Sposoby ochrony środowiska przyrodniczego:
Wpływ działalności człowieka na środowisko przyrodnicze:
a) wpływ rolnictwa
- monokulturowa gospodarka → wyjałowienie gleb
- nadmierne nawożenie (nawozy sztuczne) → eutrofizacja wód (pojawienie się glonów → mniej O2 → zanikanie życia organicznego)
- nieumiejętne nawadnianie gleb → zasalanie gleby
- niewłaściwa orka → erozja gleb
- intensywny wypas → pustynnienie terenu
- powiększenie areałów rolnych → wycinanie lasów
b) wpływ przemysłu
- pozyskiwanie węgla kamiennego → tąpnięcia (zapadanie się ziemi)
→ powstawanie hałd górniczych
→ wody kopalniane powodują zanieczyszczenie wód
- pozyskiwanie węgla brunatnego → obniżenie poziomu wód gruntowych
→ powstawanie lejów depresyjnych
→ powstawanie wyrobisk
→ powstawanie hałd górniczych
- elektrownie atomowe → odpady radioaktywne
- ścieki → zanieczyszczanie wód
- spalanie surowców energetycznych → zanieczyszczanie powietrza
→ kwaśne deszcze
→ efekt cieplarniany
→ dziura ozonowa
c) wpływ transportu
- budowa dróg, parkingów, stacji benzynowych → niszczenie naturalnej szaty roślinnej
- budowa szerokich autostrad → przecina siedliska zwierząt, szlaki ich wędrówek
- spaliny → zanieczyszczenia powietrza
- żegluga tankowców → ryzyko awarii (wycieku smarów, olejów) → skażenia wód → obumieranie świata żywego wodnego
Wpływ działalności człowieka na sfery powłoki ziemskiej:
a) wpływ na litosferę
- monokulturowa gospodarka → wyjałowienie gleb
- nieumiejętne nawadnianie gleb → zasalanie gleby
- niewłaściwa orka → erozja gleb
- intensywny wypas → pustynnienie terenu
- pozyskiwanie węgla kamiennego i brunatnego → tąpnięcia, powstawanie hałd górniczych, lejów depresyjnych, wyrobisk
b) wpływ na hydrosferę
- nadmierne nawożenie (nawozy sztuczne) → eutrofizacja wód
- żegluga tankowców → ryzyko awarii (wycieku smarów, olejów) → skażenia wód → obumieranie świata żywego wodnego
- ścieki → zanieczyszczanie wód
- wody kopalniane → zasolenie wód
- pozyskiwanie węgla brunatnego → obniżenie poziomu wód gruntowych
→ powstawanie lejów depresyjnych
c) wpływ na biosferę
- powiększenie areałów rolnych → wycinanie lasów
- żegluga tankowców → ryzyko awarii (wycieku smarów, olejów) → skażenia wód → obumieranie świata żywego wodnego
- nadmierne nawożenie (nawozy sztuczne) → eutrofizacja wód
- budowa dróg, parkingów, stacji benzynowych → niszczenie naturalnej szaty roślinnej
- budowa szerokich autostrad → przecina siedliska zwierząt, szlaki ich wędrówek
d) WPŁYW NA ATMOSFERĘ
|
przyczyny |
skutki |
opis zjawiska |
efekt cieplarniany |
- spalanie surowców energetycznych, - wzrost zawartości CO2, metanu, freonów - rozwój transportu - wycinanie lasów - erupcje wulkanów - intensywny rozwój rolnictwa - działalność przemysłowa |
- wzrost temp. - topienie lodowców - podnoszenie się poziomu wód morskich i oceanicznych - zalewanie obszarów nadmorskich - zmiany warunków klimatycznych |
Do powierzchni Ziemi docierają promienie słoneczne (ok. 50%), odbite od pow. Ziemi napotykają na barierę - chmurę gazów cieplarnianych - następuje odbicie zwrotne |
kwaśne deszcze |
- wzrost zawartości tlenków siarki i azotu - rozwój przemysłu chemicznego - erupcja wulkanów - spalanie surowców energetycznych |
- zakwaszenie gleb - obumieranie roślin - zakwaszenie wód |
Para wodna w atmosferze łączy się z tlenkami tworząc kwasy siarkowy i azotowy |
dziura ozonowa |
- wzrost zawartości freonów w atmosferze - freony do produkcji sprzętów chłodniczych - przeloty samolotów naddźwiękowych - przemysł chemiczny |
- choroby skóry - choroby oczu - zabójczy dla mikroorganizmów |
W stratosferze znajduje się ozonosfera, która chroni powierzchnię Ziemi przed szkodliwymi promieniami UV; warstwa ta coraz cieńsza, więc więcej szkodliwego promieniowania dociera do powierzchni Ziemi |
smog |
- pogoda wyżowa, bezwietrzna (inwersja termiczna) - spaliny - zanieczyszczenia pyłowe, gazowe |
- złe funkcjonowanie układu oddechowego - układu krążenia - obniżona odporność |
Zanieczyszczenia pyłowe i gazowe wraz z para wodną utrzymują się nad powierzchnią Ziemi |
Antropopresja - niekorzystne oddziaływanie człowieka na środowisko przyrodnicze
Degradacja środowiska - pogorszenie się stanu środowiska przyrodniczego, głównie przez antropopresję
Rodzaje krajobrazów (ze względu na stopień przekształcenia środowiska przyrodniczego):
a) krajobraz pierwotny:
- brak ingerencji człowieka w środowisko przyrodnicze
- zachowana równowaga biologiczna
- przykł.: fragmenty Puszczy Białowieskiej
b) krajobraz naturalny:
- zachowana równowaga biologiczna
- możliwość dokonywania zabiegów pielęgnacyjnych przez człowieka
- przykł.: Parki Narodowe
c) krajobraz kulturowy
- rozwój osadnictwa, rolnictwa ekologicznego, leśnictwa
- zachwiana w niewielkim stopniu równowaga biologiczna
d) krajobraz zdewastowany
- całkowicie przekształcony przez człowieka
- zachwiana całkowicie równowaga biologiczna
- rozwój przemysłu ciężkiego, wydobywczego
Obszary ekologicznego zagrożenia - obszary, w których przekroczone zostały normy dotyczące ochrony środowiska; przykł.: Górnoślądki Okręg Przemysłowy (w Polsce pokrywają się z okręgami przemysłowymi), Zagłębie Ruhry, okręgi Londynu, Paryża
Znaczenie lasów:
- korony drzew i ściółka leśna zatrzymują wodę deszczową
- na terenach, gdzie wycięto lasy, woda z obfitych deszczy przepełnia rzeki, powodując powodzie
- wzrasta erozja gleb i zamulanie zbiorników wodnych
- po powodzi następują groźne susze, bo brakuje drzew oddających wilgoć do atmosfery
- zmiany klimatyczne spowodowane wycinaniem lasów równikowych sprzyjają pustynnieniu sawanny w Sahelu
- gleba laterytowa, na której rośnie las równikowy, nie nadaje się do uprawy roślin czy wypasu zwierząt, a po wycięciu tego lasu związki mineralne z tej gleby są wymywane i szkodzą np. rafom koralowym
- ubożenie ekosystemów - zmniejszanie się różnorodności gatunkowej roślin i zwierząt
- przybywanie roślin wszędobylskich
- utrata wartościowych źródeł pożywienia i nieodkrytych jeszcze leków
- przewaga monokultur drzew iglastych jest niekorzystna, bo są one bardziej podatne na niszczące działanie zanieczyszczeń powietrza
Znaczenie wód:
- służy do picia, mycia i przygotowywania posiłków w gospodarstwie domowym
- jest potrzebna w rolnictwie do nawadniania pól uprawnych i pojenia zwierząt
- jest alternatywnym źródłem energii
- jest nośnikiem ciepła w mieszkaniach
- jest surowcem do produkcji wielu wyrobów przemysłowych
- umożliwia transport surowców i towarów drogą rzeczną i morską
- umożliwia odprowadzanie zanieczyszczeń
- umożliwia rozwój rybołówstwa
- stwarza warunki wypoczynku
Formy ochrony środowiska przyrodniczego:
a) parki narodowe (23) - obszar pow. 1000 ha, na którym zakazana jest jakakolwiek inna działalność (poza pielęgnacyjną) człowieka; wydzielone ze względu na cenne walory przyrodnicze, kulturowe, naukowe, społeczne i wychowawcze
b) parki krajobrazowe (120) - obszary, na których dopuszcza się działalność człowieka, pod warunkiem, że nie niszczy środowiska naturalnego; wydzielone ze względu na cenne walory krajobrazowe, przyrodnicze, historyczne, kulturowe
c) rezerwaty przyrody (1385, z tego 10% to rezerwaty ścisłe) - niewielkie obszary wyodrębnione do ochrony na ogól jednego elementu środowiska; mogą być leśne, stepowe, wodne, faunistyczne itd.
d) ochrona gatunkowa - prawna ochrona dotycząca kilkuset gatunków roślin (np. cis pospolity, kosodrzewina, skrzyp olbrzymi) i zwierząt (np. żubr, kozica, świstak, salamadra); prawo bezwzględnie zakazuje niszczenia gatunków chronionych
e) pomnik przyrody - formy ochrony indywidualnej odnoszące się do unikatowych obiektów przyrodniczych
f) obszary chronionego krajobrazu - tereny o większych powierzchniach obejmujące całe jednostki krajobrazowe, np. doliny, kotliny, otuliny; mogą łączyć ze sobą inne formy ochrony; ograniczona działalność człowieka
g) zespoły przyrodniczo-krajobrazowe - obszary interesującego krajobrazu naturalnego lub przeobrażonego, np. tarasy widokowe
h) stanowiska dokumentacyjne - miejsca mające wartość przede wszystkim naukową i dydaktyczną, np. odkrywki skalne
i) użytki ekologiczne - odrębne małe ekosystemy wewnątrz innych zespołów biosferycznych, np. torfowiska
Parki Narodowe:
a) nadbrzeżne: Woliński, Słowiński
b) nizinne: Biebrzański, Narwiański, Poleski, Kampinoski, Białowieski (najstarszy)
c) pojezierne: Bory Tucholskie, Drawieński, Wigierski, Wielkopolski, Ujścia Warty (najmłodszy)
d) górskie: Gór Stołowych, Karkonoski, Gorczański, Tatrzański, Pieniński, Magurski, Babiogórski, Bieszczadzki, Świętokrzyski
e) wyżynne: Ojcowski, Roztoczański
Sposoby ochrony środowiska przyrodniczego:
a) rekultywacja - przywracanie naturalnych składników środowiska przyrodniczego
b) recykling - zagospodarowanie odpadów
c) budowa oczyszczalni ścieków
d) zakładanie filtrów na kominy
e) zamknięty obieg wody w przemyśle
f) ograniczenie zużycia surowców mineralnych
g) zakładanie pasów drzew, ekranów dźwiękoszczelnych
h) sortowanie śmieci
i) wykorzystywanie żarówek, maszyn energooszczędnych