Środowiska wychowawcze

Wszelkie wychowanie to jest niezależnie od celów, jakie sobie stawia, występuje zwykle w określonym środowisku wychowawczym.¹

1.Definicje Środowisk wychowawczych:

• Środowiska wychowawcze- ogół bodźców, zjawisk, czynników sytuacyjnych, wpływów naturalnych (rodziny, grupy rówieśnicze, środowiska lokalnego) i instytucjonalnych (instytucji oświatowych, placówek wychowawczych, mass mediów silnie oddziałujące na rozwój jednostki- zwłaszcza moralny, kulturowy, zawodowy, społeczny- jej poglądy, przekonania, system wartości, sposobów bycia, myślenia, postrzegania rzeczywistości oraz przestrzegania obowiązujących w danej zbiorowości norm, zasad, praw i obowiązków.

• Według Jana Szczepańskiego to cześć środowiska społecznego i kulturowego, które wywiera wpływ na wytwarzanie się trwałych postaw, poglądów, wiedzy, sposobów postępowania wychowanka.

• Według Heleny Izdebskiej: „to szeroko rozumiane środowisko życia dziecka ze swoim złożonym i skomplikowanym, niejednokrotnie trudnym do uchwycenia i określenia, systemem podniet i bodźców rozwojowych zarówno o charakterze oddziaływań planowych, jak i wpływów samorzutnych, nie zorganizowanych, nie zamierzonych, tak dodatnich, jak i ujemnych”.

• Według Edmunda Trempały: „określony obszar działalności, na którym bodźce rozwojowe będą kontrolowane zgodnie z celem wychowawczym, a równocześnie wywołują trwałą zmianę w zachowaniu się osobnika”.

2.wyróżniamy różne środowiska wychowawcze: Środowiska społeczne nazywamy również instytucjami opieki i wychowania , które dzielą się na:

- środowiska naturalne, do których zaliczamy przede wszystkim rodzinne, środowiska lokalne i grupę rówieśniczą.

- środowiska intencjonalne: przedszkola, szkoły, internaty, domy dziecka, pogotowia opiekuńcze, domy kultury i inne.

Jak wiemy szczególna rolę w kształceniu postaw dzieci i młodzieży odgrywają rodzina i grupy rówieśnicze. Stanowią one dwa podstawowe środowiska wychowawcze, których wpływ daje znać o sobie także w zachowaniu wychowawców na terenie środowisk wychowania integralnego.

3. Środowiska naturalne:

RODZINA- uważana jest za najważniejsze środowiska wychowawcze. Jest pierwszą i fundamentalną grupą w życiu dziecka. Najczęściej rodzina opiera się na związkach krwi, małżeństwa lub adopcji. Spełnia ważne funkcje zarówno dla utrzymania ciągłości biologicznej, jak i również normalnego rozwoju psychicznego jednostki i społeczeństwa.²

1.Józef Wilk, „Pedagogika rodziny”. Lublin 2002, Wyd. Poligrafia Salazjańska, s. 309. 2.Mieczysław Łobocki, „ABC wychowania dla nauczycieli i wychowawców. Warszawa, 1992, Wyd. szkolne i pedagogiczne, s. 45.

Funkcje rodziny ( do najważniejszych należą):

• Funkcja prokreacyjna (biologiczna)- która ma na celu zrodzenie potomstwa, czyli zapewnienie społeczeństwu ciągłości biologicznej i zaspokojenie potrzeb erotyczno-seksualnych małżonków.

• Funkcja opiekuńcza- polegająca na udzielaniu konkretnej pomocy członkom rodziny w różnych sytuacjach i okolicznościach życiowych, gdy sami nie są w stanie zaspokoić swych podstawowych potrzeb.

• Funkcja gospodarcza ( ekonomiczna)- dotycząca zapewnienia członkom rodziny niezbędnych warunków do utrzymania się przy życiu, czyli dostarczenia rodzinie dóbr materialnych- bytowych.

• Funkcja wychowawcza (socjalizacyjna)- przejawia się m.in. we wprowadzeniu członków rodziny w szeroko rozumiane życie społeczne łącznie z językiem ojczystym, obyczajami, wzorami zachowań i wartościami kulturowymi.

• Funkcje stratyfikacyjne- gwarantująca członkom rodziny określony status życiowy, wyznaczająca ich przynależność do określonej klasy czy wartości społecznej.

