RYZYKO OPERACYJNE PRZEDSIĘBIORSTWA

1. Ryzyko operacyjne:

• niepewność co do kształtowania się przyszłych zysków operacyjnych przedsiębiorstwa, czyli:

• przyszłych przychodów,

• przyszłych kosztów operacyjnych,

• ryzyko operacyjne to zatem ryzyko nie osiągnięcia zamierzonego poziomu zysku operacyjnego,

• czynniki ryzyka operacyjnego:

• wszystko, co może spowodować spadek przychodów ze sprzedaży,

np. spadek popytu, spadek wielkości sprzedaży, spadek cen oferowanych wyrobów,

• wszystko co może spowodować wzrost kosztów operacyjnych,

np. wzrost czynników produkcji, konieczność poniesienia dodatkowych kosztów, struktura kosztów operacyjnych w podziale na stałe i zmienne.

2. KOSZTY STAŁE I ZMIENNE

Sposób, w jaki przedsiębiorstwo wytwarza wyroby gotowe lub świadczy usługi związany jest z ponoszeniem kosztów. Koszty te mogą mieć charakter:

• kosztów zmiennych, których wielkość zależy od wielkości produkcji i sprzedaży, np. zużycie czynników produkcji - materiałów, półfabrykatów, energii,

• kosztów stałych, których wielkość nie zależy od wielkości produkcji i sprzedaż; innymi słowy przedsiębiorstwo ponosi te koszty wówczas, gdy nie produkuje wyrobów lub nie świadczy usług, np. amortyzacja, koszty wynajmu lokalu, koszty ogólnego zarządu, podatki majątkowe.

3. Ryzyko operacyjne jest ściśle związane z rodzajem prowadzonej działalności:

• typ działalności determinuje:

• technologię produkcji,

• wielkość aktywów trwałych,

• typ działalności wpływa więc na strukturę kosztów operacyjnych w podziale na stałe i zmienne.

4. Próg rentowności (BEP) księgowy oznacza:

• punkt, w którym przychody ze sprzedaży są równe poniesionym kosztom operacyjnym, kosztom całkowitym działalności (czyli kosztom stałym i zmiennym),

• jest to zatem punkt, w którym przedsiębiorstwo nie osiąga zysku operacyjnego, ale także nie ponosi straty:

• różnica pomiędzy przychodami ze sprzedaży a operacyjnymi kosztami całkowitymi = 0,

• czyli EBIT = 0,

• wyznaczenie progu rentowności pozwala ustalić taką wielkość przychodów ze sprzedaży, która zapewni pokrycie całkowitych kosztów wytworzenia produktu:

• realizowanie przychodów ze sprzedaży większych niż wielkość przychodów ze sprzedaży, a w progu rentowności pozwala na osiągnięcie zysku operacyjnego (i odwrotnie).

Q wielkość sprzedaży

BEP

5. Obliczanie progu rentowności

S = p * q C = F + q * v

V = q * V

S - przychód ze sprzedaży

p - jednostkowa cena sprzedaży

q - ilość produktów

v - koszty zmienne przypadające na jeden produkt

C - całkowite koszty operacyjne (wytworzenia wyrobów)

F - koszty stałe

V - koszty zmienne (ogólnie)

Formuły ustalania progu rentowności:

(w jednostkach; w szt.) F

BEP =

p - v

(wartościowe; w zł) F

BEP = * p

p - v

Formuła ustalania mające całkowite koszty zmienne:

(wartościowo; w zł) F

BEP =

1 - (V / S)

* Przykład

Założenia:

- cena produktów 10 zł/szt.

- ilość produktów 5 000 szt.

- koszty operacyjne 350 000 zł w tym:

- koszty stałe całkowite: 15 000 zł

- koszty zmienne 20 000 zł

Zatem jednostkowe koszty zmienne wynoszą: 20 000 zł / 5 000 zł = 4 zł/szt.

Należy ustalić wielkość progu rentowności w tym przedsiębiorstwie.

Rozwiązanie:

- próg rentowności ilościowy

BEP (w szt.) = F / (p - q)

BEP (w szt.) = 15 000 zł/ (10zł/szt. - 4zł/szt.) = 2 500 szt.

Interpretacja:

Przedsiębiorstwo pokryje koszty całkowite operacyjne (wytworzenia wyrobów) osiągniętymi przychodami ze sprzedaży, jeżeli sprzeda 2 500 szt. produktów. Sprzedaży powyżej 2 500 szt. pozwoli osiągnąć zysk operacyjny.

