Zapalenia macicy u bydła 27.10.2010

Ogólna charakterystyka zapaleń macicy

Zapalenia macicy są przede wszystkim związane z okresem poporodowym.

Jest to związane z faktem że „otwarte" w czasie wycielenia i wczesnego puerperium drogi rodne dają drobnoustrojom możliwość do wnikania i zakażania macicy

W rzadszych przypadkach zapalenia macicy występują po inseminacji lub kryciu

W takich sytuacjach do zakażenia macicy dochodzi poprzez otwartą w czasie rui szyjkę

Okres poporodowy (puerperium)

W trakcie puerperium w narządzie płciowym u bydła zachodzą 4 procesy?

- Zwijanie się, czyli inwolucja macicy

- Wznowienie cykliczne, aktywności jajników

- Wydalanie odchodów czyli lochii poporodowych

- Eliminacja zakażenia bakteryjnego, któremu ulega jama macicy tuż po porodzie

Zmiany wielkości macicy po porodzie

masa macicy po porodzie skurcze macicy

Lochia poporodowe

8-9dzień - może się pojawić krwawy wypływ oddzielają się tk martwicze od brodawek macicy

Eliminacja bakterii z macicy - przy prawidłowym przebiegu puerperium

Około 10 dnia po wycieleniu ponad 90% krów wykazuje obecność drobnoustrojów w macicy. Około 60 dnia po porodzie natomiast tylko niewielki odsetek samic (kilka %) wykazuje obecność bakterii w jamie macicy

Ruja leczy kom żerne, kurczenie macicy, wydalanie syfu, wzrost odporności

Czynniki wpływające na występowanie zapaleń macicy

Złe żywienie

Występowanie schorzeń metabolicznych

Przebieg porodu

Słaba motoryka macicy po porodzie

Zatrzymanie łożyska - opóźnia inwolucję, zaleganie obcej tkanki

Wpływ żywienia krów na występowanie zaburzeń płodności wg Lotthammera (1981)

Poporodowa atonia lub hipotonia macicy są niekorzystne ponieważ:

Sprzyjają zaleganiu w jamie macicy lochii czyli odchodów poporodowych, które są dobrą pożywką do namnażania się drobnoustrojów

Sprzyjają rozwojowi zapaleń macicy o różnym stopniu nasilania

Drobnoustroje najczęściej wywołujące infekcje i zapalenia macicy

W pierwszych kilkudziesięciu godzinach po porodzie w macicy dominują pałeczki E. coli i to one są odpowiedzialna za posokowate zapalenia macicy występujące w pierwszych dobach po wycieleniu

Arcanobacter (Actinomyces) pyogenes

Jest to podstawowy patogen, z którym walczymy

Występuje w macicy od 3-4 dnia pp

Wiele zapaleń w 3-6 tygodniu pp jest wywołanych właśnie przez tą bakterię.

„Współdzałanie" Arcanobacter (Actinomyces) pyogenes i Fusobacterium necrophorum

Fusobacterium necrophorum produkuje egzotoksynę, która obniżając fagocytozę, ułatwia rozwój Arcanobacter (Actinomyces) pyogenes

Z kolei Arcanobacter (Actinomyces) pyogenes produkuje czynnik wzrostowy dla Fusobacterium necrophorum

Inne bakterie wywołujące chorobę

Gram dodatnie ziarniaki (paciorkowce i gronkowce) taż mogą wywoływać zapalania macicy

Inne drobnoustroje

Czasami (obecnie rzadziej niż kiedyś) zapalenia macicy (ropomacicze) mogą być wywołane przez rzęsistek bydlęcy

Wystąpieniu choroby sprzyja niekontrolowany rozród

Jeszcze Inne czynniki zakaźne

W rzadkich przypadkach zapalenia macicy wywołane być mogą przez mętwika płodowego (Campylobacter foefus), czy też drożdżaki (Candida)

