Znaczenie pracy stało się szczególnie widoczne po wprowadzeniu w Polsce zasad gospodarki rynkowej. Bardzo szybko pojawiło się nieznane wcześniej zjawisko bezrobocia. W 2002 r. bez pracy było około 3 217 000 osób, tj. około 18% ludności w wieku produkcyjnym (18-60 lat dla kobiet i 18-65 lat dla mężczyzn).
Z powodu trudnej sytuacji na rynku pracy, bardzo ważnymi umiejętnościami są samozatrudnianie oraz aktywne poszukiwanie pracy. Ich opanowanie przez ludzi w wieku produkcyjnym to jeden z elementów mogących przyczynić się do ograniczenia bezrobocia w Polsce.
W gospodarce rynkowej szczególne znaczenie ma rynek pracy, na którym relacje między popytem a podażą określają zapotrzebowanie na pracę.
Zwiększony popyt na rynku pracy (zwiększone zapotrzebowanie pracodawców na pracowników) jest korzystny dla poszukujących pracy. Jej znalezienie nie sprawia wtedy większych trudności. Osoby poszukujące pracy mają możliwość wyboru jej miejsca, wykonywania wyuczonego zawodu, wpływania na warunki zatrudnienia oraz wysokość wynagrodzenia.
Dla posiadających własne firmy korzystna jest zwiększona podaż na rynku pracy. Kiedy wiele osób poszukuje pracy, pracodawcy mają możliwość doboru przyszłych pracowników według własnych oczekiwań związanych np. z wykształceniem, stażem pracy, znajomością języków obcych, dyspozycyjnością, wysokością wynagrodzenia.
Konkurencja na rynku pracy sprzyja wzrostowi jej wydajności, podnoszeniu kwalifikacji zawodowych, eliminacji osób niekompetentnych i wzrostowi jakości produkcji. Pośrednio jest więc korzystna dla obu stron rynku pracy - pracowników i pracodawców.
Więcej na ten temat...
Dźwięk > |
Multilinki > |
Sowa-dydaktyk > |
Tryb > |
Pliki multimedialne... |
Normalny |
Powtórkowy |
Podstawowy |
Zaawansowany |
Włączony |
Wyłączony |
Włączone |
Wyłączone |
Włączony |
Wyłączony |
Podstawowe znaczenie w ocenie rynku pracy ma relacja między liczbą poszukujących pracy a liczbą jej ofert. Zwykle mamy do czynienia z przewagą jednego z tych elementów. Występuje wtedy nierównowaga na rynku pracy (określana jako niezrównoważony popyt lub niezrównoważona podaż). Najczęściej liczba poszukujących pracy przewyższa liczbę jej ofert i pojawia się zjawisko bezrobocia.
Więcej na ten temat...
Dźwięk > |
Multilinki > |
Sowa-dydaktyk > |
Tryb > |
Pliki multimedialne... |
Normalny |
Powtórkowy |
Podstawowy |
Zaawansowany |
Włączony |
Wyłączony |
Włączone |
Wyłączone |
Włączony |
Wyłączony |
Przyczyny nierównowagi na rynku pracy:
Różnice strukturalne
Różnice strukturalne występują wtedy, gdy bezrobotni poszukują pracy, a firmy chcą zatrudnić specjalistów, których w regionie brakuje, np. stocznia w Szczecinie, potrzebując wielu wysokiej klasy spawaczy blach, zatrudnia osoby z innych województw, a nawet z zagranicy.
Różnice przestrzenne
Różnice przestrzenne (regionalne) występują wtedy, gdy są regiony o niedoborach miejsc pracy i regiony o ich nadwyżkach.
Sezonowość ofert pracy
Sezonowość ofert pracy jest związana z okresem w roku, w którym można prowadzić daną działalność (np. sezon turystyczny, sezon zbioru truskawek, jabłek, ziemniaków itd.).
Zakończenie roku szkolnego
Po zakończeniu roku szkolnego i akademickiego absolwenci poszukują pracy.
Zwolnienia grupowe
Zwolnienia grupowe są związane z likwidacją zakładów pracy, ograniczaniem w nich produkcji, jej unowocześnianiem, zmianą jej struktury.
Więcej na ten temat...
Dźwięk > |
Multilinki > |
Sowa-dydaktyk > |
Tryb > |
Pliki multimedialne... |
Normalny |
Powtórkowy |
Podstawowy |
Zaawansowany |
Włączony |
Wyłączony |
Włączone |
Wyłączone |
Włączony |
Wyłączony |
Jednym ze skutków przekształceń systemu gospodarczego Polski jest bezrobocie. Szczególnie niepokojący jest jego szybko postępujący wzrost wśród absolwentów szkół i wyższych uczelni.
