Przestrzeń - obszar ograniczony trzema wymiarami (długość, wysokość, szerokość).

Z punktu widzenia fizyczno - matematycznego bądź kondensacyjnego przestrzeń to mnogość m³.

Przestrzeń w ujęciu fizyczno - geograficznym to środowisko geograficzne, czyli zbiór rzeczy materialnych występujących na pewnym wycinku przestrzeni Ziemi.

Przestrzeń ekonomiczna jest to zbiór elementów martwych (fizycznych) i żywych (biotycznych) powiązanych z człowiekiem z wzajemnym oddziaływaniem.

Cechy przestrzeni:

• ograniczoność (jest jakaś granica, ziemia posiada określoną powierzchnię, której nie można zwiększyć),

• opór (nie w każdym miejscu da się postawić dom, zasiedlić, urolnić, zamieszkiwać, korzystać),

• zróżnicowanie (pod względem przyrodniczym.

Atrybuty przestrzeni:

• sąsiedztwo (każda przestrzeń graniczy, sąsiaduje z inną przestrzenią),

• odległość (mierzymy w jednostkach miary),

• kierunek (północ, południe itp.),

• wyłączność (w danym jednym miejscu może być jeden obiekt, jeśli coś jest w tym miejscu to nic innego nie może tam być),

• wielkość (mierzona jest w jednostkach miary m², km² itp.),

• wypełnienie (coś wypełnia przestrzeń).

Struktura przestrzeni jest to trwałe zróżnicowanie przestrzeni danego obszaru z punktu widzenia określonych cech i wynikająca z tego zróżnicowania trzy rodzaje elementów struktury przestrzeni:

1. Elementy strefowe są to obszary określonych cechach naturalnych, które predysponują je do pełnienia różnych funkcji użytkowych, np. obszary rolne, turystyczno - wypoczynkowe, leśne, nieużytki itp.

2. Elementy liniowe, czyli ciągi infrastruktury technicznej, które są nośnikami różnych powiązań między elementami użytkowania stacjonarnego.

3. Elementy punktowe (ogniskujące) powstają i rozwijają się na skrzyżowaniach ciągów infrastruktury technicznej, np. miasta, osiedla.

Gospodarka przestrzenna to całokształt działalności gospodarczej związanej z użytkowaniem przestrzeni. Polega na użytkowaniu i wykorzystaniu poszczególnych elementów środowiska geograficznego oraz rozmieszczaniu się ludności w przestrzeni i organizowaniu w niej wszelkiej działalności społecznej i gospodarczej.

Na gospodarkę przestrzenną składają się elementy: czynne i bierne.

Elementy czynne to ludzie, którzy posiadają prawa do ziemi oraz władza. Elementy bierne to działki terenów o zróżnicowanym zastosowaniu oraz elementy wiążące te działki między sobą, czyli ciągi infrastruktury technicznej.

Zagospodarowanie przestrzeni (przestrzenne) polega na dostosowaniu oraz uzdatnianiu poszczególnych terenów do użytkowania jakiemu mają one służyć. Są to wszelkie trwałe zmiany w środowisku geograficznym a zwłaszcza wszelkie urządzenia trwałe, będące efektem celowej działalności człowieka. W procesie zagospodarowania przestrzennego należy wziąć pod uwagę:

1. Wymagania ładu przestrzennego, urbanistyki i architektury.

2. Wymagania związane z ochroną środowiska, zdrowiem, bezpieczeństwem ludzi.

3. Walory architektoniczno - krajobrazowe.

4. Wymagania ochrony dziedzictwa kulturowego.

5. Walory ekonomiczne przestrzeni i prawa własności.

6. Wymogi obronności kraju.

Przyczyny stabilności układów przestrzennych i ich powolnych zmian:

1. Prawo trwania - stan istniejący jest punktem dalszego postępowania.

2. Środowisko geograficzne - pewne elementy środowiska są niemożliwe do przekształcenia.

3. Skala zmian, jej tempo i dynamika co jest uwarunkowane inwestycjami.

4. Kosztowność przeprowadzania zmian.

5. Trudności techniczno - technologiczno - organizacyjne.

6. Teoria kosztów komparatywnych - jest to teoria związana z podziałem pracy, umożliwiająca o zasoby prawne i możliwości produkcyjne wytworzenie większej globalnej ilości potrzebnych produktów o mniejszych kosztach jednostkowych.

7. Teoria kosztów alternatywnych - przeznaczenie powierzchni na inne cele może przynieść większe korzyści ekonomiczne.

Region - obszar będący częścią kraju o określonych cechach gospodarczych, ekonomicznych, kulturowych, społecznych odróżniających go od innych obszarów.

