Dogmatyka

I.

1. Usytuowanie dogmatyki w kontekście innych nauk teologicznych.

2. Przedmiot i metoda.

3. Dogmat wiary: pojęcie, rozwój i interpretacja.

1. Usytuowanie dogmatyki w kontekście innych nauk teologicznych.

Ks. Napiórkowski. Teologia jest to oparta na Słowie Bożym nauka o misterium Boga i człowieka objawionym w szczególny sposób w wydarzeniu Jezusa Chrystusa, Boga - Człowieka.

Teologia - słowo, mowa boga. Pogańskie pochodzenie. Piotr Abelard (+1142) wprowadził nazwę do tytułu swojego dzieła: Teologia Chrystiana.

KKK 236 Ojcowie Kościoła rozróżniają Teologię (Theologia) i Ekonomię (Oikonomia), określając pierwszym pojęciem tajemnicę wewnętrznego życia Boga-Trójcy, a drugim wszystkie dzieła Boże, przez które On się objawia i udziela swego życia. Przez Ekonomię objawiła się nam Teologia; i na odwrót, Teologia wyjaśnia całą Ekonomię.

Ogólny podział Teologii (Ks. Napiórkowski)

1. T. Naturalna - Teodycea - filozofia B.

2. T. Fundamentalna - chce uzasadnić i uwiarygodnić Objawienie B.

3. T. Właściwa:

• T. Historyczna ( biblijna, patrystyczna...) pozytywna;

• T. Systematyczna ( dogmatyczna, moralna, duchowości-ascetyczna);

• T. Praktyczna ( homiletyka, pastoralna, katechetyczna, misjologia, prawo kanoniczne ...).

W XVI-XVII w. Wyodrębniono T. Moralną jako osobny dział naukowy i osobno T. Dogmatyczną ( Dionysius Petavius +1650: Dogmata Theologia ).

Ks. Granat. Dogmatyka, to nauka o zawartych w Objawieniu dogmatach (prawdach) wiary.

Ks. Szczurek. Dogmatyka katolicka, to mądrość zdobywana przez metodyczne zagłębianie się w treść wiary Boskiej i katolickiej, prowadzące do fascynacji tajemnicą Boga Trójosobowego.

Dogmatycy (KUL): Granat (historia), Ks. Prof. Cz. Bartnik, W. Hryniewicz, C. Napiórkowski, A. Nossol; J. Buxakowski.

2. Przedmiot i metoda.

Przedmiot materialny: czym się zajmuje?

Treść Objawienia, czyli Bóg, człowiek, zbawienie, odpowiedź człowieka na O. - wiara

Przedmiot formalny: jak dochodzimy do wiedzy? B. przedmiotem wiary.

Jest Objawienie B. odczytywane, pojmowane przez rozum i wiarę.

Metoda teologii. Metoda jako sposób pozyskiwania wiedzy, dostosowany do przedmiotu i celu, wyróżnia poznanie naukowe od innych typów poznania.

Integralne metody teologiczne:

• Metoda scholastyczna (spekulatywna),

• Metoda pozytywna (docenienie Pisma Św., Tradycji),

• Metoda mieszana ( obecnie łączenie m. spekulatywnej z pozytywną, zwycięża jednak m. pozytywna)

Metody teologiczne cząstkowe, na co dzień korzystanie z niektórych jedynie elementów, czyli m. cząstkowej.

Rodzaje dowodów dogmatycznych wg Różyckiego:

• Teologiczne - oparte na Objawieniu:

- z Pisma Św. i Tradycji - dowody teol. w znaczeniu szerszym;

- wnioskowanie dedukcyjne wyprowadzane z przesłanek objawionych - dowody

teol. właściwe;

• Rozumowe (ex ranione) - pięć dróg Św. Tomasza - posiadają niższą wartość;

• Odpowiedniości - nie posiadają siły dogmatycznej, budzą zainteresowania religią.

Dogmatyka - nauka pozytywna (ustala fakty). Stosuje:

• Rozumowanie egzegetyczne, a także studium teoretyczne;

• Dedukcję - myślenie logiczne, ogół- szczegół;

• Redukcję - prowadzić może jedynie do hipotez, dobieranie racji logicznej do zdania.

Cel: formowanie i systematyzowanie prawd wiary.

3. Dogmat wiary: pojęcie, rozwój i interpretacja.

Dogmatyka pokazuje kierunek, w którym B. można doświadczyć.

Dogmat - jest to prawda, w którą powinien wierzyć katolik, jeśli chce być jeszcze katolikiem. (od gr. Dokeo: podstawowe znaczenie to co okazało się prawdziwe, - mniemać, sądzić, wierzyć; - postanowić, wyrazić pogląd).

Wyrażenie używane

- w starożytności przez Platona, Epikleta, Plutarcha,

- w Septuagincie (Est 3,9),

- w N.T. np. dekret cesarski Łk 2,1, przepisy prawa Mojżeszowego, ustawy kościelne Dz16,4; - nauka Chrystusa, Apostołów w Didache;

- orzeczenia soborowe - również terminy didaskalia (nauka), homologesis (wyznanie);

- w średniowieczu - artykuł wiary.

Na kształt dogmatów oraz ich rozwój wpływała polemika z poglądami sprzecznymi, herezjami.

VAT. I „Dei Filus”. Dogmatem wiary nazywamy prawdę zawartą w jednym Depozycie wiary powierzonym Kościołowi w Słowie B. spisanym lub przekazywanym, która jednocześnie jako objawiona przez Boga, zostaje ogłoszona przez UNK w uroczystym orzeczeniu (ex katedra - actu definitivo) lub w zwyczajnym nauczaniu (magisterium ordinarium Ecclesiae).

Dogmat - prawdy stałe, niezachwiane, niepodlegające zmianom historycznym (relatywizm dogmatyczny), choć zawsze otwarte na dalsze udoskonalenia ich artykulacji i precyzji (lepsze rozumienie danej prawdy). Kościół żyje Prawdą, a więc jego teologia żyje dogmatem /Buxakowski/. Na podstawie słów PJ o prymacie oraz zapewnienie o stałej asystencji Ducha Św. UNK spełnia rolę nieomylnego określania/interpretowania treści objawionych.

Twierdzenia T. D. mogą być: wyraźne (w Piśmie Św. i w Tradycji np. Bóg jest Miłością), bądź niewyraźne, prawdy, które mają nimi konieczny związek- związek prawd Objawienia z prawem naturalnym.

Pewność teologiczna - nota teologiczna (nota theologica).

Stopień pewności twierdzeń prawd wiary:

• Dogmat (de fide);

• Zdanie nieomylnie pewne;

• Zdanie bliskie dogmatu, bliskie wierze - propositio fidei proxima;

• Nauka katolicka (doctrina catolica);

• Zdanie teologicznie pewne (propositio theologice certa);

• Zdanie teologicznie prawdopodobne lub wniosek teologiczny (sententia communis).

