CZTERY EWANGELIE
Ewengelie to więcej niż tylko biografia Jezusa. Zawierają na przykład niewiele informacji o Jego młodości, a bardzo dużo 0 ostatnim tygodniu Jego życia oraz o tym, co zdarzyło się w dniach po Jego śmierci. Słowo "ewangelia" (użyte w Mk 1,1 ) oznacza "dobrą nowinę" i Ewangelie koncentrują się na przekazaniu Dobrej Nowiny, którą Jezus przyniósł światu - uzdrawiając i ucząc, przede wszystkim o uwolnieniu od grzechu przez Jego śmierć i zmartwychwstanie.
Przez trzydzieści lat po śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa apostołowie głosili ustnie Dobrą Nowinę o Nim. Równolegle zbierano materiały pisane o Jego czynach i słowach. W końcu materiał pisemny oraz tradycję przekazywaną ustnie w różnych ośrodkach chrześcijaństwa zebrano w cztery Ewangelie. Stały się one istotnym wsparciem nauczania apostołów, a znaczenie ich stale rosło wraz z upływem czasu i zmniejszaniem się ilości naocznych świadków działalności Jezusa.
Każda opowieść o życiu osoby musi być sprawdzona. Kryterium wyboru szczegółów z życia Jezusa przez Ewangelistów jest oczywiste. Pierwsze trzy Ewangelie zawierają dużo materiału wspólnego, a Ewangelia wg św. Jana różni się od nich podejściem. Dzięki temu, że są cztery Ewangelie, otrzymaliśmy znacznie pełniejszy obraz życia Jezusa. Każdy z czterech portretów ma coś szczególnego i ważnego, co wnosi do całości.
EWANGELIA WEDŁUG ŚW. MARKA
Niemal z pewnością spisana najwcześniej ze wszystkich Ewangelii. Jest to Ewangelia krótka, w której akcja posuwa się szybko. Mogła ona zostać napisana, by pomóc chrześcijanom w przekonywaniu innych do prawdy o Jezusie.
Treść
Część 1: Wydarzenia z czasów nauczania Jezusa 1-8,26
Przygotowanie 1,1-13
Jezus zaczyna nauczać i uzdrawiać w Galilei 1,14-3,6
Dalsze nauczanie w Galilei 3,7-6,13
Jezus wychodzi z Galilei 6,14-8,26
Część 2: Jerozolima i ostatnie dni 8,27-16,8
Przygotowanie do męki i śmierci 8,27-10,52
Jezus naucza w Jerozolimie 11-13
Namaszczenie Jezusa, Ostatnia Wieczerza 14,1-31
Pojmanie Jezusa i sąd 14,32-15,15
Jezus zostaje ukrzyżowany 15,16-41
Pogrzeb i zmartwychwstanie Jezusa 15,42-16,8
Zakończenie 16,9-19 (tekstu tego brak w niektórych rękopisach, został najprawdopodobniej dodany, żeby zakończenie Ewangelii nie było tak gwałtowne).
Autor i czas spisania
Wczesna tradycja wiąże tę Ewangelię z Janem Markiem, uczniem wymienionym w Dziejach. Działał on od wczesnych dni Kościoła w Jerozolimie. Tradycja, a także treść zawartej w Ewangelii historii sugeruje, że głównym źródłem informacji Marka był Piotr i że Ewangelia ta została spisana w Rzymie. Z tej Ewangelii, spisanej prawdopodobnie pomiędzy rokiem 60 a 70 po Chr., korzystali Mateusz i Łukasz.
Główne wydarzenia
Jan Chrzciciel przygotowuje drogę 1
Chrzest i kuszenie Jezusa 1
Powołanie Dwunastu 3
Nakarmienie pięciu tysięcy 6
Przemienienie 9
Triumfalny wjazd Jezusa 11
Ostatnia Wieczerza 14
Pojmanie Jezusa, sąd i śmierć 14-15
Zmartwychwstanie 16
Sławne fragmenty
Dobra Nowina 1,14-15 "Staniecie się rybakami ludzi" 1,16-20
Przebaczenie grzechów, uzdrowienie paralityka 2,1-12
Powołanie Dwunastu 3,13-19
"Kto jest największy?" 9,33-37
"Pozwólcie dzieciom przychodzić do Mnie ..." 10,13-16
Bogaty młodzieniec 10,17-31
"Okup za wielu" 10,42-45
Wypędzenie przekupniów 11,15-17
Największe przykazanie 12,28-34
Główne tematy
Gdy Ewangelia według św. Mateusza skupia się na Jezusie jako nauczycielu, Marek pokazuje Go jako człowieka czynu. Ewangelia ta składa się głównie z krótkich epizodów, z których większość opowiada, co Jezus zrobił. Zwrot "zaraz też" występuje tu wiele razy. Pokazane jest, jak apostołowie z trudem rozumieją, kim jest Jezus (może to być świadectwem wpływu Piotra na Marka). Jezusowi zależy na utrzymaniu swej roli Mesjasza w tajemnicy przed ludźmi, którzy nie zrozumieliby tego, co ma na myśli. Często nazywa się "Synem Człowieczym" (wizja Daniela). Ewangelia szybko przechodzi od Piotrowego wyznania wiary (rozdz. 8) do śmierci i zmartwychwstania Jezusa. Kluczowym fragmentem są słowa, "Syn Człowieczy nie przyszedł, aby Mu służono, lecz żeby służyć i dać życie swoje na okup za wielu" (10,45).
