SŁOWNICZEK PODSTAWOWYCH POJĘĆ SAMORZĄDOWYCH

A. STRUKTURA ADMINISTRACYJNA

Wspólnota samorządowa - tworzą ją z mocy prawa (na podstawie Konstytucji RP) mieszkańcy gminy, powiatu, województwa.

Jednostki samorządu terytorialnego - gmina, powiat, województwo samorządowe. Jednostki samorządu  terytorialnego wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących (rada gminy, powiatu, sejmik województwa) i wykonawczych (wójt, zarząd powiatu, zarząd województwa). Wybory do organów stanowiących są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym.

GMINA

Gmina - jest podstawową i zarazem najmniejszą jednostką samorządu terytorialnego.  W swoich granicach zrzesza  ona wszystkich mieszkańców i wykonuje zadania z zakresu administracji. To znaczy, że wszyscy mieszkańcy danej gminy z mocy prawa tworzą zrzeszenie posiadające osobowość prawną i wypełniające zadania administracyjne. Na czele gminy, jeśli jest to gmina miejska lub miejsko-wiejska, stoi burmistrz miasta lub odpowiednio miasta i gminy, jeśli jest to gmina tylko wiejska - wójt lub, jeśli jest to gmina będąca dużym miastem - prezydent miasta. Prezydent miasta, burmistrz czy wójt wybierani są w wyborach bezpośrednich. Jest to organ wykonawczy. Kompetencje stanowiące i kontrolne w gminie posiada rada, jeśli jest to miasto - to rada miejska, jeśli miasto i gmina to rada miasta i gminy, jeśli tylko gmina wiejska - to rada gminy. Rada składa się z radnych wybieranych na czteroletnią kadencję, pracami rady kieruje przewodniczący rady miasta, miasta i gminy czy tylko gminy. Rada może podejmować wszelkie decyzje dotyczące samorządu, jeśli nie zostały one zastrzeżone dla innych podmiotów

Radny - obowiązany jest kierować się dobrem wspólnoty samorządowej gminy. Radny utrzymuje stałą więź z mieszkańcami oraz ich organizacjami, a w szczególności przyjmuje zgłaszane przez mieszkańców gminy postulaty i przedstawia je organom gminy do rozpatrzenia, nie jest jednak związany instrukcjami wyborców. Radni mogą tworzyć kluby radnych, działające na zasadach określonych w statucie gminy. Osoba wybrana na radnego nie może wykonywać pracy w ramach stosunku pracy w urzędzie gminy, w której uzyskała mandat, oraz wykonywać funkcji kierownika lub jego zastępcy w jednostce organizacyjnej tej gminy. Przed przystąpieniem do wykonywania mandatu osoba ta obowiązana jest złożyć wniosek o urlop bezpłatny w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy. Radni nie mogą prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, w której radny uzyskał mandat, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności.

Organy gminy - rada gminy i wójt.

Rada gminy - kontroluje działalność wójta, gminnych jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych gminy, w tym celu powołuje komisję rewizyjną. Rada gminy wybiera ze swego grona przewodniczącego i do trzech wiceprzewodniczących. Zadaniem przewodniczącego jest wyłącznie organizowanie pracy rady oraz prowadzenie obrad rady. Przewodniczący może wyznaczyć do wykonywania swoich zadań wiceprzewodniczącego. Odwołanie przewodniczącego i wiceprzewodniczących następuje na wniosek co najmniej 1/4 składu rady gminy. Rada gminy obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał.

Wójt (burmistrz,  prezydent miasta) - to organ wykonawczy gminy, wybierany w powszechnych wyborach. Wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) nie może być osoba, która nie jest obywatelem polskim. Burmistrz jest organem wykonawczym w gminie, w której siedziba władz znajduje się w mieście położonym na terytorium tej gminy. Funkcji wójta oraz jego zastępcy nie można łączyć z: funkcją wójta lub jego zastępcy w innej gminie, członkostwem w organach jednostek samorządu terytorialnego, w tym w gminie, w której jest wójtem lub zastępcą wójta, zatrudnieniem w administracji rządowej, mandatem posła lub senatora.

W miastach powyżej 100.000 mieszkańców organem wykonawczym jest prezydent miasta. Dotyczy to również miast, w których do dnia wejścia w życie ustawy o samorządzie gminnym prezydent miasta był organem wykonawczo-zarządzającym, oraz stolicy dawnych województw, które po reformie 1998 roku stały się powiatami grodzkimi.