Podział zapaleń macicy

Od kilku lat upowszechnia się na całym świecie nowy, bardziej przejrzysty i logiczny podział zapaleń macicy zaproponowanych przez autorów anglosaskich

Ostateczną formę przyjął on w publikacji z maja 2006 autorstwa Sheldona, Gilberta, LeBlanca i Lewisa

- Metritis acuta

- Endometritis clinica

- Endometritis subclinica

- Pyometra

Endometritis

Endometritis ma zazwyczaj przebieg przewlekły (endometritis chronica) lub rzadziej podostry (endometritis subacuta)

Występowanie zapaleń macicy wg Sheldona

Przyczyny

Metritis acuta

- ciężki poród

- martwy, zgniły płód

- wypadnięcie macicy

- zatrzymanie łożyska

- słabe zwijanie

Endometritis chronica

Zaburzenie eliminacji poporodowego zakażenia bakteryjnego

- zatrzymanie łożyska

- słabe zwijanie

- rodzaj bakterii

- opóźniona ruja

- uszkodzenie tkanek

- uszkodzenie mechanizmów ochronnych

Czynniki predysponujące do metritis puerperalis

Ciężki poród

Obecność cuchnącego wypływu przy metritis puerperalis, może nie wiązać się z zaburz ogólnym, ale może być ostry wtedy + gorączka >39,5

UWAGA !!!!

Brak wydzieliny (szczególnie we wczesnym puerperium) nie zawsze jest zjawiskiem fizjologicznym, ponieważ niektórym przypadkom metritis towarzyszy silna atonia macicy, kiedy wypełniony płynami narząd zwisa w głąb jamy brzusznej przy napiętej (niedrożnej) szyjce

Metritis - wzrost temperatury wewnętrznej

Metritis acuta - osowienie krowy chorej krowy

Badanie rektalne przy rozpoznawaniu metritis

Macica objęta metritis puerperalis

W macicy obecny jest brązowy, cuchnący wysięk zawierający elementy nekrotycznych tkanek

Leczenie metritis puerperalis

Obecne metody leczenia opierają się przede wszystkim na parenteralnym podawaniu antybiotyków o szerokim spektrum

Ten sposób terapii jest powszechnie uznany za najbardziej skuteczny

Atb np.:

Cefalosporyny

Shotapen

Tetracykliny

Excelen - (cetioful) penetruje macicę ogranicza objawy ogólne, 0 karencji na mleko

UWAGA!!!

W wielu przypadkach metritis acuta pożądane jest nawodnienie chorego zwierzęcia

Wskazano jest również podawanie leków wzmacniających

Katosal - wzmacniający (pomaga na koty )

Możliwości pobudzania motoryki macicy

Oksytocyna - tylko na pocz po porodzie

Płukanie i lewarowanie macicy - H2O, płyn fiz, vagothyl 1%/ kalium

Jeśli stan ogólny jest zły to czekamy z odklejeniem łożyska

Kwestia stosowania pałeczek domacicznych

Przez wiele lat pałeczki domaciczne były próbowane jako lek przy metritis puerperalis

Ich postać ogranicza jednak stosowanie do 2-4 dni po wycieleniu, a dostępne w PL są z peniciliną a do 30 dni w macicy są zwykle bakt produkujące penicilinazy, nie penetruje posoki

Można przyjąć, że obecnie jednak pałeczki są stosowane bardziej w aspekcie profilaktycznym, a więc:

- po odklejeniu łożyska

- po manualnej interwencji położniczej

- przy okazji cięcia cesarskiego

Czynniki sprzyjające wystąpieniu endometritis

Wcześniejsze wystąpienie metritis puerperalis

Zaburzenia w poporodowej eliminacji bakteryjnego zakażenia macicy co wynika z:

- Uszkodzenia tkanek

- Zatrzymania łożyska

- Słabej inwolucji macicy

- Uszkodzenia mechanizmów obronnych

- Opóźnionego, a czasem nawet przedwczesnego powrotu aktywności jajników

- Zasiedlenie niekorzystną florą bakteryjną

Objawy endometritis clinica

Nie musimy leczyć całej krowy

Podstawowym objawem jest obecność śluzowo-ropnego lub ropnego wypływu ze szpary sromowej

Jest on dostrzegalny wtedy, gdy jest go wystarczająco duża ilość

Oprócz samego wypływu wydobywającego sie ze szpary sromowej można niejednokrotnie stwierdzić obecność wydzieliny na ogonie, kroczu i pośladkach, a czasami nawet większą ilość wysięku zapalnego skupionego w postaci kałuży - widocznej kiedy krowa leży

UWAGA!!! Czasami przy okazji badania per rectum masowanie macicy sprawia, ze wydzielina zapalna zaczyna się wydobywać ze szpary sromowej

Widoczny z zewnątrz wypływ z dróg rodnych jest obecnych tytko u ok. połowy chorych samic

Fakt ten potwierdzają badania różnych autorów

- płyn/ fluktuacja

- wielkość macicy

- przesuwalność treści z jednego rogu do drugiego

- średnica szyjki

(Sheldon - artykuł)

Kwestia średnicy szyjki macicy

Ok. 10 lat temu w Ameryce Płn. Przyjęto, że jednym z objawów istniejącego zapalenia jest duża średnica (powyżej 7,5 cm) szyjki macicy w 4-tym tygodniu po porodzie (tzn. po 21 dniu)

Wziernikowanie pochwy

Badanie palpacyjne pochwy ocena wydzieliny

Interpretacja wydzieliny pochwowej wg Sheldona i wsp.

wygląd

0 = czysty, przejrzysty śluz

1 = śluz j.w. ale zawierający płatki (kłaczki) zmętnień ropnych

2 = wysięk w ilości poniżej 50ml zawierający mniej niż połowę białego lub kredowego materiału ropnego

3 = wysięk w ilości powyżej 50ml, w którym ponad połowę stanowi materiał ropny koloru białego bądź kremowego, przy czym czasami może on być podbarwiony krwią

zapach

0 = brak nieprzyjemnego zapachu

3 = cuchnący odór

Użycie przyrządu Metricheck ™

Jest to przyrząd - rodzaj gumowej półkuli na metalowym nierdzewnym pręcie służący do wydobywania wydzieliny z pochwy

Ultrasonograficzne rozpoznawanie klinicznych zapaleń macicy

Badanie USG daje niejednokrotnie szybką diagnozę endometritis - poprzez zobrazowanie rozmiarów macicy i zawartości płynnej treści w świetle narządu

Ultrasonograf jest przydatny od 10-15 dnia po wycieleniu bo wcześniejsze badania USG (w pierwszych dniachpp) - ze względu na rozmiary macicy - nie przynoszą wymiernych korzyści w aspekcie diagnostycznym

Leczenie endometritis

Ma charakter miejscowy (domaciczny) lub parenteralny

Stosowane są tu głownie antybiotyki i/lub hormony

Taktyka leczenia endometritis puerperalis jest zależna od terminu porodu

Inne postacie domacicznych preparatów

Domaciczne preparaty mogą być również konfekcjonane w postaci aerozoli

ROPOMACICZE - pyometra

Głównie badanie rektalne, którym się stwierdza powiększenie macicy i wypełnienie jej światła płynną (ropną) treścią, przy obecności na jednym z jajników ciałka żółtego, potrzebna diagnoza różnicowa z ciążą

Wewnątrz macicy obecna jest spora ilość ropy koloni żółtawo - zielonkawego

Ropomacicze potrafi osiągnąć olbrzymie rozmiary

Leczenie ropomacicza

Polega głownie na podawaniu PgF2alfa lub jej syntetycznego analogu

Ciałko żółte przetrwałe zostanie zlikwidowane dzięki lizie - krowa wejdzie w ruję eliminując zakażenie

Rozpoznawanie endometritis subclinica

Jedynymi pewnymi metodami diagnostycznymi w rozpoznawaniu podklinicznego endometritis są: badania histologiczne bioptatów z błony śluzowej macicy oraz badania cytologiczne wydzieliny macicznej

Przyrząd do pobierania śluzu szyjkowego u krów

Kiedy podejrzewać endometritls subcllnica ?

