Metody badań społecznych wykłady

Zasady poznania naukowego:

-obiektywne

-deterministyczne (przedmiot poznania elementem układu, uwikłanie, ciąg zależności)

-generalizujące (musi zmierzać do uogólnienia na większą klasę przedmiotów)

-intersubiektywnie komunikowalne (zrozumiałe^^)

-logiczność (zbudowana teoria musi być wewnętrznie zgodna)

-otwarte

`ontologicznie- nikt nie jest w stanie przebadać wszystkich jednostek danej klasy, poznajemy tylko wycinek, ciągle pojawiają się nowe byty

`epistemologiczne- człowiek ciągle może wymyślać nowe sposoby poznania

-sprawdzalność

Poznanie rodzi niepewność

teoria kumulatywna- nauka nawarstwia się tworząc nową jakość

odkrycia mogą zmieniać kulturę człowieka

prawa naukowe- dostatecznie sprawdzone i usankcjonowane twierdzenia mające charakter zdań ogólnych lub w przybliżeniu ogólnych

prawa statystyczne- Prawa statystyczne stwierdzające stopień zbieżności cech stałych, rozkład statystycznego, korelację cech zmiennych-> badania empirystyczne

zdanie logiczne, tautologie analityczne

prawo zwrotności A>B → B<A

prawo przewodności A<B i B<C → A<C

prawa historyczne → generalizacje historyczne- orzekają jakąś prawidłowość zbudowaną na zasadzie wyliczenia zamkniętej (choć nie zawsze) klasy przypadków.

Prawo powinno dawać wnioskować o przypadkach nieznanych na podstawie przypadków znanych

poznanie społeczne jest incydentalne

przyczyna wywołuje następstwo- wszystko bierze się z czegoś nie ma czegoś z niczego

Post hoc ergo propter hoc (po tym, więc wskutek tego) - błąd logiczny: występuje wtedy, gdy ktoś wyciąga fałszywy wniosek o relacjach przyczynowo- skutkowych ze zwykłego następstwa dwóch zdarzeń w czasie.

Prawo współwystępowania- stałe współwystępowanie pewnych cech, właściwości- tworzenie struktur.

Prawidłowości funkcjonalne- zmianom pewnych cech towarzyszy określona, regularna, nieuchronna zmiana innych cech np. rynek

teoria naukowa- system zdań powiązanych ze sobą logicznie, rzeczowo i spełniających pewne kryteria pragmatyczne (możliwość rozumienia danego zagadnienia)

teoria naukowa powinna być:

-uporządkowana

-niesprzeczna wewnętrznie

-dowiedziona empirycznie (obiektywna)

-intersubiektywnie komunikowalna

-weryfikowalna

rozumowanie:

-dowodzenie (metoda rozumowania polegająca na konstruowaniu dowodu → wykazaniu prawdziwości danego zdania na podstawie innych zdań które wcześniej uznaliśmy za prawdziwe. Dowodzenie nie wprost → Udowodnienie prawdziwości poprzez udowodnienie fałszywości twierdzenia przeciwnego. Odmiana wnioskowania dedukcyjnego, jest zawsze niezawodne)

-wyjaśnianie (dobieranie racji i przesłanek do następstwa uznanego za prawdzie, rozumowanie nie niezawodne)

-sprawdzanie

-wnioskowanie (dobieranie następstwa dla zdań uznanych za prawdziwe, w. dedukcyjne- przesłanki → konkluzja)

rozumowanie redukcyjne- poszukiwanie logicznej racji do znanego i prawdziwego następstwa, nie jest niezawodne

wnioskowanie (K. Ajdukiewicz)- to proces myślowy, a którym na podstawi mniej lub bardziej stanowczego uznania przesłanek, dochodzi się do uznania wniosku dotąd nieuznanego bądź uznanego mniej stanowczo. Przy czym stopień uznania wniosku nie przewyższa stopnia uznania przesłanek.

uwarunkowania funkcjonalne i strukturalne

-następstwo czasowe (nie zawsze prawdziwe)

-następstwo przyczynowe (zawsze prawdziwe)

związek formalny- uzależniony od struktury zdania (między przesłankami a konkluzją)

związek treściowy- sprawdza się empirycznie (między przesłankami a konkluzją)

indukcja zupełna- wszystkie elementy zbioru przebadane pod pewnym kątem (wspólna cecha bezwyjątkowa)

wnioskowanie uprawdopodabniające- w. nie niezawodne oparte o związki treściowe (czasem aksjologiczne)

wnioskowanie probabilistyczne:

-indukcyjne (od szczegółu do ogółu)

-redukcyjne (od ogółu do szczegółu)

-przez analogię

indukcja niezupełna- schemat rozumowania polegający na budowaniu zdań ogólnych w oparciu o przesłanki będące stwierdzeniami o cechach jednostkowych lub zdarzeń. Od szczegółu do ogółu

indukcja eliminacyjna- eliminowanie przyczyn przypadkowych

wnioskowanie heurystyczne- nie należy do schematu wnioskowania nie niezawodnego

Kanony Milla - sformułowane przez Johna Stuarta Milla tzw. schematy wnioskowania indukcyjnego. Zgodnie z intencją autora, kanony miały pomóc w rozwiązaniu problemu indukcji. Pozwalają ustalić związki przyczynowe między występowaniem zjawisk różnego rodzaju. Mill zdefiniował następujące kanony:

• kanon jednej zgodności - dotyczy związków pomiędzy przyczyną a skutkiem danego zjawiska;

• kanon jednej różnicy - ma miejsce wtedy, kiedy możemy wskazać warunki niezbędne do zaistnienia danej sytuacji;

• kanon zmian towarzyszących - możemy zastosować wówczas, kiedy zaobserwujemy zmiany w natężeniu zjawiska w zależności od sytuacji towarzyszących;

• kanon zgodności i różnicy;

• kanon reszty.

Wnioskowanie redukcyjne- od konkluzji do przesłanek, szukanie przesłanek do znanej konkluzji, poszukiwanie racji dla następstwa uznanego za prawdziwe, musi zostać poddane weryfikacji empirycznej.

Wnioskowanie przez analogię- najmniej pewna logicznie odmiana wnioskowania indukcyjnego, na podstawie podobieństwa pod względem pewnych cech uznaje się prawdopodobieństwo podobieństwa innych cech. Jest zawodne i z niego rodzą się stereotypy.

Język dzieli się na kategorie semantyczne (kategorie grupujące jednostki języka jednorodne z punktu widzenia znaczeniowego i składniowego):

-zdania

-nazwy (wyrażenie w które nadaje się na podmiot lub orzecznik, wyrażenie w jest nazwą jeżeli może zostać użyte bez spowodowania niedorzeczności jako podmiot lub orzecznik)

-zwroty stosunkowe

-funktory międzyzdaniowe

pojęciowe absurdy- sprzeczności same w sobie, składnia poprawna ale znaczenie niemożliwe np. syn bezdzietnej matki

niedorzeczność, nonsens- użycie nazwy niezgodnie z jej treścią, nie jest ani prawdziwy ani fałszywy, bezład semantyczny (zdanie zbudowane z wyrażeń należących do różnych kategorii semantycznych) np. „Sokrates był pierwiastkiem z 18”

Nonsens absolutny jest wypowiedzią, w której układ wyrazów lub wyrażeń jest niezgodny z regułami składni danego języka, jednakże każdy wyraz (zwrot) wzięty w izolacji ma znaczenie.

Nonsens względny jest wypowiedzią zawierającą jakiś obcy, ze względu na dany język, wyraz lub zwrot i jednocześnie nie jest jego definicją.

Nazwy: -jednostkowe → mają jeden desygnat

-ogólne → oznaczają całą klasę desygnatów

-puste → nie posiada desygnatów (wilkołak, pegaz)

-pozorne → hipostazy, uprzedmiotowienie pojęcia, abstrakcji np. sprawiedliwość, alegorie- wyobrażeniowe postacie hipostaz

nazwa pełni określone funkcje:

• oznacza- ogólnie i jednostkowo (konotacje, oznacza desygnaty spełniające cechy)

• znaczy- ma sens (treść), każde słowo znaczy

zakres nazwy: -nadrzędny np. sprzęt

-podrzędny np. stół

-krzyżowania się np. student i dziewczyna

-wykluczające się np. mężczyzna kobieta

błędy wieloznaczności

funkcja semantyczna nazwy- oznaczanie i znaczenie

nazwy mają swoje ułomności- wieloznaczność nazw

amfibolia- dwuznaczność

ekwiwokacja- chwiejność pojęć np. młody

definicja- ma zapobiegać niejednoznaczności pojęcia, objaśnienie znaczenia albo treści dowolnego pojęcia, definiendum- człon definiowany, definiens- człon definiujący przez porównanie jego zakresu do zakresu nazwy ogólniejszej z dodaniem nazwy należycie zawężającej ten zakres.

