06.10.2010 r.

Kultura języka polskiego.

Dr Fiternicka - Gorzko

System językowy

Cechy komunikowania się w obrębie języka (zjawiska)

Transmisja, przekaz informacji określonych idei, emocji, znaków, symboli.

1. Proces językowy - symboliczny (charakter społeczny) "coś znaczy coś" (znaki symboliczne, np, alfabet laciński)

2. Proces społeczny - wymiana znaków, zachodzenie interakcji pomiędzy uczestnikami (funkcjonują w obrębie określonych interakcji)

komunikacjia niewerbalna - np w obrębie grupy

3. Relacja wzajemna (symetryczna, niesymetryczna)

4. Przebiega w określonym kontekście ( typ sytuacji) np, językowa społeczna

kontekst - medialny (masowy), miedzykulturowy

5. Komunikowanie językowe jest świadome i celowe.

6. Polega na ciągłym i przemiennym oddziaływaniu (werbalne, niewerbalne)

7. Opiera się na indywidualnej interpretacji przekazu.

Komunikowanie jezykowe - proces wytwarzania informacji, przekształcania i przekazywania interakcji pomiędzy jednostkami, grupami społecznymi, organizacjami społecznymi.

Komunikowanie językowe ma określony cel

• stałe dynamiczne przekształcanie, modyfikowania odbiorcy, zmiana postaw zachowań w kierunku zgodnym z wartościami, interesami nadawcy.

Funkcje komunikowania językowego

• Informacyjna ( maksymalne przekazywanie treści)

• Persfazyjna ( oddziaływanie na odbiorcę) "ścisle motywacyjna"

• Emotywna ( wyrażanie emocji i uczuć za pomocą znaków)

• Kontrolna ( ściśle powiązana z funkcją informacyją i persfazyjną)

Język jako system. Teoria Edwarda Sapira [wpływ kultury na języ społeczny]

Teoria ta powstała w latach 30stych XX w.

Język jest wyspecjalizowanym złożonym systemem komunikowania, który zdolny jest do tworzenia pewnych symboli i przekazywania kulturowych symboli.

Cechy:

1. wyspecjalizowanie [ znaki językowe - system porozumiewania się]

2. jest to system otwarty - system, który nastawiony jest na poszerzanie swoich treści

język jest kreacyjny - język tworzy rzeczywistość [np, maniupulowanie - prasa, telewizja]

przekazy językowe charakteryzują się wydajnością

język cały czas się rozwija [espansywność]

3. arbitralność - znaki nie posiadają żadnych fizycznych właściwości, ani cech charakterystycznych, które określają rzeczy, na oznaczenie, których zostały powiedziane.

(książka) - zestaw określonych znaków - dysygnat

przeciwnością arbitralności jest ikoniczność [opiera się na narzucaniu podobieństw]

4. zdolność języka do transmisji - zdolność do przekazywania treści w czasie i przestrzenii.

5. zdolność do transmisji kulturowej - [zdolność do przyswajania systemu językowego ale jak i również znaczenia elementów kultury] - przekazywanie wszelkich cech różnic, które występują w różnych kulturach.

6. Języka posiada znaczenie i rozumienie

7. zdolność języka do ukierunkowania i segregowania postaw zachowań

[ten - jakiś]

język - denotacja - obiektywna definicja danego zjawiska

konotacja - subiektywne opisanie danej rzeczy czy zjawiska

8. pojęcia abstrakcyjne u Sapira są obiektywne. [śmierć, religia]

Temat: Odmiany stylistyczne języka.Język potoczny

Przyczyny zróżnicowania języka:

1. procesy migracyjne

2. rozwój środków masowego przekazu

3. zmiana etniczna

Socjologia języka - Podział języka, odmiany języka (J.Bartmiński)

a) Styl języka będzie występował w tych odmianach języka ogólnego gdzie zmienia się słównictwo i frazeologizmy.

b) Typ języka - charakteryzuje się swoistą nową strukturą języka.

