Biologiczne Mechanizmy Zachowania II

„Podstawowe pojęcia klasycznej etologii:”

Elementy zachowania:

• Składniki - wrodzone/nabyte o różnym stopniu złożoności, nie pełnią samodzielnej funkcji biologicznej,

• Elementarne rodzaje zachowania - wrodzone, obejmują zazwyczaj cały organizm, pełnią samodzielną rolę biologiczną.

• Toniczne reakcje przystosowawcze - Odruchy posturalne,

• Wywoływane głównie przez bodźce proprioceptywne,

• Mają często charakter odruchów tonicznych,

• Np. odruch homostroficzny u wija, ułożenie kończyn u ptaków podczas lotu itp.

• Odruchy posturalne

• Reakcja poziomego utrzymywania głowy.

Znieruchomienie:

• Pełni funkcję ochronną,

• Występuje u kręgowców i bezkręgowców,

• Szczególną formą jest tanatoza (udawanie martwego) występująca głównie u bezkręgowców.

Reakcje orientacyjne i startowe:

• Po zadziałaniu nowego bodźca występuje przerwanie dotychczasowej działalności,

• Pojawia się odruch celowniczy - zwrócenie głowy (telereceptorów) w stronę nowego bodźca,

• Gdy bodziec jest bardzo silny może pojawić się reakcja startowa (odruch wzdrygnięcia).

Odruchy ochronne:

• Odruchy cofania (retrakcyjne) i odruchy czyszczące (repulsyjne) polegają na szybkich skurczach mięśni nie powodujących jednak ruchu osobnika,

• Retrakcyjne wywołane przez ból i wstręt,

• Repulsyjne przez słabe bodźce działające na powierzchnie błon śluzowych lub skóry (kichanie, wypluwanie, kaszel, wymioty, drapanie się, otrząsanie, wicie się/trzepotanie, autotomia).

Elementarne rodzaje zachowania się nie ukierunkowanego:

• Są one wywołane przez bodźce zewnętrzne, ale nie są względem nich ukierunkowane.

Nastie:

• nie powodują ruchu osobnika w przestrzeni (skurcz polegający na zamknięciu się całego ciała),

• głównie u organizmów o promienistej symetrii ciała (pierwotniaki, jamochłony).

Elementarne rodzaje zachowania się nie ukierunkowanego

Kinezy

• reakcje lokomocyjne np. u pierwotniaków i stawonogów, prowadzą do znalezienia optymalnych warunków środowiska - preferendum etologicznego,

• ich intensywność zależy od siły bodźca.

Kinezy:

• Podział ze względu na charakter ruchu - orto- i klinokinezy.

• Podział ze względu na rodzaj bodźca - chemo-, foto-, higrokinezy.

Elementarne rodzaje zachowania się ukierunkowanego

Tropizmy

• najczęściej u organizmów osiadłych, wydłużonych i giętkich - wygięcie osi ciała w stronę do lub od bodźca,

• klasyfikacja opiera się na rodzaju bodźca i kierunku względem bodźca,

• traumatotropizm.

Elementarne rodzaje zachowania się ukierunkowanego:

Taksje:

• mechanizm reakcji prowadzących do przyjęcia i utrzymania właściwej pozycji ciała (kierunku ruchu),

• ruch zorientowany taktycznie nazywamy zachowaniem taktycznym albo elazją, przywrócenie pozycji ciała względem bodźca nazywamy obrotem taktycznym.

Taksje:

• Taksje dzielimy na 3 grupy:

• Bazotaksje,

• Diataksja, tropotaksja, telotaksja:

• Menotaksje (reakcja kompasowa),

• Astrotaksje.

Taksje:

• Podział ze względu na sposób identyfikacji źródła bodźca:

• tropotaksja,

• telotaksja.

Taksje:

• Podział ze względu na rodzaj bodźca:

• Fototropotaksja (karaluchy),

• Termotaksja (węże),

• Wibrotaksja (pająki),

• Fonotaksja (szarańczaki),

• Skototaksja (bezkręgowce),

• Kinetotaksja (żaby),

• Reotaksja (ryby),

• Anemotaksja (organizmy latające),

• Geotropotaksja (człowiek).

Elementarne rodzaje zachowania się ukierunkowanego:

Reakcja optokinetyczna:

• polega na podążaniu głową lub oczami za poruszającym się spójnym ruchem obiektem - u człowieka oczopląs kinetyczny lub kolejowy,

• zasada reaferentacji.

Elementarne rodzaje zachowania się ukierunkowanego:

Zachowanie się korekcyjne:

• Powrót na pierwotny tor ruchu po jego chwilowej zmianie,

• Zachodzi bez udziału bodźców zewnętrznych, jest oparte na propriocepcji.