszone przez obrońcę można podzielić na:

• odnoszące się do wymagań formalnych wynikających z k.p.k. oraz innych aktów prawnych

• odnoszące się do metodyki zabezpieczania i badań śladów osmologicznych

• w obrębie tych kryteriów można wyróżnić argumenty zasadne i niezasadne

Podstawy prawne ekspertyzy osmologicznej

• Przede wszystkim:

• Kodeks postępowania karnego

• Decyzja Nr 32/99 Komendanta Głównego Policji z dnia 09 marca 1999 r.

• Decyzja Nr 4/2000 z dnia 03.02.2000 r. Dyrektora Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Komendy Głównej Policji

Taktyka obrończa a osmologia

• Argumenty formalne (k.p.k.) zasadne:

• nieprawidłowości protokołu oględzin w toku których zabezpieczano materiał dowodowy

• nieprawidłowości protokołu zabezpieczenia materiału porównawczego

• nieprawidłowości dotyczące psów użytych w toku ekspertyzy

• nieprawidłowości dotyczące pomieszczenia w którym ekspertyzę przeprowadzono

• nieprawidłowości sporządzonej opinii przez biegłego

• nieprawidłowości dotyczące kwalifikacji biegłego

Nieprawidłowości protokołu oględzin w toku których zabezpieczano materiał dowodowy

• Protokół winien spełniać określone wymagania wskazane w art. 148 k.p.k. w szczególności:

• oznaczenie czynności, jej czasu i miejsca oraz osób w niej uczestniczących,

• przebieg czynności

• w miarę potrzeby stwierdzenie innych okoliczności dotyczących przebiegu czynności.

• Każdy zabezpieczony ślad osmologiczny winien być prawidłowo oznaczony odpowiednią metryczką zawierającą m.in.:

• oznaczenie sprawy w związku z którą nastąpiły oględziny i zabezpieczenie śladu osmologicznego

• przedmiot, podłoże z którego ślad pobierano

• czas pobierania i czas opóźnienia

• ilość pochłaniaczy

• świadków czynności

• prowadzącego oględziny i pobierającego

Nieprawidłowości protokołu oględzin w toku których zabezpieczano materiał dowodowy

• W literaturze podnosi się, że z formalnego punktu widzenia dla uznania czynności oględzin w toku której doszło do zabezpieczenia śladów osmologicznych za prawidłowe, protokół winien zawierać następujące dane:

• wskazanie przesłanek wytypowania miejsca, rzeczy z których zabezpieczono ślady zapachowe,

• dokładny opis podłoża i sposobu zabezpieczenia śladu,

• opis warunków środowiskowych mogących mieć wpływ na jakość śladu zapachowego,

• wskazanie osób, zwierząt które mogły mieć kontakt z podłożem, a z którego następnie zabezpieczono ślady zapachowe,

• określenie przybliżonego czasu opóźnienia,

• podanie innych informacji mogących mieć wpływ na zastosowanie później taktyki i techniki badań osmologicznych

Nieprawidłowości protokołu oględzin w toku których zabezpieczano materiał porównawczy

• W tym miejscu można właściwie wymienić zbliżone argumenty, co w przypadku protokołu oględzin podczas, których doszło do zabezpieczenia materiału dowodowego, chociażby:

• brak precyzyjnego określenia w protokole w jaki sposób zabezpieczono ślad porównawczy,

• brak precyzyjnego określenia w protokole jakich używano narzędzi oraz zabezpieczeń przed kontaminacją,

• niedbalstwo w materii numeracji pobranego śladu zapachowego (zwłaszcza, jeżeli pobierano zapach od kilku sprawców jednocześnie) oraz jego technicznego zabezpieczenia (brak zalakowania słoików i przyklejenia metryczek).

Nieprawidłowości dotyczące psów użytych w toku ekspertyzy

• pies używany w toku ekspertyzy musi mieć atest

• jest on ważny przez okres tylko 1 roku

Eksperyment - cel badań

• określenie ogólnego udziału błędnych wskazań psów

• określenie procentu prawidłowych i błędnych ostatecznych identyfikacji po uwzględnieniu obowiązującego systemu prób kontrolnych

• poszukiwanie możliwości poprawy wiarygodności identyfikacji osmologicznej

• Psy eksperymentalne

• (w typie owczarka niem.)

• 4 samce

• 2 suki

• Atestowane psy policyjne

• (w typie owczarka niem.)

• 5 samców

• 2 suki

• 1 suka Labrador retriever

Taktyka obrony a osmologia
Argumenty metodologiczne

• Argumenty niezasadne metodologicznie:

• zabezpieczenie materiału dowodowego w laboratorium

• wpływ dymu papierosowego (nikotyny)

• wpływ kosmetyków

• bliźnięta monozygotyczne

• powielanie zapachu (metoda swobodna i wymuszona)

• w niektórych przypadkach czas pobierania materiału porównawczego (przekroczenie 15 minut)

• pobieranie materiału dowodowego przez czas dłuższy, niż 30 minut

• użycie podczas ekspertyzy m.in. psów bez atestu przy równoczesnym spełnieniu wymogu użycia co najmniej 2 psów z atestem

• przydatność do identyfikacji śladów zabezpieczanych z foteli samochodów osobowych z kontrolowanym „opóźnieniem” w granicach 3 do 5 dni

• możliwość identyfikacji śladów zapachowych ludzi zabezpieczonych z miejsc lub przedmiotów, zacieranych 10 %-owym kwasem octowym

• Argumenty zasadne metodologicznie:

• kontaminacja śladu zapachowego MD-MP (zabezpieczenie śladu dowodowego i porównawczego przez tę samą osobę)

• niewłaściwie dobrana grupy dawców zapachów do eliminacji (zapachy uzupełniające)

• niewłaściwe pobranie materiału porównawczego i uzupełniającego (czas i metoda)

• obecność przewodnika podczas ekspertyzy

• pies pracował ze smyczą

• brak przeprowadzenia prób kontrolnych

• użycie tylko jednego psa z atestem

• przeprowadzenie ekspertyzy przed upływem 24 godzin od pobrania materiału zapachowego

• nieprzydatność do identyfikacji śladów zapachowych naniesionych na przedmioty w sposób bezkontaktowy

Kontaminacja

• Interakcje MD=>MP

• występować mogą między materiałem dowodowym, a porównawczym w sytuacji, gdy zabezpieczenia materiału dowodowego i porównawczego dokonuje jedna i ta sama osoba, np.: technik kryminalistyki

• w takiej sytuacji oraz braku faktycznej zgodności zapachowej między materiałami dowodowym a porównawczym, może dojść do wskazania wyłącznie na podstawie zapachu osoby zabezpieczającej - jest to tzw. fałszywie pozytywny łącznik zapachowy

Niewłaściwie dobrana grupa dawców zapachów do eliminacji (zapachy uzupełniające)

• zapachy uzupełniające winny być dobrane (podobnie jak przy okazaniu) na zasadzie grupowego podobieństwa

• chodzi o maksymalne ujednolicenia warunków rozpoznawania materiałów umieszczonych w ciągu selekcyjnym

• Jakie czynniki bierzemy pod uwagę przy doborze, np.:

• wykonywana praca

• środowisko

• rasa

• pleć

• wiek

Niewłaściwe pobranie materiału porównawczego i uzupełniającego (czas i metoda)

• Czas

• zasadą winno być pobranie materiału porównawczego i uzupełniającego przez 15 minut

• pobranie materiału porównawczego i uzupełniającego winno nastąpić w tym samym lub zbliżonym czasie

• ekspertyza nie powinna być przeprowadzona wcześniej niż 24 godz. od pobrania materiału zapachowego

• Metoda

• nośnik zapachu musi być tego samego rodzaju - pobranie materiału zapachowego winno nastąpić z analogicznych części ciała, czy też krwi, naskórka

• należy użyć pochłaniacze tego samego rodzaju

Obecność przewodnika podczas ekspertyzy

• Przewodnik nie może być obecny podczas ekspertyzy, ani też nie może znać rozmieszczenia materiału zapachowego

• Efekt "Rosenthala"

- zwany również efektem eksperymentatora lub efektem "mądrego Hansa" - możliwość, nawet nieświadomego, sugerowania przez przewodnika poszczególnych wskazań psom

Pies pracował ze smyczą

• Niedopuszczalne jest, aby pies pracował ze smyczą, gdyż rodzi to uzasadnioną obawę sugestii

Brak przeprowadzenia prób kontrolnych

• próby w trakcie, których w ciągu selekcyjnym znajduje się materiał zapachowy (materiał kontrolny, dowodowy, porównawczy, uzupełniający), stosowany w celu ustalenia:

• czy w ciągu selekcyjnym nie znajduje się zapach atrakcyjny dla psa,

• czy pies w dniu badania pracuje prawidłowo

Nieprzydatność do identyfikacji śladów zapachowych naniesionych na przedmioty w sposób bezkontaktowy

Entomologia

• Entomologia to nauka o owadach, jest zbiorczą dyscypliną naukową, w ramach której wyróżnia się trzy dziedziny:
  - ogólną,
  - systematyczną,
  - stosowaną.

• Entomologia sądowa to nauka, która opierając się na wiedzy z zakresu biologii gatunków nekrofagicznych określa czas śmierci.

• Historia entomologii

• pierwsze pisemne wzmianki dotyczące owadów dotyczą pojawów szarańczy oraz hodowli pszczół (Egipt, od ok. 2600 p.n.e.) i jedwabników (Chiny, od ok. 2600 p.n.e.).