Ogólny język (język literacki) dzielimy na :

1. pisany ( styl artystyczny, naukowy, urzędowy, styli pisany środków masowego przekazu)

2. mówiony:

- odmiany oficjalne: środki masowego przkekazu, reklamy, styl naukowy, polityczny

- odmiany obiegowe: styl potoczny, języki zawodowe, środowiskowe

Mówiony - styl obiegowy (język potoczny)

Cele i funkcje:

• komunikacyjne (maksymalne przekazanie treści)

Cechy:

• prosty, nieskomplikowany, ograniczony do pewnej tematyki (wszelkie zajęcia człowieka)

• wyróżnictwem jest specyficzne słównictwo - składnia

• posługiwanie się konkretnym słownictwem, przewaga rzeczowników

Styl potoczny - ten styl poznajemy jako pierwszy, najbardziej naturalny, najczęstrzy sposób komunikowania się. Niesie za sobą podstawowy obraz świata (rzeczywistości), zdroworozsądkowy, prosty, związany jest z codziennym doświadczeniem, używany w kontaktach codziennych, ocenianie.

Przyczyny :

• reakcja na język abstrakcyjny

• sposób myślenia

Wyznaczniki Wg. Bartmińskiego:

1. bezpośredni i nieoficjalnu kontakt z nadawcą

2. naturalność ról społecznych nadawcy i odbiorcy

3. prymarny ustny przekaz (język mówiony)

4. tematyka codzienna

5. eksperesyjność - emocjonalność

6. poczucie humoru

7. wulgaryzacja przekazu

8. swoista tematyka (życie - sprawy z nim związane)

9. antropocentryzm języka

10. wartościowanie języka

Język środków masowego przekazu [kultura konsumpcyjna] :

• specyfika tekstów reklamowych

• wydarzenia polityczne i społeczne

• publiczne wypowiedzi dziennikarzy i polityków

• potoczność w tytułach prasowych

Reklamy medialne - antropologiczna wizja człowieka, specyficzna wizja świata.

Język współczesnej polityki - np. Język nienawiści,

Funkcjonalność odmiany

Język polityki - odmiana stylowa, funkcjonalna, persfazyjna - oddziaływanie na odbiorcę

• funkcjonalna odmiana języka ogólnego

• odrębny styl

Cechy:

1. środowisko polityków, doradców

2. sfera polityki

3. dominacja funkcji persfazyjnej

Dyskurs(wypowiedź) publiczny, polityczny - mówienie o działaniach politycznych

• język propagandy - działanie persfazyjne - różne techniki oddziaływania na odbiorcę:

Techniki:

• apel - określonego stanowiska do określonego stanowiska

• sugerowanie - określonych porządanych interpretacji, sugerowanie ocen i wartościowanie

• argumentowanie - racjonalne uzasadnienie słuszności

↑

służą do spełniania funkcji oddziaływania

A. Bezpośrednie oddziaływanie - apel, sugerowanie, sugestie

B. Pośrednie oddziaływanie

Jawność - Niejawność - intencji persfazji, związana z bezpośrednim i pośrednim oddziaływaniem na odbiorcę

1. Jawne persfazyjne językowe środki oddziaływania na odbiorcę

• apel 2 os. l.p.m; tryb rozkazujący(forma określonego czasownika) formy oddziaływania bezpośredniego

• połączenie z odpowiednim czasownikiem, używanie wyrazów wskazujące przymus lub konieczność zrobienia czegoś, wypowiedzi performatywne (kreujące nową rzeczywistość)

• rytualne wypowiedzi (przygotowujące na przyjście dalszego tekstu)

2. Niejawność - np.interpretacja wydarzeń

• sugestia, walory emocjonalne (dowartościowanie), znaczenie sensu wyrazów, ściśle związane z persfazją, łagodny sygnał negatywnej oceny - bardziej - stopniowanie (np. W nagłówku)

Używane, które mają potwierdzać intencję prawdomówności, trzeba, należy, prawda, kwalifikacja, wskazywanie prawdomówności

Dobór określonego wyrazu - słownictwa w celach persfazyjnych

wyrazy flagowe (naród, patriotyzm, bezpieczeństwo), pozytywne znaczenie

Użycie słownictwa zwykłego człowieka - język potoczny - odwoływanie się do myślenia zwykłego człowieka

Powoływanie się na zbiorowe opinie (powszeche przekonania)

Przenoścnie metafory

Dobór określonych specyficznych składniowych środków oddziaływania na odbiorcę

Etyka słowa. Języka władzy - nowomowa i neonowomowa

Pojęcie etyki słowa - celem jest przekazanie informacji i pewnej treści.