Definicja nie daje odpowiedzi na pytanie czym jest dane zjawisko ale co rozumiemy przez dane pojęcie.

Definitio fit per genus proximum et differentiam specificam (Definicja dochodzi do skutku za pośrednictwem rodzaju najbliższego i różnicy gatunkowej)

definicje analityczne- sprawdzające

definicje arbitralne (syntetyczne, projektujące)- nadanie wyrażeniu nowego sensu

metoda słowotwórcza- rozbiór semantyczny pojęcia

metoda intuicyjna- rozumienie przez analogię, intuicja pełni rolę pomocniczą

metoda indukcyjna

klasyfikacja (porządkowanie) i podział logiczny (definiuje sens desygnatów) → definiowanie zbiorów o wielkiej liczbie desygnatów

klasyfikacja to także przypisanie pewnej cechy

trudno wyczerpać klasyfikację jeśli zakres członów nie pokrywa się z pojęciem klasyfikowanym.

Zasadą poprawności klasyfikacji jest zgodność zakresów między pojęciami klasyfikowanymi a skutkiem tej klasyfikacji.

Klasyfikacja uporządkowana- desygnaty uporządkowane stosunkowo np. według wzrostu

klasyfikacja logiczna: zasada przechodniości, z. Efektywności dydaktycznej

klasyfikacja prosta i uporządkowana- oparta na parametrach

logiczny podział dychotomiczny wedle cech kontradyktorycznych:

-podział na dwoje (dwoistość)

-cechy przeciwstawne

B- ~B

cz- ~cz

z- ~z → przedział wyczerpujący, idealnie rozłączny, w każdej chwili skończony, oparty na dowolnym poziomie zbiorów.

Studentka- ~studentka

dzienna- ~dzienna

z ww- ~ z ww → wielopiętrowy, wyczerpujący na każdym etapie

pojęcia nabierają treści gdy wchodzą w związki z innymi pojęciami,

pytanie nie może być oparte na związku bez przesłanek np. kiedy przestał pan bić żonę?

Pytania rozstrzygnięcia- poznawczo jałowe, odpowiedz tak/nie

pytania dopełnienia- poznawczo twórcze, dlaczego, po co

gospodarowanie czasem- zasada wykorzystywania małych odcinków czasowych

prakseologia- skuteczne działanie

teoria olśnienia- szukamy rozwiązania i doznajemy olśnienia

teoria inkubacji- wylęganie się, tworzenie teorii na jakiś temat, naładowanie umysłu informacjami by wylęgła się z nich nowa myśl

nie ma nowej teorii bez uprzednio posiadanej wiedzy

warunki efektywnej pracy:

-umysł i ciało muszą być wypoczęte

-brak konkurencji (poświęcenie się jednemu zadaniu)

-wolność od trosk bezpośrednich

ustawiczne zdobywanie wiedzy

dzielenie się wiedzą- wywołuje reakcję krytyczną, harmonizuje wiedzę

cokolwiek czynisz staraj się nie czynić tego po raz pierwszy

celem pracy jest rozwiązanie problemu → analiza problemu, znalezienie rozwiązania, weryfikacja trafności rozwiązania

rozwiązywanie problemów:- naśladownictwo

-zlecanie

14.04!!!!

różnorodność przedmiotu poznania: humanistyczne (jest ideologiczne, nie tworzy reguł uniwersalnych), przyrodnicze (nomotetyczne, całościowe, ustalające ogólne reguły)

kultura- zachowania człowieka, zawsze uwikłana w wartości,

natura jest awartościowa, niezależna od człowieka

poznanie jest to równowaga między rzeczywistością a jej obrazem w umyśle.

Dwie główne strategie badań:

Strategia ilościowa (pozytywistyczna)- za wzór były brane badania przyrodnicze, możliwość powtórzenia badań, trafność narzędzi poznawczych, standaryzacja badań

badania ilościowe- techniki dokumentowania dla celów porównawczych i selektywnych

strategia celowa lub celowa

definicje operacyjne- na potrzeby badania

faza koncepcji → faza badań → faza opracowania i uogólniania → faza zastosowania praktycznego

badanie momentu, redukcja możliwości, rygorystyczne techniki poznania

Strategia jakościowa

→	Faza zbierania danych w badaniach terenowych	→
Faza wniosków, negocjacji znaczeń, postawienia nowych pytań	Faza metareflesji i oceny całego cyklu badawczego	Faza refleksji nad zgromadzonymi doświadczeniami badawczymi
←	Faza interpretowania wiedzy zdobytej podczas badań z wiedzą teoretyczną	←

Natura badanych zjawisk, zjawiska są przepełnione emocjami, zmienne, są w szerszej zależności, sposób parzenia na obiekt badania, zjawisko jest czynne

rola badacza: nie może być zastępowany przez techniki, współtworzy emocję

dotyczą świata przeżywanego przez człowieka, krytyczna analiza codzienności, poznawanie interakcji międzyludzkich.