• pierwszy informacje o owadach zebrał Arystoteles - przedstawił on systematykę owadów wyróżniając osiem grup, a wśród nich chrząszcze i muchówki;

• Calus Plinius Secundus (23-79 r.n.e.) w Historii Naturalnej opisał 61 owadów,

• około 1480 roku powstało dzieło Ortus sanitatis z pierwszymi rysunkami owadów,

• w 1602 powstała pierwsza książka poświęcona wyłącznie owadom: U. Aldrovandi - De Animalibus insectis,

• w 1688 F. Redi udowadnia, że owady rodzą się z jaj, a nie z gnijących szczątków,

• w 1734 Linneusz opisał siedem rzędów i 2000 gatunków owadów w swym Systema naturae, a jego uczeń jako pierwszy w systematyce uwzględnił budowę narządów gębowych,

• w 1832 powstało pierwsze na świecie towarzystwo entomologiczne Societe Entomologique de France.

• pierwsza wzmianka o tym, jak to istoty powszechnie zwane "robakami" przyczyniły się do określenia czasu zgonu pojawiła się w Chinach w XIII wieku !

• jednak w pełni doceniono zalety entomologii dopiero na przełomie XVIII i XIX w.

• w 1767 roku Linneusz umocnił pozycję nowej dziedziny,

• w 1855 roku pojawił się pierwszy raport dotyczący ustalenia czasu śmierci na podstawie obecności owadów.

• pierwsze dzieło stworzył Jean-Pierre Mengin, a nosiło ono tytuł "La faune de cadavres" czyli tłumacząc na nasze "Fauna zwłok".

Istota entomologii

• martwe ciało, niezależnie czy ludzkie, czy zwierzęce staje się miejscem zamieszkania, wylęgu i żerowania wielu gatunków zwierząt, a szczególnie stawonogów.

• jeśli niemożliwe jest ustalenie czasu śmierci tylko na podstawie znamion śmierci, należy wykorzystać fakt, że istnieje mnóstwo owadów zainteresowanych zwłokami, których poszczególne stadia rozwoju ułatwiają określenie kiedy nastąpił zgon. Zwierzątka takie nazywamy nekrofagami.

Badania na miejscu znalezienia zwłok:

• oględziny zwłok i występujących na nim owadów łącznie z dokumentacją fotograficzną bądź filmową.

• konieczność uwzględnienia różnych grup stawonogów, ich liczbę, rozmieszczenie, występowanie innych stadiów niż imaginalne, opis położenia ciała i jego uszkodzeń

• zebranie przedstawicieli okolicznych stawonogów porównanie ich z okazami znajdującymi się na zwłokach

• sprawdzenie sytuacji meteorologicznej, temperatury powietrza, przy gruncie, zwłok,operowanie światła, wilgotność

• zebranie larw, jaj, poczwarek i owadów ze zwłok i spod zwłok, w próbkach gleby natrafić można na larwy migrujące ze zwłok, by się przepoczwarzyć

• ocena ekologicznej charakterystyki siedliska ocena ogólna, typu roślinności i podłoża

• Zebranie nekrofagów

• należy dokonać już w momencie oględzin zwłok na miejscu zdarzenia, ale również można kontynuować podczas wyjmowania zwłok z worka oraz sekcji, gdyż larwy opuszczają ciało,

• należy też dokładnie zbadać ubranie, a szczególnie zagięcia materiału, kieszenie etc. oraz naturalne i nienaturalne otwory w ciele

Pochodzenie nekrofagów

• Na poszczególnych etapach rozkładu ciała napotkać można różne gatunki nekrofagów w zależności od reakcji przebiegających w zwłokach. Największą grupę wykorzystującą zwłoki stanowią muchówki, chrząszcze i motyle. Ze względu na sposób wykorzystywania martwego ciała przez owady możemy je podzielić na 4 grupy:

• nekrofagi wykorzystujące zwłoki jako źródło pożywienia (muchówki i chrząszcze)

• drapieżcy i pasożyty gatunków nekrofagicznych

• osy, mrówki i niektóre chrząszcze

• gatunki, które przez czysty przypadek zawieruszyły się w okolicy

Istota metody stosowanej przy określaniu czasu śmierci to???

• przeprowadzamy przede wszystkim analizę cykli rozwojowych owadów, a stosować ją można jedynie do czasu zakończenia rozwoju pierwszego pokolenia. Ze złożonych przez samicę jaj (no trudno, żeby przez samca, to nie koniki morskie) wylęgają się larwy, które opuszczą miejsce swego urodzenia, by przepoczwarzyć się w podłożu,

• każdy etap rozwoju ma określoną długość w zależności od gatunku i warunków otoczenia, a szczególnie temperatury.

Analiza cykli

• Zwłoki nie pogrzebane i wyeksponowane - ogniwa sukcesji owadów
  3 pierwsze miesiące:

• 
  1. rozpoczęcie procesów litycznych - Calliphoridae, Muscidae
  2. procesy gnilne - Calliphoridae, Sarcophagidae

Koniec 3 miesiąca - 6 miesiąc

3.fermentacja masłowa tłuszczów - chrząszcze Coleoptera, Dermestidae, motyle Aglossa

rozkład białek i wydzielanie tyraminy - muchy Piophilidae, Drosophilidae, chrząszcze Cleridae

4-8 miesięcy
wydzielanie amoniaku - muchówki Muscidae, Phoridae, chrząszcze Nicrophorus, Silphidae, Histeridae

6-12 miesięcy
6. wysychanie zwłok - roztocza Acarina, Uropoda, Serator

Po roku
7. całkowite wysuszenie zwłok - szkodniki produktów zmagazynowanych i okazów muzealnych - chrząszcz Attagenus pellio, Dermestes maculatus i mole Tineidae

Po trzech latach
8. likwidacja szczątków - chrząszcze Ptinidae i Tenebrionidae

Zwłoki pogrzebane

• niektóre napotykane w takim przypadku nekrofagów są naturalnymi mieszkańcami gleby,

• inne docierają do ciała z powierzchni, jak na przykład larwy muchówek, czy dorosłe chrząszcze i muchy.

• zakopanie ma zasadniczo wpływ na zwolnienie procesu rozkładu i ograniczenie ilości nekrofagów.

W tym przypadku ogniwa sukcesji przedstawiają się następująco:

1. mrówki żerujące na twarzy - 3 dni

2. muchówki składające jaja - od 3 do 10 dnia

3. larwy i chrząszcze na nich pasożytujące - od 10 do 20 dnia
4. kolejne larwy i roztocza, skoczogonki, chrząszcze - rozpad zwłok, 30-90 dzień
5. mrówki, muchówki, skoczogonki i roztocza - szkieletyzacja zwłok

Zwłoki zanurzone w wodzie

• najpierw do bezczeszczenia przystępują ryby i skorupiaki,

• rozkład zwłok w wodzie następuje szybciej niż na lądzie,

• naturalne pasożyty człowieka takie jak pchły dochodzą do siebie w ciągu godziny po 12-godzinnym przebywaniu pod wodą, im dłużej były zanużone tym dłużej trwa ten proces,

• wszy giną po 12 godzinach od zanurzenia.

Etapy sukcesji:

1. zwłoki świeże i całkowicie zanurzone - chrząszcze Hydrophilidae

3 dzień po wypłynięciu - wylęganie larw muchówek i rozpoczęcie żerowania, drapieżnych chrząszczy Staphylinidae

• 4. 7 dni - zmniejszenie powierzchni zwłok- migracja larw do wody

• 5. do momentu zatopienia zwłok - chrząszcze Histeridae i muchówki

• 6. zatopienie zwłok - muchy żerujące na martwych larwach

Długość rozwoju „robaczków”

Calliphora vicina - niebieska mucha mięsna

Długość rozwoju

jajo: 20-28 godzin
stadium larwalne: 28-72
przedpoczwarka: 72-290
poczwarka: 12 dni

Chrząszcz skórnik Dermestes
jajo - do 2 miesięcy
larwa - 2-3 miesiące
poczwarka - ok. 4 miesiąc

Muchówka Piophila casei
jajo - 1 doba
larwa do 5 dni
przepoczwarzenie - po 5 dniach

Robaki jadalne

w drodze z Kambodży jest nowy gatunek robaków - ponoć jednak tylko dla odważnych

Medycyna sądowa

• jest nauką stosowaną, która łączy w sobie wiedzę biologiczno-lekarską z naukami prawnymi.

• służy ona pomocą przede wszystkim organom ścigania karnego i wymiaru sprawiedliwości.

• w językach zachodniej Europy najczęściej używane jest określenie medycyna prawna (médicine légale), w słowiańskich najczęściej sądowa.

Medycyna sądowa zajmuje się:

• mechanizmem działania różnego rodzaju urazów na ustrój ludzki ( mechanicznych, termicznych, elektrycznych, chemicznych ), i innych czynników oraz wyjaśnianiem skutków tych urazów i okoliczności, w jakich mogły one powstać.

• zagadnieniem śmierci i zmianami występującymi w zwłokach po zgonie (tanatologia sądowo-lekarska) oraz ustalaniem przyczyny, rodzaju i czasu śmierci.

• badaniem osób żywych (pokrzywdzonych) i dowodów rzeczowych w związku z dochodzeniem przestępstwa lub oceną szkody na zdrowiu.