↓

postawa nadawcy (stosunek), narzucanie pewnych treści, zmuszanie do takiego stanowiska a nie innego

nowomowa - pojęcie przekazywania treści kiedy nadawca na narzuca pewien sposób myślenia, używanie języka w celu wpływania na odbiorców

Język propagandy (Orwell)

• wykorzystuje środki oddziaływania na odbiorcę

• istnieje w państwach totalnych (Orwell)

• po 1989 rzeczywistość państw zachodnich obejmuje inne elementy środków masowych, język polityki jako tak

• jest to język władzy (Michał Głowiński) i kontrolowanych przez nią środków upowszechniania informacji, służy do arbitralnego manipulowania odbiorcą

• z punktu widzenia, kształtowania się światopoglądu narzucany przez inną grupę

• język przenika do innych odmian światowego języka (j.urzędowy - formalny)

• określony sposób informowania

Przyczyny:

• wydawanie cenzury, monopol informacyjny

• władzy podlegają wszystkie środki życia

Funkcje wg Miałacha Głowińskiego

1. Funkcja persfazyjna - wpajanie odbiorcy określonych cech postaw i przekonań

2. Dystorsyjna - zakłócenia treści, która polega na oddziaływaniu na odbiorcę określoną treścią, pozory informacyjne, przekazywanie informacji sterowanej, przekształcanej;fragmentaryczna, funkcja niepewna "wata słowna" - manifestowanie świat polityki obrazki (kampania)

3. rytualno - fatyczna - funkcja podtrzymywania kontaktu, używanie stale takich samych form, sformułowań, przybliżone rzeczywistości, funkcja sterowania emocjami społecznymi

4. funkcja kontrolna - przekazywanie takich a nie innych treści, poprawnych treści, służąca kontroli postaw nadawcy

5. funkcja magiczna - magiczne ujmowanie języka, kreowanie świata rzeczywistości, coś co ma miejsce w jakiś sposób następuje, utożsamienie rzeczy z ich nazwami. Służy do osłabiania znaczenia, sterowania opinią publiczną, utożsamia rzeczy z nazwą (np.Hasła)

Środki językowe:

1.używanie 1.os czasu teraźniejszego l.m., "my" powinniśmy coś zrobić

kreowanie wspólnoty, utożsamianie w sensie świadomościowych, sugerowanie nastrojów

2. posiada aksjologiczny charakter - nacechowanie wyrazu - ocenianie

3. określony sposób nazywania - użycie potwierdzenia "plus albo minus"

4. używanie słów treści ogólne

5. używanie słów o treści szczegółowej

6. istnienie tabu językowego (eufemizmy) - omówienia zastepują inne wyrazy

7. używanie zwrotów komunikacyjnych, stereotypowych

8. ubóstwo słównictwa, stylistyczne (z ułóżone współrzędne), kręgi tematyczne rozwój - postęp

"służą oddziaływaniu na odbiorcę, wartościowaniu na odbiorcę" - wykreowaniu świata wartościującego i prostego

język nowomowy jest potoczny - narzuca pewne formy i normy

Uwe Poerksen, w 1979 sformułował termin języka sukcesu na podstawie społeczeństwa zachodniego. Stworzył tezę, że wystarczy jedynie 100-200 słów aby swobodnie funkcjonować na rynku pracy, a także stwierdził, że na początku XXI wieku z łatwością można będzie żyć w różnych krajach posługując się jedynie językiem angielskim.

W obrębie jakiegokolwiek współczesnego języka istnieje swoisty lingwistyczno-kulturowy kod sukcesu. Postawa kodu sukcesu wg. Poerksena był język propagandy, język środków masowego przekazu, ale i język urzędowy. Rozpowszechnił w kulturze szeroko rozumiana idee sukcesu.

Najnowszym znaczeniem sukcesu jest sukces jako spełnione zamierzenie, czyli pomyślny wynik jakiegoś przedsięwzięcia, czyli osiągnięcie danego celu.

Sukces rozpatruje się z punktu widzenia jednostki, a nie zbiorowości. Sukces wiąże się z koncepcja pozytywnego myślenia. W dużych firmach/koncernach pracownicy posługują się językiem sukcesu. Wzbudza się ogólne poczucie sprzedawania sukcesu, jednostka sukcesu musi być przekonana o sukcesie. Polega to na stworzeniu myśli, wizji, „magii”.