Rozwój dogmatów

KKK 94 Dzięki pomocy Ducha Świętego w życiu Kościoła może wzrastać rozumienie zarówno rzeczywistości, jak też słów (66) depozytu wiary:

- przez "kontemplację oraz dociekanie wiernych, którzy rozważają je w swoim sercu" ( Wat II,) szczególnie przez "dociekania teologiczne, które zmierzają do coraz głębszego poznania prawdy objawionej" (Wat II).;

- przez głębokie rozumienie "spraw duchowych", których doświadczają wierzący (Wat II) "Słowa Boże wzrastają wraz z tym, kto je czyta"(Św. Grzegorz Wielki);

- przez "nauczanie tych, którzy wraz z sukcesją biskupią otrzymali niezawodny charyzmat prawdy" ( Wat II).

II. Źródła teologii dogmatycznej:

Objawienie Boże.

Urząd Nauczycielski Kościoła.

Nadprzyrodzony zmysł wiary.

Bezpośrednim i najbliższym źródłem wiary jest Kościół. Kościół, bowiem to żyjący i działający wśród nas JCh, a narzędziem Jego nauczania wyposażone w przywilej nieomylności, władza papieska i wspólnota wszystkich biskupów w łączności z papieżem. Kościół to nie tylko twór ustawodawczo-administracyjny, lecz społeczność obdarzona życiem łaski, łaski, która nie tylko daje pełnię życia wiecznego, ale do Niego i do B prowadzi.

Źródłami objawienia teologii dogmatycznej są:

• Pismo Św.

• Tradycja.

Nieomylność Pisma Św. dotyczy wszystkiego, o czym autor natchniony zamierzał czytelnika pouczyć. Tradycja wyjaśnia nam także, że Pismo Św. jest napisane w sposób bardzo zwięzły i w słowach nie zawsze dla nas zrozumiałych. Myśl PJ jako Boża nieskończona nie mogła zostać objęta. Pierwszą przyczyną sprawczą Tradycji jest B jako dawca życia, łaski, a że założył to życie w Kościele w instytucji bosko-ludzkiej, przeto bezpośrednią przyczyną Tradycji jest Kościół i to K. Nauczający. Tradycja utożsamia się więc z nauką K., to co ma trwać wiecznie musi być uchronione od błędu, tę wolę instynktu samozachowawczego Kościoła spełnia nadprzyrodzony instynkt wiary. Jest on nadprzyrodzony, bo nie z ludu, lecz z B bierze swój początek. Tradycja jako istotne źródło dogmatyki. Tradycja, czyli ustne podanie zawiera te prawdy wiary, które przekazał JCh a apostołowie głosili ustnie. Tradycja uzupełnia te prawdy wiary, których nie ma w Piśmie Św., bowiem PŚw. Nie zawiera wszystkiego, co B objawił. Tradycja - cała spuścizna istotnych elementów życia Kościoła, przekazywana z pokolenia na pokolenie. Duch Św. w Tradycji: Źródłem, Mocą, ośrodkiem jej jedności. Tradycja od Pisma Św.- starsza bogatsza, przydatniejsza, jednak Pismo Św. góruje, gdyż jest duszą Teologii, specjalną formą Bożego natchnienia.

Objawienie B: Vat II w Konstytucji dogmatycznej naucza, iż poprzez objawienie B zechciał ukazać i ofiarować Siebie samego oraz odwieczne zamiary Swej Woli dotyczące zbawienia ludzi. Uczy także, że dzięki B objawieniu to, co w rzeczach jest dostępne dla rozumu ludzkiego także w obecnym położeniu rodzaju ludzkiego mogą wszyscy poznać szybko, z całą pewnością i bez domieszki błędu.

Objawienie:

Ks. A Zuberbier: Objawienie B to słowa i czyny, w których Bóg jawi się człowiekowi.

Rodzaje O:

• Co do sposobu: Naturalne, Nadprzyrodzone, Ostateczne.

• Co do wymiaru historycznego: Pierwotne, ST, NT, Eschatologiczne.

Charakter O (dialogiczny):

• Od strony Boga: Trinitarny, Chrystocentryczny, Pneumatologiczny.

• Od strony człowieka: Transcendentny (immanentny), wspólnotowy, Historiozbawczy.

Brak w heb. odpowiednika, używano trzech pojęć na określenie objawienia. Słowo B - heb. Dabar: przejawem woli B, obecności B, świętości B.

Formy O:

• Teofania

• Przez dzieje Narodu Wybranego przez wierność Przymierzu.

• Przez dzieła stworzone (Kabot Jahwe - odczucie Chwały B).

UNK:

Urząd papieża oraz urząd biskupów nauczających w łączności z biskupem Rzymu, czy kolegialnie, czy to indywidualnie.

Obejmuje osoby jak i instytucje (kurii rzymskiej):

• Kongregacja Doktryny Wiary.

• Rzymskie Synody Biskupów.

• Przedstawiciele episkopatu światowego.

• Synody plenarne i diecezjalne.

UNK wywodząca się od JCh instytucja eklezjalna uosobiona w kolegium biskupów, złączonym więzami jedności z Biskupem Rzymu, na którym spoczywa prawo i obowiązek nauczania prawdy objawionej w pełnym podporządkowaniu Słowu B. w świetle Tradycji Kościoła i poczuciu troski o właściwe odczytanie znaków czasu (ks.Seweryniak).

Nauczanie :

• Nauczanie papieża Ex katedra wg Vat II:

1. Występuje jako ten, który pełni funkcję pasterza i nauczyciela wszystkich chrześcijan.

2. Czyni to w najwyższym autorytetem.

3. Nauczając wiary i obyczajów.

4. W sposób zobowiązujący cały Kościół (pod najwyższymi sankcjami).

Nauczanie soborów (21) - tylko prawdy przekładane wprost i wyraźnie.

UNK autentycznym interpretatorem Słowa B. wg Piusa XII encyklika Humani Generis 1950, Vat II.

Nadprzyrodzony zmysł wiary.

Jest wnioskiem teologicznym, że sprawdzian Tradycji stanowi również wspólne przekonanie wiernych (consensus fidelium) zjednoczonych z papieżem i kolegium biskupów w nauce, która zgodnie określają jako objawioną.

Rolę instynktu prawdy w K spełnia Nadprzyrodzony Instynkt Wiary (instinctus fidei). Jest on nadprzyrodzony, początek od B, przechowywany przez ludzi. Zadania: rola negatywna - chronić przed błędem, pozytywna - rozwijać ziarno prawdy, by mogło skutecznie nasycać spragnionych. Czerpie z Objawienia publicznego nic nie dodając od siebie tworząc Mistyczne Ciało JCh.

III. Istnienie Boga.

1. Naturalna poznawalność.

2. Poznanie przez wiarę.

3. Granice poznawalności Boga.

Istnienie Boga - dowody i argumenty teodycei:

Jest dogmatem, że człowiek może poznać B. w sposób pewny samym naturalnym światłem rozumem. Jest bliskim dogmatu, że istnienie B. można udowodnić rozumowo przez widzialny świat rzeczy stworzonych. Jest wnioskiem teologicznym, że żaden Czł., który dysponuje możliwością używania rozumu nie może bez własnej winy pozostawać przez całe życie w zupełnej niewiedzy o istnieniu B.