Typologia rodzin

Pełnienie funkcji wychowawczej przez rodziców wymaga także m.in. zabezpieczenia pełnego rozwoju fizycznego i umysłowego dzieci, wprowadzenie ich- przynajmniej po części- w świat kultury, czyli w materialny i duchowy dorobek ludzkości; przygotowanie do samodzielnego życia poprzez wyrobienie postawy twórczej i współuczestniczącej w otaczającym świecie. Najbardziej optymalne warunki do pełnienia funkcji wychowawczej ma rodzina pełna, złożona z dwojga rodziców i dzieci, połączonych ze sobą silną więzią emocjonalną, w której przestrzega powszechnie wyznaczonych zasad, norm, wartości i ideałów.

Wszystkie pozostałe typy rodzin znacznie utrudniają pełnienie w nich funkcji wychowawczej. Są nimi: zgodnie z sugestiami Natalii Han-Ilgiewicz i Stefana Kunowskiego:

• Rodziny rozbite w skutek trwałej nie obecności jednego z rodziców w wyniku rozwodu, separacji, dezercji a niekiedy z powodu śmierci albo wyjazdu za granicę;

• Rodziny zrekonstruowane przez zawarcie ich po rozbiciu nowego lub kolejnego małżeństwa albo też przez adoptowanie nowego dziecka. W takiej rodzinie często dochodzi do zaburzeń w stosunkach interpersonalnych między naturalnymi i przybranymi rodzicami a dziećmi, a także między rodzeństwem pochodzącym z pierwszego i drugiego małżeństwa.

• Rodziny zdezorganizowane ( rozbite wewnętrznymi niepowodzeniami) których członkowie pozostają ze sobą niemal w permanentnych konfliktów; przyczyną takiej dezorganizacji mogą być :alkoholizm, wzajemna niechęć podejrzliwość. W takich rodzinach powstaje klimat wzajemnej nieufności i wrogości, niekiedy zawiści i odwetu ( z rodzin tych rekrutuje się duże liczby uczniów drugorocznych). Rodziny zdemoralizowane, pozostające w konflikcie z prawem lub z sąsiadami, co nie wyklucza bliskich i serdecznych kontaktów między domownikami. Takie rodziny są poważną przyczyną niedostosowania społecznego dzieci i młodzieży.¹

1.Józef Wilk, „Pedagogika rodziny”. Lublin 2002, Wyd. Poligrafia Salazjańska, s. 310-311.

Do rodzin niepełnych zalicza się również:

• Rodziny zastępcze, czyli rodziny zajmujące się rozwojem i wychowaniem dzieci , których rodzice nie żyją, bądź nie są w stanie ich wychować. Te rodziny sprawiają najmniej kłopotów wychowawczych. Często mówi się, że kompensuje one braki, na jakie były narażone dzieci w domach dziecka.

Taka kompensacja jest możliwa nie tylko w rodzinach zastępczych, ale we wszystkich rodzinach niepełnych, dzięki okazywaniu dzieciom pożądanych z wychowawczego punktu widzenia postaw rodzicielskich i unikania przez rodziców błędów wychowawczych.

Do błędów wychowawczych i postaw nie sprzyjających prawidłowemu rozwojowi dzieci i młodzieży zgodnie z typologią Maria Ziemskiej należą:

• Postawa nadmiernie chroniąca dzieci

• Postawa przesadnej koncentracji uczuciowej na dziecku

• Postawa nadmiernego dystansu lub niechęci, a niekiedy pewnej wrogości do dziecka¹

STYLE WYCHOWANIA W RODZINIE

Możemy wyróżnić trzy najbardziej popularne style wychowania od których zależnych funkcjonowania rodziny: demokratyczny, autokratyczny i liberalny.

Za najbardziej pożądany pedagogicznie uważa się styl wychowania demokratycznego w rodzinie. Polega on przede wszystkim na nawiązaniu przez rodziców przyjacielskich kontaktów ze samymi dziećmi, liczeniu się z ich potrzebami biologicznymi i psychologicznymi, umożliwianiu im powzięcia decyzji w sprawach rodzinnych; odwoływaniu się do ich inicjatywy i samodzielnej aktywności; zaangażowaniu ich w planowanie, wykonywanie i kontrolowanie zadań podejmowanych w rodzinie.

Dziecko z reguły wie, jak powinno się zachować w określonych sytuacjach, ale nigdy lub prawie nigdy nie jest do niczego przymuszane. Rodzice rzadko stosują kary lub nagrody.