Komponenty regionu:

• Zasoby naturalne

• Ludność

• Zasoby gospodarcze

1. Makroregion - kilka województw

2. Region

3. Mikroregion - gminy

Specjalizacja regionu to forma przejawiania się społecznego podziału pracy i prawa do nierównomiernego rozwoju społeczno - gospodarczego w ujęciu przestrzennym, określony i swoisty układ branżowo - przestrzennej struktury gospodarczej regionu zarówno dóbr jak i usług.

Dwa rodzaje specjalizacji:

1. Specjalizacja ogólna przejawia się w wysoko rozwiniętej produkcji jakiegoś działu bądź gałęzi gospodarki narodowej.

2. Specjalizacja szczegółowa polega na stosunkowo dużej pod względem rozmiarów wytwórczości konkretnych dóbr i usług.

Delimitacja - wyznaczenie, wytyczenie, rozgraniczenie granic.

Kryteria dokonywania delimitacji regionów:

1. Podobne warunki naturalne, położenie geograficzne, bogactwa naturalne.

2. Podobny profil produkcyjny np. przemysłowa, rolna.

3. Podobne czynniki stymulujące rozwój.

4. Podobne zamierzenia perspektywicznego rozwoju.

Do przeprowadzenia delimitacji można użyć szeregu metod, które dzielimy na dwie główne grupy:

1. Metody jakościowe (opisowe; są mniej dokładne):

• metoda analizy historycznej,

• metoda zdjęć lotniczych czy satelitarnych,

• metoda autopsji - oglądania, stwierdzania własnymi oczyma.

Metody ilościowe (matematyce, ekonometrii):

• metoda in put, out put - metoda nakładów i wyników,

• metoda analizy międzyregionalnych przewozów transportowych,

• metody punktowe,

• różne warianty metody taksonomicznej (nauka zajmująca się zasadami klasyfikacji np. roślin, zwierząt czy zjawisk ekonomicznych).

W literaturze niemieckiej wyróżnia się trzy podstawowe kryteria wyznaczania granic regionów:

1. Kryterium homogeniczności - tzn. zasada relatywnej jednorodności bądź podobieństwa przestrzennie cechujących się elementów (podobne warunki naturalne).

2. Kryterium funkcjonalności przestrzennie cechujących się stosunków tzn. intensywności społecznych i gospodarczych związków między różnymi miejscami w przestrzeni z ukierunkowaniem do centrum (podobne profile produktywno - gospodarcze).

3. Kryterium programów politycznych tzn. programów i planów oraz środków w zakresie działania społecznego i gospodarczego.

Typologia (podział) z punktu widzenia różnic strukturalnych:

• Region typu węzłowego to obszar na którym występuje jeden ośrodek produkcyjno-usługowy tzw. biegun wzrostu oddziałujący silnie na pozostałe mniejsze w ośrodku osiedlenia oraz występują między nimi określone ciążenia i powiązania produkcyjne, usługowe i inne. Zatem region węzłowy charakteryzuje się wysokim stopniem rozwoju społeczno-gospodarczego, odgrywa ważną rolę w całej gospodarce kraju. Zazwyczaj wyróżnia się w nim obszary centralne (duże aglomeracje miejskie z głównym ośrodkiem gospodarczym) oraz obszary peryferyjne stanowiące zaplecze społeczno - gospodarcze. Centrum nie ma tylko charakteru gospodarczego, ale również kulturalny, edukacyjny, naukowy, rozrywkowy. Wykazuje się złożoną strukturą regionalną i w jego obrębie rozwija się wiele dziedzin działalności gospodarczej stanowiących główną siłę jego rozwoju. Podstawą delimitacji regionu węzłowego jest występowanie różnego rodzaju powiązań będących wyrazem wzajemnego oddziaływania węzła i otaczającego go zaplecza. Wyróżnienie to dokonuje się na podstawie analizy różnego rodzaju oddziaływań czyli wpływu i zasięgu ośrodka centralnego względem zaplecza.

• Region strefowy (homogeniczny, jednorodny), na którym występuje jednorodność zjawisk przyrodniczych bądź gospodarczych np. region uprawy buraka lub hodowli owiec. W regionie tym występuje jeden podstawowy rodzaj działalności gospodarczej. Delimitacja polega na określeniu stopnia zróżnicowania bądź podobieństwa poszczególnych jednostek przestrzennych z punktu widzenia wyodrębnionych cech oraz na tworzenie większych obszarów jednorodnych.