Język sukcesu charakteryzuje się:

1. Cecha natychmiastowości i wyjątkowości; w języku sukcesu dba się o bezpośredniość przekazu, komunikat skierowany jest wyłącznie do odbiorcy, „indywidualna niemożność odrzucenia”. (mimo tych zabiegów 70+% odbiorców odrzuca te oferty).

2. Cecha szablonizacji języka; słowa tracą swoje dodatkowe znaczenia, a zachowują tylko to znaczenie, które wiąże się z perswazyjna funkcja języka

3. Cecha „przyśpieszonego tętna”; ważne staja się tylko słowa, które potęgują wyrazistość tekstu, czyli słowa podkreślające niesamowita atmosferę, żywiołowość, magiczność tekstów.

4. Cecha bliskość; ma stworzyć u odbiorcy poczucie, że został wybrany jako adresat tego właśnie komunikatu, wykrzykniki, tryb rozkazujący.

5. Cecha technicyzacji i profesjonalizacji

Temat: Język płci (kobiet i meżczyzn)

Koncepcja Ch.Barker

Płeć biologiczna i płeć kulturowa traktuje się jako konstrukt społeczny ściśle wpisany w pewną strukturę społeczną. (Nie są to kwestie natury, lecz również kultury)

Tożsamość płciowa jest następstwem uwarunkowań, ulega nieustannemu dokształtowaniu (nieustannie się zmienia)

Konstrukty społeczne mają w określonym społeczeństwie ściśle określony charakter.

Czy tożsamość należy traktować w kategorii istoty?

W danej kulturze jest różny sposób przedstawiania kobiet i mężczyzn. [kultura masowa - płeć kobiet podporządkowane mężczyzną]

Cała kultura europejska bazuje na stereotypie, role które były ukształtowane już wcześniej "stereotyp - mężczyźni są lepsi w naukach ścisłych"

Inaczej przyswajanie wiedzy, widzenie przestrzenne.

Kwestia komunikacyjna

Istnieją uniwersalne zasady, które nami żądzą

Badania naukowe i lingwistyczne opisują, że są różnice z odmiennych doświadczeń pozajęzykowych, odmienność funkcji społecznych, rożnice pomiędzy aktywnością społeczną, różne procesy socjalizacji.

Małe dziewczynki uczy się innych cech niż chłopców (przyswajanie ról)

W kulturze europejskiej są nawet kolory, które się kojarzy ( np. Dziewcznyki różowy, chłopcy niebieski) Odzwierciedla to relacje zachowań społecznych.

Istnienie stereotypu jest ważną cechą.

Cała kultura jest stowarzona przez mężczyzn dla mężczyzn (Marek)

(kobiety przyjmują nazwisko po mężczyźnie)

Język jest również czynnikiem socjalizacji. Jest podstawą, jako dzieci uczymy się języka naszej kultury, uczymy się myśleć, zachowywać tak jak członkowie struktury.

Barker twierdzi, że przyczyną braku równości jest sama kultura:

1. podstawą tworzenia jest r.męski (królestwo - król)

2. Zaznaczenie przed nazwiskiem (pan - pani)

3. łączenie wyrazów [patron], [matrona]

Zróżnicowanie języka

Semantyczna degradacja

• stereotypizacja (kobieta za kierownicą)

• nazwy zawodu mogą sprawiać pewne trudności

Tonnen (amerykańska socjolog kultury) - dialekt płci (genderowski)

• przyjmowanie przez kobiety pewnych nazwisk

• asymetria w komunikacji meżczyzn i kobiet z odmiennego postrzegania świata społecznego

Cechy:

• świat widziany inacze [ mężczyźni - zadaniowość, konkretne cechy, kultura hierarchiczności]

• mężczyżni bardziej zdecydowanii, unikają zadawania pytań

tryb rozkazujący - mężczyźni

tryb przypuszczający - kobiety

Różnica pomiędzy komunikacją niewerbalną

• patrzenie się na drugą osobę (mężczyźni)

• kobieta postrzegana jest jako płeć atrakcyjna (mężczyźni i kobiety zwracają na to uwagę)

Znacznie odmienności w sposobie komunikowania się :

• inaczej słuchamy

---