Zadania gminy - dbanie o ład przestrzenny, gospodarkę nieruchomościami, ochronę środowiska i przyrody oraz gospodarkę wodną. Zarządzanie: gminnymi drogami, ulicami, mostami oraz organizacją ruchu drogowego, wodociągami i zaopatrzeniem w wodę, kanalizacją. Kolejnymi zadaniami gminy są: usuwanie i oczyszczanie ścieków komunalnych, utrzymanie czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz, lokalny transport zbiorowy, ochrona zdrowia, pomoc społecznej, w tym ośrodki i zakłady opiekuńcze, gminne budownictwo mieszkaniowe, edukacja publiczna, kultura, w tym biblioteki gminne i inne instytucje kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, kultura fizyczna i turystyka, w tym tereny rekreacyjne i urządzenia sportowe, targowiska i hale targowe, zieleń gminna i zadrzewienia, cmentarze gminne, porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażanie i utrzymanie gminnego magazynu przeciwpowodziowego, utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, polityka prorodzinna, w tym zapewnianie kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej, wspieranie i upowszechnianie idei samorządowej, promocja gminy, współpraca z organizacjami pozarządowymi, współpraca ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.

Urząd gminy - instytucja, przy pomocy której wójt wykonuje swoje zadania. Kierownikiem urzędu jest wójt.

Akty prawa miejscowego gminy - gminie przysługuje prawo stanowienia aktów prawa miejscowego obowiązującego na jej terenie w postaci uchwał, zarządzeń.

Jednostki pomocnicze gminy - sołectwa, dzielnice, osiedla i inne. Jednostką pomocniczą może być również położone na terenie gminy miasto. Jednostkę pomocniczą tworzy rada gminy w drodze uchwały, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami lub z ich inicjatywy.

Nadzór nad działalnością gminy - prezes Rady Ministrów i wojewoda (właściwy terytorialnie), a w zakresie spraw finansowych - regionalna izba obrachunkowa. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) zobowiązany jest do przedłożenia wojewodzie uchwał rady gminy. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) przedkłada regionalnej izbie obrachunkowej uchwałę budżetową, uchwałę w sprawie absolutorium oraz inne uchwały rady gminy i zarządzenia wójta objęte zakresem nadzoru regionalnej izby obrachunkowej.

Gminne Centrum Informacji - placówka ukierunkowana na aktywizację ludzi młodych i społeczności lokalnych oraz ożywienie lokalnego rynku pracy poprzez zapewnienie łatwego dostępu do nowoczesnych technologii przekazu informacji. Ideą Gminnych Centrów Informacji jest współpraca władz lokalnych z podmiotami zainteresowanymi w tworzeniu warunków umożliwiających dostęp do szerokiej informacji, ułatwiającej obywatelom poruszanie się na rynku pracy lokalnym, regionalnym i ogólnokrajowym. GCI jest częścią Urzędu Miasta i Gminy w Jelczu - Laskowicach.

POWIAT

Powiat - jednostka samorządu terytorialnego. Powiaty można podzielić na powiaty ziemskie i powiaty grodzkie. Powiat grodzki to  gmina miejska, której zostały udzielone, na jej terytorium, kompetencje spełniane przez administrację powiatową. W skrócie można powiedzieć, że powiat grodzki na swoim terenie spełnia funkcje administracyjne takie jak powiat ziemski.  Powiaty grodzkie  zaliczamy do administracji gminnej, W Polsce powiatami grodzkimi są stolice województw sprzed reformy administracyjnej w 1998 roku.
Powiat ziemski - obejmuje swoim zasięgiem znacznie większe terytorium niż gmina, zawsze jest to teren kilku lub nawet kilkunastu gmin. Samorząd powiatowy na swoim terenie spełnia funkcje administracyjne, które nie są zarezerwowane dla innych podmiotów. Na czele powiatu stoi starosta wybierany przez radę powiatu. Starosta jest organem wykonawczym. Rada powiatu jest organem stanowiącym i kontrolnym, składa się z radnych wybieranych w wyborach bezpośrednich na czteroletnią kadencję. Pracami rady kieruje przewodniczący rady powiatu.

Trzeba tu zaznaczyć, że samorząd powiatowy nie stanowi organu nadrzędnego ani kontrolnego nad dzielnością samorządu gminnego, nie może też wkraczać w sferę samodzielności samorządu gminnego. Samorząd gminny i powiatowy to dwie niezależne od siebie jednostki.

Organy powiatu - rada powiatu i zarząd powiatu.

Rada powiatu - organ stanowiący i kontrolny powiatu. Kadencja rady trwa 4 lata, licząc od dnia wyborów. Radni wybierani są w wyborach bezpośrednich. Rada powiatu obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego rady powiatu w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał. Rada powiatu kontroluje działalność zarządu oraz powiatowych jednostek organizacyjnych. W tym celu powołuje komisję rewizyjną.