• problematyka dziedziczenia układów grupowych krwi w związku z dochodzeniem ojcostwa

• ocena zdolności do zapładniania lub niemocy płciowej

• wyjaśnieniem wpływu alkoholu etylowego i innych działających podobnie substancji na organizm ludzki i badaniem stężenia alkoholu w płynach ustrojowych

• toksykologią

Znaczenie medycyny sądowej

• wykrywcze

• dowodowe

Ogólnie mówiąc:

• ma wielkie znaczenie w służbie ochrony praworządności, przyczynia się tez ona w znacznym stopniu zapobieganiu ujemnym zjawiskom społecznym, wysuwając wnioski profilaktyczne na podstawie prowadzonych przez siebie badań.

Tanatologia

• Thanatos był synem Nyks i Erebu, bliźniaczym bratem Hypnosa.

• jego postać przedstawiana jest z czarnymi skrzydłami, kiedy niesie śmierć wychodzi z Hadesu niosąc zgaszoną, skierowaną w dół pochodnię.

• Śmierć ustroju jest to proces, który od pewnego momentu ma charakter nieodwracalny, powodując ustanie jego czynności, szczególnie:

• układu krążenia,

• układu oddechowego,

• ośrodkowego układu nerwowego.

Rodzaje śmierci

• Śmierć kliniczna

• Śmierć pozorna

• Śmierć biologiczna

Śmierć kliniczna następuje, kiedy ustaje krążenie i oddychanie

Symptomy:

• zmniejszenie napięcia tkanek

• bierne ułożenie ciała

• brak świadomych odruchów

• brak ruchów oddechowych

• brak tętna i bicia serca

• bladość powłok

• ochłodzenie ciała

Śmierć pozorna

• czynności krążenia i oddychania nie ustają całkowicie, jednak przebiegają na bardzo niskim, ledwie zauważalnym poziomie

• konieczne są próby życiowe

• bodziec termiczny, lusterko, szklanka z wodą na klatce piersiowej, nacięcie tętnicy, obwiązanie palca, RTG, EEG, EKG

Śmierć biologiczna

to całkowita i nieodwracalna utrata świadomości oraz czynności czuciowych i ruchowych

• zupełny zanik odruchów i atonia mięśni

• zatrzymanie oddechu

• załamanie ciśnienia

• EEG linearny

• tkanka mózgowa nie pobiera tlenu

• blokada naczyniowa mózgu

• wystąpienie wszystkich tych symptomów oznacza deaminację, co prowadzi do uznania osoby za zmarłą

• stwierdzenie zgonu następuje przy bezsprzecznym potwierdzeniu ustania czynności wszystkich trzech głównych układów (O, K, ON)

• w przypadku uszkodzenia któregoś z tzw. przedsionków śmierci (atria mortis) może dojść do śmierci mózgowej, płucnej lub sercowej.

Znamiona śmierci:

• 1. plamy pośmiertne (livores mortis)

• 2. stężenie pośmiertne (rigor mortis)

• 3. bladość powłok (palor mortis)

• 4. oziębienie ciała (frigor mortis)

1. plamy pośmiertne (livores mortis)

• pojawiają się najwcześniej na tylnobocznych powierzchniach szyi (od 20 min do 1 godz.)

• skąpe oznaczają śmierć powolną, natomiast obfite śmierć nagłą

Podczas oględzin plam pośmiertnych bierze się pod uwagę:

• umiejscowienie (położenie zwłok)

• rozległość (rodzaj śmierci)

• zabarwienie (przyczyna)

• zachowanie pod wpływem ucisku (czas śmierci)

2. stężenie pośmiertne (rigor mortis)

• u dorosłych 1-3 godz. u dzieci 0,5-7 godz.

• najwcześniej tężeją mięśnie żuchwy, później stężenie obejmuje niżej położone części ciała

• w środowisku zimnym stężenie rozpoczyna się szybciej i utrzymuje dłużej, niż przy wysokiej temperaturze otoczenia

• pierwotnie za przyczynę uznawano przemianę beztlenową prowadzącą do wytworzenia glikozy, a tym samym kwasu mlekowego i zakwaszenia

• obecnie bierze się pod uwagę spadek dostaw energii

3. bladość powłok (palor mortis)

• najlepiej widoczna na górnych partiach ciała

Inne zmiany

• wysychanie (rogówka, czerwień wargowa, moszna, otarcia)

• autoliza (samostrawienie)- wywołana przez enzymy tkankowe zmienia strukturę narządów

• rozkład gnilny 2-3 doby

• zielona barwa podbrzusza - wywołana jest przemianą hemoglobiny w metsulfohemoglobinę (MetSHb) pod wpływem H2S - produktu bakterii gnilnych, później pojawiają się pęcherze gnilne

• hydroliza tłuszczu ustrojowego na glicerynę i kwasy tłuszczowe (przeobrażenie tłuszczowo-woskowe)

• strupieszenie - mumifikacja

• szybkie wyschnięcie przy sprzyjających warunkach otoczenia

• uszkodzenie przez zwierzęta

Określanie czasu śmierci

• wyschnięcie rogówki i białkówki - przy otwartych oczach 1 h, przy zamkniętych do 24 h

• oziębienie - nogi i ręce 1-2 h, części zakryte 4-5 h

• plamy pośmiertne

• stężenie pośmiertne (mięsień sercowy i żuchwa 0,5-2 h)

• zawartość składników chemicznych

• drażnienie bodźcami elektrycznymi i mierzenie czasu reakcji mięśni

• późne zmiany w zwłokach - gnicie, przemiana tłuszczowa

• --> entomologia sądowa

zwłoki w wodzie

• skóra praczek na palcach 3-6 h (u mnie już podczas mycia naczyń ;)

• na podeszwach stóp 48 h, grzbiet dłoni i stóp 5-6 dni

• złuszczenie naskórka 6 dni, "rękawiczki" 2-3 tygodnie

• niebieskoczerwone zabarwienie twarzy 48 h

• zielonobrunatne zabarwienie głowy i szyi 2 tygodnie w lecie / 2 miesiące w zimie

• zielone zabarwienie głowy i klatki piersiowej 3-5 tyg. /2-3 mies.

• rozdęcie zwłok, odpadanie włosów i paznokci 5-6 tyg. / 12 tyg.

DAKTYLOSKOPIA

• podstawowy dział techniki kryminalistycznej

• nazwa pochodzi z języka greckiego

• daktylos oznacza palec

• skopein oznacza patrzeć

Daktyloskopia klasyczna (sensu stricto) zajmuje się:

• naukowymi metodami identyfikacji człowieka na podstawie wyników badań linii papilarnych znajdujących się na wewnętrznych powierzchniach palców

• Czy tylko ludzie posiadają odciski palców???

Nie tylko ludzie posiadają odciski palców. Poniżej możemy zobaczyć porównanie odciska ludzkiego i szympansa.

Jak to się wszystko zaczęło???

czyli parę słów o historii daktyloskopii...

Najważniejsze nazwiska dla daktyloskopii:

• William Herschel

• Henry Faulds

• Francis Galton

• Edward Henry

William Herschel - Indie

• brytyjski urzędnik administracyjny w Indiach

• zainteresował się liniami papilarnymi około 1858 roku, przy czym sam nie potrafił powiedzieć dlaczego i w jaki sposób

• być może zauważył chińskich kupców „pieczętujących” swoimi kciukami zawierane kontrakty, jak również listy rozwodowe

• z biegiem lat Herschel zebrał setki śladów linii papilarnych, stopniowo dokonywał ich systematyki oraz stwierdził, że opierają się na 3 zasadach (niezmienność, niepowtarzalność, nieusuwalność)

• William Herschel postanowił wykorzystać w praktyce swoje odkrycie

• okazja miala miejsce przy wypłacie żołdu hinduskim żołnierzom

• później W. Herschel wykorzystał linie papilarne przy „zwalczaniu” poplecznictwa w więzieniach

• w 1877 r. W. Herschel napisał list do naczelnego inspektora więzień w Bengalu, w którym opisał swoje odkrycie, powołując się m.in. na sprawę Tichborne'a (Roger T., Castro z Waga-Waga)

• odpowiedź naczelnika na list mimo zawartych uprzejmości itp. wypowiedzi pod adresem nowej metody identyfikacji - nie dawała żadnych realnych „szans” zainteresowania nowa metodą

Henry Faulds - Japonia

• szkocki lekarz

• pracował w szpitalu Tsukiji w Tokio wykładając japońskim studentom fizjologię

• zainteresowanie liniami papilarnymi rozpoczął w roku 1879, po wizytach w japońskich świątyniach, gdzie zauważył odciski palców na prehistorycznych glinianych skorupach

• H. Faulds zauważył też, że w japońskich gospodach w zwyczaju było wydawanie gościom poczty za pokwitowaniem przez odcisk kciuka

• w zwyczaju było także zaopatrywanie drzwi mieszkań w czerwone i białe odciski ręki właścicieli

• H. Faulds rozpoczął zbieranie śladów odcisków palców oraz badania nad nimi

• w ciągu zaledwie 1 roku doszedł właściwie do tych samych wniosków co W. Herschel (zasada 3N), ale W. Herschel pracował nad tym blisko 20 lat

• w 1880 r. H. Faulds napisał list do prestiżowego czasopisma „Nature” (opublikowany) w którym opisał „nową” metodę identyfikacji w tym przykłady wykorzystania „wynalazku” (sprawa poczernionych odcisków na ścianie budynku i sprawa ze szklanką)

• opublikowany list spotkał się z odpowiedzią ze strony W. Herschela, który rościł sobie pierwszeństwo do tej metody identyfikacji

