ROZDZIAŁ 14.

WAHANIA WIELKOŚCI PRODUCKJI W GOSPODARCE ZAMKNIETEJ

2

ODPOWIEDZI DO WYBRANYCH PYTAŃ

ZRÓB TO SAM!

2.

W 1. roku gospodarka wytworzyła jedynie 4 chleby po 3 gb każdy; 2. rok od 1. roku różnił się tylko tym, że ceny wzrosły o 50%. Pomyśl o skutkach tego wzrostu cen: a) O ile zmieni się wielkość nominalnego popytu na pieniądz, M^DN w tej gospodarce? b) Jak zmieni się wielkość realnego popytu na pie-niądz, M^D? c) Jak zmieni się wielkość nominalnej podaży pieniądza, M^SN? d) Jak zmieni się wielkość realnej podaży pieniądza, M^S? Wszystkie odpowiedzi uzasadnij. (Uwaga: załóż, że jednostka pieniądza 2 razy w roku uczestniczy w transakcji dobrmi, których wartość jest wliczana do PKB).

2 a) Nominalny popyt na pieniądz, M^DN w tej gospodarce zwiększy się o 50%. Przecież, aby obsłużyć transakcje chlebem wyprodukowanym przed podwyżką cen, trzeba wydać 4•3 = 12 gb, a po podwyżce 4 • 4,5, czyli 18 jednostek pienią-dza o niezmienionej sile nabywczej. Skoro jednostka pieniądza 2 razy w roku uczestniczy w transakcji chlebem, aby sprawnie zawrzeć wszystkie transakcje lu-dzie potrzebują najpierw 6 gb, a następnie 9 gb o sile nabywczej z - odpowiednio - 1. i 2. roku.

b) Wielkość realnego popytu na pieniądz, M^D, się nie zmieni. Przecież realna wartość produkcji nadal wynosi 12 gb o sile nabywczej z 1. roku. Aby produkcja ta mogła zostać kupiona (sprzedana), potrzebne jest 6 gb o sile nabywczej z 1. roku.

c) Zmiany poziomu cen nie mają wpływu na wielkość nominalnej podaży środka płatniczego, M^SN. Przecież zależy ona od działań banku centralnego.

d) Realna podaż pieniadza, M^S, zmaleje pod wpływem wzrostu cen. Przecież od-zwierciedla ona siłę nabywczą znajdującej się w obiegu ilości środka płatniczego.

4.

Linie SAS*, SAS₁ i SAS₂ są liniami kr*tkookresowej zagregowanej poda*y. Nast*puj*cym zdarzeniom przyporz*dkuj zmiany po*o*enia punktu A* (np. A*ႮA₃), kt*ry ilustruje pocz*tkowy stan równowagi w gospodarce zamkni*tej.

a) Wyd*u*enie czasu pracy os*b zatrudnionych w przedsi*biorstwach, kt*-rego przyczyn* jest zwi*kszane si* liczby zam*wie* na wytwarzane produk-ty. b) Spadek p*ac, spowodowany zmniejszeniem się oczekiwań inflacyjnych (państwo amortyzuje ten pozytywny szok podażowy). c) Zaniechanie wyko-rzystania najmniej efektywnych porcji czynnik*w produkcji. d) Wzrost ceny surowc*w, spowodowany ograniczeniem ich poda*y przez kraje rozwijaj*ce si* (państwo amortyzuje ten negatywny szok podażowy).

4 a) A*ႮA₁.

b) A*ႮA₄.

c) A*ႮA₃ႮA_4.

d) A*ႮA₂.

6.

a) Za pomocą symboli przedstaw wypieranie w zamkniętej gospodarce key-nesowskiej. b) A jak przebiega analogiczny proces w gospodarce klasycznej? (i) Uwzględnij tylko efekt stopy procentowej. (ii) Uwzględnij tylko efekt majątkowy. Za każdym razem opis symboliczny uzupełnij komentarzem. c) Czy więcej wydatków prywatnych wydatki publiczne wypierają w gospodar-ce keynesowskiej, czy w gospodarce klasycznej?