Typologia (podział) z punktu widzenia stopnia rozwoju czy sytuacji ekonomicznej regionu:

1. Rozwinięte - wykorzystane wszelkie zasoby regionu.

2. Rozwijające się - odkryto zasoby i teraz są wykorzystywane.

3. Opóźnione w rozwoju - zasoby nie w pełni wykorzystywane bądź nieefektywnie.

Typologia (podział) z punktu widzenia stopnia zbilansowania:

1. Otwarte

2. Zamknięte

Typologia (podział) ze względu na kryteria wyodrębnienia:

1. Kryterium przyrodnicze

2. Kryterium gospodarcze

3. Kryterium administracyjne

4. Kryterium funkcjonalne

Euroregion - jest to forma współpracy transgranicznej między regionami państw członkowskich UE, państw kandydujących oraz regionami ich sąsiadów. W tworzeniu euroregionów uczestniczą przedstawiciele lokalnych władz samorządowych i inni przedstawiciele regionów przygranicznych

Cele euroregionów:

1. Zmiany charakteru granic i przezwyciężenie krępujących uregulowań państwowych dotyczących nieprzenikalności granic.

2. Umacnianie warunków gospodarczych i społeczno-kulturowych współpracy.

3. Czynienie ze zdecentralizowanych regionów siły napędowej współpracy transgranicznej.

4. Ułatwienie realizacji europejskiej polityki zagospodarowania przestrzennego.

5. Usuwanie przeszkód i nierówności ekonomicznych i infrastrukturalnych.

6. Określenie metod rozwiązywania problemów, przejawów niedorozwoju i uciążliwości charakterystycznych dla obszarów peryferyjnych.

7. Formułowanie zasad budowy podstaw wzajemnego zaufania i współpracy między instytucjami europejskimi oraz ich efektywności.

Lokalizacje

Lokalizacja jest to umiejscowienie, wyznaczenie i określenie miejsca dla określonego obiektu w przestrzeni. Lokalizacja rozmieszczenia sił wytwórczych lub szczególnych rodzajów działalności ludzkiej określonej przestrzeni.

Kryteria podziału lokalizacji:

1. Wg przedmiotu lokalizacji, tj. jednostkowa, kompleksowa, branżowa.

2. Wg swobody wyboru lokalizacji - jest ściśle zwiększana inaczej przewodzona określona swobodna.

3. Wg zasięgu geograficznego lokalizacji:

• krajowa,

• regionalna,

• lokalna,

• międzynarodowa.

1. Wg odległości od bazy surowcowej bądź rynku zbytu:

• surowcowa - korzystne jest umiejscowienie zakładu produkcyjnego w pobliżu źródeł surowcowych, energetycznych lub materiałów podstawowych,

• rynkowa - korzystne jest umiejscowienie danego źródła produkcyjnego blisko rynku zbytu,

• obojętna - wpływ położenia surowców i rynku zbytu na działanie zakładu jest niewielki lub wzajemnie się równoważy.

Czynniki lokalizacyjne są to wszelkie okoliczności wpływające bezpośrednio lub pośrednio na najkorzystniejszy wybór miejsca zakładu lub ośrodka produkcyjnego. Wpływa na wybór wariantu lokalizacyjnego a lokalizacja jest albo mniej albo bardziej korzystna.

Podział czynników lokalizacyjnych wg systemu zagospodarowania przestrzennego, podział wg L. Kupca:

1. Czynniki związane ze środowiskiem przyrodniczo - geograficznym:

• dostęp do zasobów naturalnych oraz warunki ich pozyskania,

• cena ziemi, lasy bonitacyjne gleb,

• warunki klimatyczne i charakter środowiska,

• ograniczenia z punktu widzenia ochrony środowiska.

2. Czynniki związane z rozmieszczeniem ludzkości i związane z systemem osadnictwa:

• nadmiar i rezerwy bilansowe siły roboczej,

• kwalifikacje siły roboczej,

• różnice w płacach siły roboczej,

• warunki sieciowe ludzkości w regionie,

• możliwość zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych kadr dojeżdżających,

• wielkość i chłonność rynków zbytu.

3. Czynniki związane z infrastrukturą ekonomiczną:

• wyposażenie terenów w sieć transportową i dostępność do niej,

• różnice w kosztach przewozowych,

• możliwość poboru energii do maksymalnego zapotrzebowania na nią,

• możliwość doprowadzenia wody, odprowadzania ścieków,

• stan wyposażenia komunalnego miejsca

4. Czynniki wynikające z preferencji indywidualnych przedsięwzięć:

• stan dotychczasowego zainwestowania w budowie, urządzenia techniczne,

• wielkość środków inwestycyjnych jakim rozporządza inwestor,

• bodźce ekonomiczne wpływające na wytwórcę (np. ulgi podatkowe, podatki, możliwość, uzyskania kredytu),

• właściwości wytworzonych produktów, przewidywane rozmiary produkcji czy transakcji handlowych,

• zakres i stopień konkurencyjności.