Styl ten uważa się za najbardziej korzystny dla prawidłowego rozwoju dziecka. Wychowane w ten sposób dzieci łączy z rodzicami szczera więź emocjonalna, oparta na przyjaźni, zaufaniu i poszanowaniu; są one lepiej przygotowane do życia, odpowiedzialne, samodzielne, wykazują ciekawość intelektualną i posiadają wielostronne zainteresowania.

Styl wychowania autokratycznego

Uważany jest raczej za niepożądany z pedagogicznego punktu widzenia. Charakteryzuje się: - dużym dystansem między rodzicami a dziećmi; - rodzice nie wnikają w potrzeby wewnętrzne dzieci; - uznają wyłącznie własne racje i nie znoszą najmniejszego sprzeciwu dziecka; - traktują dzieci instrumentalnie, nie dostrzegają potrzeb poszanowania godności, indywidualności, osobistych pragnień i przejawów własnej samodzielności oraz aktywności dzieci; - przymuszają dzieci do różnych zachowań i surowo karzą za niespełnianie stawianych im wymagań.²

1.Mieczysław Łobocki, „ABC wychowania dla nauczycieli i wychowawców. Warszawa, 1992, Wyd. szkolne i pedagogiczne, s. 46. 2.Józef Wilk, „Pedagogika rodziny”. Lublin 2002, Wyd. Poligrafia Salazjańska, s. 312-313.

Skutki zachowania autokrytycznego: - dzieci wychowane w ten sposób żyją niemal w stałym lęku przed karą; - odznaczają się przesadną uległością lub postawą buntowniczą przenoszoną często także na ludzi i zdarzenia spoza domu; - wykazują nadmierną agresywność skierowaną nierzadko na rodzicach lub tzw. Kozłach ofiarnych, którymi stają się przeważnie ich rówieśnicy; - w swym postępowaniu kierują się własnymi egoistycznymi interesami.

Styl wychowania liberalnego w rodzinie

Polega on na całkowitym niemal pozostawieniu dzieci samym sobie, na niewtrącaniu się w ich sprawy, tolerowaniu aspołecznych zachowań, a nade wszystko pozbawianiu ich wszelkich kontroli (nadzoru) ze strony rodziców. Takiemu dziecku wszystko wolno, na wszystko mu się pozwala, z niczego nie musi się tłumaczyć, rodzice ulegają jego namowom i spełniają wszystkie jego zachcianki. Dzieci wychowywane w ten sposób mają duże poczucie własnej wartości ( często zbyt duże), jednocześnie są egoistyczne, niezdyscyplinowane, niezdolne do trwałego wysiłku, nieuspołecznione.

Styl wychowania niekonsekwentnego

Polega na braku spójnych oddziaływań wychowawczych- ze strony każdego z rodziców lub jednego z nich. Charakteryzuje się zmiennością i przypadkowością oddziaływań na dziecko, które często wynika z braku rzetelnej wiedzy pedagogicznej rodziców i ich uzależnionego od własnego humoru podejścia do dziecka.

Co utrudnia wychowanie w rodzinie?

Oprócz stylów wychowania niekonsekwentnego, liberalnego i w niemałej mierze autokratycznego istnieje także wiele innych czynników utrudniających prawidłowe wychowanie w rodzinie. Należą do nich m.in.: brak lub niedosyt miłości macierzyńskiej i ojcowskiej, niedostateczne uruchomienie procesów identyfikacji z osobami znaczącymi, mało pogłębiona wiedza emocjonalna między rodzicami i wadliwe postawy rodzicielskie.

Nie dosyt miłości macierzyńskiej i ojcowskiej

Brak lub ograniczenie miłości rodzicielskiej, okazywanej dzieciom, nie tylko pozbawia ich właściwego wzorca zachowań, lecz także może spowodować u nich poczucia osamotnienia i wyobcowania, a tym samym niechęci do swych rodziców. Możliwe są również inne następstwa- na przykład dzieci takie są przeważnie nadpobudliwe, pozbawione zdolności koncentracji i umiejętności nawiązywania bliskich kontaktów z innymi ludźmi. Przejawiają nierzadko zaburzenia mowy i stany lęku; odznaczają się też zazwyczaj niskim stopniem uspołecznienia mają trudności w nauce.¹

1.Józef Wilk, „Pedagogika rodziny”. Lublin 2002, Wyd. Poligrafia Salazjańska, s.313-315.