Istnieje możliwość poznania naturalnego B.:

• Możność metafizyczna, zachodzi tam, gdzie nie ma sprzeczności;

• Możność rzeczowa, fizyczna ma miejsce tam, gdzie coś nie przekracza możliwości fizycznych bytu.

Klasyczne dowody - 5 dróg Św. Tomasza.

Jak zatem wytłumaczyć istnienie ateizmu? Istnieje ateizm negatywny - prosta niewiedza o B.;

Ateizm pozytywny - pozytywnie uświadomione zaprzeczenie B.

Jest dogmatem, że istnieje poznanie B. przez wiarę.

Droga poznania przez rozum oraz przez wiarę nie są sprzeczne.

Ks. Różycki. Wiedza to poznanie rozumowe, oczywiste, a wiara to uznanie prawdy nie oczywistej. Poznanie B. przez rozum różni się od poznania wiary przedmiotem formalnym. P.F. wiedzy będzie oczywistość wynikania. Tą drogą dojdziemy do poznania B. jako Stwórcy natury. P.F. wiary nadprzyrodzonej będzie powaga Objawienia B. wiara n. prowadzi do poznania i uznania szerszych danych o B. B- Ojcem, Zbawicielem, Dawcą Łask, B. Objawienia. Wiedza o B. obejmuje wąski zakres wiadomości o Nim. Wiara oparta na łasce niesie pewność B. nieomylności. B- życie , który daje nam uczestnictwo w Swoim życiu, który nas szuka, pragnie, nam się udziela.

Jest dogmatem, że bezpośrednie oddanie B. przekracza naturalne możliwości Czł.

B. wiary objawia się nam jako miłujący nas Ojciec a przez Ch. Jako brat. B. wiary ukazuje się nam jako wartość szersza i nieskończenie większa niż to, co umysł ludzki może sobie o Nim wyobrazić. Kiedyś poznamy B. w większym stopniu. Naturalnym następstwem poznania B. musi być pokora. Konieczne jest uświadomienie sobie różnicy między B. a Czł., uczy pokory, która jest niezbędna, by Go ujrzeć twarzą w twarz.

IV. Przymioty bytowe B.

Przymioty bytowe B.:

• Prostota. B. jest bytem bezwzględnie prostym, w B. nie ma złożoności, jest bezwzględnie metafizycznie prosty, jest nieskończony, czyli nie ma w Nim żadnego ograniczenia. Jest przeto bezwzględnie, metafizycznie prosty, bez złożoności.

• Duchowość. Jest czystym duchem, materia jest ograniczona wielkością masy, energii. W B. każde ograniczenie sprzeciwiałoby się Jego nieskończoności.

• Transcendencja. Odrębność od świata. B. jest rzeczowo i istotowo różny od świata, czyli transcendentny. Pismo Św. przedstawia odrębność, bezwzględną doskonałość, transcendencję i zwierzchność B. nad światem. B. jest wspólnotą Trzech Osób.

• Jedyność. Monoteizm, jako przeciwstawienie politeizmowi i dualizmowi. Na jedyność B. wskazuje sama obserwacja otaczającego nas wszechświata a miano jedność praw rządzących naturą.

• Niezmienność. B. jest samą i czystą rzeczywistością, toteż nie może być w Nim zmienności, czyli przejścia z możności do aktu. Stosunek między przyczyną zmienności - Bogiem, a podmiotem zmienności - stworzeniami. Zmiany dokonują się w stworzeniach pod wpływem B.

• Wieczność. Wieczność (Boecjusz) - bezkresne posiadanie jednocześnie całego doskonałego życia. Jest wieczny, a przeto nie ma początku ani końca, ani nie ma w Nim jakiegokolwiek następstwa w trwaniu czasowym - to oznaczenie na brak czasowego początku i końca oraz na brak jakiejkolwiek zmiany w czasie.

• Nieograniczoność, Wszechobecność ( immanencje B). dogmat ten oparty jest na powszechnym nauczaniu i wynika z symbolu atanazjańskiego. Immanencja polega na jego obecności przyczynowej we wszystkim, co istnieje. Jest to obecność w zakresie tzw. przyczyn zewnętrznych: sprawczej, wzorczej i celowej. B. jest wewnątrz każdej rzeczy nie tylko jako ten, kto czyni to z miłości.

V. Przymioty czynnościowe B. ze szczególnym uwzględnieniem Opatrzności.

Przymioty czynnościowe B.:

• Życie Boże. Jest dogmatem, iż B. jest bytem żywym. Jest teologicznie pewne, iż B. jest najwyższą formą życia i źródłem wszelkiego życia. Życie Boże to najdoskonalsza forma bytowania. B. jest ośrodkiem myśli i woli, jest praprzyczyną wszelkiego działania. W B. jest najwięcej życia i to najdoskonalszego. Jest samym życiem, dlatego wszystko, co starcze, zanikające słabe jest Jego przeciwnością. Jest pełnią działania, pełnią świadomości poznania i woli. Życie w B. nie podlega żadnym ograniczeniom. Jest to życie czysto duchowe, życie wiedzy i woli.

• Wiedza Boża. Jest dogmatem wiary, że mądrość oraz wiedza B. są bezkresne. Jest dogmatem wiary, że B. poznaje w sposób doskonały Siebie, wszystkie fakty rzeczywiste i przeszłe, teraźniejsze i przyszłe; przewiduje odwiecznie, nieomylnie wszelkie czyny pochodzące z wolnej woli stworzeń. Poznaje warunkowo wszystkie rzeczy przyszłe. B. poznaje siebie bezpośrednio w samym sobie oraz, że wszelkie byty poza Nim będące - nie poznaje bezpośrednio w nich samych lecz przez własną istotę.

Mądrość zawsze jest wiedzą nigdy odwrotnie.

Wiedza i mądrość B. jest:

- jedyna i najprostsza (pochodzi z jedynego i niezmiennego aktu);

- oglądowa;

- dogłębna i wyczerpująca (bez reszty rozpoznaje każdy poszczególny przedmiot swego poznania oraz wszystkie

stosunki wszystkich przedmiotów między sobą);

- niezmienna i wieczna;

- niezależna od wszelkich rzeczy stworzonych.

Przedmiotem wiedzy B. jest przede wszystkim sam B. poznaje On sam siebie oglądowo i całościowo. Przedmiot poznania jest od Czł. Zupełnie niezależny w procesie poznawczym. W B. nie ma żadnego ograniczenia. Umysł B. jest samowiedzą. Przedmiotem wiedzy B. są również wszelkie byty. B. widzi je w swej własnej istocie i poprzez własną istotę. Zło to brak bytu, brak porządku. Zło moralne B. poznaje tylko pośrednio, poprzez byty same w sobie.

Drogi B. poznania (do wiedzy bożej).

B. poznaje wszystko w swej istocie. Dwie teorie:

- tomistów, wiedzę B. można podzielić ze względna przedmiot poznania:

a) wiedza czystego pojmowana - przedmiotem są byty czysto możliwe, które nigdy nie były i nie będą; brak czynnego zaangażowania woli B.

b) wiedza oglądowa - przedmiotem są wszystkie byty rzeczywiste przeszłe, obecne i przyszłe. W niej bierze udział wola B.