Zarząd powiatu - organ wykonawczy powiatu. W skład zarządu powiatu wchodzą starosta jako jego przewodniczący, wicestarosta i pozostali członkowie. Członkiem zarządu powiatu nie może być osoba, która nie jest obywatelem polskim. Członkostwa w zarządzie powiatu nie można łączyć z członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego oraz z zatrudnieniem w administracji rządowej, a także z mandatem posła i senatora. Zarząd jest wybierany przez radę powiatu w liczbie od 3 do 5 osób, w tym starostę i wicestarostę.

Starosta - organizuje pracę zarządu powiatu i starostwa powiatowego, kieruje bieżącymi sprawami powiatu oraz reprezentuje powiat na zewnątrz. Starosta opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy. W przypadku wprowadzenia stanu klęski żywiołowej starosta działa na zasadach określonych w odrębnych przepisach. W sprawach niecierpiących zwłoki, związanych z zagrożeniem interesu publicznego, zagrażających bezpośrednio zdrowiu i życiu oraz w sprawach mogących spowodować znaczne straty materialne starosta podejmuje niezbędne czynności należące do właściwości zarządu powiatu.

Zadania powiatu - to zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie: edukacji publicznej, promocji i ochrony zdrowia, pomocy społecznej, polityki prorodzinnej, wspierania osób niepełnosprawnych, transportu zbiorowego i dróg publicznych, kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, kultury fizycznej i turystyki, geodezji, kartografii i katastru, gospodarki nieruchomościami, administracji architektoniczno-budowlanej, gospodarki wodnej, ochrony środowiska i przyrody, rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, ochrony przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania powiatowego magazynu przeciwpowodziowego, przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska, przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy, ochrony praw konsumenta, utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, obronności, promocji powiatu, współpracy z organizacjami pozarządowymi.

Starostwo powiatowe - urząd administracji samorządowej, jego organizację i zasady funkcjonowania określa regulamin organizacyjny uchwalony przez radę powiatu na wniosek zarządu powiatu. Starosta jest kierownikiem starostwa powiatowego oraz zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa i kierowników jednostek organizacyjnych powiatu oraz zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży.

Powiatowa administracja zespolona - starostwo powiatowe, powiatowy urząd pracy, będący jednostką organizacyjną powiatu, jednostki organizacyjne stanowiące aparat pomocniczy kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży.

Akty prawa miejscowego powiatu - uchwały rady powiatu oraz przepisy porządkowe wydawane przez zarząd.

Nadzór nad działalnością powiatu - sprawuje prezes Rady Ministrów oraz wojewoda, a w zakresie spraw finansowych - regionalna izba obrachunkowa. Organy nadzoru mają prawo żądania informacji i danych dotyczących organizacji i funkcjonowania powiatu, niezbędnych do wykonywania przysługujących im uprawnień nadzorczych.

WOJEWÓDZTWO

Województwo - tworzą z mocy prawa jego mieszkańcy stanowiąc regionalną wspólnotę samorządową. 

Zakres działania  samorząd województwa - działalność samorządu województwa nie narusza samodzielności powiatu i gminy. Organy samorządu województwa nie stanowią wobec powiatu i gminy organów nadzoru lub kontroli oraz nie są organami wyższego stopnia w postępowaniu administracyjnym.

Zadania samorządu województwa - określa strategia rozwoju województwa, uwzględniającą w szczególności następujące cele: pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, a także pielęgnowanie i rozwijanie tożsamości lokalnej, pobudzanie aktywności gospodarczej, podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa, zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń, kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego. Strategia rozwoju województwa opracowana przez samorząd województwa po przyjęciu jej w drodze uchwały przez sejmik województwa jest przedkładana do wiadomości ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego. Samorząd województwa prowadzi politykę rozwoju województwa, na którą składa się: tworzenie warunków rozwoju gospodarczego, w tym kreowanie rynku pracy, utrzymanie i rozbudowa infrastruktury społecznej i technicznej o znaczeniu wojewódzkim, pozyskiwanie i łączenie środków finansowych: publicznych i prywatnych, w celu realizacji zadań z zakresu użyteczności publicznej, wspieranie i prowadzenie działań na rzecz podnoszenia poziomu wykształcenia obywateli, racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska naturalnego, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, wspieranie rozwoju nauki i współpracy między sferą nauki i gospodarki, popieranie postępu technologicznego oraz innowacji, wspieranie rozwoju kultury oraz sprawowanie opieki nad dziedzictwem kulturowym i jego racjonalne wykorzystywanie, promocja walorów i możliwości rozwojowych województwa. Strategia rozwoju województwa jest realizowana poprzez programy wojewódzkie.