- próg rentowności wartościowej

BEP (w zł) = BEP (w szt.) * p

BEP (w zł) = 2 500 szt. * 10 zł/szt. = 25 000 zł

Interpretacja:

Przedsiębiorstwo pokryje koszty całkowite operacyjne (wytworzenia wyrobów) jeżeli osiągnie przychody ze sprzedaży na poziomie 25 000zł. Zrealizowane przychody na poziomie wyższym niż 25 000 zł pozwolą na osiągnięcie zysku operacyjnego.

6. Contribution margin:

- wyrażenie (p - v) nazywamy contribution margin (marża udziału jednostki produkcyjnej w pokryciu kosztów

stałych),

- im wyższa jest relacja contribution margin (p - v) od wielkości kosztów stałych (F), tym więcej produktów należy

sprzedać, by osiągnąć zysk operacyjny,

zatem im F / (p - v) jest wyższe, tym wyższa jest wartość progu rentowności,

- im wyższy próg rentowności, tym wyższe ryzyko operacyjne.

7. Próg rentowności (BEP) kasowy:

- amortyzacja jest specyficznym kosztem stałym, które nie wiąże się z wypływem środków,

- kasowy próg rentowności oznacza:

• taką wielkość przychodów ze sprzedaży, dla której operacyjne przepływy finansowe są = 0,

• w takiej sytuacji EBIT jest mniejszy od 0 o wielkość amortyzacji (Am).

Formuły ustalania progu rentowności w ujęciu kasowym:

F - Am

(w jednostkach; w szt.) BEP =

p - v

F - Am

(wartościowe; w zł) BEP = * p

p - v

** Przykład

Założenia:

- cena produktów 10 zł/szt.

- ilość produktów 5 000 szt.

- koszty operacyjne 350 000 zł w tym:

- koszty stałe całkowite: 15 000 zł

- koszty zmienne 20 000 zł

- amortyzacja 6 000 zł

Należy ustalić wielkość progu rentowności w tym przedsiębiorstwie w ujęciu księgowym i kasowym.

Rozwiązanie:

BEP (w szt.) = (F - Am) / (p - v)

BEP (w szt.) = (15 000 - 6 000) / (10 zł/szt. - 4 zł/szt.) = 1 500 szt.

Interpretacja:

Przedsiębiorstwo osiągnie zerowe przepływy operacyjne, gdy wielkość przychodów ze sprzedaży osiągnie 1 500 szt. Strata operacyjna będzie wówczas wynosić 6 000 zł.

1. STOPIEN DŹWIGNI OPERACYJNEJ

• podział kosztów na stałe i zmienne pozwalana dokonać analizy wrażliwości przychodów ze sprzedaży na zmiany tych kosztów,

• mówimy, że firma ma wysoką dźwignię operacyjną, gdy wynosi % jej kosztów całkowitych ma charakter kosztów stałych,

• stopień dźwigni operacyjnej można obliczyć jako współczynnik, który mierzy efekt wpływu zmian w osiągniętym poziomie przychodów ze sprzedaży na wielkość zysku operacyjnego (EBIT) przy danej strukturze kosztów całkowitych (z podziałem na koszty stałe i zmienne).

Stopień DOL

q * (p - v) S - V

DOL = =

q * (p - v) - F S - V - F

% zmiana EBIT

DOL =

% zmiana S

Stopień dźwigni operacyjnej, pokazuje o ile wzrośnie zysk operacyjny, jeżeli sprzedaż wzrośnie o 1 %.

2. Interpretacja DOL

Związek e efektem dźwigni operacyjnej

• interpretacja zaproponowana powyżej wywodzi się z faktu, że DOL mierzy efekt mnożnika spowodowane występowaniem stałych kosztów operacyjnych:

* mierzy efekty mnożnikowe zmian zysku operacyjnego pod wpływem zmian wielkości sprzedaży, które pojawiają się w przedsiębiorstwie, wówczas, gdy występują stałe koszty operacyjne,

• im wyższe są koszty stałe w relacji do kosztów zmiennych i przychodów ze sprzedaży, tym silniejsze są efekty mnożnikowe i tym wyższy jest stopień DOL,

• ile będzie wynosić stopień DOL, gdy F = 0 ?,

• stopień dźwigni operacyjnej informuje o procentowej zmianie w zysku operacyjnym (EBIT) związanej z określoną procentową zmianą przychodów ze sprzedaży:

* wysoki stopie DOL (inne czynniki stałe) oznacza, że niewielka zmiana w wysokości sprzedaży może spowodować znaczne zmiany w poziomie zysku operacyjnego,

* wysoki stopień dźwigni operacyjnej oznacza więc, że wysokie jest ryzyko operacyjne mierzone zmiennością BIT (zysku operacyjnego),

• firmy, które osiągają przychody bliskie wartości progu rentowności, będą wykonywały wysoki stopień dźwigni operacyjnej,

• im wyższy poziom DOL, tym ryzyko operacyjne jest wyższe (tym większe prawdopodobieństwo wejścia w obszar strat).