5. Pozostałe czynniki.

• charakter administracji regionalnej, jej efektywność i operatywność działania,

• wymogi i postulaty obronności kraju,

• możliwości przerobowe przedsiębiorstw budowlano - montażowych,

• polityka cenowa w danym miejscu.

Bariery lokalizacji produkcji są to przeszkody uniemożliwiające, utrudniające bądź ograniczające umiejscowienie określonej działalności gospodarczej na danym obszarze. Mają charakter destymulatorów lokalizacji produkcji, tzn. działają odpychająco na umiejscowienie i prowadzenie produkcji na danym obszarze.

Podział barier:

1. Kryterium podstawowe:

• zasobowe - polegają na braku bądź na doborze określonych zasobów czynników produkcji na danym obszarze np. surowce mineralne, woda, ziemia, infrastruktura, siła robocza, mają charakter negatywny,

• instrumentalne - wynikają z polityki lokalizacyjnej państwa można je nazwać regulowaniem gospodarki przestrzennej czy też instrumentem realizacyjnym, kształtowanie struktury przestrzennej przemysłu, mają charakter pozytywny.

2. Kryterium z punktu widzenia możliwości ich przekonań:

• względne - takie bariery których kwestię nakłada

• bezwzględne - nie można bądź nie należy pokazywać.

3. Kryterium z punktu widzenia przestrzennego:

• lokalne,

• regionalne,

• krajowe.

4. Kryterium czasu:

• istniejące,

• potencjalne.

5. Kryterium przedmiotowe:

• naturalne - wynikają z zasobów środowiska naturalnego, powstają na wskutek braku lub niewystarczającej ilości odpowiednich zasobów, ich niewłaściwej jakości, niedostępności np. baza surowcowa, woda, ziemia. Ograniczenia te mają charakter relatywny, ich waga zmienia się wraz z postępem technicznym i ekonomicznym,

• demograficzne - ograniczenia mają się przejawiać w postaci jakościowej, w związku z niskim poziomem lub niewłaściwą strukturą kwalifikacji siły roboczej bądź w postaci ilościowej jako brak lub niewystarczające ilość siły roboczej,

• infrastrukturalne - wynikają z niedorozwojem urządzeń infrastruktury technicznej i społecznej.

Główne teorie lokalizacji działalności gospodarczej

GŁÓWNI PRZEDSTAWICIELE	ZAKRES	CHARAKTERYSTYKA
H. von Thünen (Niemcy)	Jeden rynek - szeroki obszar produkcji (rolnej). (Miasto) Państwo izolowane w powiązaniu z rolnictwem i gospodarką narodową (1826, 1863).	Izolowany obszar i miasto w centrum jako jedyny producent przemysłowy. Przewóz po drogach w linii prostej. Koszty transportu są wprost proporcjonalnie do: odległości, wagi produktu i jego nietrwałości. Renta lokalizacji jako funkcja odległości „Kręgi Thünen'a”, pierścienie: (I) warzywnictwo i hodowla mleczna, (II) gospodarka leśna, (III) ekstensywne rolnictwo zbożowo - ziemniaczane i trzoda, (IV) hodowla pastwiska, (V) tereny myśliwskie.
A. Weber (Niemcy)	Jeden zakład przemysłowy - szeroki rynek. Lokalizacja przemysłu (1909)	Teoria lokalizacji zakładu przemysłowego. Trzy czynniki lokalizacji: kosztów transportu, kosztów pracy, aglomeracji. Wyznaczenie punktu minimalnych kosztów transport - odległości od źródeł surowców i rynków zbytu. Technika „izodopan”. „Ubiquitety” - surowce powszechnie dostępne. Trójkąt lokalizacyjny.
W. Sombart (Niemcy)	Korzyści wspólnej lokalizacji. Lokalizacja w zakresie produkcji i konsumpcji. Nowoczesny kapitalizm (1902 - 1987, I wyd.)	Aglomeracje producentów powstałe w wyniku: korzyści wspólnych lokalizacji, wspólnego korzystania ze źródeł surowców i energii, wykorzystania istniejącej infrastruktury technicznej. Aglomeracje konsumentów o funkcjach: administracyjnych, specjalnych (n. miasta garnizonowe).
A. Predöhl (Niemcy)	Jeden zakład przemysłowy - szeroki rynek. Przestrzenna substytucja (1925)	Zasada substytucji w analizie lokalizacyjnej, założenia: pojedynczy zakład przemysłowy, nieokreślony postęp techniczny, pominięcie popytu jako nieistotnego oraz stała wielkość produkcji.
A. Lösh (Niemcy)	Ogólnogospodarcza teoria lokalizacji. Gospodarka przestrzenna (1940, 1944)	Krytyczne omówienie dotychczasowych teorii lokalizacyjnych. Konsekwencje wyboru określonej lokalizacji: wpływ na konkurentów (nowa lokalizacja wymaga rewizji dawnych), wpływ na klientów i dostawców, wpływ odległości na zmianę formy produktu. Miejsce i przyczyny powstawania miast. Obszary podaży i obszary popytu - obszary rynków. Aglomeracje przestrzenne - sieć obszarów podaży - jest równomiernie rozmieszczona. Aglomeracje punktowe - lokalizacja w jednym miejscu zaopatruje cały kraj. Aglomeracje pośrednie. Regiony gospodarcze w warunkach uproszczonych: obszar rynku, sieć rynków, system sieci, sieć systemów. Regiony gospodarcze w trudnych warunkach; nowe czynniki: różnice gospodarcze, naturalne, międzyludzkie, polityczne. Regiony gospodarcze w rzeczywistości. Obrót towarowy: stan równowagi, zakłóceni równowagi.