Brak uruchomienia procesów identyfikacji

Jest on także czynnikiem identyfikującym o niepowodzeniach wychowawczych rodziców.

Identyfikacja jest spontanicznym i przynajmniej częściowo nieuświadomionym przyjmowaniem przez jednostkę stanów psychicznych innej osoby, z którą się identyfikuje. Osoba ta jest z reguły ceniona i uznawana przez dzieci, cieszy się ich zaufaniem i przy jej boku czuje się bezpiecznie. W prawidłowo funkcjonującej rodzinie taką osobą staje się matka, a następnie także ojciec. Proces identyfikacji dotyczy również innych osób dlatego też nie jest rzeczą obojętną z jakimi osobami przebywa dziecko, kogo najbardziej lubi i podziwia.

Słaba więź emocjonalna między rodzicami

Mało pogłębiona więź emocjonalna między rodzicami przejawia się w konfliktach interpersonalnych. Często pojawianie się takich konfliktach dezorganizuje proces wychowawczy i dezintegruje życie rodzinne. W takich rodzinach dochodzi ciągle do awantur między rodzicami oraz do wybuchowych i nieopanowanych zachowań jednego lub dwojga rodziców, lecz także może doprowadzić do alkoholizmu ojca lub matki czy innego typu uzależnienia.

Prowadzi to do:

- nawarstwiania u dziecka ujemnych przeżyć i doświadczeń,

- z czasem staje się ona aktem poniżania i sponiewierania,

- blokowanie powoduje zaspokojenie podstawowych potrzeb psychospołecznych i biologicznych dziecka,

- pozbawia je niezbędnego do prawidłowego rozwoju poczucia „ ciepła uczuciowego”, bezpieczeństwa, wspólnoty rodzinnej czy też wewnętrznego ładu i spokoju'

- dziecko żyjące w takich warunkach zaczyna szukać więzi uczuciowej poza domem ( zazwyczaj trafia na rówieśników pozbawionych także więzi emocjonalnych ze swoimi rodzicami i zaawansowanych w procesie nieprzystosowania społecznego).

Wadliwe postawy rodzicielskie

Typologii nieprawidłowych postaw rodziców w ujęciu Marii Ziemskiej:

• Nadmierny dystans stanowi podstawę do wyodrębnienia dwóch postaw:

- unikającej- charakteryzuje się słabym przywiązaniem rodziców do dziecka i okazywaniem swej obojętności uczuciowej. Rodzice nie przeżywają przyjemności z racji przebywania z nimi. - odtrącająca- przejawia się w traktowaniu dzieci jako ogromnego ciężaru jaki spoczywa na rodzicach. Zadanie związane z opieka i wychowaniem dziecka uważają za przykry obowiązek, wykraczający po za ich siły i obowiązki.¹

1.Józef Wilk, „Pedagogika rodziny”. Lublin 2002, Wyd. Poligrafia Salazjańska, s 315- 316.

Przesadne koncentrowanie się rodziców na dziecku pozwoliło na wyodrębnienie postawy:

- postawa nadmiernie wymagająca- polega na stawianiu dziecku przesadnie wygórowanych żądań, którym nie jest ono w stanie sprostać mimo najlepszych chęci.

- postawa nadmiernie chroniąca- odznacza się zbyt czułą opieką nad dzieckiem i jednocześnie przesadnie dużą pobłażliwością oraz zaspokajaniem każdego kaprysu. Ten sposób uniemożliwia się mu wszelką twórczą aktywność i samodzielność, nawet w takich czynnościach jak: ubieranie, mycie, sprzątanie itp.¹

GRUPA RÓWIEŚNICZA- stanowi niewielką liczbę osób pozostających ze sobą w bezpośrednich kontaktach i mających poczucie swej odrębności grupowej oraz wspólnie podzielne wartości. Ponadto charakterystyczne cechy nieformalnych grup rówieśniczych jest spontaniczny sposób ich powstawania, a więc nie są one przez nikogo świadomie i celowo organizowane .Powstają w wyniku wzajemnego poznania się czyli w warunkach interakcji (wzajemnych oddziaływań). Obejmuje przeważnie osoby o podobnych upodobaniach i zainteresowaniach. Łączy ich przede wszystkim przebywanie razem i możliwość przyjemnego spędzania czasu wolnego, który najczęściej przeznaczają na wspólne zabawy.