6 a)

GႭႮYႭႮM^DႭႮ iႭ Ⴎ C Ⴏ+IႯ Ⴎ AEႯ.

b) (i)

GႭႮYႭႮAE>Y_PႮPႭႮM^SႯႮiႭႮ CႯ+IႯ ႮAEႯႮAE = Y_P.

Przyczyną zmniejszenia się zagregowanych wydatków, AE, jest w tym przy-padku wyłącznie spowodowany wzrostem stopy procentowej spadek prywatnych wydatków konsumpcyjnych, C, oraz inwestycyjnych, I.

(ii)

GႭႮYႭႮAE>Y_PႮPႭႮ C ႯႮAEႯႮAE = Y_P.

Tym razem przyczyną zmniejszenia się zagregowanych wydatków, AE, jest wyłącznie spowodowany zmniejszeniem się siły nabywczej posiadanych przez gospodarstwa domowe zasobów pieniądza spadek prywatnych wydatków konsumpcyjnych, C.

c)

Oczywiście więcej wydatków prywatnych zostaje wypartych w gospodarce „kla-sycznej”. Wypieranie jest w tym przypadku pełne, co oznacza, że wypierane wy-datki prywatne są równe wypierającym je wydatkom państwa. Zarówno przed podjęciem ekspansywnej polityki, jak i po nim wielkość zagregowanych wydatków w gospodarce, AE, jest równa potencjalnej produkcji, Y_P. A przecież wielkość potencjalnej produkcji, Y_P, nie ulega zmianie.

8.

Czy tak zachowuje si* prawdziwa gospodarka zamkni*ta? Oce* poprawno** kolejnych krok*w (a, b, c, d, e) poni*szego rozumowania; w razie potrzeby zaproponuj zmiany. a) Wahania popytu w kr*tkim okresie powoduj* odchy-lenia produkcji od wielko*ci potencjalnej. b) Jest to mo*liwe m. in. dzi*ki zmianom czasu pracy w przedsi*biorstwach, kt*rym to zmianom towarzysz* niewielkie zmiany jednostkowych koszt*w produkcji i cen. c) W efekcie krzy-wa krótkookresowej zagregowanej podaży, SAS, przebiega prawie pionowo. d) W d*ugim okresie znaczna zmiana jednostkowych koszt*w produkcji i cen powoduje obr*t linii krótkookresowej zagregowanej podaży, SAS, do pozycji poziomej. e) Produkcja powraca wtedy do wielko*ci wyznaczonej dost*pnymi zasobami pracy, kapita*u i ziemi, czyli pionową lini* LAS.

8 a) Tak.

b) Tak.

c) Nie. Skutkiem jest niemal poziomy przebieg linii SAS.

d) Nie. Chodzi o przesuni*cie w pionie, a nie o obr*t linii SAS.

e) Tak.

10.

Załóz, że szok popytowy z zadania 9 wydarzył się w gospodarce, w której konsumenci, prywatni inwestorzy, państwo i rynek pieniądza zachowują się tak, jak w zadaniu 7. a) O ile wzrośnie stopa procentowa? b) Ile wydatków zostanie wypartych po upływie długiego okresu? c) Wskaż efekt majątkowy. d) A teraz pokaż na rysunku, co - w krótkim i w długim okresie - dzieje się na rynku pracy.

10 a)

Musi być spełniony warunek równowagi na rynku pieniądza: M^D = M^S. Wzrost cen zreduko-wał realną podaż pieniadza. A zatem, 0,8Ⴗ1250 - 2000Ⴗi = 800/1,25. Wobec tego stopa procentowa, i', jest teraz równa 18%, a nie 10%.

b) i c)

