WŁASNOŚĆ I INNE PRAWA RZECZOWE

Przez własność należy rozumieć uprawnienia do:

• Władania rzeczą (posiadanie)

• Korzystania z rzeczy

• Rozporządzania rzeczą

PRAWO WŁASNOŚCI JEST BEZWZGLĘDNYM PRAWEM PODMIOTOWYM (obowiązujące wobec wszystkich określonych podmiotów prawnych - mój komentarz)

• Skutkują względem wszystkich;

• Z praw rzeczowych wynika dla każdego obowiązek powstrzymania się od czynienia czegokolwiek, co mogłoby godzić w ich treść.

Uprawnienia właściciela

• Art. 140. W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.

Sposoby nabycia własności:

• Pierwotny (dziedziczenie, zasiedzenie, wytworzenie czegoś od podstaw - mój komentarz)

• Pochodny (nabycie w formie umowy od poprzedniego właściciela - mój komentarz)

Nabycie pierwotne

• nabycie pierwotne jest sposobem uzyskania prawa własności, który nie jest zależny od tego, czy prawo to przysługiwało poprzednio innemu podmiotowi (np. zasiedzenie, zawłaszczenie porzuconej rzeczy ruchomej).

Nabycie pochodne

• nabycie pochodne polega na tym, że nabywca uzyskuje prawo własności od innej osoby, która na niego to prawo przenosi (np. umowne przeniesienie własności - sprzedaż, zamiana, darowizna).

kazus

Paweł kupił w komisie samochód. Samochód miał wszystkie potrzebne dokumenty, a Paweł zapłacił cenę rynkową. Po roku okazało się, iż samochód został skradziony kilka miesięcy wcześniej.

Czy Paweł jest zobowiązany do zwrotu samochodu?

Czy sytuacja byłaby inna, gdyby sprawa wyszła na jaw dopiero po czterech latach?

Nabycie ruchomości od nieuprawnionego

• Art. 169. § 1. Jeżeli osoba nie uprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze.

• § 2. Jednakże gdy rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem lat trzech od chwili jej zgubienia, skradzenia lub utraty, nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem powyższego trzyletniego terminu. Ograniczenie to nie dotyczy pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego.

• dobra wiara nabywcy rzeczy polega na usprawiedliwionym, w świetle obiektywnych zasad rozumowania, przekonaniu, że zbywca jest uprawniony do rozporządzania rzeczą.

• w złej wierze jest nabywca, który wie o tym, że zbywca nie jest osobą uprawnioną do rozporządzania rzeczą, albo o fakcie tym nie wie w wyniku swego niedbalstwa.

Odpowiedź:

Nabycie własności rzeczy skradzionej, nawet jeśli Paweł działał w dobrej wierze, możliwe byłoby dopiero po upływie 3 lat od chwili skradzenia

Paweł nie uzyskał własności samochodu, zobowiązany będzie do jego zwrotu właścicielowi.

Wyzbycie się własności rzeczy ruchomej

Art. 180. Właściciel może wyzbyć się własności rzeczy ruchomej przez to, że w tym zamiarze rzecz porzuci.

Wyzbycie się własności nieruchomości

• Art. 9021. § 1. Przez umowę przekazania nieruchomości jej właściciel zobowiązuje się nieodpłatnie przenieść na gminę albo na Skarb Państwa własność nieruchomości.

• § 2. Skarb Państwa może zawrzeć umowę przekazania nieruchomości, gdy gmina miejsca położenia całej albo części nieruchomości nie skorzystała z zaproszenia do jej zawarcia w terminie trzech miesięcy od dnia złożenia zaproszenia przez właściciela nieruchomości.

Księgi wieczyste

• rejestr publiczny, przedstawia stan prawny nieruchomości;

• księgi są jawne;

• domniemanie zgodności ze stanem prawnym - niezgodność treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym może być usunięta jedynie w drodze post. sądowego;

• pierwszeństwo praw wpisanych - ograniczone prawa rzeczowe wpisane do księgi mają pierwszeństwo przed prawami nie wpisanymi.

Księga wieczysta składa się z 4 działów:

• dział I - oznaczenie nieruchomości,

• dział II - oznaczenie właściciela,

• dział III - ograniczone prawa rzeczowe (z wyjątkiem hipotek), ograniczenia w rozporządzaniu oraz prawa osobiste i roszczenia ciążące na nieruchomości (z wyjątkiem roszczeń dotyczących hipotek),

• dział IV - hipoteki, z dokładnym określeniem wysokości, waluty.