Nieformalna grupa rówieśnicza- stanowi dynamiczny układ zachodzących w niej procesów i zjawisk grupowych. Należą do nich cele i normy grupowe, struktura społeczna, przywództwo i swoistość.

Można wyróżnić różne kategorie grup rówieśniczych np.:

• Dziecięce grupy zabawowe- zaspokajają potrzeby wspólnego bawienia się ( to głównie dzieci 7-10 lat). To zazwyczaj grupy 2-3 osobowe.

• Paczki ( zwane nieraz klikami) - są przeważnie grupami 4-5 osobowymi, tworzą się zwykle wśród uczniów wyższych klas szkoły podstawowej lub uczniów klas średnich. Często to ludzie z tej samej klasy. Łączą ich podobne zainteresowania, uzdolnienia, dążenia, poglądy i postawy. Organizują oni wspólne spotkania, zabawy, prowadzą rozmowy, chodzą na imprezy, wycieczki i dancingi itp.

Gangi - to grupa osób w tym samym wieku co członkowie paczki, to grupa o cechach negatywnych. Składa się zazwyczaj z chłopców zaniedbanych wychowawczo przez rodziców i nieakceptowanych przez rówieśników w szkole. Członkowie gangów wykazują zazwyczaj wrogi stosunek wobec innych grup rówieśniczych. Często gangi wkraczają na drogę przestępczą i tym samym stanowią poważny problem wychowawczy dla rodziców i nauczycieli.²

1.Józef Wilk, „Pedagogika rodziny”. Lublin 2002, Wyd. Poligrafia Salazjańska, s. 317. 2.Mieczysław Łobocki, „ABC wychowania dla nauczycieli i wychowawców. Warszawa, 1992, Wyd. szkolne i pedagogiczne, s. 48-52.

Grupy rówieśnicze są istotnym elementem procesu wychowania. Wywierają zarówno pozytywny jak i negatywny wpływy na wychowanków. W przypadku grup zabawowych i paczek mamy do czynienia z przewagą zachowań pozytywnych. Grupy te są terenem zdobywania doświadczeń społecznych, umiejętności współżycia i współdziałania, okazywania innym swego szacunku i uznania. Dzięki uczestnictwu w grupie dziecko zdobywa więcej pewności siebie, odporność i równowagę emocjonalną. Z negatywnych oddziaływań grupy rówieśniczej można wyróżnić niekiedy niechętne stosunek do otoczenia spowodowany wzrostem pewności siebie i niezależności, a także zbyt silnym przywiązaniem do grupy. Mówi się też o niebezpieczeństwie snobizmu i elitaryzmu.

4. Środowiska intencjonalne.

SZKOŁA - jest następnym po rodzinie i grupach rówieśniczych bardzo znaczącym środowiskiem wychowawczym w życiu dzieci i młodzieży. Szkoła zajmuje się kształceniem i wychowaniem dzieci, młodzieży i dorosłych stosownie do przyjętych w danym społeczeństwie celów i zadań oraz koncepcji oświatowo-wychowawczych i programów. To w szkole młodzież zdobywa ciągle nowy i bogaty zasób wiedzy, rozwija przydatne umiejętności, zdobywa doświadczenia, uczy się współżycia i współdziałania z innymi. Szkoła ułatwia rozwijanie i pogłębiania przekonań i postaw w sferze społecznej, ideowej, religijnej. ¹

Ogólna charakterystyka szkoły:

• Dyrektorzy i nauczyciele szkoły w trosce o należyte spełnianie przez szkołę swych zadań, kierują się zazwyczaj przepisami i zarządzeniami Ministra Edukacji Narodowej i Sportu;

• Każda szkoła podejmuje swą działalność w oddzielnym budynku lub budynkach;

• Rozwija swoja działalność w grupach zorganizowanych jakimi są klasy;

• Każda z klas powinna zawierać ok. 25-30 uczniów( z wyjątkiem wsi w których klasy są mniej liczne);

• W jednej szkole jest zazwyczaj kilkanaście klas;

• Podstawowymi formami działalności dydaktyczno-wychowawczej szkoły są lekcje, a każda z nich trawa na ogół 45min;

• Obowiązek uczęszczania do szkoły spoczywa na każdym dziecku w wieku od 7 do 16 roku życia;

• Wszystkie szkoły w Polsce dzielą się na:

- szkoły publiczne, które zakładane, prowadzone i utrzymywane są przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu lub inne organy administracji państwowej;

- oraz szkoły niepubliczne(prywatne) tworzone i kierowane przez osoby prawne i fizyczne;²

1.Mieczysław Łobocki, „ABC wychowania dla nauczycieli i wychowawców. Warszawa, 1992, Wyd. szkolne i pedagogiczne, s 52-54. 2.Józef Wilk, „Pedagogika rodziny”. Lublin 2002, Wyd. Poligrafia Salazjańska, s 318-319.