W długim okresie w opisywanej gospodarce zachodzi proces wypierania wydatków prywat-nych przez wydatki państwowe. Poza tym, wzrost cen, P, jest przyczyną efektu majątkowego: gospodarstwa domowe zmniejszają wydatki na konsumpcję, C. A zatem, wzrost cen, P, redukuje realną podaż pieniądza, M^S; rośnie stopa procentowa, i, co powoduje zmniejszenie się prywatnych inwestycji. Ponieważ w długim okresie opisywana tu gospodarka zachowuje się „klasycznie”, „substytucja” wydatków prywatnych przez wzrastające wydatki państwowe musi być pełna. Znamy równania opisujące zachowanie się konsumentów (C = 0,7ႷY + 50/P) i prywatnych inwestorów (I = 200 - 750Ⴗi), jesteśmy więc w stanie obliczyć poziom ich wydatków przed wzrostem wydatków publicznych (punkt E na rysunku 14E) i po tym wzroście (punkt E₁). Dla wydatków konsumpcyjnych uzyskujemy wielkości: C = 0,7Ⴗ1250 + 50/1 = 925 przed wzrostem wydatków państwa na dobra oraz C' = 0,7Ⴗ1250 + 50/1,25 = 915 po upływie długiego okresu po tym wzroście. Jeśli chodzi o inwestycje, to przed wzrostem wydatków państwa, G, ich wysokość wynosiła: I = 200 - 750Ⴗi = 200 - 750Ⴗ0,1 = 200 - 75 = 125, a po wzroście wydatków: I' = 200 - 750Ⴗi' = 200 - 750Ⴗ0,18 = 200 - 135 = 65.

Całkowity spadek wydatków prywatnych wynosi zatem (925 - 915 = 10) plus (125 - 65 = 60). Daje to 10 + 60 = 70, czyli dokładnie tyle, o ile wzrosły wydatki państwa.

d)

Na rysunku 14F są pokazane procesy zachodzące na rynku pracy. W krótkim okresie linia popytu na pracę, LD, przesuwa się w prawo, do położenia LD'. Pojawia się niedobór rąk do pracy, któremu odpowiada odcinek E₁A. W długim okresie płace nominalne i ceny rosną, redukując realną podaż pieniądza, podnosząc oprocentowanie i - za pośrednictwem efektu stopy procentowej - zmniejszając popyt na rynku dóbr. W miarę obniżania się zapotrzebowania na dobra (rysunek 14F) linia popytu na pracę, LD', powoli powraca do położenia LD. Zwróćmy uwagę, że płaca realna się nie zmienia - wzrost płacy nominalnej jest kompensowany wzrostem cen.

Rysunek 14F

12.

W gospodarce Hipotecji (keynesowskiej w kr*tkim, a klasycznej w d*ugim okresie) panuje r*wnowaga. Produkcja potencjalna wynosi 1000, lini* SAS opisuje r*wnanie: P = 1. Restrykcyjna polityka bud*etowa przesuwa lini* AD do po*o*enia AD': P = -0.005 Ⴗ Y+5.5. a) Narysuj t* sytuacj*. Oblicz wielkość produkcji i cen po kr*tkim i d*ugim okresie. b) Dlaczego w d*ugim okresie linia SAS zmienia po*o*enie? c) Sta*a nominalna poda* pieni*dza, M^SN jest r*wna 200, a realny popyt na pieni*dz to: M^D = 0,5 Ⴗ Y - 1000 Ⴗ i. O ile punktów procentowych obniży się stopa procentowa, i, po upływie długiego okresu? d) Co wsp*lnego ma odpowied* na pytanie 12c z zachowaniem produkcji między końcem krótkiego, a końcem długiego okresu?

12 a)

Punktowi r*wnowagi kr*tkookresowej, A, odpowiadaj*: produkcja, Y₁ = 900 (ob- liczono j* z r*wnania: 1 = -0.005 Ⴗ Y + 5,5) i ceny, P = 1.

Punktowi r*wnowagi d*ugookresowej, E₁, odpowiadaj*: produkcja, Y_P = 1000, i ceny, P₁ = 0,5 (obliczono je dzięki r*wnaniu: P = -0,005 Ⴗ 1000 + 5,5).