Teoria Lösh'a

Lokalizacje przedsiębiorstwa ustala się jako wypadkową dwóch przeciwstawnych sił: się maksymalizacji indywidualnych zysków (kryterium optymalnej lokalizacji) oraz maksymalizacja liczby podmiotów gospodarczych. Decyzje motywowane tymi dążeniami prowadzą do przestrzennej równowagi działalności gospodarczej. W koncepcji Lösh'a działalności przedsiębiorstw konkurujących jest współzależna przy założeniu wolnej konkurencji. Liczba konkurentów na rynku będzie wzrastała. Każde przedsiębiorstwo będzie zmniejszało obszary rynkowe swoich konkurentów aż do stanów, w którym znikną zyski nadzwyczajne. Rezultatem wolnej konkurencji jest tendencja do maksymalizacji liczby podmiotów gospodarczych. Lokalizację przedsiębiorstw ustala się jako wypadową dwóch przeciwstawnych sił, maksymalizacji indywidualnych zysków i maksymalizacji liczby podmiotów gospodarczych.

Do teorii Thünen'a Lösh wprowadził kilka bardzo realistycznych przesłanek:

1. Jednostkowy koszt produkcji z hektara.

2. Wielkość produkcji z hektara w jednostkach naturalnych.

3. Ceny rynkowe na produkty rolnicze.

Przy tych założeniach rozmieszczonej produkcji rolnej może się różnić znacznie od układów stref Thünen'a. W szczególności możliwe jest uzyskanie bardziej realistycznego układu mieszanej gospodarki rolnej. Korzyści realizacji produkcji rozważa Lösh zarówno w sferze produkcji jak i w sferze konsumpcji. Za pomocą tego pojęcia wiąże problem lokalizacji jednostek gospodarczych z problemem lokalizacji osiedli ludzkich. W procesie produkcji pojawiają się korzyści skali, które umożliwiają podnoszenie zysku z jednostek produkcji. Jednak zysk z powiększonej produkcji w oddalonych osiedlach pociąga za sobą koszty transportu. W skutek tego przestrzenny układ do produkcji jest rezultatem wzajemnego oddziaływania w skali i aglomeracji oraz kosztów transportu.

Przy systemie cen lokomagazyn wytwórcy i elastyczność popytu całkowity popyt na produkcję towarową będzie malejącą funkcją odległości od miejsca produkcji. Dobra spożywcze powszechnie będą produkowane w dużej ilości miejsc. Ich rynki zbytu będą rozległe.

Idealnym ekonomicznym kształtem obszaru rynkowego jest zdaniem Lösh'a sześciobok foremny heksagon.