- molinistów:

a) wiedza czystego pojmowania,

b) wiedza oglądowa,

c) wiedza pośrednia.

• Wola Boża. Jest dogmatem wiary, że B. posiada wolną wolę w stosunku do wszystkich stworzeń. Jest dogmatem wiary, że przedmiotem woli B jest B. sam oraz wszystkie stworzenia. Jest wnioskiem teologicznym, że głównymi formalnymi przedmiotami woli B jest sam B., a przedmiotem wtórnym i materialnym są byty od Niego pochodzące.

B. w stosunku do samego siebie nie jest wolny. Jako istota najmądrzejsza nie może popełniać błędu, a więc nie może ograniczyć samego siebie. W B wola utożsamia się z poznaniem. Wolność B. w stosunku do stworzeń jest możliwością swobodnego wyboru:

- wolność zaprzeczenia, możność wyboru między czynieniem czegoś lub nie;

- wolność doboru, możność dobrania różnych możliwości;

- wolność przeciwieństwa, możność wyboru między dobrem a złem- taki wybór istnieje u stworzeń, u B tyko możliwy

wybór dobra.

Przejawy woli B:

- świętość - misterium tremendum, fascinosum; R. Otto,

- sprawiedliwość: prawna legalis, rozdzielcza distributiva: nagradzająca, każąca, wymienna,

- miłość(to najbardziej upragniony przejaw woli B przez Czł.).

Twierdzenie dogmatyczne B. jest miłością. Miłością tą o tacza wszelkie stworzenia, a w szczególny sposób ludzi.

Wola B może być: niezależna - absolutna, warunkowa, konieczna, wolna, następcza.

• Opatrzność Boża. Jest dogmatem, że istnieje Boża Opatrzność, która kieruje i opiekuje się wszelkimi stworzeniami. Jest wnioskiem teologicznym, że również zło istniejące w świecie podporządkowane jest wyższym celom Opatrzności.

Każdy byt uzależniony jest od B. B. stwarzając jakikolwiek byt musiał to uczynić celowo. Jeżeli najniższe byty otrzymują od B wszystko, co jest potrzebne do zrealizowania ich celu, to Czł. także i to w sposób szczególny. W zamiarach Opatrzności świat jest miejscem próby Czł.

Opatrzność B to opieka B Stwórcy nad wszystkim, co stworzył, a więc widzenie wszystkich stworzeń i kierowanie nimi ku zamierzonemu celowi we wszystkich szczegółach ich istnienia i działania. PJ ukazując prawdę o opatrzności wzywa do zaufania B. Miarą godności Czł. Jest współpraca z B. Zło można uznać za skutek grzechu pierworodnego. Należy odróżnić zło moralne od zła fizycznego.

Zło moralne - u podstawy leży grzech, który jest aktem pozbawionym właściwego porządku. Każdy byt dostosowany i podporządkowany planom Opatrzności na pewno osiągnie zaplanowany przez B. cel. Poza aniołami tylko Czł. może się sprzeciwić. Będąc wolnym może obrać inny własny cel. Opatrzność to dopuszcza.

Rozróżniamy w grzechu:

- przyczynę materialną grzechu - podmiot Czł.

- przyczynę formalną - odwrócenie się od nauki;

- przyczynę celową grzechu - właściwy cel to ten, który leży w planach Opatrzności;

- przyczynę sprawczą grzechu.

Zło fizyczne - przejawy zła spotykamy w świecie natury, zła które jest następstwem grzechu pierworodnego - ból, śmierć. Ból fizyczny sygnalizuje o zagrożeniu z zewnątrz. Zło fizyczne bywa dla Czł. najlepszym pedagogiem, zło - bywa karą za grzech, zło fizyczne - głód, pragnienie. Pojęte jako ofiara, to specjalna droga zdobywania zasług dla życia nadprzyrodzonego. Niepełnosprawni w dłoni Opatrzności. B. dopuszcza - by przypomnieć o daleko większych dobrach nieba.

• Przeznaczenie. Boża myśl określająca losy wszystkich ludzi. Jest dogmatem wiary, że B wola zbawienia wszystkich ludzi jest powszechna i nie wyklucza nikogo. Jest dogmatem wiary, że B. odwiecznie przeznaczył pewnych ludzi do wiecznego zbawienia. Jest dogmatem wiary, że B wola potępia pewnych ludzi nie jest bezwzględna, lecz jest uwarunkowana uprzednim przewidzeniem grzechów danych ludzi. Jest dogmatem wiary, że żaden Czł. bez specjalnego objawienia nie może nieomylnie wiedzieć, czy będzie zbawiony. Jest wnioskiem teologicznym, że B. udziela wszystkim ludziom łask wystarczających do osiągnięcia zbawienia. Jest wnioskiem teologicznym, że B. odwiecznie, niezmiennie i niezawodnie określił, kogo spośród ludzi zbawi.

Wśród wielu koncepcji można przyjąć pogląd ks. F. Sawickiego, iż można z dostateczną pewnością bronić sentencji optymistycznej, że po przejściu czyśćca większość ludzi osiągnie szczęśliwość wieczną.

VI. Istnienie i natura Trójcy Świętej.

Sobór Luterański IV (1215) orzekł, że w Trzech Osobach B jest jedna istota, jedna substancja i jedna natura.

Istota oznacza to, przez co dana rzecz jest tym, czym jest.

Substancja oznacza istotę rzeczy samoistnej jako podłoża przypadłości, w przeciwieństwie do samych przypadłości.

Natura oznacza zasadę wewnętrznego działania.

Osoba (wg Boecjusza, + 524) to jednostkowa substancja rozumnej natury. K. Wojtyła - wielostronne spojrzenie na osobę, podkreśla element relacyjny i społeczny. Pojęcie osoby realizuje się w B niepomiernie inaczej. Natura jest zasadą, na mocy której się działa.Osoba jest zasadą, która działa.

KKK mówi, że tajemnica Trójcy Św. jest tajemnicą w sensie ścisłym, nie może być poznana, jeśli nie zostanie objawiona przez B. bez Objawienia samymi siłami umysłu ludzkiego nie można dojść do poznania prawdy o jedynym B w Trzech Osobach. Umysł może negatywnie uchwycić, iż nie ma racji rozumowych przemawiających przeciw możności istnienia Trójcy Św. wewnętrzną niesprzeczność TŚ możemy dowodzić jedynie teologicznie, B objawił nam, że TŚ istnieje. Troistość dotyczy stosunków samoistnych, a jedność dotyczy natury. Każda Osoba TŚ jest rzeczowo Bogiem, ale z naturą Bożą pojęciowo się nie utożsamia. Wspólnym składnikiem dla Trzech Osób Bożych, jest natura Boża, a do tej natury każda poszczególna osoba coś dodaje.

Jest dogmatem, że są Trzy Osoby Boże: Bóg Ojciec, Syn Boży i Duch Św., rzeczowo od siebie odrębne, ale jedna jest ich istota, substancja, czyli natura zupełnie niezłożona.