Organy samorządu województwa - sejmik województwa i zarząd województwa.

Sejmik województwa - organ stanowiący i kontrolny województwa. Kadencja sejmiku województwa trwa 4 lata, licząc od dnia wyborów.

Zarząd województwa - organ wykonawczy województwa. W skład zarządu województwa, liczącego 5 osób, wchodzi marszałek województwa jako jego przewodniczący, wicemarszałek lub 2 wicemarszałków i pozostali członkowie. Członkiem zarządu województwa nie może być osoba, która nie jest obywatelem polskim.

Marszałek województwa - organizuje pracę zarządu województwa i urzędu marszałkowskiego, kieruje bieżącymi sprawami województwa oraz reprezentuje województwo na zewnątrz. W sprawach niecierpiących zwłoki, związanych z bezpośrednim zagrożeniem interesu publicznego, zagrażających bezpośrednio zdrowiu i życiu oraz w sprawach mogących spowodować znaczne straty materialne marszałek województwa podejmuje niezbędne czynności należące do właściwości zarządu województwa. Czynności podjęte w tym trybie wymagają przedstawienia do zatwierdzenia na najbliższym posiedzeniu zarządu województwa. Marszałek województwa jest kierownikiem urzędu marszałkowskiego, zwierzchnikiem służbowym pracowników tego urzędu i kierowników wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych.

Urząd marszałkowski - urząd administracji samorządowej, instytucja służąca do wykonywania zadań przez zarząd województwa.

Nadzór nad działalnością samorządu województwa - prezes Rady Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw finansowych - regionalna izba obrachunkowa.

B. POJĘCIA DODATKOWE

Budżet  - stanowi podstawę prowadzonej gospodarki finansowej gminy, powiatu, województwa. Jest uchwalany na rok kalendarzowy. Dochodami gminy są: podatki, opłaty i inne wpływy określone w odrębnych ustawach jako dochody gminy, dochody z majątku gminy, subwencja ogólna z budżetu państwa. Dochodami gminy mogą być także: dotacje celowe na realizację zadań zleconych oraz na dofinansowanie zadań własnych, wpływy z samoopodatkowania mieszkańców, spadki, zapisy i darowizny.

Referendum - członkowie wspólnoty samorządowej (mieszkańcy gminy, powiatu, województwa) mogą decydować, w drodze referendum o sprawach ich dotyczących, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich wójta, burmistrza, prezydenta miasta (organu samorządu terytorialnego) oraz organów stanowiących samorządu (rady gminy, powiatu, sejmik województwa).

Mienie komunalne - własność i inne prawa majątkowe należące do poszczególnych gmin i ich związków oraz mienie innych gminnych osób prawnych, w tym przedsiębiorstw.

Absolutorium - to uchwała organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego w sprawie wykonania ubiegłorocznego budżetu. Wniosek o udzielenie lub nieudzielanie absolutorium przedstawia radnym komisja rewizyjna. Aby absolutorium było wiążące musi zostać podjęte w drodze głosowania przez co najmniej bezwzględną większość ustawowego składu rady. Uchwała absolutoryjna powinna dotyczyć wyłącznie wykonania budżetu.

Osoba prawna - jednostka organizacyjna, której przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. Typowymi

osobami prawnymi są:

− spółki kapitałowe (akcyjne, z o.o.),

− spółdzielnie,

− przedsiębiorstwa państwowe,

− agencje rządowe (państwowe osoby prawne),

− partie polityczne,

− związki zawodowe,

− związki pracodawców,

− stowarzyszenia,

− inne.

Szczególnymi osobami prawnymi są: Skarb Państwa, gminy, powiaty, województwa samorządowe, kościoły i związki wyznaniowe.

Osoba fizyczna - to prawne określenie człowieka w prawie cywilnym, od chwili urodzenia do chwili śmierci, w odróżnieniu od osób prawnych. Bycie osobą fizyczną pociąga za sobą zawsze posiadanie zdolności prawnej, czyli możliwość bycia podmiotem stosunków prawnych (praw i zobowiązań).

Przedsiębiorstwo państwowe - przedsiębiorstwo utworzone przez organ założycielski, którym jest odpowiednio minister lub wojewoda. Jest wpisane do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym. Wpis przedsiębiorstwa do tego rejestru następuje po zatwierdzeniu przez sąd statutu przedsiębiorstwa i jest równoznaczny z nadaniem mu osobowości prawnej. Podstawą prawną działania przedsiębiorstwa państwowego jest ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych lub odrębna ustawa nadająca mu osobowość prawną.