Założenia Lösh'a:

1. Istnieje jednorodna przestrzeń z równomiernie rozmieszczoną ludnością rolniczą.

2. Sieć transportu jest rozwinięta we wszystkich kierunkach.

3. Istnieją korzyści w skali produkcji i korzyści aglomeracji.

4. Przeniesienie się grupy pociąga za sobą koszty transportu.

5. Popyt jest elastyczny przy jednakowych preferencjach ludności.

6. Przyjmuje się system cen wg magazynu wytwórczy.

7. Przedsiębiorstwa dążą do maksymalizacji zysku.

8. Całkowite koszty transportu powinny być minimalne.

9. W procesie produkcji pojawiają się korzyści skali, które umożliwiają podnoszenie zysku.

Thünen

Zajmował się trochę inną produkcją -produkcją rolniczą. Thünen zajmował się lokalizacją stref rolniczych przy założeniu dotyczącym jednakowej konsumpcji, kosztach transportu, będących funkcją masy i odległości oraz jednolitości cen produktów jednego rodzaju.

Thunen wyróżnił sześć stref koncentrycznych wokół rynku zbytu:

1. Ogrodnictwo i mleczarstwo.

2. Las.

3. Intensywny płodozmian.

4. Gospodarka roślinna z trwałymi ugorami.

5. Gospodarka trójpolowa.

6. Hodowla mięsa.

Produkcja zlokalizowana była by najbliżej rynku znalazły się najmniej trwałe i największej masie. Thünen chciał wskazać powstanie nadwyżki przychodów ze sprzedaży nad kosztami transportu wynikającego z położenia bliskiej odległości z rynku zbytu.

Wielkość dochodu / renty ekonomicznej wg Thünen'a

R = E (P - Q) - Ef x d

P - cena rynkowa

Q - koszty produkcji

D - stawka za daną odległość

Ef x d - koszty dochodu

A. Weber

Teoria lokalizacji przedsiębiorstwa przemysł. A. Webera (1909 r.) opierała się na następujących założeniach:

1. Rozważa się lokalizację pojedynczego przedsiębiorstwa wytwarzacającego jeden produkt w określonej ilości.

2. Znana jest lokalizacja miejsc konsumpcji i źródeł surowcowych.

3. Jednolite są koszty transportu za ton/km.

4. Stałe techniczne współczynniki produkcji.

5. Lokalizacja jest optymalna, gdy minimalizuje koszty transportu.

Weber założył, że koszty transportu są proporcjonalne do masy towaru i odległości przewozu. Stąd też przyjął, że optymalną lokalizację wyznacza najniższa wartość. Suma iloczynu wagi i transportu wszystkich i półfabrykatów do zakładu oraz finalnego wyrobu do miejsca zbytu. Weber zwrócił uwagę na fakt, że stosunek wagi produktu do wagi wszystkich zużytych surowców jest różny w różnych przemysłach. Zgodnie z tą teorią wydzielił on przemysły, w których w procesie produkcji występuje znaczny ubytek wagi i te w których waga produktu finalnego jest zbliżona lub zwiększona waga surowców.

Weber jako pierwszy wprowadził i sformułował pojęcie czynnika lokalizacji. Jest to rodzaj wyraźnie określonej korzyści, która powstaje w działalności gospodarczej kiedy ta działalność występuje w określonym miejscu.

Czynnikami lokalizacji u Webera są:

1. Koszty transportu, które wyznaczają podstawowy układ lokalizacji ogólnej.

2. Koszty pracy, które powodują odstępstwa od podstawowego układu lokalizacji (kosztu transportowego) przyciągając te działalności, dla których czynnik pracy ma większe znaczenie od kosztów transportu.

3. Czynnik aglomeracji, który powoduje drugie odchylenie od kosztów transportu przyciągając te działy gospodarki dla których korzyści aglomeracji przeważają:

• rozwój wyposażenia technicznego, który doprowadza do wyłonienia się pewnej grupy przedsiębiorstw obsługujących szereg innych zakładów,

• organizacja rynku pracy, która doprowadza do powstania rozwiniętego rynku pracy.

4. Koszty ogólne, poszerzenie skali produkcji oraz skupienie składów przemysłu w jednym miejscu przyczynia się do obniżenia kosztów ogólnych na jednostkę produkcji.

Korzyści aglomeracji wzrastają wraz z wielkością miasta, ale tylko do pewnego stopnia. Po przekroczeniu pewnej wielkości miasta stają się niekorzyściami takimi jak: niedobór terenów budowlanych, obciążenie infrastruktury, patologie społeczne, pogorszenie stanu środowiska.

Pierwszy rodzaj zakładów powinno się zdaniem Webera lokalizować blisko zakładów surowcowych (w sytuacji, gdy produkcja opiera się na wykorzystaniu surowców mających dużą część swojej wagi w procesie produkcji).