Funkcje szkoły

Szkoła spełnia trzy podstawowe funkcje, do których należą:

• Funkcja dydaktyczna ( przekazywanie wiedzy z różnych dziedzin);

• Funkcja wychowawcza (kształtowanie postaw społeczno- moralnych i ideowych);

• Funkcja opiekuńcza ( zaspokojenie potrzeb niezbędnych dla prawidłowego rozwoju fizycznego i psychicznego uczniów).

Wymienione funkcje wzajemnie się uzupełniają. Każda z nich może być spełniona w sposób zadowalający tylko wtedy, gdy również pozostałe funkcje znajdują w miarę pełne swe urzeczywistnienie w procesie wychowania.¹

KLASA SZKOLNA

Nieodłączną częścią szkoły jako intencjonalnego środowiska wychowawczego jest klasa szkolna. Stanowi ona bowiem zespół złożony z uczniów wzajemnie na siebie oddziałujących, zajmujących różne w niej pozycje, mających wspólny system wartości i norm regulujących ich zachowanie itp. Charakteryzuje się przeto dynamicznym układem zjawisk i procesów grupowych.

Każda struktura, typowa dla klasy szkolnej ma z reguły określony charakter hierarchiczny, tzn. że w obrębie określonej struktury klasy można mówić o wysokich i niskich pozycjach zajmowanych przez uczniów. Najwyższa pozycje zajmują ci najbardziej lubiani a najniższa uczniowie nielubiani.

Struktura klasy szkolnej. Mówi się zwłaszcza o trzech strukturach klasy tj:

• Strukturze władzy, utworzonej m.in. ze względu na pełnione przez uczniów funkcje w klasie,

• Strukturze socjometrycznej, powstającej w zależności od odczuwanej sympatii i uznania, a także popularności i żywionych uczuć niechęci lub wrogości wśród uczniów danej klasy,

• Strukturze komunikowania się, stanowiącej układ pozycji uczniów ze względu na ilość otrzymanych i przekazywanych przez nich informacji. Jest rezultatem spontanicznych wzajemnych oddziaływań uczniów, a szczególnie niekontrolowanego ich porozumiewania się ze sobą oraz przejawiania przez nich różnych upodobań, potrzeb, zainteresowań, uzdolnień

Można wyróżnić również strukturę:

• Formalna - odzwierciedla obowiązujące w klasie przepisy i rozporządzenia władz szkolnych, łącznie z zaleceniami regulaminowymi i zwyczajowymi szkoły,

• Nieformalna -powstaje życiowo, a więc niezależnie od formalnych przepisów czy norm życia szkolnego.²

1.Mieczysław Łobocki, „ABC wychowania dla nauczycieli i wychowawców. Warszawa, 1992, Wyd. szkolne i pedagogiczne, s. 54. 2.Józef Wilk, „Pedagogika rodziny”. Lublin 2002, Wyd. Poligrafia Salazjańska, s. 324-325.

Pożądana wychowawczo struktura klasy odznacza się względnym wyrównaniem zajmowanych przez uczniów pozycji w klasie tzn. nie ma tam uczniów odrzuconych, nielubianych lub wyizolowanych: wszyscy uczniowie klasy pełnia w niej w miarę atrakcyjne funkcje; spotykają się z akceptacją i rozumieniem oraz cieszą się uznaniem swych kolegów z klasy pod pewnym przynajmniej względem. Chodzi o to żeby była to struktura stosunkowo zwarta, a nie wewnętrznie rozwarstwiona.