Jest dogmatem, że każdy akt zewnętrznego działania Osób B jest wspólny wszystkim Trzem Osobom.

Każde działanie którejkolwiek z Osób TŚ jest wynikiem działania całej natury Bożej. Z rzeczy stworzonych Czł może poznać B jedynie od zewnątrz, czyli jako B jedynego. Świat stworzony nie wskazuje bowiem w sposób jednoznaczny na istnienie troistości w Bogu, zatem Czł. nie może rozumowo poznać istnienia TŚ.

Nauka wschodnia: Nauka zachodnia: intelekt

Ojciec Ojciec Syn

Syn wola wola

Duch Św. Duch Św.

Stąd wyrażenie: DŚ pochodzi od Ojca przez Syna. DŚ pochodzi od Ojca i Syna, bo

Syn razem z Ojcem daje istnienie DŚ.

Syn B jest słowem myślnym, czyli aktem rozumu Ojca, jest uosobionym poznaniem Boga Ojca. Syn jest pojęciem wyrażającym poznanie Ojca, uosobioną miłością: dwóch działających: Ojciec i Syn, lecz jedna ich tylko zasada czynności: tchnienie DŚ.

Twierdzenia. Pochodzenie Osób Bożych.

Jest dogmatem, że pierwsza Osoba B nie pochodzi od nikogo i jest zasadą, z której pochodzą pozostałe Osoby B. Jest dogmatem, iż w B istnieją dwa odwieczne pochodzenia wsobne: Syn pochodzi od Ojca, DŚ pochodzi od Ojca i Syna.

Zrodzenie Syna B.

Jest dogmatem, iż pochodzenie Drugiej Osoby B polega na tym, że Syn B jest duchowo zrodzony przez Boga Ojca. Jest teologicznie pewne, iż jest to zrodzenie intelektualne z umysłu Ojca.

Tchnienie Ducha Św.

Jest dogmatem, że DŚ nie jest zrodzony, pochodzi zaś od Ojca i Syna jako od jednej zasady i jedną ich czynnością (zwaną tchnieniem). Jest wnioskiem teologicznie pewnym, że DŚ pochodzi z Boskiej woli Ojca i Syna na sposób miłości. Jest dogmatem, że w pochodzeniach Osób B różnica między zrodzeniem a tchnieniem nie jest rzeczowa. Jest wnioskiem teologicznym, że w pochodzeniu Osób B między zrodzeniem i tchnieniem różnica jedynie pojęciowa z podstawą bytową w TŚ.

Jest dogmatem, że w Bogu istnieją stosunki rzeczowe. Jest teologicznie pewne, że w B są cztery stosunki: ojcostwo, synostwo, tchnienie czynne i tchnienie bierne. Z tych ojcostwo, synostwo i tchnienie bierne są stosunkami samoistnymi, czyli utożsamiają się z poszczególnymi Osobami TŚ.

Własności osobowe:

u Osoby Ojca:

• Nierozdzielność

• Rodzenie

• Tchnienie czynne

Syna:

• Synostwo- tchnienie czynne

Ducha Św.:

• Tchnienie bierne

Imiona : Ojciec- Stwórca, Syn- Władca, Duch Św.- Uświęciciel.

Jest dogmatem, że Trzy Osoby B wzajemnie siebie przenikają i wzajemnie w sobie współistnieją. Jest dogmatem, iż istnieją w B w Trójcy jedynym posłania Osób B. Jest wnioskiem teologicznie pewnym, że Ojciec nie może być posłany (bo nie pochodzi), Ojciec i Syn mogą posyłać, a posyłanymi mogą być Syn i DŚ.

Przez posłanie (missio) rozumiemy pochodzenie jednej z Osób B od drugiej z przeznaczeniem spełnienia pewnego skutku w dziełach stworzonych.

VII. Trójca Św. w życiu Kościoła i rodziny.

1. Trójca Św. w życiu Kościoła.

Podstawa istnienia Kościoła.

TŚ warunkiem uznania faktu Wcielenia PJ - fundamentem istnienia Kościoła.

TŚ ośrodkiem Ciała Mistycznego: PJ - Głową, DŚ - duszą, kult i uwielbienie B Ojca - celem.

Ośrodek liturgii.

TŚ znajduje się w centrum działania liturgii Kościoła. Tajemnica TŚ należy do istoty Kościoła, a więc Jej uwielbienie i kult wprowadza w głębie tajników B, tym samym czyni nas przez liturgię K uczestnikami tajemnic B. Łącząc się z kultem K osiągamy i my najgodniejszy i największy przedmiot naszych aktów religijnych.

Wewnętrzne źródło duchowości Kościoła.

K to misterium historycznej tożsamości Ducha Św. w Chrystusie i w chrześcijanach. Życie K jest zdeterminowane TŚ. Przykazanie miłości B i bliźniego wypływa bowiem z trynitarnej struktury i jej wewnętrznych relacji.

Duchowość trynitarna jest podstawą moralności.

Centralną postacią tej sztuki jest JCh, B Ojciec ją zaplanował a Duch Św. ją reżyseruje. Chrześcijaństwo powinno wyrastać z duchowości, której podstawę stanowi życie K.

TŚ w ikonografii.

Motyw TŚ zaczęto coraz częściej wprowadzać do sztuki K już od średniowiecza. Ikona ma być nie tyle odtworzeniem piękna ziemskiego ile przede wszystkim ma stanowić przekaz prawd B przeżywanych w aspekcie ponadziemskim, nadprzyrodzonym, ikona ma być proklamacją Słowa Objawionego. Temat TŚ w życiu K ujmuje w jedno to, co wyraża teologiczne określenie miłości.

2. Rodzina odblaskiem Trójcy Św.

TŚ jest praźródłem, prawzorem rodziny.

B nie jest samotnikiem, jest wspólnotą trzech osób. Dzięki objawieniu tajemnica wewnętrznego życia B została nam udostępniona i przedstawiona w kategoriach osobowych. Kategorie te są do układu rodzinnego: ojcostwo, synostwo i uosobione odniesienie miłości. Elementy wspólne dla trzech osób to: jedność osób, równość, wspólnota działania na zewnątrz. Ojcu przypisujemy wszechmoc, dzieło stworzenia, Synostwu dzieła mądrości, pojednania ludzi z B, Duchowi Św. miłość i dobroć B, wcielenie słowa i uświęcenie K.

Duchowość rodziny chrześcijańskiej.

Duchowość rodziny chrześcijańskiej wyprowadzamy z istotnych elementów strukturalnych K Chrystusowego. K to tajemnica rzeczywistego obrazu TŚ we wspólnocie ludu B, a rodzina jest „małym K”.

TŚ jest wspólnotą trzech Osób. B Ojciec jest zasadą życia, bo daje je Synowi. Syn odbiera życie od Ojca i oddaje Mu Siebie w miłości. Duch Św. jest uosobieniem nowej, wciąż płodnej miłości życia istniejącego między Ojcem i Synem. K domowy jest na wzór TŚ wspólnotą wciąż rozwijającego się, czyli płodnego życia i miłości w ludzie B.