Związek z wielkością sprzedaży

• stopień dźwigni operacyjnej jest wliczona dla danej wielkości sprzedaży:

* jego wartość różni się, więc dla różnych wielkości sprzedaży,

• jeżeli wielkość sprzedaży jest bliska poziomami księgowego progu rentowności, wówczas DOL dąży do nieszkończoności:

* ryzyko operacyjne jest bardzo wysokie,

• wraz z wzrostem wielkości sprzedaży DOL maleje:

* oznacza to spadek ryzyka operacyjnego,

* spadają wtedy koszty stałe w relacji do poziomu sprzedaży.

Do tabeli

S - V % zmiana EPS

DCL = ujęcie statyczne DCL = ujęcie dynamiczne

EBIT - odsetki % zmiana S

DCL = DOL * DFL

Stopień dźwigni pokazuje o ile procentowo wzrośnie zysk przypadający na 1 akcję, jeżeli wartość wzrośnie o 1 %.

KAPITAŁ PRACUJĄCY (OBROTOWY)

1. ZŁOTA ZASADA BILANSOWA - zachowana gdy kapitały własne w całości finansują aktywa trwałe (duża stabilność firmy, duża ostrożność i nie realizacja maksymalizacji wartości)

Złota zasada finansowa - spełniona gdy kapitały stałe finansują aktywa trwałe (zachowanie relacji między terminami wymagalności kapitałów, a terminami dotyczącymi użytkowania aktywów, pozwala wprowadzić niższy koszt za pomocą kapitału obcego gdzie działa tarcza podatkowa).

Kapitał obrotowy netto /kapitał pracujący/ - ta część kapitałów stałych, która finansuje lub pozostaje do finansowania aktywów obrotowych (ta część aktywów bieżących nie finansowana zobowiązaniami lecz kapitałami stałymi -długoterminowymi).

2. Zarządzanie kapitałem obrotowym:

• podejście kapitałowe

Kapitał obrotowy netto = KS - AT

= kapitał stały- majątek (aktywa) trwały

• podejście majątkowy

Kapitał obrotowy netto = AB - ZB

= Aktywa bieżące (obrotowe) - zobowiązania bieżące

3. Poziom kapitału obrotowego w przedsiębiorstwie:

• dodatni kapitał pracujący- aktywa trwałe finansowane w całości przez kapitału stałe a tylko część aktywów obrotowych jest finansowana ze zobowiązań bieżących, a pozostała część z kapitałów stałych; złota reguła finansowa spełniona, złote reguła bilansowa może być spełniona jeżeli kapitały własne wystarczają na finansowanie aktywom trwałym,

• zerowy poziom kapitału pracującego - aktywa trwałe w całości są finansowane z kapitałów stałych, aktywa obrotowe z zobowiązań bieżących; złota reguła finansowa spełniona, złote reguła bilansowa może być spełniona jeżeli kapitały własne to w całości kapitał stały,

• ujemny kapitał pracujący - kapitałów stałych nie wystarcza na finansowanie aktywów trwałych, dlatego pewna część jest finansowana zobowiązaniami bieżącymi, a aktywa obrotowe w całości są finansowane zobowiązaniami bieżącymi; nie spełniona ani złota reguła bilansowa ani finansowa, może to być sytuacja wywołana przez menagera

CYKL KONWERSJI GOTÓWKI = CYKL OBIEGU KAPITAŁU OBROTOWEGO

Kapitał obrotowy = netto

Brutto - osobno mówi o zarządzaniu aktywami i pasywami

Netto- łączy zarządzanie aktywami z pasywami

Kapitał obrotowy brutto = równy co do wartości aktywów obrotowych

4. Strategia finansowania aktywów

Aktywa trwałe	Kapitał pracujący	Kapitał stały
Aktywa bieżące
				Zobowiązania bieżące

70 100 100 70

Kapitał pracujący = 100 - 70 = 30

Aktywa trwałe		Kapitały stałe
Aktywa bieżące			Zobowiązania bieżące

90 90

100 100

Kapitał pracujący = 0

Aktywa trwałe	ujemny kapitał pracujący	Kapitały stałe
				Zobowiązania bieżące
Aktywa bieżące

100 70

70 100

5. Dlaczego przedsiębiorstwie jest potrzebny kapitał obrotowy?

• wymusza to cykl kapitału obrotowego:

* w fazie zaopatrzenia następuje wydatkowanie gotówki lub powstają zobowiązania krótkoterminowe (należności dostawcy),

* w fazie zbytu następuje pozyskanie gotówki lub powstają należności (sprzedaż na kredyt),

• terminy płatności zobowiązań nie pokrywają się.