• próba zainteresowania liniami papilarnymi Scotland Yardu i „MSW” - okazała się bezskuteczne

Francis Galton-Anglia

• syn zamożnego fabrykanta

• lekarz, ale nie praktykował

• krewny Karola Darwina

• antropolog i podróżnik („zwiedził” Europę, Afrykę, loty balonem)

• w 1888 r. zainteresował się materią identyfikacji człowieka, w tym liniami papilarnymi

• F. Galton przypomniał sobie publikację Fauldsa i odpowiedź Herschela w „Nature”

• poprosił redakcję o przysłanie listu Fauldsa

• nastąpił jednak błąd i przysłano materiały dotyczące Herschela, zamiast Fauldsa

• Galton nawiązał przyjazne kontakty z Herschelem

• Herschel „pokazał” Galtonowi na czym polega identyfikacja przy wykorzystaniu linii papilarnych

• Galton rozpoczął własne badania odcisków palców, w tym przeprowadził systematykę wzorów

• doszedł do wniosku, że powtarzalność śladów linii papilarnych (10 palców) to 1 : 64 000 000 000

• w 1891 r. opublikowano w czasopiśmie „Nature” sprawozdanie z badań Galtona

• w 1892 r. Galton wydał swoje dzieło „Fingerprints” - stając się dzięki niemu jednym z trzech ojców kryminalistyki

Edward Henry - Indie

• syn lekarza

• od 1891 r. piastował funkcję generalnego inspektora policji brytyjsko-indyjskiej prowincji Bengalu

• zainteresował się odciskami palców po publikacjach w czasopiśmie „Nature” (przede wszystkim Galtona)

• wykorzystał i udoskonalił system klasyfikacyjny dermatoglifów Vuceticha, oparty na tzw. formułkach (A, N, R, U i W) i pozwalający „racjonalnie” grupować pobierane odciski palców

• zarządził w prowincji Bengal założenie systemu kart linii papilarnych, a następnie przeforsował wprowadzenie systemu w całych Indiach Brytyjskich

• pierwszy przypadek wykorzystania linii papilarnych w procesie (sprawa Charana)

• nie przemilczał nigdy ile zawdzięcza Galtonowi, Herschelowi i Fauldsowi

Co to są linie papilarne i gdzie się znajdują???

• są to listewki skórne znajdujące się na określonych częściach ciała człowieka, mają określoną wysokość i szerokość, a na grzbietach znajdują się ujścia kanalików potowych

• wysokość od 0,1 do 0,4 mm

• szerokość od 0,2 do 0,7 mm

• znajdują się na wewnętrznych powierzchniach palców, dłoni oraz stóp

Dermatoglif to???

• po prostu ślad linii papilarnych

Linie brodawkowe to???

• także inna nazwa śladu linii papilarnych

Zasady daktyloskopii (3N)

• zasada niezmienności

• zasada nieusuwalności (trwałości)

• zasada niepowtarzalności (indywidualności)

zasada niezmienności

• oznacza, że wzory linii papilarnych, które powstają pomiędzy 100 a 120 (niektórzy twierdzą, że ok. 180) dniem życia płodowego - nie zmieniają się zasadniczo przez całe życia człowieka, aż do chwili rozkładu jego zwłok

• niezmienność potwierdza zarówno codzienna praktyka daktyloskopijna, jak również prace „ojców” daktyloskopii, tj. W. Herschela, H. Welkera, E. Lokarda, R. Heindla

• wzrost fizyczny ciała człowieka powoduje równoczesne zwiększenie wymiarów linii papilarnych, lecz charakterystyczne cechy ich budowy pozostają niezmienne

• systematyczne wykonywanie określonych prac fizycznych, czy wpływ czynników chemicznych, cieplnych, świetlnych, atmosferycznych, bakteryjnych może wywołać zacieranie lub zniekształcanie linii papilarnych (co może przybrać postać, np. zgrubień skóry, pęknięć, nadżerek, schorzeń bakteryjnych itd.),

• po zaprzestaniu wykonywania określonych prac fizycznych, czy też szkodliwych warunków lub ustąpienia schorzeń dochodzi do złuszczenia zrogowaciałej warstwy, a skóra powraca do poprzedniej prawidłowej postaci

zasada nieusuwalności (trwałości)

• dotyczy zjawiska regeneracji wraz z naskórkiem wzorów linii papilarnych, które zostały „starte” lub „zniszczone”

• linie papilarne są nieusuwalne, jeżeli uszkodzeniu nie ulega warstwa rozrodcza naskórka lub skóry właściwej

• jakiekolwiek uszkodzenie górnych warstw naskórka, np. przez:

• otarcie,

• skaleczenie,

• oparzenie lub usunięcie (dermabrazja),

• nie powoduje żadnych zmian w przebiegu linii papilarnych po regeneracji, która następuje w ciągu ok. 2 tygodni (co do zasady)

• uszkodzenie warstwy rozrodczej naskórka lub skóry właściwiej powoduje???

→ zaburzenie mechanizmu regeneracji komórek,

→ nie dochodzi do odtwarzania kształtu linii papilarnych,

→ blizny powstałe w wyniku uszkodzenia warstwy rozrodczej naskórka nie znikają, nie

zmieniają swojego kształtu.

Co możemy zrobić z ujawnionym śladem blizny???

• wykorzystać dla celów identyfikacyjnych

zasada niepowtarzalności (indywidualności)

• ślad linii papilarnych ma charakter indywidualny dla każdego człowieka

• nie ma dwóch różnych osób posiadających taki sam identyczny układ linii papilarnych

• dowodzą tego liczne badania, wieloletnia praktyka daktyloskopijna oraz obliczenia statystyczne (m.in. Galton, Balthazard, Osterburga, Grzeszyk)

• niepowtarzalność jest najważniejszą właściwością linii papilarnych

Czy bliźnięta jednojajowe mają takie same linie papilarne???

• NIE, mają różne linie papilarne

A zapach i kod DNA??? - zapach może się zmienić po 10 latach DNA Nie

• Proszę przeczytać na następne zajęcia

• Jakie mamy rodzaje wzorów???

Wzory można podzielić na trzy podstawowe grupy:

Łukowe , Pętlicowe, Wirowe

• Wzory łukowe

→ łuki proste,

→ łuki namiotowe (N):

a) łuki namiotowe typowe (Nt)

b) łuki namiotowe z tendencją do pętlic (Np)

→ brak delty i rdzenia

→ ok. 6% wszystkich wzorów

• Wzory wirowe

→ typowe (Oty)

→ torebkowe (Oto)

→ dwupętlicowe ((Odw)

→ złożone (Ozł)

→ muszą posiadać przynajmniej 2 delty

→ mają najbardziej urozmaiconą budowę

→ ok. 30% wszystkich wzorów

• Wzory pętlicowe

→ pętlice prawe (E): typowe (Et), rakietkowe (Er), wygięte (Ew)

→ pętlice lewe (I) (analogiczne odmiany jak przy pętlicach prawych)

→ tylko jedną deltę

→ przynajmniej jedną dobrze wykształconą pętlicę

→ przynajmniej jedną linię papilarną, przecinającą linię Galtona

→ występują najczęściej i stanowią ok. 64% wszystkich wzorów

Czy ten sam człowiek może mieć różne rodzaje wzorów linii papilarnych???

• Oczywiście, że może!!!

Budowa wzorów linii papilarnych

• pokrywa

• podstawa

• termin wewnętrzny (TW), zwany jądrem

• termin zewnętrzny (TZ)

• rdzeń

• delta

• linia Galtona

Cechy charakterystyczne linii papilarnych???

• Minucje to charakterystyczne cechy budowy linii papilarnych

• mogą mieć bardzo różną budowę

• istnieje szereg klasyfikacji minucji, np. F. Galtona →1892 (rozwidlenia, zakończenia, wysepki i oczka), E. Locarda → 1949 (13 typów minucji)

• w Polsce szerokie badania nad minucjami przeprowadził Cz. Grzeszyk (21 typów minucji + częstotliwość ich występowania)

Jakie rodzaje minucji wyróżniamy m.in.???

• początek

• zakończenie

• rozwidlenie pojedyncze, podwójne, potrójne

• złączenie pojedyncze, podwójne, potrójne

• Haczyk

• styk boczny

• oczko pojedyncze

• oczko podwójne

• mostek pojedynczy

• mostek bliźniaczy

• punkt

• odcinek

• skrzyżowanie

% występowania poszczególnych rodzajów minucji

• najczęściej występują początki i zakończenia (58%)

• pojedyncze rozwidlenia i złączenia (18,47%)

• odcinki i punkty (11,21%)

• styk boczny (4,20%)

• haczyki (2,50%)

• pojedyncze oczka (2,16%)

• linia przechodząca (1, 60%)

• pojedynczy mostek (0,69%)

Ile minucji jest potrzebnych w Polsce dla wydania opinii kategorycznej???

• zasadniczo 12 minucji

• dla każdego kraju mamy różną ilość minucji zasadniczo potrzebną dla opinii kategorycznej (Francja - 17; Wielka Brytania - 16; RFN - 15)

A co zrobić w sytuacji, gdy mamy zbieżność tylko, np. 7 minucji, ale statystycznie występujących bardzo rzadko, np. pojedynczy mostek (0,69%), haczyk (2,50%), pojedyncze oczko 2,16%)???

można wydać opinię kategoryczną opierając się na tzw. MOCY MINUCJI

Moc minucji

• na zjeździe Międzynarodowego Towarzystwa Identyfikacyjnego (ITI) w 1973 r. (raport z Ne'Urim) ustalono, że:

• brak jest naukowych podstaw do wskazania minimalnej liczby cech, które muszą wystąpić na dwóch odciskach linii papilarnych, aby uznać je za identyczne, zaś opiniowania w takich przypadkach oparte jest na „kompetencji i doświadczeniu” biegłego i stanowi wypadkową jego wiedzy, doświadczenia i intuicji(...)