Centralna Informacja Ksiąg Wieczystych

• http://ekw.ms.gov.pl/

Odpis księgi wieczystej

• Wniosek składany na formularzu KW ODPIS

• Sąd Rejonowy dla Krakowa-Podgórza IV Wydział Ksiąg Wieczystych

• Opłata za odpis zwykły: 30 zł

• Potrzebny np. przy sprzedaży nieruchomości

• odpis z KW może uzyskać każdy, kto zwróci się do Wydziału Ksiąg Wieczystych z wnioskiem o jego wydanie;

• jeżeli księga wieczysta prowadzona jest w systemie elektronicznym można uzyskać odpis dot. każdej nieruchomości (w Wydziale Ksiąg Wieczystych w Krakowie, nawet jeżeli nieruchomość leży poza Krakowem)

Wpis własności do księgi wieczystej

• Jeżeli prawo własności nieruchomości nabyliśmy w drodze umowy przed notariuszem - to on złoży wniosek o wpis do księgi wieczystej

• W przypadku odziedziczenia nieruchomości, lub uzyskania tytułu do nieruchomości w inny sposób na drodze sądowej (np. sądowego zniesienia współwłasności) - musimy dokonać wpisu w księdze wieczystej.

Nabycie własności rzeczy a podatek od czynności cywilnoprawnych

• Podatkowi podlegają umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych.

• Obowiązek podatkowy ciąży przy umowie sprzedaży - na kupującym.

Podstawę opodatkowania stanowi przy umowie sprzedaży — wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego.

• Stawki podatku wynoszą od umowy sprzedaży:

nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, 2 %,

WSPÓŁWŁASNOŚĆ

powstaje wtedy, gdy prawo własności do tej samej rzeczy należy do kilku osób. Wyróżniamy dwa typy współwłasności:

• Współwłasność w częściach ułamkowych

• Współwłasność łączną

Współwłasność łączna

• nie wyróżnia się udziałów

np.

• małżeńska wspólność majątkowa

• wspólność majątku wspólników spółki cywilnej

Współwłasność w częściach ułamkowych

każdemu współwłaścicielowi przysługuje udział w prawie własności określony ułamkiem

kazus

Dwaj bracia, Jan i Janusz kupili wspólnie samochód. Od pewnego czasu przestali się ze sobą dogadywać. Samochód wymaga naprawy (wymiana elementów zawieszenia i rozrządu) a Janusz nie chce wyłożyć połowy kosztów naprawy. Jan znalazł kupca na swoją połowę.

Czy Jan może sprzedać połowę samochodu? Czy potrzebna jest zgoda Janusza?

odpowiedź

• współwłasność w częściach ułamkowych po ½,

• każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych.

• Jan może sprzedać połowę samochodu bez zgody Janusza.

kazus

Jan zrezygnował ze sprzedaży samochodu. Oddał samochód do naprawy. Koszt naprawy wyniósł 10 tys. Zł. Janusz poinformował, że to nie on oddał samochód do naprawy i nie ma obowiązku płacić mechanikowi.

Czy Janusz ma rację?

• Art. 207. Pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną.

odpowiedź

Janusz nie ma racji, zobowiązany jest ponieść połowę wydatków.

kazus

Jan zapłacił mechanikowi całą kwotę. Teraz domaga się od Janusza zwrotu 5 tys. zł.

Czy zasadnie?

• Tak, Jan ma do Janusza roszczenie regresowe (wynika z faktu spełnienia świadczenia przez jedną z osób współodpowiedzialnych za dług)

• Gdyby Janusz nie zapłacił dobrowolnie, Jan może dochodzić 5 tys. zł na drodze sądowej.

Każdy ze współwłaścicieli:

• może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych

• jest uprawniony do współposiadania i współkorzystania z rzeczy wspólnej w zakresie, w jakim można to pogodzić z posiadaniem i korzystaniem przez pozostałych współwłaścicieli.

• pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów;

• w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną.

kazus

Jan nie chce mieć samochodu wspólnie z Januszem. Jan nie znalazł kupca na swój udział. Jan nie może porozumieć się z Januszem w kwestii samochodu. Co Jan może zrobić w takiej sytuacji?

odpowiedź

Jan może złożyć do sądu wniosek o zniesieniu współwłasności

Żądanie zniesienia współwłasności

• Art. 210. zd. 1 Każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności.

zniesienie współwłasności

• w drodze umowy między współwłaścicielami (jeżeli dotyczy nieruchomości umowa musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego),

• w braku zgody, na podstawie orzeczenia sądu (wniosek o zniesienie współwłasności)

Sposoby zniesienia współwłasności

• podział rzeczy wspólnej w naturze (podział fizyczny),

wyłączony tylko w przypadkach, gdyby był sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości,

dokonując podziału w naturze sąd może zasądzić między byłymi współwłaścicielami dopłaty pieniężne w celu wyrównania różnic między wartością przyznanych części rzeczy a wartością udziałów w całej rzeczy

Gdy rzecz nie daje się podzielić sąd może:

• przyznać rzecz wspólną jednemu ze współwłaścicieli oraz zasądzić na rzecz pozostałych współwłaścicieli spłaty.

• zarządzić sprzedaż rzeczy wspólnej

Użytkowanie wieczyste

• Forma długotrwałego korzystania z gruntów Skarbu Państwa, gmin oraz ich związków przez osoby fizyczne i prawne.