6. Obliczanie cyklu konwersji gotówki

cykl obrotowy brutto

cykl konwersji gotówki = cykl zapasów + cykl należności - cykl zobowiązań bieżących

cykl obrotowy netto

• cykl obrotowy brutto to cykl operacyjny przedsiębiorstwa:

* oznacza przeciętny czas, w którym środki pieniężne są „zamrożone” w przedsiębiorstwie,

• cykl obrotowy netto to cykl konwersji gotówki,

• im krótszy cykl konwersji gotówki, tym korzystniejsza jest sytuacja finansowa przedsiębiorstwa:

* krótki cykl oznacza, że pieniądza zainwestowane w aktywach bieżących powracają do przedsiębiorstwa szybko, szybciej mogą być więc ponownie wykorzystane,

• długość cyklu konwersji gotówki zależy od rodzaju prowadzonej działalności.

7. Aktywa obrotowe

III° = wskaźnik płynności finansowej

Zobowiązania bieżące

8. Strategie finansowania aktywów obrotowych:

- wyróżnia się 3 strategie opierające się na podziale aktywów obrotowych na:

• permanentne (stale występujące),

• przeciętny poziom aktywów bieżących utrzymywany dla potrzeb zwyczajowego poziomu

aktywności,

• tymczasowe (zmienne, cykliczne, sezonowe):

zwiększony poziom aktywów bieżących w związku np. z cyklicznymi zmianami popytu lub podaży surowców.

Strategia umiarkowana (harmonijna, dopasowania):

- długoterminowe aktywa (aktywa trwałe i bieżące permanentne) finansowane są kapitałem stały,

- sezonowe wahania poziomu aktywów bieżących finansowane są zobowiązaniami bieżącymi,

- postuluje się dążenie do dopasowania terminów zapadalności kapitałów obcych z długoterminowych wahań zwiększonego poziomu aktywów bieżących:

np. zapasy wyrobów gotowych, które zostaną sprzedane w ciągu 30 dni, finansować należy miesięcznym kredytem bankowym.

wartość

zobowiązania bieżące

Aktywa obrotowe permamentne

kapitały stałe

Aktywa trwałe

czas

Strategia konserwatywna (zachowawcza):

- aktywa długoterminowe finansować należy kapitałem stałym,

- kapitał stały wykorzystywany jest również do finansowania części zmiennych aktywów bieżących,

- tylko w przypadku, gdy kapitał stały okaże się niewystarczający dla sfinansowania sezonowych aktywów bieżących, przedsiębiorstwo sięga p dofinansowanie zobowiązań bieżących,

- kiedy nie występują sezonowe wahania aktywów bieżących, przedsiębiorstwo dysponuje nadmiarem kapitału pracującego:

• nadmiar ten jest zazwyczaj związany w inwestycjach krótkoterminowych (nazywany bywa „magazynem płynności”).

Aktywa obrotowe okresowe nadmiar kapitału obrotowego

wartość

zobowiązania bieżące

Aktywa obrotowe permamentne

kapitały stałe

Aktywa trwałe

czas

Strategia agresywna:

- aktywa trwałe finansować należy kapitałem stałym,

- jedynie część aktywów bieżących permanentnych finansowana jest kapitałem stałym,

- pozostała część aktywów bieżących permanentnych oraz całość aktywów bieżących zmiennych finansowane są zobowiązaniami bieżącymi:

• można z tego względu mówić o różnych stopniach

- strategia agresywna powoduje zatem, iż w przedsiębiorstwie stale są zaangażowane w znacznym stopniu zobowiązania bieżące.

Aktywa obrotowe okresowe

Wartość

Zobowiązania bieżące

Aktywa obrotowe permanentne

Kapitały stałe

Aktywa trwałe

Czas

Koszt każdej strategii:

- strategia konserwatywna - daje bezpieczeństwo finansowe, ale zazwyczaj pociąga za sobą wysoki koszt kapitału,

- strategia agresywna - przeciwnie; koszt kapitału dodatkowo obniża się, możliwość korzystania z pozytywnych efektów dźwigni finansowej,

• w strategii agresywnej konieczne jest „czuwanie” na poziomem płynności oraz nad innymi parametrami wskazującymi na wiarygodność finansową przedsiębiorstwa dla zapewnienia dostępności finansowania bieżących,

- wybranie strategii finansowania poprzedzić należy analizą WACC, płynności, kapitału pracującego i efektem dźwigni finansowej (pozytywne, negatywne),

- każda ze strategii finansowania jest także związana z decyzjami w zakresie:

• kształtowania wielkości aktywów bieżących przedsiębiorstwa (zapasów, należności, gotówki i środków pieniężnych).

Przychody, koszty

Koszty stałe F

Koszty zmienne V

Koszty całkowite C

Zysk operacyjny = 0

BEP

---