Co powoduje, że pozostawiamy ślady linii papilarnych???

• dzieje się tak dzięki substancji potowo-tłuszczowej

→ skóra człowieka pokryta jest naturalną wydzieliną+zanieczyszczeniami z otoczenia

Wydzielina powstaje w trzech gruczołach wydzielniczych:

→ potowych ekrynowych

→ potowych apokrynowych

→ łojowych

• Gruczoły potowe ekrynowe:

→ rozmieszczone są na całej powierzchni ciała z wyjątkiem tych miejsc, gdzie występują gruczoły potowe apokrynowe

• Gruczoły potowe apokrynowe:

→ okolice pachowe,

→ okolice pachwiny

→ okolice odbytu

• Gruczoły łojowe :

→ owłosiona powierzchnia skóry

Jaką wydzieliną pokryte są linie papilarne???

• zasadniczo pot ekrynowy, ale nie tylko, ...

• mogą się znajdować także inne wydzieliny → wskutek dotykania innych części ciała

• przede wszystkim łój, a znacznie rzadziej pot apokrynowy

• w konsekwencji mamy mieszaninę wydzielin

• nazywamy ją substancją potowo-tłuszczową

• dotykając różnych przedmiotów dzięki wydzielinie, pozostawiamy odbitki naszych linii papilarnych (niestety... a może na szczęście)

Metody ujawniania śladów linii papilarnych???

Metody można podzielić na 4 grupy:

• optyczne

• fizyczne

• chemiczne

• fizyko-chemiczne

Metody optyczne

• oględziny w różnych zakresach promieniowania widzialnego

• oględziny dokonane z wykorzystaniem promieniowania UV

• luminescencja własna

Wykorzystanie promieniowania UV Kradzież obrazu Madonny

• Pod koniec lat 90. Policja odzyskała obraz skradziony z kościoła w Gościeszynie (woj. dolnośląskie). Specjalistyczne badania przeprowadzone w Wydziale Technik Wizualnych i Komputerowych CLK KGP, w których uczestniczyli konserwatorzy zabytków z Muzeum Narodowego wykazały, że jest to dzieło pochodzące z przełomu XV i XVI wieku, autorstwa jednego ze znanych malarzy niemieckich. Obraz nosił tytuł ,,Maria (Madonna) z Dzieciątkiem w ogrodzie mistycznym”. Skradzione dzieło sztuki przestępcy zamierzali wywieść z Polski do Anglii. Wartość tego obrazu specjaliści wycenili na około cztery miliony dolarów.

• Ciekawostką jest to, że ujęci złodzieje twierdzili, że nie mają pojęcia, w jaki sposób skradziony obraz znalazł się w ich samochodzie. Jednak ujawnione na odwrocie obrazu ślady linii papilarnych jednoznacznie w świetle ultrafioletowym wskazały, że obraz musiał mieć w ręku jeden z ujętych złodziei. Tym samym nie było już żadnych wątpliwości, kto włożył obraz do samochodu. Po badaniach obraz w asyście pododdziału antyterrorystycznego został przetransportowany do Muzeum Narodowego w Warszawie.

Metody fizyczne

• proszki daktyloskopijne

→ proszki zwykłe, np. ARGENTORAT

→ proszki ferromagnetyczne

→ fluorescencyjne

Przy pomocy jakiego narzędzia nanosi się proszki daktyloskopijne na ślad???

→ przy pomocy odpowiednich pędzli

→ względnie przy pomocy specjalnego spryskiwacza

Rodzaje pędzli

• z włókna szklanego

• z włosia naturalnego

• puchu marabuta (także z pulweryzatorem - „napusza” puch)

• magnetyczne

• metalizacja próżniowa

• czerń sudanowa

• fiolet krystaliczny

Metody chemiczne

• ninhydryna (podłoża chłonne)

→ jest to roztwór (ninhydryna + rozpuszczalnik, np. aceton + kwas octowy)

→ przeznaczony do wizualizacji śladu

→ m.in. papier, karton, surowe drewno, tynk

→ roztwór nanosi się na podłoże poprzez:

• zanurzenie

• za pomocą rozpylacza

• miękkiego pędzelka

• wacika

Ninhydryna c.d.

• następnie umieszczamy wysuszony dokument w podwyższonej temperaturze (np. 80º C)

• służy do tego specjalna komora

• znacznie przyspiesza to proces ujawniania śladów linii papilarnych

• w warunkach pokojowych może trwać od kilku do kilkudziesięciu godzin, a nawet dni

• ujawniony ślad fotografujemy

• azotan srebra

• czerń amidową

• DFO

→ przede wszystkim papier

→ bardzo skuteczna metoda

→ postępujemy podobnie jak z ninhydryną

→ oględziny w świetle od niebieskiego do zielono-pomarańczowego

→ używamy specjalnych gogli (pomarańczowych lub czerwonych)

→ fotografujemy

Metody fizyko-chemiczne

• cyjanoakrylan (podłoża niechłonne)

→ szkło, metale, tworzywa sztuczne, guma

→ wykorzystuje się pary cyjanoakrylanu

→ specjalna klimatyzowana komora zapewniająca:

• odpowiednią temperaturę (140º C)

• optymalna wilgotność powietrza (80%)

• cyrkulację

→ można również wykorzystać kleje cyjanoakrylowe (jakie???)

- np. Super Glue, Kropelka, Cyjanopan + np. AKWARIUM

→ stosujemy ADROX (substancja fluorescencyjna)

→ lampa UV

→ fotografujemy

• metody fluorescencyjne

→ wszystkie podłoża

→ jedna z najnowocześniejszych i najskuteczniejszych metod

→ na ślad nanosi się środek fluorescencyjny, np. ADROX

→ zapewnia się warunki CIEMNI

→ ujawnia się przy użyciu laserów argonowych, oświetlaczy halogenowych, ksenonowych

→ ujawniony ślad fotografuje się

• pary jod

• MMD

• PD

Ślad kompleksowy

• To sytuacja, gdy na jednym podłożu znajduje się wiele śladów z których:

→ większość pojedynczo rozpatrywanych reprezentuje niską wartość diagnostyczną

→ zachodzi konieczność ustalenia mechanizmów ich powstania

W przypadku występowania „śladu kompleksowego” zachodzi konieczność dokonania zabezpieczenia na jednym kawałku folii daktyloskopijnej

Ustalanie czasu powstania śladów daktyloskopijnych

• Czy jest w ogóle możliwe ustalenie czasu powstania dermatoglifu???

• Jest to bardzo trudne, a przy dzisiejszym stanie nauki możliwe jedynie i niestety wyłącznie w przybliżeniu

Czynniki wpływające na starzenie dermatoglifu

• Czynniki egzogenne (zewnętrzne):

• osiadanie kurzu i pyłu

• deszcz, śnieg

• Czynniki endogenne (wewnętrzne):

• skład wydzieliny

• wiek

• płeć

• dieta

• leki

• nasycenie organizmu zanieczyszczeniami środowiskowymi

• stan fizyczny i psychiczny

• stopień zabrudzenia rąk

Etapy starzenia się dermatoglifu

• I etap.

• następuje utrata lepkości i zmatowienie śladu

• II etap.

• linie papilarne stają się cieńsze, a bruzdy pomiędzy nimi poszerzają się

• III etap.

• następuje zerwanie ciągłości linii paplilarnych, a ślad ostatecznie zanika

Identyfikacja daktyloskopijna

• Wydziały Daktyloskopii Laboratoriów Kryminalistycznych

• Zadaniem Wydziału Daktyloskopii jest identyfikacja indywidualna osób na podstawie linii papilarnych.

• W Zespole Identyfikacji Daktyloskopijnej na podstawie odbitek linii papilarnych wykonuje się badania mające na celu ustalenie:

• czy odciski palców pobrane od osoby podejrzanej o dokonanie przestępstwa są zgodne ze znalezionymi na miejscu przestępstwa,

• czy osoba podejrzana była już daktyloskopowana i z jakiego powodu,

• czy nie podała przy ewentualnym poprzednim daktyloskopowaniu innych danych o sobie,

• tożsamości, jeżeli podejrzany odmawia podania danych personalnych,

• tożsamości zwłok lub osoby nie mogącej podać żadnych danych o sobie (głuchoniemi, chorzy psychicznie, osoby nieprzytomne).

Zespół Centralnej Registratury Daktyloskopijnej

• Do zadań zespołu należy utrzymanie i udostępnianie uprawnionym podmiotom zbiorów Centralnej Registratury Daktyloskopijnej oraz wprowadzanie do baz danych AFIS danych z kart daktyloskopijnych sporządzanych w celach rejestracyjnych z terenu całego kraju. Spośród kartotek kryminalistycznych kartoteki daktyloskopijne uznawane są za najbardziej skuteczne w identyfikacji osób. Chodzi jednak o to, że wraz ze wzrostem liczby zarejestrowanych kart, która w wielu państwach urosła do milionów, utrudniony stał się proces ich operatywnego wykorzystania

AFIS

• Zespół Automatycznego Systemu Identyfikacji Daktyloskopijnej

• AFIS (Automated Fingerprint Identification Systems)

• Automatyczny System Identyfikacji Daktyloskopijnej służy do gromadzenia i przeszukiwania:

• kart daktyloskopijnych pobranych od osób podejrzanych, podejrzanych oskarżonych

• śladów linii papilarnych zabezpieczonych na miejscach zdarzeń.