EWANGELIA WEDŁUG ŚW. JANA
Ewangelia według św. Jana różni się znacznie od pozostałych trzech Ewangelii, ukazując Jezusa z innej perspektywy. Deklarowaną intencją autora jest zwrócenie uwagi czytelnika na wiarę, "abyście wierzyli, że Jezus jest Mesjaszem, Synem Bożym" (20,31).
Treść
Prolog: Jezus Słowo Boże 1,1-18
Część 1: Siedem znaków 1,19-12,50
Jan Chrzciciel i pierwsi uczniowie Jezusa 1,19-51
Pierwszy znak: przemienienie wody w wino 2,1-12
Jezus w Świątyni; z Nikodemem; Jezus i Jan 2,13-3,36
Samarytanka 4,1-41
Drugi znak: uzdrowienie syna dworzanina 4,42-54
Trzeci znak: uzdrowienie chorego nad sadzawką Betesda 5,1-9
Dysputy z przywódcami religijnymi 5,10-47
Czwarty znak: nakarmienie pięciu tysięcy 6,1-15
Piąty znak: chodzenie po wodzie 6,16-21
Jezus chlebem życia 6,22-71
W Jerozolimie na Święcie Namiotów 7-8
Szósty znak: uleczenie niewidomego od urodzenia 9
Dobry Pasterz 10,1-21
Dysputy z przywódcami religijnymi i siódmy znak: wskrzeszenie Łazarza 10,22-11,57
Jezus namaszczony; wjazd do Jerozolimy 12
Część 2: Ostatnia Wieczerza i wydarzenia w Ogrójcu 13-17
Umycie nóg 13,1-20
Jezus poucza apostołów 13,21-16,33
Jezus modli się do swego Ojca 17
Część 3: Aresztowanie, sąd, ukrzyżowanie i pogrzeb 18-19
Część 4: Zmartwychwstanie Jezusa 20-21
Pusty grób 20,1-10
Jezus ukazuje się Marii Magdalenie 20,11-18
Jezus i Tomasz 20,19-31
Jezus i Jego uczniowie nad jeziorem 21
(Fragment 8,1-11 - kobieta cudzołożna - początkowo nie należał do Ewangelii wg św. Jana. Styl i temat wskazują bardziej na Łukasza. Umieszczenie go w Ewangelii Jana przypisuje się błędowi kopisty).
Autor i czas spisania
Prawdopodobny autor tej Ewangelii nazywa siebie "uczniem, którego Jezus miłował". Za ucznia tego od dawna zwykło się uważać Jana Apostoła. Ponieważ Ewangelia według św. Jana podaje informacje niezależne od pozostałych trzech Ewangelii, nie ma powodu, by sądzić, że została spisana później. Kilka lat temu nie brano tego pod uwagę i zakładano, że została ona spisana około roku 90-100 po Chr. Jednak obecnie uważa się, że każda data od około 60 r. po Chr. jest możliwa.
Główne wydarzenia
Wesele w Kanie 2
Kobieta przy studni 4
Jezus karmi pięć tysięcy 6
Uzdrowienie niewidomego od urodzenia 9
Wskrzeszenie Łazarza 11
Namaszczenie Jezusa 12
Triumfalny wjazd 12
Ostatnia Wieczerza 13
Aresztowanie, sąd i ukrzyżowanie Jezusa 18-19
Pusty grób 20
Jezus ukazuje się Tomaszowi 20
Sławne fragmenty
"Na początku było Słowo ..." 1,1-18
Potrzeba powtórnych narodzin 3,1-8
"Tak bowiem Bóg umiłował świat..." 3,16-17
Jezus, chleb życia 6,35-40
Źródło wody żywej 7,37-39
Jezus, światło świata 8,12
"Prawda was wyzwoli" 8,31-32
"Zanim Abraham stał się, JA JESTEM" 8,56-58
Dobry Pasterz 10,1-16
Jezus, zmartwychwstanie i życie 11,23-27
Ziarno musi obumrzeć 12,24-26
Jezus myje uczniom nogi 13,1-17
Jezus, droga, prawda i życie 14,1-7
Jezus, prawdziwy, krzew winny 15,1-8
Przyjście Ducha Świętego 16,5-15
Modlitwa arcykapł. Jezusa 17,1-26
"Paś baranki moje!" - słowa Jezusa skierowane do Piotra 21,15-19
Główne tematy
Od samego początku, jak mówi Jan w pierwszych słowach Ewangelii, Jezus jest "Słowem Boga" - dzięki Niemu Bóg komunikuje się ze światem. Idea "Słowa Bożego" jest ideą wywodzącą się ze Starego Testamentu, znaną także myślicielom greckim, co w rezultacie daje interesujące połączenie charakterystyczne dla tej Ewangelii. Autor chce ukazać znaczenie Jezusa Żydom oraz tym, którzy znają myśl grecką.