• Użytkownikowi wieczystemu przysługują - podobnie jak właścicielowi - dwa podstawowe uprawnienia:
  - uprawnienie do korzystania z nieruchomości;
  - uprawnienie do rozporządzenia swoim prawem.

• oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste następuje na okres dziewięćdziesięciu dziewięciu lat. W wypadkach wyjątkowych, gdy cel gospodarczy użytkowania wieczystego nie wymaga oddania terenu na tak długi okres, dopuszczalne jest oddanie terenu na okres krótszy, co najmniej jednak na lat czterdzieści;

• budynki (i inne urządzenia) wzniesione przez użytkownika wieczystego stanowią jego własność;

• własność ta jednak wygasa wraz z wygaśnięciem użytkowania wieczystego za co użytkownik otrzymuje przewidziane w umowie wynagrodzenie.

Przekształcenie użytkowania wieczystego

• ustawy z 29 lipca 2005 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości.

• dot. nieruchomości zabudowanych na cele mieszkaniowe,

• możliwość skorzystania z bonifikaty

• możliwość rozłożenia opłaty na raty

Posiadanie

• Art. 336. Posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).

kazus

Rodzice Karoliny w 1970 roku darowali córce działkę pod Krakowem. Umowa darowizny sporządzona została w formie pisemnej. Karolina wybudowała na działce dom, w którym mieszka do dnia dzisiejszego i uprawia niewielki ogródek koło domu.

Po śmierci rodziców w 2011 roku brat Karoliny stwierdził, że skoro nie została zachowana forma aktu notarialnego, działka przez cały czas należała do rodziców, a po ich śmierci weszła w skład spadku, to on jako jeden z dwóch spadkobierców odziedziczył połowę nieruchomości.

Czy brat rację? Jakie kroki może podjąć Karolina?

Odpowiedź

• Umowa darowizny jest nieważna (nie zachowana forma aktu notarialnego);

• Własność działki nie została przeniesiona na rzecz Karoliny.

• Karolina może złożyć do sądu wniosek o stwierdzenie zasiedzenie nieruchomości.

• Art. 890. § 1. Oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.

• § 2. Przepisy powyższe nie uchybiają przepisom, które ze względu na przedmiot darowizny wymagają zachowania szczególnej formy dla oświadczeń obu stron.

zasiedzenie

• sposób nabycia określonego prawa wskutek upływu czasu

• Art. 172. § 1.  Posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie).

• § 2.  Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Przesłanki nabycia własności nieruchomości w drodze zasiedzenia

• nieprzerwane posiadanie samoistne (jak właściciel)

• upływ czasu (20 lat przy dobrej wierze posiadacza a 30 przy złej, ocenianej w momencie objęcia w posiadanie).

nie może doprowadzić do zasiedzenia posiadanie zależne - wynikające z objęcia rzeczy w wyniku zawarcia umowy najmu, dzierżawy czy użyczenia

kazus

Dominika zgodziła się pożyczyć swojej koleżance, która znalazła się w trudnej sytuacji materialnej 10 tys. zł. Obawia się jednak, że koleżanka nie zwróci pieniędzy. Wie też, że Karolina dostała od swojego narzeczonego drogi pierścionek. Czy Karolina może zabezpieczyć swoje roszczenie o zwrot kwoty pożyczki?

Odpowiedź:

Karolina może zaproponować ustanowienie zastawu na pierścionku.

Zastaw

• Art. 306. § 1. W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można rzecz ruchomą obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy, wyjąwszy tych, którym z mocy ustawy przysługuje pierwszeństwo szczególne.

• powstaje na podstawie umowy między właścicielem rzeczy, a wierzycielem;

• Co do zasady konieczne jest wydanie rzeczy wierzycielowi.

W razie niemożności zaspokojenia wierzyciela przez dłużnika, wierzyciel ma prawo do sprzedaży rzeczy objętej zastawem w trybie egzekucji sądowej i zaspokojenia się z uzyskanej sumy.

Hipoteka

• ograniczone prawo rzeczowe na nieruchomości oraz na wybranych prawach służące zabezpieczeniu wierzytelności wynikającej z oznaczonego stosunku prawnego, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości

• Hipoteka może być ustanowiona w drodze czynności prawnej lub na podstawie orzeczenia sądu, lub decyzji odpowiedniego organu podatkowego - Urzędu Skarbowego, ZUS

Służebność drogowa - droga konieczna

• rodzaj służebności polegającej na ustanowieniu za wynagrodzeniem drogi prowadzącej do drogi publicznej przez nieruchomość sąsiadującą z drogą publiczną na rzecz nieruchomości która dostępu do drogi publicznej nie ma lub ma dostęp utrudniony.

• Przeprowadzenie drogi koniecznej następuje:

• z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości nie mającej dostępu do drogi publicznej;

• z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić.

• Źródłem powstania służebności drogi koniecznej może być umowa, orzeczenie sądu i zasiedzenie.

PRAWO WYKŁAD Z DNIA 18/11/2012

1

---