• Na czym może polegać przeszukiwanie w systemie AFIS

→ karta - karta (nowa karta z bazą kart)

→ ślad - karta (nowy ślad z bazą kart)

→ karta - ślad (nowa karta z bazą śladów)

→ ślad - ślad ( nowy ślad z bazą śladów)

§ Podstawy prawne daktyloskopowania

Podstawy prawne daktyloskopowania należy podzielić 2 grupy:

• dla celów dowodowych

• dla celów wykrywczych i identyfikacyjnych

Cel dowodowy

Podmiot:

• nemo se ipsum accusare tenetur, ale...

• osoba podejrzana

• podejrzany/oskarżony

osoba podejrzana

• art. 74 § 3 k.p.k.

• art. 192a § 1 k.p.k.

• art. 308 § 1 k.p.k.

• W stosunku do osoby podejrzanej można dokonać badań lub czynności, o których mowa § 2 pkt 1 (...) → art. 74 § 3 k.p.k.

• (...) oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym badaniom nie połączonym z naruszeniem integralności ciała; wolno także w szczególności pobrać odciski (...) → art. 74 § 2 k.p.k.

• W celu ograniczenia kręgu osób podejrzanych lub ustalenia wartości dowodowej ujawnionych śladów można pobrać odciski daktyloskopijne (...). Po wykorzystaniu w sprawie, w której dokonano pobrania lub utrwalenia, pobrany lub utrwalony materiał zbędny dla postępowania należy niezwłocznie usunąć z akt sprawy i zniszczyć → art. 192a § 1 k.p.k.

• W granicach koniecznych dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem, prokurator albo Policja może w każdej sprawie, w wypadkach niecierpiących zwłoki, jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, przeprowadzić w niezbędnym zakresie czynności procesowe, a zwłaszcza dokonać oględzin, w razie potrzeby z udziałem biegłego, przeszukania lub czynności wymienionych w art. 74 § 2 pkt 1 w stosunku do osoby podejrzanej (...) → art. 308 § 1 k.p.k.

Podejrzany/oskarżony

• art. 74 § 2 k.p.k. w zw. z art. 71 § 3 k.p.k.

• art. 308 § 1 i 2 k.p.k.

Cel wykrywczy i identyfikacyjny

• Policja może pobierać, gromadzić i wykorzystywać w celach wykrywczych i identyfikacyjnych odciski linii papilarnych, zdjęcia oraz inne dane o osobach podejrzanych o popełnienie przestępstw umyślnych, ściganych z oskarżenia publicznego, a także o osobach o nieustalonej tożsamości lub usiłujących ukryć swoją tożsamość → art. 20 ust. 2 ustawy o policji

• Zatrzymane przez Policję osoby stwarzające w sposób bezpośredni zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także mienia mogą być okazywane, fotografowane lub daktyloskopowane tylko wtedy, gdy ich tożsamości nie można ustalić w inny sposób → art. 15 ust. 4 ustawy o policji

Zgodnie z ustawą o cudzoziemcach, istnieje obowiązek pobierania odcisków linii papilarnych od cudzoziemców, którzy:

• złożyli wniosek o nadanie statusu uchodźcy

• wydano decyzję o wydaleniu

Działy pokrewne daktyloskopii (sensu largo)?

• lofoskopia - czyli???

• cheiroskopia

• podoskopia

1. cheiroskopia - ślady linii papilarnych znajdujące się na wewnętrznych powierzchniach dłoni

Gdzie najczęściej ujawnimy tego typu ślady???

• na butelce zwłaszcza po alkoholu,

• kierownicy samochodu,

• książce,

• stole,

• drzwiach,

• meblach, itd.

Jak zabezpieczamy ślad cheiroskopijny - porównawczy???

1. bierzemy „walcowaty przedmiot”, np. butelkę lub wałek do ciasta,

• kartkę formatu A4, tusz,

• „smarujemy” tuszem dłoń

• przetaczamy dłonie

2. bierzemy kartkę papieru formatu A4 i tusz

• kładziemy kartkę na płaskiej powierzchni

• „smarujemy” tuszem dłoń

• dociskamy mocno dłoń do podłoża

2. podoskopia - wewnętrzne powierzchnie stóp (nieobutych) - nie mylić z traseologią!

• są obecnie bardzo rzadko ujawniane, a co z tym idzie zabezpieczane; dlaczego???

• bo rzadko się zdarza, aby sprawca popełniał czyn zabroniony „na bosaka”

Jak zabezpieczamy ślad podoskopijny-porównawczy???

• kartka papieru o odpowiednich wymiarach,

• tusz

• „smarujemy” stopę tuszem

• należy przyłożyć i docisnąć stopę do kartki

Krawędzioskopia

• metoda pomocnicza przy identyfikacji daktyloskopijnej oparta na analizie krawędzi listewek skórnych

• badania nie są zautomatyzowane, gdyż systemy AFIS pomijają ślady krawędzioskopijne

• ISTOTA BADAŃ

• przebieg krawędzi linii papilarnych jest unikalnie (3N) zaburzony na skutek:

→ unikalności budowy tej warstwy

→ różnego rodzaju brakom i przerostom komórek

Poroskopia

• metoda pomocnicza przy identyfikacji daktyloskopijnej oparta na analizie rozmieszczenia porów skórnych

• badania nie są zautomatyzowane, gdyż systemy AFIS pomijają ślady poroskopijne

• Proszki daktyloskopijne niszczą pory!!!

• ISTOTA BADAŃ

• pory różnią się od siebie kształtem, wielkością, położeniem względem siebie, jak i od brzegów listewki skórnej (3N)

Dermatoskopia

• Dział techniki kryminalistycznej pokrewny daktyloskopii

• ISTOTA

• Cała powierzchnia ciała człowieka podzielona jest na niewielkie wysepki zwane poletkami skórnymi

• Podział ten wywołany jest przez drobne włókienka elastycznej tkanki łącznej

• Poletka przybierają formę nieskomplikowanych figur geometrycznych:

→ trójkąty

→ czworokąty

→ pięciokąty

→ sześciokąty

→ odcinki

→ punkty

Frontoskopia

• Dział dermatoskopii

• nazwa pochodzi od łacińskiej nazwy kości czołowej: os frontalis

• zajmuje się odwzorowaniami czoła i części doń przyległych na różnych podłożach

• śladów frontoskopijnych zazwyczaj jest zdecydowanie mniej niż np. daktyloskopijnych

• Ślady frontoskopijne mogą mieć znaczenie dla procesu dowodowego także dla określenia:

→ architektury twarzy

→ wzrostu sprawcy

→ modus operandi

Otoskopia

• Dział techniki kryminalistycznej zajmujący się identyfikacja człowieka na podstawie śladów małżowiny usznej

• nazwa warszawska to otoskopia

• nazwa krakowska to konchoskopia

• Ślady takie dość często są zostawiane przez sprawców na

→ drzwiach

→ okiennicach

→ szybach w oknach

→ kasach pancernych

→ ścianach działowych

• Ułożenie śladów otoskopijnych niesie wiele informacji, np. o:

→ wzroście sprawcy

→ ręczności

→ modus operandi

Kształt uszu pozwala na określenie:

• Indywidualnego wyglądu uszu, które mogą być:

→ owalne

→ okrągłe

→ trójkątne

→ kwadratowe

• Identyfikacja opiera się na przeprowadzeniu badań dermatoskopijnych

• Opiniia może być kategoryczna

• CHEJLOSKOPIA

• bardzo młoda metoda kryminalistyczna zajmująca się badaniami identyfikacyjnymi śladów czerwieni wargowej

• czerwień wargowa stanowi przejście między zewnętrzną, skórną a wewnętrzną, śluzową warstwą wargi

• brodawki skórne czerwieni wargowej układają się w liczne bruzdy tworzące charakterystyczny dla każdego człowieka rysunek

• taki rysunek pozostaje indywidualny i niezmienny, przez co najmniej 10 lat

• do identyfikacji potrzebne jest, co najmniej 7 cech wspólnych pomiędzy materiałem dowodowym, a porównawczym

• pierwszym krajem, który zaczął korzystał z dobrodziejstw chejloskopii była Japonia

• Czy ślad cheiloskopijny występuje tylko u ludzi???

• TAK - występuje tylko u ludzi

Minucje w cheiloskopii

• rozwidlenie górne zamknięte ,rozwidlenie dolne zamknięte, rozwidlenie konarowe dolne, rozwidlenie konarowe górne, ujście deltowe, mostek, pięciokąt, kropka

• oczko, podwójne oczko, rozwidlenie gwiaździste, linia, ujście proste, układ czworokąta

• układ trójkąta, krzyżowanie linii

BALISTYKA

• to dział techniki kryminalistycznej zajmujący się badaniem:

• pocisków, broni, śladów jej użycia na przedmiotach czy ciele człowieka, czy też zwierząt, a także łusek, jeśli pocisk takową posiada.

• Balistyka jest to więc nauka zajmująca się ogólnie mówiąc ruchem pocisku.