B Ojciec daje życie K i jest jego zasadą (pierwiastek hierarchiczny),

Syn B poprzez moce sakramentalne zbawia K jak wspólnotę wierzących (p. wspólnotowy), a Duch Św. czyni to spotkanie życia i miłości wciąż płodnym w nowych dziejach K i w ich wzroście ku pełni (p. płodności, rozwoju).

Rodzina stanowi w zamysłach B wspólnotę rozwoju życia i miłości. Mąż - żona- dziecko stanowią też triadę. Istotne elementy celu rodziny to życie i miłość. Czyli celem rodziny jest to by w świecie było ustawicznie coraz więcej życia i miłości. Poprzez duchowość rodziny chrześcijańskiej, rozumiemy, że jest to czynne i świadome uczestnictwo wspólnoty rodzinnej w życiu TŚ ku budowaniu K domowego.

VIII. Stworzenie świata jako problem teologiczny.

Relacja do nauk przyrodniczych.

Teorie niekatolickie:

Monizm - rzeczywistość, różnoraką formą jednego i tylko tego samego bytu:

- panteistyczny, wszystko jest Bogiem, G. Bruno, B. Spinoza;

- materialistyczny, wszechświat zbudowany z odwiecznie istniejących atomów; Demokryt,

Epikur, L. Feuerbach; K. Marks, F. Engels (m. dialektyczny).

Dualizm skrajny - dwie zwalczające się antytezy: dobra i zła, ducha i materii, platonicy.

- mancheizm,

- dualizm ontologiczny, pewne przesłanki u Orygenesa, Schopenhauera, Hartmanna, Camusa,

Sartre'a (filozofia pesymizmu).

Idealizm - przeciwieństwo monizmu, skrajnie materialny, utożsamia bytowanie z poznawaniem, Zenon, Kant, Fichte, Schelling, Hegel.

Objawienie mówi, że jesteśmy stworzeni przez B ażeby dać nam udział w swojej doskonałości, ta prawda objawiona dotyczy naszej własnej relacji do B i pozwala lepiej poznać Jego miłość skierowaną do stworzeń.

Stworzenie to powołanie bytu do rzeczywistości z nicości bez uprzedniego materiału bytu, który nie miał nigdy prawa do istnienia. Prawo do istnienia ma Czł już istniejący, każde dziecko poczęte - B sam nadaje to prawo istocie, którą powołuje do bytu. Stworzenie dotyczy pochodzenia świata i całej rzeczywistości, jest to całe zagadnienie przechodzenia rzeczy i ludzi do bytu z nicości. Początkiem początków jest akt stworzony. B stworzył wszelką rzeczywistość i wszelkie wszechświaty i wszystko, co w nich jest. Akt stwórczy jest więc pochodzeniem rzeczy z B jako Pierwszej Przyczyny. Przedmiotowo polega to na daniu rzeczom możliwym realnego istnienia.

Istnieją trzy opisy stworzenia świata: opis jahwistyczny, opis kodeksu kapłańskiego i prolog Jana.

B stworzył wszelką rzeczywistość i wszelkie wszechświaty i wszystko, co w nich jest. B nie stwarzał każdej rzeczy oddzielnie. Każda rzecz jest stworzona o ile partycypuje w całości. Sam B pozostaje Konieczną Przyczyną świata, jest Niestworzony i bez czasu. Do istoty aktu stwórczego należy nadanie istnienia. Ono czyni stworzenie realnym w materii i formie, i realnie różni go od B jako stwórcy tego stworzenia. Stworzenie jest prologiem odkupienia i może być rozumiane tylko symbolicznie, i to z punktu wcielenia Mesjasza - JCh. Z objawienia wiemy, że wszelka rzeczywistość została stworzona przez B. Objawienie nie mówi jednak jak świat został stworzony. Ten problem kosmogenezy jest pozostawiony naukom.

Są trzy podstawowe modele świata:

- stacjonarny (świat jest jednakowy, decyduje przestrzeń a nie czas, obraz świata nie zależy

od punktu),

- repetycyjny ( przedstawia cykliczną albo hierarchiczną formę świata, ciągłe powtarzanie

pewnych aktów),

- ewolucyjny ( świat podlega rozwojowi, jest ruchem czy procesem w pewnym kierunku).

Całe stworzenie jak i Czł zaistniały dla chwały B. Stworzenie jest aktem osobowym.

Akt stwórczy jest aktem:

• rozumowym (sens, cel),

• wolnym (stworzenie nie jest koniecznością),

• miłosnym (wylanie miłości B na wszystko),

• piękna (tworzenie piękna),

• nieprzekazywalnym (niekończącym się, lecz otwierającym się).

IX. Istnienie, natura i posłannictwo aniołów.

W teologii mówi się, że na początku czasów B stworzył istoty duchowe z niczego. O aniołach dowiadujemy się z Pisma Św. ST zawiera wzmianki o jakiś istotach rodzaju męskiego. ST mówi o specjalnym rodzaju aniołów tzw. „anioł Jahwe”. Anioł taki ma 4 postacie: jest reprezentantem B, głową wszystkich istot niebieskich, otrzymującym pewną funkcję. Ma on do spełnienia 3 zadania: objawia wolę B, wybawia Izrael od złego, pośredniczy między B a Czł. Anioł, więc zapewne zastępował teofanię.

Podział aniołów wg Dionizego Areopagity:

• Aniołowie

• Archaniołowie

• Moce (Potęgi)

• Zwierzchności (Władze)

• Państwa

• Księstwa

• Trony

• Serafinowie

• Cherubini.

Tobiasz mówi, że aniołowie używają takiego pokarmu i napoju, którego Czł. Nawet oglądać nie może. Istnieją byty duchowe stworzone przez B i nazywane aniołami. Nie posiadają ciała, są nieśmiertelni, przewyższają ludzi, nie mają tajników, aby przeniknąć naszą wolę, nie są równi.

Boże posłanie aniołów:

• polega na służbie spełnianej wobec B,

• sprawowanie opieki nad ludźmi.

Anioł to posłaniec i zwiastun. Wyraz ten oznacza istoty stworzone, rozumne, wolne, duchowe oraz osobowe, tzn. są to pełne osoby wyższego rodzaju, dużo doskonalsze od Czł. Nie są to byty materialne. Teologia nie zajmuje się naturą aniołów, ale ujmuje ich funkcjonalnie i uczy, że aniołowie nie wpływają na dzieje doczesne, ale tylko na dzieje zbawienia. Są pewnymi znakami B realizacji historii zbawienia. Bardzo ścisły związek aniołów z Chrystusem, mają w sobie Jego obraz i uczestniczą w nim jako Głowie, Stworzenia w Jego dziele Zbawczym. Aniołowie są dopuszczani do życia wewnątrztrynitarnego. Są nieśmiertelni, ale zostali stworzeni w czasie, aniołowie mają też jak i Czł. wszelkie dary nadprzyrodzone od B.