Rysunek 14G

b)

Przesuni*cie si* linii kr*tkookresowej poda*y w d*ugim okresie do po*o*enia SAS₁ spowodowane jest spadkiem p*ac nominalnych. Jego przyczyn* jest kr*tko-okresowy spadek produkcji do poziomu Y₁ = 900 i pojawienie si* przymusowego bezrobocia.

c)

Przed szokiem: M^S = M^D მ 200 = 0,5 Ⴗ 1000 - 1000 Ⴗ i მ i = 30%. Po szoku: M^S = M^D მ 200/0,5 = 0,5 Ⴗ 1000 - 1000 Ⴗ i'მ i' = 10%.

A zatem, po up*ywie d*ugiego okresu stopa procentowa obniży się z 30% do 10%, czyli o 20 punktów procentowych.

d)

Spadek oprocentowania, i, z 30% do 10% spowoduje efekt stopy procentowej. Zagregowany popyt, AD, i produkcja zwiększą się mi*dzy ko*cem kr*tkiego i d*ugiego okresu z Y' = 900 do Y_P = 1000.

14. W gospodarce Hipotecji (keynesowskiej w kr*tkim, a klasycznej w d*ugim okresie) panowa*a r*wnowaga. Produkcja potencjalna wynosi*a 1000, lini* SAS opisywa*o r*wnanie: P = 1, a linię AD równanie: P = -0.005 Ⴗ Y + 6,0. Pod wp*ywem wymuszonego przez zwi*zki zawodowe wzrostu wynagrodze*, linia SAS w krótkim okresie przesun**a si* do po*o*enia P = 1,25. a) Narysuj t* sytuacj*. Ile wynosi inflacja „na kr*tki okres”? Jak zmieni si* stopa bezrobocia (dzia*a prawo Okuna)? b) Sta*a nominalna poda* pieni*dza, M^SN wynosi 450, a realny popyt na pieni*dz to: M^D = 0,5 Ⴗ Y - 1000 Ⴗ i. O ile wzro*nie stopa procentowa, i, po upływie krótkiego okresu? Co wsp*lnego ma odpowied* na to pytanie z zachowaniem produkcji? c) Co stanie si* w d*ugim okresie? Opisz skrajne scenariusze.

14 a)

Zobacz rysunek. Oczywi*cie stopa inflacji wynosi 25% „na kr*tki okres”. Produkt krajowy brutto zmala* o 1000 - 950, czyli o 5%, wi*c - zgodnie z prawem Okuna - stopa bezrobocia powinna wzrosn** o 2.0 - 2,5 punktu procentowego.

b) Przed wzrostem p*ac: M^S = M^D მ 450 = 0,5 Ⴗ 1000 - 1000 Ⴗ i მ i = 5%. Po tym wzroście: M^S = M^D მ 450/1,25 = 0,5 Ⴗ 950 - 1000 Ⴗ i' მ i' = 11,5%.

A zatem, po up*ywie krótkiego okresu stopa procentowa wzrasta z 5% do 11.5%. Wzrost ten - poprzez efekt stopy procentowej - zmniejsza zagregowany popyt i jest przyczyn* spadku produkcji z Y = 1000 do Y_P ` = 950.

c) W d*ugim okresie spadek produkcji z Y_P = 1000 do Y₁ = 950 i towarzysz*cy mu wzrost bezrobocia mog* wymusi* obni*k* wynagrodze* i powr*t krzywej kr*tkookresowej poda*y, SAS₁, do po*o*enia SAS. Produkcja zwi*kszy si* (do Y_P = 1000); ceny spadn* (do P = 1).

Alternatyw* jest interwencja pa*stwa, kt*rej celem jest obrona poziomu *ycia pracownik*w, i zwi*kszenie zagregowanego popytu w gospodarce. Odpowiednim instrumentem mo*e by* ekspansywna polityka bud*etowa lub pieni**na. Krzywa zagregowanego popytu, AD, przesuwa si* wtedy z po*o*enia AD do po*o*enia AD₁ (zob. rysunek), a produkcja ro*nie do poziomu Y_{P ­}= 1000. Jednak tym razem ceny nie powracaj* do poziomu P = 1.