Drugi rodzaj w pobliżu rynku zbytu (w przypadku, gdy wyprodukowane dobra mają wagę wyższą niż produkty)

Weber przedstawił model lokalizacyjny przy pomocy którego poszukiwał optymalnego miejsca na usytuowanie określonego zakładu. Celem postępowania badawczego było znalezienie punktu minimalnych kosztów transportu określonego przez odległości od źródeł surowców i półfabrykatów oraz rynku zbytu.

W poszukiwaniu optymalnego miejsca na posadowienie nowego obiektu przemysłowego A. Weber zastosował tzw. trójkąt lokalizacyjny, Weber założył, że oprócz surowców półfabrykatów przestrzeni ekonomicznej występują surowce powszechnie dostępne nie mające wpływu na lokalizację tzw. ubiqruitety. Do tej grupy zaliczył żwir, piasek, wodę. Do celu ostatecznego określenia punktu minimalnych kosztów i optymalnej lokalizacji zakładu zastosował technikę izodopan - linii przedstawiające jednakowa (całkowite) koszty transportu na jednostkę produkcji.

Predöhl

Predöhl zajmował się analizą czynników lokalizacji z punktu widzenia ich substytucji. Wszystkie zmiany w lokalizacji były związane ze zmianą czynników produkcji. Substytucja jest funkcją względnych zmian cen czynników i kosztów transportu. Czynniki występujące w różnych miejscach mają inne właściwości i różnią się cenowo. Oznacza to, że można sterować lokalizacją w ten sposób, aby ograniczyć koszty produkcji przez zastępowanie czynnika droższego czynnikiem tańszym o ile ta substytucja jest możliwa. Przykład - praca.

KPZK została opracowana w oparciu o ustawę z dn. 27.03.2009 o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Ustawa ta nie określa cykliczności opracowywania oraz aktualizowania koncepcji pozostawiając te kwestie Radzie Ministrów. Podjęcie prac nad Koncepcją było podyktowane potrzebą wypracowania dokumentu dającego podstawy do prowadzenia skoordynowanej polityki przestrzennej państwa uwzględniającego oficjalne uwarunkowania, trndy i wyzwania.

Ponadto w związku ze zmianami w regulacjach prawnych w dziedzinie planowania przestrzennego (zmiana ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym z 1994 r. ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 2003 r.) nowy dokument powinien odpowiadać wymaganiom obowiązującej ustawy .

Dotychczas obowiązująca koncepcja została przyjęta przez sejm w 2001 r. Była ona wynikiem praw kilku instytucji m.in. Centralnego Urzędu Planowania (CUP) oraz RCSS.

Zasadniczo dokument ten nie uwzględniał dwóch ważnych zmian jakie nastąpiły w Polsce w latach 1999 - 2004. Pierwsza z tych zmian dotyczyła reformy terytorialnej państwa w wyniku której powstały duże województwa dysponujące własnym budżetem i zarządzania przez wybieralne władze.

Druga z tych zmian związana była ze wstąpieniem Polski do UE. Dzięki zasadniczej zmianie nastąpił wyraźny wzrost znaczenia wymiaru przestrzennego integracji. Wstąpienie do UE wiązało się z uzyskaniem statutu znaczącego beneficjenta Europejskiej Polityki Spójności.

W 2005 r. podjęto próbę aktualizacji Koncepcji, jednakże dokument ten nie uzyskał statusu formalnego dokumentu rządowego. Zgonie z decyzją Rady Ministrów z dn. 09.10.2006 r. Minister Rozwoju Regionalnego rozpoczął realizację zadania polegającego na przygotowaniu KPZK.

Podstawową funkcją KPZK jest integrowanie: wymiaru gospodarczego, społecznego, strategiczno - decyzyjnego, przyrodniczego w rozwoju przestrzennym kraju oraz formułowanie ustaleń i wskazań do polityki regionalnej oraz polityk sektorowych. KPZK określa pozycję Polski w przestrzeni europejskiej, spełnia funkcję informacyjną i promocyjną.

Wymiar przyrodniczy nawiązuje do konstytucyjnej zasady zrównoważonego rozwoju. Oznacza to konsekwentną ochronę zasobów środowiska dla przyszłych pokoleń oraz ograniczenie zanieczyszczenia powietrza, wody, powierzchni ziemi oraz zagrożenia hałasem. Nowym elementem jest podjęcie przestrzennych aspektów zmian klimatycznych.

Drugi wymiar europejski odnosi się do prowadzonych w ramach wspólnoty prac na nad zagospodarowaniem przestrzennym. Wymiar informacyjno - promocyjny realizowany jest we wszystkich dokumentach zakresu zagospodarowania przestrzennego przygotowanych we wszystkich w poszczególnych państwach członkowskich.