Badania ilościowe prowadzone według wcześniej przygotowanych projektów, problemy są zoperacjonalizowane aby mogły być mierzone i obserwowane. Zdefiniowane są zmienne i sformułowane hipotezy, zastosowanie znajduje statystyka i jej kategorie. Dzięki badaniom ilościowym można opisywać, stawiać diagnozę, weryfikować, generalizować, wyjaśniać.

Badania jakościowe nie używają matematycznych procedur analitycznych, odrzucają pomiar, odrzuca sformalizowane i wystandaryzowane narzędzia. Obiekt badań jest traktowany holistycznie i kontekstowo. Elastyczne i otwarte sposoby gromadzenia informacji. Wartość poznawczą mają fakty, przeżycia i nastroje. Dzięki badaniom jakościowym można rozumieć zjawiska, interpretować i interweniować.

Cechy przypisywane metodom ilościowym i jakościowym
ilościowe	jakościowe
Twarde, ustrukturalizowane, obiektywne, wolne od wartościowania, sondaże, testujące hipotezy, abstrakcyjne	Miękkie, elastyczne, subiektywne, holistyczne, studia przypadków, spekulatywne, ugruntowane w rzeczywistości

Metody badań ilościowych
metoda	Cechy	zalety
Sondaż społeczny	Próby losowe, mierzalne zmienne	Reprezentatywność, umożliwia testowanie
eksperyment	Eksperymentalny czynnik stymulujący, grupa kontrolna	Precyzyjny pomiar
Statystyki urzędowe	Analiza wcześniej zebranych danych	Duże zbiory danych
Obserwacje ustrykturyzowane	Obserwacje zapisywane na wcześniej zdefiniowanej matrycy	Rzetelność obserwacji
Analiza treści	Z góry określone kategorie	Rzetelność mierzenia

Fazy badań:

-budowanie koncepcji

-projektowanie warsztatu

-realizacja badań

-analityczno- opisowa

unikanie błędów poznania, świadomość zagrożeń procesu poznania, zniekształcenia w przekazie werbalnym

czynniki zakłócające poznanie:

-sytuacyjne → niewłaściwy czas i miejsce

-psychologiczne

-socjologiczne → badanie kogoś deklasuje

kłamanie- mechanizm obronny

obiektywne okoliczności, wyłączenie z badań ideologii, stereotypów i uprzedzeń.

W przyrodzie nie ma samotności zdarzeń, wszystkie zjawiska są dotknięte subiektywizmem i naznaczone wartościami, każdy człowiek postrzega inaczej.

Dekalog badacza:

1. Przy podejmowaniu badań bierz pod uwagę nie tylko spodziewane pożytki lub zyski ale także koszty i straty.

2. Przyjmuj osobistą odpowiedzialność za prowadzone badania i ich skutki.

3. Bądź otwarty i uczciwy wobec uczestników badań.

4. Informuj uczestników badań o celach i założeniach badań na tyle na ile jest to możliwe ze względu na dobro badań.

5. Staraj się jak najlepiej współpracować z dobrowolnymi uczestnikami badań, ponieważ od tego zależy wiele przy realizacji twoich zamierzeń badawczych.

6. Nie wykorzystuj badanych pod żadnym względem. Szanuj także ich czas i cierpliwość.

7. Zapewnij badanym ochronę przed wszelkimi szkodami możliwymi do przewidzenia. Jeżeli zaś dostrzeżesz, że badanym zagrażają jakieś nieprzewidziane skutki negatywne to staraj się temu natychmiast przeciwdziałać.

8. Bądź zawsze gotowy do uczciwego wyjaśniania badanym wszelkich możliwości jakie mogą się u nich pojawić.

9. Dbaj o to usilnie aby uczestnicy badania darzyli ciebie zaufaniem.

10. Pamiętaj że zasadniczym celem badań powinno być uzyskanie danych zebranych w sposób metodologicznie zasadny, solidny i sine ira et studio (bez gniewu i bez upodobania), które mają przyczynić się do rozwoju nauki a nie do zaspokajania niegodnych zamierzeń.

---