Jan umieszcza swoją relację z życia Jezusa w ramach siedmiu "znaków" (cudów) i siedmiu mów Jezusa. Tematami przewodnimi są światło, życie i miłość, które daje Jezus.
Do różnic pomiędzy tą Ewangelią a pozostałymi zaliczyć można miejsce akcji - pierwsze trzy Ewangelie rozgrywają się głównie w Galilei, podczas gdy akcja tej Ewangelii dzieje się przeważnie w Jerozolimie - oraz częściowo styl narracji.
U Jana nie ma przypowieści (chyba że do przypowieści zaliczyć "Dobrego Pasterza"), a Jezus podejmuje dłuższe dialogi i rozmowy, niż jest to u Mateusza, Marka i tukasza. Być może Jezus potrzebował innej metody nauczania dla mieszkańców Jerozolimy. Ewangelia ta przez wieki z pewnością osiągnęła zamierzenia jej autora, pomagając ludziom uwierzyć, że życie wieczne można znaleźć dzięki wierze w Jezusa.
APOKALIPSA ŚW. JANA
Księga ta jest jedyną w swoim rodzaju w Nowym Testamencie. Jej przesłanie o ostatecznym zwycięstwie Jezusa Chrystusa nad wszelkimi siłami, które sprzeciwiają się Bogu, przedstawione jest w serii wizji.
Treść
Prolog: Wizja Chrystusa w chwale 1
Część 1: Listy do siedmiu Kościołów 2-3
Część 2: Wizje sądu i zwycięstwa 4-20
Rada niebieska 4
Siedem pieczęci 5,1-8,1
Siedem trąb 8,2-11,19
Smok i jego królestwo 12-13
Baranek i Jego nadejście 14
Siedem plag 15-16
Upadek Babilonu 17,1-19,4
Zwycięski Chrystus 19,5-20,15
Część 3: Wizja nieba 21,1-22,5
Zakończenie: Przyjdź, Panie Jezu! 22,6-21
Autor i czas spisania
Apokalipsa św. Jana została wyraźnie stworzona w czasie, kiedy chrześcijanie byli prześladowani, najprawdopodobniej za panowania rzymskiego cesarza Domicjana pod koniec I w. po Chr. Jan został zesłany na wyspę Patmos na Morzu Egejskim, i tam miał wizje. Autor Apokalipsy, jak stwierdza niemal jednogłośnie tradycja, to Jan Ewangelista.
Sławne fragmenty
Chrystus w chwale 1,12-18
Chrystus u drzwi 3,20
Bóg na tronie 4
Hymn zwycięzców 15,2-4
Nowe niebo i nowa ziemia 21
Gwiazda poranna 22,16-17
Główne tematy
Księga Apokalipsy należy do "apokaliptyki". Nazwa ta wiąże się bardziej ze sposobem ujęcia (modelem) wszystkich przedstawionych tu wizji, aniżeli ze szczegółami zawartymi w każdej z nich z osobna. Przesłanie o nieograniczonej władzy Boga było wsparciem dla prześladowanych chrześcijan w całej historii. Bez względu na potęgę prześladowców, dni ich są policzone. Końcowy obraz ukazuje zwycięskiego Chrystusa, Jego lud pomszczony i wszelkie zło zniszczone. Księga zaczyna się siedmioma listami do Kościołów, ukazując stałe i bliskie związki Chrystusa z Jego ludem, gdy pociesza On swój lud, stawia mu zadania, czy gani. Księgę kończy poetycki opis nieba, w którym Bóg i Jego lud są całkowicie zjednoczeni, a zło pokonane na zawsze.