W każdej klasie obowiązują normy grupowe. Są to normy ,,wypracowane” przez samych uczniów, które stanowią dla nich ważny układ odniesienia, regulujący ich zachowanie w różnych sytuacjach.¹

Innym rodzajem instytucji wychowania intencjonalnego jest INTERNAT SZKOŁY. Stanowi on miejsce zamieszkania, wyżywienia, pracy i wypoczynku młodzieży uczącej się w szkołach wraz z organizowaną tam działalnością opiekuńczo - wychowawczą. Z internatów korzystają przeważnie uczniowie w wieku 15 - 20 lat, którym dojazdy do szkoły sprawiają trudności.

Warto wspomnieć również o ŚWIETLICY SZKOLNEJ zaliczanej do intencjonalnych środowisk wychowawczych. Mają one na celu przede wszystkim zapewnienie uczniom godziwego spędzania czasu wolnego między zakończeniem zajęć lekcyjnych, a ich powrotem do domu lub wcześniejszym przyjściem do szkoły a rozpoczęciem lekcji. Podczas przebywania w świetlicy umożliwia się uczniom odrabianie lekcji, udział w zajęciach relaksacyjnych, korzystanie z pożywienia itp. Do świetlicy uczęszczają w szczególności uczniowie w młodszym wieku szkolnym, których oboje z rodziców pracuje oraz sieroty i półsieroty.

DOMY DZIECKA to również intencjonalne środowiska wychowawcze. Zapewniają one całkowita opiekę i wychowanie dzieciom i młodzieży pozbawionym trwale lub okresowo własnej rodziny. W domach tych przebywają najczęściej wychowankowie w wieku od 3 lat do usamodzielnienia sia, ale nie dłużej niż do ukończenia 25 lat.

Przeciętnie domy dziecka liczą od kilkudziesięciu do przeszło 200 wychowanków, pochodzących najczęściej z rodzin znajdujących się w ciężkiej, a nierzadko dramatycznej sytuacji życiowej i materialnej. Najczęściej rodzice nie są w stanie należycie spełniać swoich obowiązków rodzicielskich bądź na skutek przewlekłej choroby, lub odbywanej kary pozbawienia wolności, bądź bardzo trudnych warunków materialnych i lokalowych, a także z powodu złego prowadzenia się (pozostającego nierzadko w związku z alkoholizmem lub prostytucją) lub nadużywaniem władzy rodzicielskiej. ²

1.Józef Wilk, „Pedagogika rodziny”. Lublin 2002, Wyd. Poligrafia Salazjańska, s 327. 2.Mieczysław Łobocki, „ABC wychowania dla nauczycieli i wychowawców. Warszawa, 1992, Wyd. szkolne i pedagogiczne, s. 55-57.

Podstawowym celem pracy opiekuńczej i wychowawczej z wychowankami domu dziecka jest przygotowanie ich do samodzielnego życia, w tym także w rodzinie. Cel taki pragnie się osiągnąć zwłaszcza w wyniku nieustannej troski wychowawców o stan zdrowia i rozwój fizyczne wychowanków, umożliwiania im spełniania obowiązków szkolnych, aktywizowania ich w konkretnej działalności, np. prospołecznej, oraz stwarzania możliwości korzystania z dobrodziejstw kultury i bezpośredniego w niej uczestnictwa. Ponadto zwraca się uwagę, aby dostarczać dzieciom radosnych przeżyć i głębokich wzruszeń, koniecznych dla prawidłowego kształtowania ich postaw, a także wyrabiać umiejętności współżycia i współdziałania, opartego na wzajemnym zaufaniu, serdeczności i przyjaźni.

INNE ŚRODOWISKA WYCHOWAWCZE:

Rodziny zastępcze, Zakłady wychowawcze i poprawcze, Domy kultury, Poradnie wychowawczo-zawodowe, Sanatoria dla dzieci i młodzieży KOŚCIÓŁ Inne wspólnoty religijne Prasa, radio, telewizja Organizacje społeczno- wychowawcze , sportowe, polityczne¹

1.Mieczysław Łobocki, „ABC wychowania dla nauczycieli i wychowawców. Warszawa, 1992, Wyd. szkolne i pedagogiczne, s. 58-59.

BIBLIOGRAFIA:

1.Józef Wilk, „Pedagogika rodziny”. Lublin 2002, Wyd. Poligrafia Salazjańska. 1.Mieczysław Łobocki, „ABC wychowania dla nauczycieli i wychowawców. Warszawa, 1992, Wyd. szkolne i pedagogiczne.

PRZYGOTOWAŁY: PATRYCJA PUDEŁKO, ANNA RUDNICKA, AGNIESZKA RZESZUTEK

---