Istnienia aniołów nie można udowodnić samym rozumem, chociaż można się domyślać z racji stosowności (Św. Tomasz). Stopniowanie w świecie bytów stworzonych przez B:

• materia nieożywiona (kamień),

• m. ożywiona życiem wegetatywnym i zmysłowym (zwierzęta),

• m. ożywiona życiem wegetatywnym, zmysłowym i duchowym (człowiek),

• byty pośrednie między człowiekiem a B (czy istnieje luka? aniołowie),

• Bóg.

Istnienie aniołów.

Jest dogmatem, że istnieją byty duchowe przez B stworzone, zw. aniołami.

Jest dogmatem, że aniołowie zostali stworzeni z niebytu i w czasie.

Natura aniołów.

Jest dogmatem wiary, że aniołowie są duchami nieposiadającymi ciał w naszym tego słowa znaczeniu.

Jest bliskim dogmatu, iż aniołowie są nieśmiertelni.

Jest bliskim dogmatu, iż aniołowie mają wolną wolę.

Jest wnioskiem teologicznie pewnym, że aniołowie są czystymi duchami, czyli istotami bezcielesnymi.

Jest wnioskiem teologicznie pewnym, że aniołowie zdolnościami poznawczymi przewyższają ludzi, jednakże nie mają umiejętności przenikania tajników związanych z wolną wolą istot rozumnych (secreta cordium), ani nie mogą pewnie przewidywać czynów wypływających z wolnej woli.

Jest wnioskiem teologicznie pewnym, iż aniołowie nie są między sobą równi.

Boże posłannictwo aniołów.

Jest bliskim dogmatu, że posłannictwo aniołów polega na służbie spełnianej wobec B i na sprawowaniu opieki nad ludźmi.

Jest wnioskiem teologicznie pewnym, że aniołowie obdarzeni zostali łaską uświęcającą i dzięki niej ci, którzy zwycięsko przebyli czas próby, osiągnęli uszczęśliwiający ogląd B.

Jest wnioskiem teologicznie pewnym, że Aniołowie Stróżowie opiekują się poszczególnymi ludźmi.

X. O aniołach upadłych.

Wszystkie religie przyjmują obok aniołów jako duchów dobrych istnienie duchów złych, zwanych aniołami upadłymi. Bytowo są to takie same istoty duchowe i personalne, tylko, że moralnie złe, antyboskie, perwersyjne. Przyjmuje się, że na początku wszyscy aniołowie zostali poddani próbie moralnej przez stwórcę, aby współpracowali przy swoim wyniesieniu do życia wewnątrztrynitarnego. Znaczna część na czele z Lucyferem i Belzebubem miała zgrzeszyć pychą i stąd zmienił się diametralnie kierunek ich roli życia nadprzyrodzonego. Zostali ukarani odrzuceniem od udziału w życiu TŚ. NT mówi o istnieniu złych duchów. Dawniej przypisywano demonom wielki wpływ na całą rzeczywistość świata. Dziś teologia przyjmuje nie antyświatową a antyzbawczą rolę demonów a więc rolę przeciwną w stosunku do aniołów dobrych.

Szatan nie ma więc wpływać na zło kosmiczne, materialne czy cielesne, lecz jest przeszkodą na drodze do nadprzyrodzonego zbawienia. Nie potrafią wymusić naszego przyzwolenia. Szatan to ten, który nie miłuje, stale dzieli, skłóca, nakłania do pychy. Rozróżniamy osaczenie i opętanie przez szatana.

Jest dogmatem, że aniołowie stworzeni zostali przez B pierwotnie dobrymi.

Jest dogmatem, że w następstwie grzechu pierworodnego rodzaj ludzki popadł w pewnego rodzaju niewolę (zależność) szatana.

Jest nauką katolicką, że nawet po przezwyciężeniu przemocy szatana przez dzieło Odkupiciela JCh upadli aniołowie mogą do czasu Sądu Ostatecznego w pewnej jeszcze mierze kusić i trapić ludzi różnymi sposobami, a liturgia Kościoła niesie Czł w tej walce przeciwko nim skuteczną pomoc.

XI. Stworzenie i pochodzenie człowieka. Natura człowieka

Biblia daje nam dwa wyjściowe teksty o stworzeniu Czł.: tekst jahwistyczny i tekst z kodeksu kapłańskiego. Czł. Ostatecznie pochodzi od B, jak wszystko inne i cały świat. Czł. Zależy od B i ma istotną relację do B. B zajął się jednak Czł w szczególny sposób: stworzył go gdzie indziej niż wszystko inne oddzielił go od zwierząt. Czł składa się z pierwiastkow i ma jak gdyby dwa źródła pochodzenia: ziemię i niebo, glebę i boskie tchnienie, tworzywo materialne i B rękę twórczą. Kobieta i mężczyzna mają jedną naturę. Pierwotnie małżeństwo było monogamiczne. Ludzie stanowią jeden ród wywodzący się od siebie i od B, który chciał, aby Czł istniał w strukturze płciowej. Czł w swoim życiu i działaniu naśladuje B, kieruje się jego prawem moralnym, rozwija sam siebie i doskonali na poddanej sobie ziemi. Najstarszy pogląd Kościoła skupia się wokół myśli stworzenia pierwszych ludzi bezpośrednio przez B. Teologia mów, iż Czł składa się z duszy i ciała. Pierwotna egzystencja Czl .

Na początku nauczano, iż pierwsi rodzice mieli pełnię darów nadprzyrodzonych:

• łaskę uświęcającą,

• łaskę uczynkową,

• widzenie B,

• cnoty i dary Ducha Św.,

• obraz B.

Nauczano również, że pierwsi ludzie otrzymywali dary pozaprzyrodzone:

- dar harmonii władz zmysłowych z rozumem,

- nieśmiertelność,

- szczęśliwość doczesna.

Dziś uczy się, że raj nigdy nie istniał w znaczeniu pierwotnym, a Czł nie miał darów pozaprzyrodzonych. Czł pierwotny jak każdy Czł stał przed możliwością wyboru dobra lub zła.

Stworzenie i pochodzenie człowieka.

Jest dogmatem, że B stworzył człowieka.

Jest bliskim dogmatu, że dusze poszczególnych ludzi podobnie jak i pierwszych rodziców nie istniały przed połączeniem ich ciałem, lecz stwarzane są bezpośrednio przez B z nicości.

Jest wnioskiem teologicznie pewnym, że Ewa stworzona została szczególnym aktem działania Bożego.

Jest wnioskiem teologicznie pewnym, że B stwarza duszę w chwili poczęcia człowieka.

Jest wnioskiem teologicznie pewnym, że cała ludzkość wywodzi swe pochodzenie od jednej pary człowieczej.

Natura człowieka.

Jest dogmatem, że jednostkowa i nieśmiertelna dusza jest formą substancjalną ciała ludzkiego.

Jest wnioskiem teologicznym, leciało ludzkie jest czynnikiem integralnym i konstytutywnym natury ludzkiej.

Pierwsi rodzice.

Jest dogmatem, że B stworzył ludzi ku swej chwale poprzez ich współuczestnictwo w Jego dobrach przyrodzonych i nadprzyrodzonych.

Jest dogmatem, że pierwsi ludzie obdarzeni byli stanem świętości, sprawiedliwości i nieśmiertelności.