Skarb Państwa - podmiot stosunków cywilno-prawnych, osoba prawna obecnie niezinstytucjonalizowana.

Fundacja - osoba prawna ustanowiona przez fundatora (osoby fizyczne - niezależnie od obywatelstwa lub prawne - niezależnie od siedziby) dla realizacji, zgodnych z podstawowym interesem RP, celów społecznych lub gospodarczo użytecznych, w szczególności takich jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, ochrona środowiska i zabytków. Siedziba fundacji powinna znajdować się na terytorium RP.

Organizacje pozarządowe - określenie to, przeniesione z języka angielskiego, nawiązuje do podziału dzielącego aktywność społeczno-gospodarczą nowoczesnych państw demokratycznych na trzy sektory. Według tej typologii pierwszy sektor to administracja publiczna, określana też niekiedy jako sektor państwowy.Drugi sektor to sfera biznesu, czyli wszelkie instytucje i organizacje, których działalność jest nastawiona na zysk, nazywany też sektorem prywatnym.Trzeci sektor to ogół prywatnych organizacji, i działających społecznie i nie dla zysku, czyli organizacje pozarządowe (organizacje non-profit). Określenie organizacje pozarządowe akcentuje niezależność tych organizacji od administracji (rządu).Z kolei non-profit odróżnia je od organizacji drugiego sektora i podkreśla, że ich działalność nie jest nastawiona na zysk. Organizacje te określa się też czasem jako wolontarystyczne, gdyż ich działalność jest w znacznym stopniu oparta na działaniu ochotników, czyli wolontariacie. Inna nazwa stosowana wobec tych organizacji to organizacje społeczne lub organizacje użyteczności publicznej. Te sformułowania podkreślają, że aktywność tych organizacji jest najwyraźniejsza w dziedzinie ochrony zdrowia, szeroko rozumianej pomocy społecznej, akcji charytatywnych i edukacji, czyli krótko mówiąc działaniu dla dobra publicznego. Coraz popularniejsza staje się jeszcze inna, międzynarodowa nazwa określająca organizację pozarządową: NGO, będąca skrótem angielskiego non-govermental organization (w odniesieniu do ogółu organizacji NGOs).

Stowarzyszenie - dobrowolne i trwałe zrzeszenie osób, o celach niezarobkowych, samodzielnie określające swoje programy i strukturę, wyjątkowo może prowadzić działalność gospodarczą, przeznaczając dochód na cele statutowe z wyłączeniem członków stowarzyszenia. W Polsce mogą być stowarzyszenia zwykłe i zarejestrowane:

1. stowarzyszenie zwykłe może być utworzone przez co najmniej 3 osoby; by mogło rozpocząć działalność, wystarczy poinformowanie adm. organu nadzoru; nie ma osobowości prawnej i nie może prowadzić działalności gosp., korzystać z datków publicznych i tworzyć związków.

2. stowarzyszenie zarejestrowane może być utworzone przez co najmniej 15 osób, które muszą uchwalić statut określający cele, teren działania i władze; po zarejestrowaniu przez sąd wojew. uzyskuje osobowość prawną; stowarzyszenia (w liczbie co najmniej 3) mogą zakładać związki stowarzyszeń.

Spółdzielnia - osoba prawna będąca dobrowolnym zrzeszeniem osób fizycznych, które w interesie swoich

członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą na podstawie ustawy „Prawo spółdzielcze” oraz zarejestrowanego

statutu.

Wspólnota mieszkaniowa - ogół właścicieli lokali wyodrębnionych w drodze umowy albo orzeczenia sądowego w danej nieruchomości, sprawujący zarząd nieruchomością wspólną; ułomna osoba prawna mogąca nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, posiadająca zdolność procesową. W systemie REGON wspólnota mieszkaniowa jest kwalifikowana jako jednostka organizacyjna mniemająca osobowości prawnej.

Osobowość prawna - zdolność osoby do czynności prawnych, czyli wstępowania w stosunki cywilno-prawne z innymi podmiotami. Zdolność ta jest ograniczona przez ustawę lub statut wyznaczające zakres działania osoby prawnej. Do typowych cech osoby prawnej zalicza się:

− strukturę organizacyjną wyposażoną w organy działające za osobę prawną,

− posiadanie odrębnego majątku,

− zdolność bycia podmiotem praw i obowiązków (w tym prawa do podejmowania działań we własnym imieniu i na własny rachunek),

− zdolność procesową,

− odpowiedzialność własnym majątkiem za zobowiązania.

C. ZARZĄDZANIE SRTATEGICZNE I FINANSOWE

Strategia rozwoju gminy - długookresowy plan rozwoju gminy, zawierający misję bądź wizję gminy, cele strategiczne, cele szczegółowe lub zadania.