16. U schyłku XX w. w Polsce niektórzy przeciwnicy zwiększania wydatków państwa i deficytu budżetowego twierdzili, że skutkiem takiej polityki będzie wyłącznie wzrost cen, czyli inflacja. Natomiast niektórzy jej zwolennicy byli zda-nia, że popyt w Polsce jest zbyt mały i - w zasadzie - wzrost wydatków państwa spowoduje jedynie przyśpieszenie wzrostu gospodarczego i spadek bezrobocia. Opisz ten spór za pomocą modelu AD/AS: a) Zilustruj rysunkiem pogląd przeciw-ników „zarządzania popytem”. b) A teraz przedstaw stanowisko zwolenników ta-kiej polityki gospodarczej. c) Przedstaw na rysunku scenariusz pośredni. d) Jak sądzisz, od czego zależy, kto ma rację w tym sporze?

16 a)

Przeciwnicy „zarządzania popytem” byli zdania, że zwiększenie wydat-ków państwa i deficyt budżetowy spowodują pozytywny makroekonomiczny szok popytowy, czyli na rysunku przesunięcie linii AD z położenia AD₁ do położenia AD₂. Ich zdaniem po krótkotrwałym wzroście produkcji produkt krajowy brutto powróci do początkowej wielkości i dojdzie do przyśpieszenia inflacji. Na rysun-ku z punktu E₁ gospodarka przesunie się początkowo do punktu A, następnie zaś do punktu E₂. Jedynym skutkiem ekspansywnej polityki budżetowej okaże się znaczny wzrost cen.

b) Natomiast zwolennicy sugerowanej polityki gospodarczej uważali, że zagre-gowany popyt w gospodarce jest zbyt mały, i rzeczywista produkcja, Y, nie jest równa produkcji potencjalnej, Y_P. Ich zdaniem na rysunku przed rozpoczęciem ekspansywnej polityki budżetowej gospodarka znajduje się początkowo w pun-kcie A, nie zaś w punkcie E₁.

Zgodnie z analizowanym poglądem ekspansywna polityka budżetowa do-prowadzi do wzrostu zagregowanego popytu. Linia AD z położenia AD przesunie się najpierw do położenia AD₁, następnie zaś do położenia AD₂. W efekcie rze-czywista produkcja, Y, stopniowo zwiększy się do poziomu odpowiadającego produkcji potencjalnej, Y_P. W dodatku zachęcone wzrostem popytu przedsiębior-stwa zwiększą produkcję i zaczną inwestować. Na rysunku linia zagregowanej podaży długookresowej, LAS, przesunie się w prawo do położenia LAS₁. Inwes-tycje przyczynią się do zwiększenia się produkcji potencjalnej, Y_P, w gospodar-ce. Rzeczywista produkcja będzie zatem nadal rosła, powoli zmierzając w kie-runku nowej produkcji potencjalnej, Y_P'.

c)

Pośredni scenariusz zdarzeń oznacza, że ekspansywna polityka fiskalna, owszem, zachęca przedsiębiorstwa do zwiększenia inwestycji i powoduje zwiększenie się produkcji, lecz jednocześnie dochodzi do inflacji. Linia krótkookresowej podaży zagregowanej, SAS, przesuwa się wtedy z położenia SAS₁ do położenia SAS₂. Przyczyną jest np. umożliwiony łagodną polityką fiskalną wzrost płac, a także powszechny wzrost oczekiwań inflacyjnych.