Z danych w tabeli wynika, że udział kobiet w ogólnej liczbie bezrobotnych w 2002 r. wynosił 51,16%. W latach 1990-2002 dynamika wzrostu bezrobocia wśród nich była bardzo wysoka. Oznacza to, że w Polsce kobietom trudniej znaleźć pracę niż mężczyznom.
W 2002 r. 23,8% bezrobotnych stanowiły osoby dotychczas niepracujące. Od 1995 r. ich udział w ogólnej liczbie bezrobotnych wzrósł o 2,8%. Jest to bardzo niekorzystne zjawisko - bezrobotni dotychczas niepracujący wraz z wydłużaniem się okresu pozostawania bez pracy mają coraz mniejsze szanse na jej znalezienie.
Więcej na ten temat...
Dźwięk > |
Multilinki > |
Sowa-dydaktyk > |
Tryb > |
Pliki multimedialne... |
Normalny |
Powtórkowy |
Podstawowy |
Zaawansowany |
Włączony |
Wyłączony |
Włączone |
Wyłączone |
Włączony |
Wyłączony |
Niekorzystnym elementem struktury bezrobocia jest rosnąca liczba pozostających bez pracy absolwentów szkół średnich i wyższych uczelni. Przyczynia się do tego rozbieżność pomiędzy kierunkami kształcenia w szkołach a zapotrzebowaniem na rynku pracy. Status bezrobotnego na początku "kariery zawodowej" jest czynnikiem demoralizacji młodzieży (pogarszania się sytuacji materialnej, wzrostu przestępczości, pozostawania na utrzymaniu rodziców itd.).
W strukturze wykształcenia najliczniejszą grupę bezrobotnych stanowi młodzież z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym. Choć wśród bezrobotnych rośnie udział młodzieży z wyższym wykształceniem, nadal stwarza ono większe możliwości znalezienia pracy.
Więcej na ten temat...
Dźwięk > |
Multilinki > |
Sowa-dydaktyk > |
Tryb > |
Pliki multimedialne... |
Normalny |
Powtórkowy |
Podstawowy |
Zaawansowany |
Włączony |
Wyłączony |
Włączone |
Wyłączone |
Włączony |
Wyłączony |
Rynek pracy w Polsce jest w stanie trwałej i głębokiej nierównowagi między popytem a podażą miejsc pracy. Świadczy o tym duża liczba bezrobotnych na 1 ofertę pracy.
Relacja między liczbą bezrobotnych zarejestrowanych a liczbą i strukturą ofert pracy na określonym obszarze dostarcza informacji o tym, w których firmach i w jakich zawodach jest zapotrzebowanie na pracowników. Informacje o skali popytu i podaży pracy w danym rejonie są potrzebne lokalnym władzom do planowania prac finansowanych z funduszów kierowanych na przeciwdziałanie bezrobociu oraz wydatków przeznaczanych na zasiłki dla bezrobotnych.
Ograniczanie bezrobocia to ważny element polityki społecznej państwa. W celu aktywnego przeciwdziałania bezrobociu 14 grudnia 1994 r. Sejm RP uchwalił ustawę "o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu". Ustawa zobowiązuje najwyższe organa państwa do aktywnych działań. Zajmuje się tym Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Krajowy Urząd Pracy, wojewódzkie i powiatowe urzędy pracy.
Więcej na ten temat...
Dźwięk > |
Multilinki > |
Sowa-dydaktyk > |
Tryb > |
Pliki multimedialne... |
Normalny |
Powtórkowy |
Podstawowy |
Zaawansowany |
Włączony |
Wyłączony |
Włączone |
Wyłączone |
Włączony |
Wyłączony |
Działania te polegają m.in. na przedsięwzięciach podnoszących atrakcyjność rejonu (jak np. budowa dróg, kanalizacji, wodociągów, oczyszczalni ścieków) w celu przyciągania inwestycji, w wyniku których powstają miejsca pracy, a także organizacji szkoleń i robót publicznych (np. układanie chodników, koszenie trawy, prace porządkowe) dla bezrobotnych.
Ze względu na niedobór środków finansowych w budżecie państwa przeciwdziałanie bezrobociu jest bardzo trudne. Jeden z podstawowych sposobów jego przezwyciężenia to pobudzenie i trwały wzrost rozwoju gospodarki, pozwalający na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw.
Czynnikiem ograniczającym bezrobocie jest również rozbudowa systemu kształcenia, szkoleń i przekwalifikowywanie bezrobotnych. Najlepiej rozwija się system kształcenia młodzieży na poziomie akademickim. W latach 1990-2002 prawie pięciokrotnie wzrosła liczba studentów szkół wyższych, z przeszło 403 tys. do 1800 tys., tj. o 446%. Wzrost liczby studentów został spowodowany zwiększeniem się liczby szkół wyższych (ze 112 do 377), w tym głównie niepaństwowych.