Wizja gminy - obraz przyszłego stanu gminy, będący wyobrażeniem pożądanej przyszłości. Wizja powinna zawierać syntetyczny opis dążeń i aspiracji społeczności lokalnej, opracowany przy współudziale mieszkańców oraz ich reprezentantów.

Misja gminy - opisuje mandat danej jednostki administracji publicznej do realizacji jej wizji rozwoju oraz nadrzędne wartości (zasady), jakimi ta jednostka będzie się kierować podejmując działania na rzecz realizacji wizji. Misja to syntetyczny opis sposobu postępowania w celu realizacji wizji gminy.

Wieloletni plan finansowy (WPF) - dokument określający prognozę dochodów gminy, niezbędną wielkość wydatków operacyjnych oraz obsługę i spłatę zaciągniętych zobowiązań, przewidywaną wielkość długu do zaciągnięcia oraz wielkość środków na inwestycje w każdym roku objętym planem. Wieloletnie plany finansowe przygotowywane są w perspektywie co najmniej dwuletniej, przy czym im odleglejszej perspektywy plan dotyczy, tym jego wartość planistyczna jest większa.

Wieloletni plan inwestycyjny (WPI) - dokument określający zadania inwestycyjne, które zostały zaplanowane przez jednostkę samorządu terytorialnego do realizacji w wyznaczonym przedziale czasu. WPI zakłada wykorzystanie określonych nakładów rzeczowych i finansowych, zapewniających osiągnięcie założonych zamierzeń inwestycyjnych. Wieloletnie plany inwestycyjne przygotowywane są w perspektywie co najmniej dwuletniej, przy czym, podobnie jak ma to miejsce w odniesieniu do wieloletnich planów finansowych, im odleglejszej perspektywy plan dotyczy, tym jego wartość planistyczna jest większa.

Plan Rozwoju Lokalnego - zbiór celów strategicznych, celów szczegółowych i zadań realizacyjnych przeznaczonych do wprowadzenia w życie w celu poprawy sytuacji społeczno-gospodarczej Wspólnoty Lokalnej. To plan umożliwiający pozyskanie środków finansowych, które zostaną przeznaczone na realizację wyznaczonych w nim zadań. Środków pochodzących ze źródeł lokalnych, regionalnych, krajowych i zagranicznych (w tym przede wszystkim środków Unii Europejskiej).

Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR) - ma za zadanie tworzenie warunków wzrostu konkurencyjności regionów oraz przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów w taki sposób, aby sprzyjać długofalowemu rozwojowi gospodarczemu kraju, jego spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej oraz integracji z Unią Europejską. ZPORR określa cele i kierunki oraz wysokość wykorzystywania środków na realizację polityki regionalnej państwa, które będą uruchamiane w latach 2004-2006 z udziałem dwóch funduszy strukturalnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego.   Na wdrażanie ZPORR przeznaczonych jest blisko 40% wszystkich środków Funduszy Strukturalnych przeznaczonych dla Polski w latach 2004-2006. Koordynacją prac w zakresie programu ZPORR zajmuje się Ministerstwo Gospodarki i Pracy, pełniąc rolę Instytucji Zarządzającej. Wdrażanie ZPORR będzie realizowane na poziomie regionalnym, przez Urzędy Wojewódzkie, Wojewódzkie Urzędy Pracy (w zakresie EFS) oraz Regionalne Instytucje Finansujące (pomoc dla przedsiębiorców w ramach EFRR). Jednostki, które będą ubiegały się o współfinansowanie realizacji projektów, będą składały wnioski w zależności od rodzaju projektów do Urzędu Marszałkowskiego lub Wojewódzkiego Urzędu Pracy. Wsparcie w ramach ZPORR będzie dostępne również w obszarze edukacji: zarówno na projekty "miękkie" (staże, stypendia) współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, jak również na projekty "twarde" (inwestycyjne) współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. 

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego-prawo miejscowe określające warunki i możliwości zabudowy oraz układ komunikacyjny, dotyczące danego terenu

D. USŁUGI PUBLICZNE

Usługa publiczna - element klasyfikacji usług publicznych. Usługą publiczną jest pojedyncza usługa związana z dostarczeniem określonego dobra, np. wydawanie dowodów osobistych, utrzymanie nawierzchni dróg (bieżące remonty), odśnieżanie dróg, dostarczanie wody wodociągami, dostarczanie wody beczkowozami, itp. W Programie Rozwoju Instytucjonalnego stosuje się następującą klasyfikację usług publicznych świadczonych przez gminę.