• Ruch pocisku składa się z dwóch etapów:

• ruch pocisku w lufie pod wpływem gazów powstałych podczas spalania ładunku prochowego

• ruch pocisku poza lufą od momentu wylotu z przewodu lufy do natrafienia na określony cel.

Szczegółowo mówiąc:

• Balistyka zagłębia się w takie zagadnienia jak:

• określenie miejsca, w którym został znaleziony pocisk albo jego ślad, a także łuska,

• kierunek strzału,

• określenie toru lotu pocisku,

• pozycja sprawcy i pozycja pokrzywdzonego w chwili oddania strzału,

• sposób oddania strzału - bezpośredni lub rykoszetowy,

• ustalenie ilości strzałów,

• rodzaju broni,

• stwierdzenie, czy strzał został oddany z konkretnej broni na podstawie m.in. śladów powstałych podczas przechodzenia pocisku przez lufę, śladów na łuskach i na uszkodzonych przez pocisk przedmiotach

Szczególne znaczenie mają:

• GSR lub CDR - czyli???

• Tzw. ślady powystrzałowe

• GSR - ang. gunshot residue

• CDR - ang. cartridge discharge residue

• Badania GSR/CDR zalicza się do tzw. „balistyki chemicznej”

Istota GSR

• Przedmiotem badań GSR/CDR są cząstki organiczne i nieorganiczne

• Cząstki organiczne to spalone lub niedopalone drobiny prochu strzelniczego, niektóre produkty ich rozkładu, a także drobiny smarów

• Cząstki nieorganiczne mają najczęściej charakter metaliczny i pochodzą z przemiany spłonki oraz metalowych części naboju i broni

• Spośród nieorganicznych śladów powystrzałowych, do których zalicza się m.in. drobiny mosiądzu, stali i kryształki siarczanu baru, tylko cząstki powstałe ze składników spłonki wykazują charakterystyczną:

• morfologię (regularne lub odkształcone kulki o średnicy kilku mikrometrów)

• specyficzny skład chemiczny (ołów, antymon, bar - najczęściej przy amunicji ołowianej; obecnie stront, tytan, cynk)

Wielkość, kształt, liczebność i skład chemiczny pozostałości powystrzałowych jest uzależniony od:

• mieszaniny spłonki

• warunków termodynamicznych panujących w procesie kolejno zachodzących reakcji wybuchowych spłonki i ładunku prochu strzelniczego, to jest wysokiej temperatury i wysokiego ciśnienia, a następnie nagłym rozprężeniem i schłodzeniem.

• powstałe w takich warunkach małe, lecz ciężkie kuleczki metaliczne mają znacznie większy zasięg od drobin organicznych

• doświadczalnie ustalono, że w przypadku użycia amunicji kaliber 9 mm (0,38 cala) można stwierdzić ich obecność w odległości do 100-120 cm od wylotu lufy pistoletu

Zabezpieczanie GSR

• warunkiem powodzenia wszelkich badań fizykochemicznych jest właściwe zabezpieczenie materiału dowodowego

• w badaniach GSR niezwykle istotny jest CZAS zabezpieczenia materiału dowodowego

• zabezpieczenie powinno nastąpić w jak najkrótszym czasie

Narzędzia potrzebne do zabezpieczenia GSR:

• specjalny stolik

• względnie taśmę klejącą + szkiełko mikroskopowe (kwadraciki 1-2 cm)

Nie można używać:

• folii daktyloskopijnej, gdyż zawiera ona za dużo wody i szkodzi to badaniom metodą SEM-EDX

Skąd zabezpieczamy GSR:

• ręce (np. samobójcy)

• twarz

• włosy

• odzież

Czas utrzymywania się GSR

• Jest on ściśle uzależniony od bardzo wielu czynników, np.:

• higieny osobistej

• warunków atmosferycznych, np. wiatr

• odległości do celu (tarczy)

• Przyjmuje się, że na rękach GSR utrzymuje się od 2 do 4 godzin

• Na ubraniu nawet 5 lat

Środki bezpieczeństwa

Koniecznie należy pobrać tzw. próbki kontrolne z:

• pulpitu na których kładzie rękę nasz podejrzany

• rąk pobierającego materiał dowodowy i tzw. porównawczy

Terminologia

• Balistyka zewnętrzna i wewnętrzna zajmuje się siłami działającymi na pocisk,

• Balistyka wewnętrzna zajmuje się ruchem pocisku w przewodzie lufy na skutek działania gazów prochowych oraz innych czynników mających wpływ na ten ruch,

• Balistyka zewnętrzna zajmuje się ruchem pocisku po opuszczeniu przewodu lufy oraz jego prędkością, kąt padania,

• Balistyka celu to zachowanie się pocisku po trafieniu w cel, np. w ciało, rzecz

• Balistyka pośrednia zajmuje się ruchem pocisku po opuszczeniu przezeń lufy, ale przed ustaniem oddziaływania gazów

• Zjawisko strzału - gazy prochowe oddziaływają na dno pocisku wprawiając go w ruch

• pocisk przemieszcza się do przodu, wrzyna się w gwint i tym samym jest wprawiany w ruch obrotowy zwiększający jego prędkość i wyrzucając go z lufy

• Ciśnienie gazów prochowych powstających podczas spalania określa się ciśnieniem forsującym.

• Tor pocisku - linia zakreślona przez środek ciężkości poruszającego się pocisku

Kazus

• 2 panów myśliwych pojechało do lasu na polowanie samochodem marki FIAT 125p

• po zakończonym polowaniu jeden z panów postanowił sobie odpocząć i w tym celu udał się do FIAT-a 125p i tam na przednim siedzeniu po stronie pasażera zasnął

• w tym samym czasie drugi z panów stwierdził, że sobie postrzela

• Wziął w tym celu sztucer z lunetą, podszedł do samochodu, położył sztucer na jego dachu, rozpoczął czynność tzw. celowania do jakiegoś celu opierając się przy tym na „wskaźnikach” lunety

• po stwierdzeniu, że namierzenie celu jest prawidłowe oddał strzał

• usłyszał huk wystrzału, zauważył dziurę w dachu samochodu oraz usłyszał jęk wydobywający się z wnętrza samochodu

• myśliwy, który oddal strzał wejrzał do wnętrza samochodu

• zobaczył swojego kolegę zakrwawionego i jęczącego z bólu

• wsiadł szybko do samochodu i pojechał do szpitala

• „trafiony” kolega doznał poważnych ran postrzałowych, ale przeżył skomplikowaną operację

• we wszczętym postępowaniu karnym myśliwy oddający strzał twierdził, że będąc w lesie nagle usłyszał strzał, podleciał do samochodu i zobaczył swojego zakrwawionego kolegę

Co pozostawia pocisk po trafieniu w cel???

Pocisk trafiając w cel pozostawia po sobie:

• otwór wlotowy,

• kanał (chyba, że zatrzymał się na początku celu po jego trafieniu)

• kanał wylotowy (chyba, że utknął w trafionym przedmiocie)

• Kanał umożliwia ustalenie

• toru lotu pocisku,

• miejsce przebywania strzelającego i postrzelonego.

Strzał oddany do człowieka???

• Pocisk w ciele człowieka powoduje przerwanie ciągłości tkanek, czyli rozerwanie skóry,

Strzał oddany z bliskiej odległości:

• pozostawia drobiny prochu i osmala brzegi tak powstałej rany,

• przesuwając się w głąb uszkadza narządy, kości, mięśnie, naczynia krwionośne

• może odbić się rykoszetem od twardych kości zmieniając tym samym tor lotu i kierunek kanału,

• wychodząc na zewnątrz pozostawia otwór wylotowy większy od wlotowego.

Broń w rozumieniu ustawy o broni i amunicji z dnia 21 maja 1999 r.

• art. 4.

• 1. Ilekroć w ustawie jest mowa o broni, należy przez to rozumieć:

• 1) broń palną, w tym broń bojową, myśliwską, sportową, gazową, alarmową i sygnałową,

• 2) broń pneumatyczną,

• 3) miotacze gazu obezwładniającego,

• 4) narzędzia i urządzenia, których używanie może zagrażać życiu lub zdrowiu:

• a) broń białą w postaci:

• - ostrzy ukrytych w przedmiotach nie mających wyglądu broni,

• - kastetów i nunczaków,

• - pałek posiadających zakończenie z ciężkiego i twardego materiału lub zawierających wkładki z takiego materiału,

• - pałek wykonanych z drewna lub innego ciężkiego i twardego materiału, imitujących kij bejsbolowy,

• b) broń cięciwową w postaci kusz,

• c) przedmioty przeznaczone do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej.

Ustawa o broni i amunicji z dnia 21 maja 1999 r.

• 2. Ilekroć w ustawie jest mowa o amunicji, należy przez to rozumieć amunicję do broni palnej.

• 3. W rozumieniu ustawy amunicją są naboje scalone i naboje ślepe przeznaczone do strzelania z broni palnej.

Kodek karny - art. 263 § 1 i 2 k.k.

• § 1. Kto bez wymaganego zezwolenia wyrabia broń palną albo amunicję lub nią handluje,

• Podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

• § 2. Kto bez wymaganego zezwolenia posiada broń palną lub amunicję,

• Podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Broń

• Broń palna to nie tylko np. Colt, czy Beretta, ale każde urządzenie, które:

• jest przystosowane do rażenia pociskami na znaczną odległość

• wyrzuca pociski z lufy bądź też innej części, która jest jej odpowiednikiem, co następuje na skutek sprężenia gazów powstałych w wyniku spalania się materiału miotającego (np.prochu).