Można podejrzewać istnienie omawianej przypadłości jeżeli krowa powtarza w regularnych interwałach - pomimo wcześniejszej inseminacji (lub krycia)

Pamiętajmy: regularne powtórki mogą wynikać z innych przyczyn - np. błędów inseminacyjnych czy opóźnionej owulacji - konieczna diagnoza różnicowa

Co robić przy podejrzeniu endometritis subclinica?

Metodą z wyboru jest zastosowanie poinscminacyjnych wlewów antybiotykowych wg metody Astroma

Na koniec - uwagi w sprawie diagnozy różnicowej

Rozpatrując kwestie rozpoznawania zapaleń macicy trzeba mieć na uwadze fakt występowania innych przypadłości, które dają podobne objawy

Najprawdopodobniej największe znaczenie w diagnozie różnicowej w stosunku do zapaleń macicy posiadają zapalenia pochwy oraz maceracja płodu

Maceracja płodu

Patologiczny wypływ u krowy ciężarnej może się także pojawić w przypadku maceracji płodu

Maceracja płodu jest wynikiem niecałkowitego poronienia - po uprzedniej regresji ciałka żółtego, a więc drobnoustroje mogą penetrować macicę przez otwartą szyjkę

Wydobywający się z pochwy wypływ jest obdarzony dość przykrym zapachem

Wyciek ten jest barwy szaro -czerwonej i może zawierać mniejsze kości

Zapalenie pochwy (vaginitis)

Procesy zapalne pochwy są to procesy zapalne, które często obejmują również przedsionek pochwy (vestibulitis), jak również srom (vulvitis) wywoływane są przez niespecyficzne zarazki chorobotwórcze oraz swoiste drobnoustroje odpowiedzialne za zakaźne choroby bydła - jak otręt, gruźlica, rzęsistnica czy chlamydioza

W zależności od charakteru zmian można wyróżnić zapalenia surowicze, nieżytowe, ropne i martwicze

Zapalenia martwicze wywołane czynnikami bakteryjnymi (m.in. Porphyromonas levil) charakteryzują się początkowo ciemnymi krwotocznymi zmianami, które z czasem przyjmują barwę zielonkawą i są dobrze widoczne na granicy skory warg sromowych śluzówki i przedsionka pochwy

Martwicze (nekrotyczne) zapalenie pochwy

Predysponowane są jałówki po ciężkim porodzie związanym z dysproporcja płodowo -matczyną (szczególnie przy wyciąganiu na siłę)

Omawiana przypadłość albo występuje samodzielnie, albo współistnieje z zapaleniem macicy i/lub zatrzymaniem łożyska

Objawy vaginitis necrotica

Cuchnący wypływ z pochwy

Napinanie się, chodzenie z wygiętym grzbietem

Zmiany patologiczne w pochwie przyjmujące z czasem zielonkawą barwę

Normalnie samica nie gorączkuje, chyba że jest równocześnie metritis

Nie padać palpacyjnie pochwy - bo jest to bardzo bolesne

Można ewentualnie wziernikować ale małym dobrze zlubryfikowanym wziernikiem

Postępowanie przy vaginitis necrotica

Jeżeli jest równocześnie metritis to oczywiście parenteralna antybiotykoterapia

Dobrze jest podawać dopochwowo (do tych partii, które są osiągalne dla ręki) delikatyny krem zmiękczający

W okolicy krocza sensowna jest aplikacja preparatu zmniejszającego obrzęk, żeby ograniczyć możliwość inwazji much

---