Na rysunku polska gospodarka początkowo znajduje się w punkcie A. Zwiększenie się zagregowanego popytu, AD, najpierw powoduje przejście do punktu E₁, potem zaś do punktu C, nie zaś aż do punktu B, jak miało to miejsce w przypadku poprzedniego scenariusza. Ostatecznie z poziomu Y produkcja wzrasta do poziomu Y_P', ceny zaś podnoszą się z wysokości P₁ do wysokości P₂.

d)

Kto ma rację w sporze zwolenników i przeciwników ekspansywnej polityki gos-podarczej, zależy oczywiście od tego, czy w sytuacji wyjściowej głównym prob-lemem polskiej gospodarki rzeczywiście był zbyt niski poziom zagregowanego popytu, czy też może była nim zbyt szybka inflacja. Istotne jest również, jak na-prawdę zachowałyby się przedsiębiorstwa i czy reakcją na zwiększenie się zagre-gowanego popytu rzeczywiście okazałby się znaczny wzrost wydatkow inwesty-cyjnych...

UWAGA, BŁĄD!

Wykaż, że te opinie są nieprawdziwe. (Wskazówka: Przyjmij, że dotyczą one prawdziwej gospodarki). a) Zwykle skutki ekspansywnej polityki bud*etowej i restrykcyjnej polityki pieni**nej kompensuj* si* i w efekcie w krótkim okre-sie w gospodarce nic si* nie zmienia. b) Przyczyny ujemnego nachylenia linii zagregowanego popytu, AD, oraz linii popytu na konkretne dobro, D, są takie same. c) Stopa bezrobocia zawsze zmienia się w tę samą stronę co stopa infla-cji. d) Ekspansywna polityka pieniężna jedynie podsyca inflację. e) Skutkiem ekspansywnej polityki budżetowej jest długookresowy wzrost produkcji.

a)

Nie. Rzut oka na przesuwaj*ce si* linie IS i LM ujawnia, *e w przypadku zas-tosowania takiej mieszanki instrument*w polityki gospodarczej dojdzie do wzros-tu stopy procentowej. Zagregowany popyt mo*e si* zwi*kszy* lub zmniejszy*.

b)

Nie. Ujemne nachylenie krzywej zagregowanego popytu, AD, jest m. in. wyni-kiem działania rynku pieniądza. W przypadku krzywej popytu na konkretne dob-ro, D, tak nie jest.

c)

Niekoniecznie. Na przykład rozwój wypadków po pozytywnym szoku popyto-wym zaprzecza takiemu uogólnieniu.

d)

Nie. W krótkim okresie szok popytowy spowodowany ekspansywną polityką pieniężną powoduje także wzrost produkcji.

e)

Nie. Przecież po upływie długiego okresu wielkość produkcji powraca do po-ziomu wyznaczonego wielkością produkcji potencjalnej.

9

Ⴗ

Ⴗ

Ⴗ

Ⴗ

Ⴗ

SAS₁

SAS₂

SAS^*

0

Y

P

A₁

A₂

A₃

A₄

A*

W

AJ

E₁

A

W₁

LD'

LD

0

N₁

N

AS

SAS

SAS₁

E₁

AD

P

Ⴗ

Ⴗ

A

Ⴗ

Ⴗ

0

Ⴗ

Y

90=Y₁

Y_P =1000

E₀

AD'

P=0.5

P=1

P

AS

SAS

SAS₁

Ⴗ

Ⴗ

A

Ⴗ

Ⴗ

0

Ⴗ

Y

950=Y₁

Y_P =1000

E₀

AD

P=1

P=1.25

AS

SAS

SAS₁

Ⴗ

Ⴗ

A

Ⴗ

Ⴗ

0

P

Ⴗ

Y

950=Y₁

Y_P =1000

E₀

AD

AD₁

P=1

P=1.25

Y_P

LAS

AD₂

AD₁

E₂

E₁

SAS₁

SAS₂

A

0

Y

P

P₂

P₁

Y_P

LAS

AD₂

AD

E₂

E₁

SAS₁

SAS₂

A

B

0

Y

P

P₂

P₁

LAS₁

AD₁

Y_P'

Y

Y_P

LAS

AD₂

AD

E₂

E₁

SAS₁

SAS₃

A

B

0

Y

P

P₂

P₁

LAS₁

AD₁

Y_P'

SAS₂

Y

C

P₃

---