• użyte zgodnie z przeznaczeniem stanowi zagrożenie dla zdrowia lub życia.

• Ta definicja straciła nieco na aktualności w wyniku postępu techniki. Teraz do broni w znaczeniu kryminalistycznym zalicza się również:

• broń rakietową

• b. pneumatyczną

• b. miotającą substancje niestałe (gaz, ogień)

• b. elektryczną

• b. laserową

Broń palną w kryminalistyce dzielimy:

• 1) Wg. rodzaju lufy

• 2) Wg. przeznaczenia

• 3) Wg. producenta

• 4) Wg. substancji wyrzucanej z lufy

Kryterium rodzaju lufy

Gwintowana

• krótka (pistolety i rewolwery)

• krótko-średnia (pistolety maszynowe np. izraelski Uzi)

• średnia (pistolety maszynowe)

• długa (karabiny, karabinki, sztucery)

2) Gładkolufowa

• długa (dubeltówka)

• krótka (np. rakietnica)

3) Lufy karabinowe gładkie i gwintowane

Kryterium przeznaczenia

• wojskowa

• myśliwska

• sportowa

Wg. producenta

• ) typowa (seryjna)

• 2) nietypowa:

• przerabiana (tuningowana)

• samodziałowa

Wg. „substancji” wyrzucanej z lufy

• ostra

• gazowa

Dodatkowe kryteria podziału broni

• system broni,

• kraj producenta,

• kaliber

Co to jest kaliber???

• Kaliber jest to średnica lufy

Amunicja

W badaniach kryminalistycznych naboju bierze się pod uwagę:

• wymiary naboju,

• jego kształt i ciężar,

• materiał użyty do produkcji naboju i łuski,

• składu chemicznego prochu i spłonki

• producenta,

• serię i rok produkcji.

• Mając do dyspozycji łuskę i wiedzę o miejscu, z którego strzał został oddany i kierunku strzału można ustalić z jakiego typu broni strzelano. Ustala się to na podstawie kąta i odległości wyrzutu łusek, charakterystycznych dla konkretnego typu.

• Do identyfikacji indywidualnej wykorzystuje się (podobnie jak w mechanoskopii) ślady pozostawione przez gwint lufy (narzędzie) na łusce (przedmiocie).

Na podstawie amunicji ustalamy:

• 1) cechy grupowe

• rodzaj amunicji

• kaliber pocisku

• system broni

• 2)cechy indywidualne

• czy pocisk wystrzelony został z danego egzemplarza broni

• czy broń ta była już "notowana"

Badania amunicji

• Badania amunicji mogą więc prowadzić do identyfikacji indywidualnej lub grupowej

• Identyfikacja indywidualna nie jest możliwa w przypadku pocisku wystrzelonego z broni gładkolufowej, bo jak sama jej nazwa wskazuje, broń ta ma gładką lufę

• Narzędzia używane do badań śladów na pociskach to mikroskopy stereoskopowe i porównawcze.

• Ślady na łuskach mogą powstać już podczas ładowania amunicji. Później kolejno każda część broni pozostawia charakterystyczne dla siebie uszkodzenia.

• I tak: ślad iglicy na spłonce, czółka trzonu zamka, pazura wyciągu i wyrzutnika.

• Wzajemne położenie śladów pazura i wyrzutnika daje pojęcie o typie broni.

• W przypadku łuski naboju wystrzelonego z rewolweru liczba śladów ogranicza się do śladów grota iglicy oraz komory nabojowej bębenka.

Jak ustalamy??? (szyby)

• Odległość z jakiej został oddany strzał i kierunek strzału stwierdza się przy przestrzale szyb na podstawie wielkości i stożkowatego kształtu przestrzeliny o wierzchołku skierowanym w kierunku, z którego padł strzał.

• W przypadku dwóch przestrzelin łatwiej jest ustalić kierunek i kąt oddania strzału. Badanie pozwala nie tylko na określenie odległości i kierunku, ale czasem też na wstępne ustalenie typu broni. Wykorzystuje się także występujące w obrębie przestrzeliny osmalenia i drobiny prochu.

Wydział Mechanoskopii i Balistyki CLK

• Wydział Mechanoskopii i Balistyki Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego KGP skupia w sobie dwie, zdawałoby się nieprzystające do siebie dziedziny badań kryminalistycznych. Nic bardziej mylnego, albowiem charakter i sposób powstawania śladów pozostawianych przez przedmioty będące w sferze zainteresowania poszczególnych ekspertów jest bardzo, ale to bardzo podobny.

• Eksperci działu balistyki wykonują badania i sporządzają ekspertyzy w dwóch zespołach:

• badań broni i amunicji

• obsługi Systemu ARSENAŁ.

• Współpracują z nimi technicy z zespołu obsługi zbiorów i magazynów.

• Dział Balistyki

• Kryminalistyczne badania broni, amunicji i śladów ich użycia ze względu na swą rozległość tematyczność i różnorodność dowodów rzeczowych zaliczane są do badań interdyscyplinarnych. Skupiając w swej dziedzinie wiedzę z tak różnych dyscyplin nauki i techniki, jak: technologia i budowa maszyn, wytrzymałość materiałów, mechanika, termodynamika, chemia, medycyna sądowa, wymagają specjalistów o bardzo dużym zasobie i wysokim poziomie wiedzy, różnorodnych zainteresowaniach, wrodzonej spostrzegawczości, cierpliwości, sumienności i umiejętnoœci złożonej analizy. Takich wyłącznie wysokiej klasy ekspertów w tej dziedzinie, absolwentów Politechnik Warszawskiej i Świętokrzyskiej zatrudnia dział balistyki Wydziału Mechanoskopii i Balistyki Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Komendy Głównej Policji.

• Ku przestrodze legalnych posiadaczy i użytkowników broni: Jako że stwierdziliśmy, iż nawet i kij od szczotki strzela raz do roku, należy zachować szczególną ostrożność przy obchodzeniu się z bronią i chronić ją!!! przed dziećmi.

• A wracając do początkowego stwierdzenia, dlaczego te dziedziny są do siebie przystające? Ponieważ ślady narzędzi na przedmiotach oraz ślady elementów broni na łuskach i pociskach powstają w sposób czysto mechaniczny.

Zespół Badań Broni i Amunicji

• prowadzi specjalistyczne badania broni palnej, w tym bojowej, myśliwskiej, sportowej, alarmowej, gazowej i sygnałowej oraz broni pneumatycznej, która może być użyta lub też została użyta do popełnienia przestępstwa.

Etapy badań

• Eksperci balistyki rozpoczynają badania od wstępnych oględzin zewnętrznych przedmiotu mających na celu stwierdzenie, z czym tak naprawdę mają do czynienia, poprzez sprawdzenie funkcjonowania jego mechanizmów, a skończą na oddaniu kilku lub kilkunastu strzałów na strzelnicy doświadczalnej w kierunku kulochwytu lub wanny z woda w celu zebrania łusek i pocisków

• Ekspert badający broń kolejno zapoznaje się z jej indywidualnymi cechami konstrukcyjnymi, zasadą działania i właściwościami balistycznymi.

• W tych czynnościach badawczych eksperci działu balistyki korzystają z własnych, zasobnych w ponad 3000 eksponatów zbiorów broni (fabrycznej, samodziałowej, utajonej: np. laski strzelające) i amunicji, pochodzących z niemal wszystkich krajów świata.

Przy wykonywanych badaniach:

Korzystają przy tym również z wszelkich niezbędnych i dostępnych urządzeń pomiarowych:

bramek fotooptycznych i radaru Dopplera do pomiaru prędkości pocisku,

urządzenia TriggerScan do pomiaru siły nacisku na spust itp.

oraz możliwych udogodnień, jak np. z komory klimatycznej do odstrzeliwania amunicji gazowej

Balistyka celu/końcowa

Zgodnie z powiedzeniem gdzie drwa rąbią, tam i wióry lecą, także przy strzałach z broni palnej powstają różne ślady i uszkodzenia postrzałowe.

W zależności od rodzaju użytej broni, pocisku (materiału rażącego), podłoża (celu) oraz odległości strzału eksperci działu balistyki rozpatrują różne przypadki uszkodzeń postrzałowych zaliczane fachowym terminem do balistyki końcowej lecącego pocisku lub balistyki celu.

• Do wyznaczania toru lotu pocisku od miejsca jego upadku (trafienia w cel) do miejsca oddania strzału posługują się unikalnym urządzeniem pod nazwą LINIA, funkcjonującym w oparciu o laser emitujący dwie współosiowe wiązki światła w przeciwnych kierunkach.

Zespół obsługi Systemu ARSENAŁ

• Analogicznym badaniom jak broń poddawana jest również amunicja, a także jej elementy pozostawione po strzale: łuski i pociski. Te ostanie znajdowane (lub bardziej fachowo ujawniane) na miejscach wielu przestępstw gromadzone są w specjalistycznych zbiorach kryminalistycznych, aby następnie mogły służyć do poszukiwania oraz dokumentowania związków z łuskami i pociskami z innych miejsc przestępstw lub z bronią, jaka się posłużono przy ich popełnieniu. W badaniach porównawczych łusek i pocisków eksperci tego zespołu posługują się głównie mikro- i makroskopowa aparatura optyczna, a w celu zawężenia rozległego pola analizy wspomagani sa Automatycznym Systemem Identyfikacji Broni ARSENAŁ.

1

---