Jest wnioskiem teologicznym, że pierwsi rodzice wyposażeni byli w dary, które wystarczały do wypełniania celów i zadań nałożonych im przez B (dary pierwotnie przyrodzone).

XII. Grzech pierworodny.

Znaczenie grzechu pierworodnego:

• grzech uczyniony przez pierwszych ludzi, popełniony przez pierwszych ludzi,

• skutki tego grzechu ponoszą nawet ludzie, którzy nie brali udziału.

Grzech pierworodny - zachwianie harmonii we wnętrzu człowieka, pomiędzy ludźmi, pomiędzy człowiekiem a B. Hawa - jedna z żyjących.

Szczęście rajskie rozbił grzech pierwszych ludzi. Teologowie przyjmują, że grzech pierworodny był grzechem historycznym, grzechem Adama i Ewy, przez który prarodzice utracili więź osobową z B oraz wszystkie dary nadprzyrodzone i pozanaturalne. Grzech pierworodny ludzi jest dla nas tajemnicą. Opis biblijny wskazuje na sam fakt grzechu:

• w człowieku pojawiła się realna tajemnica zła, głównie z powodu posiadanego przezeń wolnego ducha. Czł stanął wobec wyboru między dobrem a złem i jest przerażająco blisko zła.

• Sam Czł w pewnym stopniu winny, że nie może być w pełni realizowana ekonomia zbawienia, nie jest cały ogarnięty życiem B.

Nauka o grzechu pierworodnym jest objawionym pouczeniem i strukturą streszczającą naukę religii o grzechu świata. Wyraża się to w naturalnej nieudolności Czł, który jako stworzenie niedokończone przeżywa rozdarcie między dobrem a złem. Jest to obraz każdego Czł żyjącego w grzechu śmiertelnym. W dziejach przedstawianych w Piśmie Św. zło zjawia się przez akt nieposłuszeństwa. Grzech pierworodny zostaje dokonany pod wpływem złego ducha, który występuje pod postacią węża, jednak nie należy do zwykłych stworzeń ziemskich, nad którymi Czł ma władzę, ponieważ nadaje im imiona. Wąż okazuje się bardziej przebiegły od Czł, bo umie go skusić do nieufności B i do szukania niezależności od Swego Stwórcy.

Określenie grzechu pierworodnego:

• Grzech pierworodny jako popełniony jest to akt nieposłuszeństwa pierwszych ludzi opisany obrazowo w Księdze Rodzaju.

• Grzech pierworodny jako odziedziczony jest to stan jakiegoś braku i ułomności, w którym znajduje się całe potomstwo pierwszych ludzi.

Grzech pierworodny jako popełniony przez Czł obdarzonego od początku przyjaźnią B. Przyjaźń z B jest darem nadprzyrodzonym i dlatego wymaga całkowitego poddania się B, dobrowolnego zaufania i posłuszeństwa. Akt nieufności i sprzeciwu był zniewagą Stwórcy. Nieposłuszeństwo Czł pociągnęło za sobą utratę świętości otrzymanej od B, zasłużyło na gniew i niechęć B.

Grzech pierworodny dziedziczony.

Pismo Św. ST na temat grzechu pierworodnego jako dziedziczonego mówi tylko ogólnie jako o moralnym upadku ludzkości i o powszechnej skłonności do złego. W NT znajdujemy dokładniejsze określenia grzech p., który dziedziczymy jest grzechem w innym aspekcie. Grzechu pierworodnego nie możemy żałować, bo go nie popełniliśmy, w nas istnieje stan braku trwałej przyjaźni z B, czyli stan łaski uświęcającej. W prawdzie jest to dar nadprzyrodzony, ale skoro Czł został raz tą łaską obdarzony to jej utrata stawia ją w sytuacji niezgodności ze zbawczą wolą B. Jest to sytuacja dramatyczna, bo Czł nie jest taki jakim go B chciał mieć, a jednocześnie nie jest w stanie odzyskać tego co utracił z winy pierwszych rodziców. Istotną rolę odgrywa tu tajemnica jedności ludzi między sobą.

W dziejach Czł objawienie ukazuje fakt sprzeciwienia się B dokonany pod wpływem złego ducha, nazywany grzechem p. odróżniamy dwa znaczenia określenia grzech p.:

• Akt nieposłuszeństwa - popełniony przez pierwszych ludzi, na początku istnienia ludzkości.

• Stan braku łaski - odziedziczony przez potomstwo pierwszych rodziców.

ST opisuje nieposłuszeństwo okazane B przez pierwszych ludzi, a następnie wiele razy stwierdza, że wszyscy ludzie są grzeszni, że są skłonni do złego i niezgodni z B.

NT wyjaśnia to dokładniej: przez jednego Czł grzech przyszedł na świat - przez JCh przychodzi usprawiedliwienie. Przyjaźń z B wymaga od Czł poddania się B posłuszeństwa, a więc dobrej woli. Brak tej woli, akt nieufności i nieposłuszeństwa powoduje zerwanie przyjaźni i utratę łaski nadprzyrodzonej: to właśnie nazywamy grzechem.

Kościół uczy, że przez grzech pierwsi ludzie „zasłużyli na gniew i niechęć B”. Trzeba tu pamiętać, że B jest pełnią miłości, nigdy się nie zmienia i kocha także tego nieposłusznego Czł. Cała zmiana następuje tylko po stronie Czł. Czł tak postępuje, że miłość B staje się dla niego udręczeniem, ale B nie obraża się na ludzi. On ich nieustannie miłuje. W pierwszym stanie łaski Czł miał nie ulegać śmierci, był stworzony do życia. Śmierć nastąpiło jako wynik, nieposłuszeństwa Czł Bogu. Grzech p., który dziedziczymy jest grzechem w innym sensie aniżeli popełniony. Przez grzech p. Czł utracił dar nadprzyrodzony, przyjaźń z B i życie B. Pozostał przecież rozumnym i wolnym. Jednak jego możliwości naturalne zostały osłabione. Chodzi tu o osłabienie woli, która stała się skłonna do złego i zaciemnienie umysłu, który łatwo ulega błędom.

Jest dogmatem, iż pierwsi rodzice ciężko zgrzeszyli, a przez to stracili stan świętości i sprawiedliwości, ściągnęli na siebie gniew B oraz udrękę śmierci, popadli w trwały stan zależności od złego i pogorszyli swe położenie, co do duszy i ciała.

Jest dogmatem, że grzech pierworodny przechodzi na wszystkich ludzi (z wyjątkiem NMP) nie tylko drogą naśladowani, lecz wyraża się również w przekazywaniu samego grzechu i pozbawieniu świętości oraz daru nieśmiertelności.

Jest dogmatem, że dzieło Odkupienia dokonane przez JCh daje możliwość udziału w nadobfitych owocach naprawy skutków grzechu p. i innych grzechów.

Jest bliskim dogmatu, iż grzech p. pozostawia jednak ludziom taką miarę rozeznania i wolnej woli, że wystarczy to do pełnienia dobrych aktów przyrodzonych.

Jest wnioskiem teologicznym, że następstwa grzechu p. obejmują również utratę innych darów pierworodnych.

---