Usługi administracyjne - wydawanie dokumentów na życzenie klienta, nie będących decyzjami administracyjnymi, zezwoleniami, koncesjami Wprowadzanie do rejestru (bazy danych) danych uzyskiwanych

bezpośrednio od klienta Wydawanie zezwoleń oraz decyzji w rozumieniu i trybie kodeksu postępowania administracyjnego Wydawanie zezwoleń i koncesji związanych z działalnością gospodarczą reglamentowaną przez państwo

Katalog usług publicznych gminy - spis usług publicznych, które gminy zobowiązane są dostarczać mieszkańcom. Katalog powinien zawierać nazwę usługi wraz ze wskazaniem do jakiej grupy i kategorii dana usługa należy, podstawę prawną jej realizacji, krótki opis (na czym usługa polega), co jest jej istotną cechą (co powinien uzyskać klient).

Wieloletni plan świadczenia usług publicznych - plan realizacji zadań związanych ze świadczeniem usług, opierający się na długoterminowej (kilkuletniej) analizie i prognozie potrzeb oraz możliwości ich realizacji, nastawiony przede wszystkim na ciągłe podnoszenie jakości i racjonalizację realizacji usług. Plany przygotowywane są w perspektywie co najmniej dwuletniej, przy czy im odleglejszej perspektywy plan dotyczy, tym jego wartość planistyczna jest większa.

Mechanizmy doskonalenia świadczenia usług obejmują:

- rozpoznawanie możliwości doskonalenia (poprawy jakości) świadczenia usług dostarczanych przez jednostki gminne i jednostki zależne,

- analizowanie rynku usług pod kątem możliwości zlecenia świadczenia usług publicznych

jednostkom zewnętrznym,

- analizowanie możliwości komercjalizacji i prywatyzacji jednostek organizacyjnych i jednostek zależnych,

- kształtowanie przez gminę rynku usług.

E. ROZWÓJ SPOŁECZNY ORAZ ROZWÓJ GOSPODARCZY

Inicjatywa społeczna (inicjatywa obywatelska) - nieformalne zorganizowanie się grupy mieszkańców w celu rozwiązania problemu ważnego dla tej grupy. Inicjatywa społeczna różni się od organizacji pozarządowej tym, że powstaje na czas rozwiązania określonego problemu oraz nie posiada osobowości prawnej, którą posiadają organizacje pozarządowe.

Rozwój gospodarczy - stan wzrostu dochodów firm i ludności przy wzroście lub stabilności poziomu zatrudnienia.

Stymulowanie rozwoju gospodarczego - w Programie Rozwoju Instytucjonalnego jest definiowane jako pobudzanie przez podmioty administracji publicznej aktywności gospodarczej i wzrostu zatrudnienia w sektorach: produkcyjnym, rolniczym i usługowym.

Działania promocyjno-organizacyjne - obejmują m.in.: zapewnianie przedsiębiorcom informacji o warunkach realizacji przedsięwzięć, pomoc w załatwianiu formalności związanych z danymi przedsięwzięciami, promocję przedsiębiorstw, pomoc w uzyskiwaniu środków pomocowych dla podmiotów gospodarczych, internetowe bazy informacyjne, organizację misji gospodarczych, przygotowanie terenów pod działalność gospodarczą.

F. ETYKA I ZAPOBIEGANIE ZJAWISKOM KORUPCJI

Standardy zachowań etycznych - sposób postępowania i zachowania, zgodny z ogólnymi regułami przyjętymi przez dane środowisko zawodowe, wynikający z powszechnie akceptowanych zasad i wartości etycznych (np. unikanie konfliktu interesów, niewykorzystywanie stanowiska służbowego do czerpania korzyści prywatnych, itp.).

Kodeks etyki - katalog standardów zachowań etycznych, określających sposób postępowania i zachowania pracowników samorządowych oraz wybieralnych przedstawicieli władz lokalnych. Kodeks etyki jest jednym z podstawowych instrumentów, służących harmonizacji postępowania i postaw funkcjonariuszy publicznych z powszechnie uznawanymi zasadami i wartościami etycznymi.

Szczegółowe procedury postępowania - procedury szczegółowo regulujące sposób realizacji przez pracowników samorządowych i wybieralnych przedstawicieli władz lokalnych powierzonych im zadań publicznych, szczególnie w obszarach podatnych na występowanie zjawisk nieetycznych (np. procedury przetargowe, zezwolenia, koncesje, itp.).

Kodeks postępowania - zbiór procedur postępowania, bazujący na zasadach i wartościach etycznych zawartych w kodeksie etyki, określających sposób realizacji przez pracowników samorządowych i wybieralnych przedstawicieli władz lokalnych powierzonych im zadań publicznych.