Z dokumentów wyłania się obraz przestrzeni cechującej się ładem ekologicznie czystej przyjaznej dla użytkownika dobrze wyposażonej, będącej podstawą do rozwoju społeczno - gospodarczego.

Wymiar informacyjny przejawia się w wiarygodnej ocenie projekcji zagospodarowania przestrzennego oraz w instrumentach realizacji.

Wymiar gospodarczy związany jest z rosnącym znaczeniem jakości zagospodarowania przestrzennego w tym wzrostu konkurencyjności wzrostu gospodarki. Nowoczesne modele produkcji wymagają niezawodnej infrastruktury transportowej, telekomunikacyjnej, energetycznej. Wysoka jakość środowiska przyrodniczego i kulturalnego krajobrazu staje się istotnym czynnikiem lokalizacji. Koncepcja kreuje warunki dla rozwoju gospodarki przez oddziaływanie na jej podażowe elementy i rozwijanie powiązań typu sieciowego. Oznacza to, że wyższa jakość zagospodarowania przestrzennego powinna przyczynić się do obniżenia kosztów funkcjonowania gospodarki w szczególności kosztów.

Wymiar społeczny koncepcji oznacza, że państwo dba o zapewnienie swoim obywatelom dostępny do usług publicznych. Dotyczy to ochrony zdrowia, edukacji, kultury oraz świadczeń społecznych. Parametry przestrzenne mające istotny wpływ na korzystanie przez obywateli z usług publicznych to modele terytorialnej organizacji sektorów usług publicznych, struktura sieci osadniczej oraz infrastruktura transportowa.

Wymiar strategiczno - decyzyjny wynika z zasady racjonalnego gospodarowania przestrzenią. Jest konsekwencją racjonalnego gospodarowania przestrzenią. Przestrzeń jest dobrem ograniczonym i nieodnawialnym zasobem, co wymusza dokonywanie rozstrzygnięć w sferze politycznej. Użytkowanie danej przestrzeni najczęściej wyklucza inne jej funkcje. Lokalizowaniem funkcji istotnych dla całego społeczeństwa, ale uciążliwych dla całego otoczenia wymaga tego typu rozstrzygnięć. Wymiar ten realizowany jest przez odpowiedni horyzont czasowy.

Jako główny nadrzędny cel polityki przestrzennej państwa przyjmuje się poprawę spójności terytorialnej kraju w wymiarze krajowym i międzynarodowym przy jednoczesnym wchodzeniu na ścieżkę rozwoju sustensywnego i trwałego.

Wymaga się następujące cele strategiczne:

1. Wzmocnienie spójności terytorialnej kraju przez rozwijanie infrastruktury transportowej, energetycznej i telekomunikacyjnej, zapewniającej przestrzenne zintegrowanie regionalnych rynków pracy oraz osiągnięcie wysokich standardów dostępności usług publicznych, zapewnienie integracji w zagospodarowaniu obszarów, lądów i morza.

2. Podwyższenie pozycji konkurencyjności głównych ośrodków regionów polskiej przestrzeni europejskiej przy zachowaniu policentrycznej struktury systemu osadniczego, przygotowania polskiej przestrzeni do rozwoju gospodarki opartej na wiedzy.

3. Osiągnięcie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego,, ochrona zasobów rolnych i leśnych, powstrzymanie degradacji i zmniejszania się różnorodności biologicznej,

4. Zapewnienie łady przestrzennego przez racjonalizację użytkowania przestrzeni i zapobieganie w niej degradacji, uporządkowanie relacji w obszarach funkcjonalnych miast, kontrolowanie procesów suburbanizacji oraz rozpraszanie zabudowy na obszarach wiejskich.

5. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich - wzrost ich wielofunkcyjności, podniesieniem standardów dostępności do usług publicznych, zwłaszcza edukacyjnych, zachowanie wartości krajobrazu kulturowego.

6. Zwiększanie odporności struktury przestrzennej kraju, ograniczenia ryzyka wynikającego z ekstremalnych zjawisk przyrodniczych i katastrof, deficyty energii.

Zasady zawarte w KPZK:

• zasady rekompensacji ekologicznej - zagrożenia dla systemu ekologicznego powodowane nowymi inwestycjami będą kompensowane inwestycjami i regulacjami wzmacniającymi układy zasilania powinna być stosowana na wszystkich szczeblach planowania,

• zasada długookresowości ekonomicznej, w okresie dochodzenia do rozwoju sustensywnego będzie przeważać kryterium długookresowej racjonalności ekonomicznej nad zasadą równości rozwoju regionalnego.

5

---