Dokument ten stanowi kodyfikację procedur postępowania, wynikających zarówno wprost z przepisów prawa, jak i wewnętrznych regulacji przyjętych w urzędzie. Procedury postępowania mogą być określane również w innych dokumentach, np. w przewodnikach.

G. FUNDUSZE UNII EUROPEJSKIEJ

Fundusze Strukturalne - fundusze strukturalne to środki finansowe, które Unia Europejska przeznacza na realizację konkretnych projektów w krajach członkowskich. Wyróżniane są cztery rodzaje funduszy strukturalnych, z których każdy finansuje ściśle określone typy projektów:

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego - finansuje projekty infrastrukturalne, doradcze i inwestycyjne przedsiębiorstw, projekty dla instytucji wspierających firmy (np. funduszy poręczeniowych) itd.

Europejski Fundusz Społeczny - dzięki niemu realizowane są między innymi projekty szkoleniowe dla przedsiębiorstw. Wiele projektów finansowanych z tego funduszu dotyczy także osób bezrobotnych

Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej, Sekcja Orientacji - umożliwia realizację między innymi projektów inwestycyjnych w zakładach przemysłu rolno - spożywczego oraz gospodarstwach rolnych

Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa - wspiera projekty w sektorze rybołówstwa, w tym w przedsiębiorstwach zajmujących się przetwórstwem rybnym. Polska otrzyma pieniądze pochodzące z każdego z wyżej wymienionych funduszy strukturalnych. Oznacza to, że od roku 2004 w naszym kraju będą mogły być realizowane różnego rodzaju projekty zgodne z zakresem działania poszczególnych funduszy strukturalnych.

SPIS TRESCI

A. STRUKTURA ADMINISTRACYJNA

• Wspólnota samorządowa

• Jednostki samorządu terytorialnego

1. GMINA

1. Gmina

2. Radny

3. Organy gminy

4. Rada gminy

5. Wójt (burmistrz,  prezydent miasta)

6. Zadania gminy

7. Urząd gminy

8. Akty prawa miejscowego gminy

9. Jednostki pomocnicze gminy

10. Nadzór nad działalnością gminy

11. Gminne Centrum Informacji

2. POWIAT

1. Powiat

2. Organy powiatu

3. Rada powiatu

4. Zarząd powiatu

5. Starosta

6. Zadania powiatu

7. Starostwo powiatowe

8. Powiatowa administracja zespolona

9. Akty prawa miejscowego powiatu

10. Nadzór nad działalnością powiatu

3. WOJEWÓDZTWO

1. Województwo

2. Zakres działania  samorząd województwa

3. Zadania samorządu województwa

4. Organy samorządu województwa

5. Sejmik województwa

6. Zarząd województwa

7. Marszałek województwa

8. Urząd marszałkowski

9. Nadzór nad działalnością samorządu województwa

B. POJĘCIA DODATKOWE

1. Budżet 

2. Referendum

3. Mienie komunalne

4. Absolutorium

5. Osoba prawna

6. Osoba fizyczna

7. Przedsiębiorstwo państwowe

8. Skarb Państwa

9. Fundacja

10. Organizacje pozarządowe

11. Stowarzyszenia

12. Spółdzielnia

13. Wspólnota mieszkaniowa

14. Osobowość prawna

C. ZARZĄDZANIE SRTATEGICZNE I FINANSOWE

1. Strategia rozwoju gminy

2. Wizja gminy

3. Misja gminy

4. Wieloletni plan finansowy

5. Wieloletni plan inwestycyjny

6. Plan rozwoju lokalnego

7. Zintegrowany program operacyjny rozwoju regionalnego

8. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego

D. USŁUGI PUBLICZNE

1. Usługa publiczna

2. Usługi administracyjne

3. Katalog usług publicznych gminy

4. Wieloletni plan świadczenia usług publicznych

E. ROZWÓJ SPOŁECZNY ORAZ ROZWÓJ GOSPODARCZY

1. Inicjatywa społeczna (inicjatywa obywatelska)

2. Rozwój gospodarczy

3. Stymulowanie rozwoju gospodarczego

4. Działania promocyjno-organizacyjne

F. ETYKA I ZAPOBIEGANIE ZJAWISKOM KORUPCJI

1. Standardy zachowań etycznych

2. Kodeks etyki

3. Szczegółowe procedury postępowania

4. Kodeks postępowania

G. FUNDUSZE UNII EUROPEJSKIEJ

Fundusze Strukturalne:

1. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

2. Europejski Fundusz Społeczny

3. Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa

4. Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej, Sekcja Orientacji

---