LIST DO RZYMIAN
Jak się powszechnie sądzi, spośród dwudziestu jeden listów Nowego Testamentu trzynaście zostało napisanych przez Apostoła Pawia. Pozwalają one głęboko spojrzeć na wiarę i życie Kościołów w pierwszych latach ich istnienia. List św. Pawła do Rzymian wywiera od wieków największy wpływ na chrześcijańskich zwierzchników. Zawarte jest w nim rozumowe uzasadnienie Dobrej Nowiny, jaką głosił Paweł.
Treść
Prolog: Pozdrowienie, modlitwa i wstęp, rozdział 1,1-15
Część 1: Dobra Nowina o Jezusie Chrystusie 1,16-8,39
Zarysowanie tematu 1,16-17
Ludzkość w potrzebie, każdy zgrzeszył 1,18-3,20
Bóg wychodzi naprzeciw naszej potrzebie dzięki naszej wierze w Jezusa 3,21-4,25
Usprawiedliwienie przez wiarę 5
Nasze nowe życie w Jezusie Chrystusie 6-8
Część 2: Plan Boży dla Izraela 9-11
Część 3: Chrześcijański sposób życia 12,1-15,13
Dzielenie się i wzajemnie braterski stosunek chrześcijan 12
Obowiązki względem państwa i innych ludzi 13
Pytania sumienia chrześcijańskiego 14,1-15,13
Epilog: Słowa zakończenia i pozdrowienia
Powody, dla których Paweł napisał list 15,14-33
Pozdrowienia i polecenia 16,1-24
Końcowa modlitwa pochwalna 16,25-27
Czas spisania i miejsce
Paweł napisał ten list prawdopodobnie w czasie swej drugiej wizyty w Koryncie w Grecji, około 57 r. po Chr. Planował odwiedzić chrześcijan w Rzymie i być może zapisał najważniejsze stwierdzenia swej wiary, aby przygotować to spotkanie. Jednak okoliczności opóźniły jego wizytę i przybył tam w końcu jako więzień. Jego list ukazuje Kościół w stolicy Imperium jako kwitnący i dobrze zakorzeniony.
Sławne fragmenty
Moc Ewangelii 1,16-17
Łaska Boża wszystkim potrzebna 3,23-24
Usprawiedliwienie przez wiarę 5,1
Owoce grzechu, a dar życia 6,23
Nowe życie w wolności 8,1-2
Nic nie może nas odłączyć od miłości Boga w Chrystusie 8,35-39
Życie ludzkie składaniem ofiar Bogu 12,1-2
Biblia poucza i podtrzymuje nadzieję 15,4-6
Przesłanie
Każdy zgrzeszył i wszyscy potrzebujemy pomocy Bożej do zbawienia; Jezus umarł za każdego; przez Jezusa Bóg umożliwia nam uwolnienie od grzechu, Bóg daje nam się darmo w darze, który otrzymujemy dzięki naszej wierze. To Dobra Nowina zmieniła życie milionów ludzi na całym świecie i Paweł w ostatnim fragmencie listu pokazuje, jak życie człowieka zmienia się w praktyce przez wiarę w Ewangelię.
PIERWSZY LIST DO KORYNTIAN
Paweł założył Kościół w Koryncie. Zasmuciły go wieści o podziale, niezgodzie i niemoralnym postępowaniu jego członków. W liście tym odpowiada po kolei na problemy i pytania tego Kościoła.
Treść
Wstęp: Pozdrowienia i podziękowania 1,1-9
Część 1: Podzialy w Kościele 1,10-4, 21
Mądrość Boża 1,10-2,16
Wspólne budowanie na jednym fundamencie 3
Prawdziwi słudzy Jezusa Chrystusa 4
Część 2: Moralność seksualna; małżeństwo i bezżenność 5-7
Niebezpieczeństwo niemoralności wśród chrześcijan 5
Chrześcijanie nie powinni szukać sprawiedliwości przed trybunałami pogańskimi 6,1-11
Właściwe użycie własnego ciała 6,12-20
Pytanie na temat małżeństwa 7
Część 3: Życie w pogańskim spoieczeństwie 8,1-11,1
Czy chrześcijanin powinien spożywać pokarmy ofiarowane bożkom? 8
Przykład Pawła 9
Kierowanie się sumieniem chrześcijańskim 10-11,1
Część 4: Prawdziwy kult chrześcijan 11,2-14,40
Kobiety powinny przykrywać swe głowy w kościołach 11,2-16
Wieczerza Pańska 11,17-34
Charyzmaty w społeczności chrześcijańskiej 12
Miłość jest największa 13
Użycie charyzmatów w kulcie publicznym 14
Część 5: Zmartwychwstanie Chrystusa i nasze 15
Konkluzja, Ostatnie pouczenia 16
Zbiórka pieniędzy dla braci chrześcijan 16,1-4
Przyszłe plany Pawła 16,5-12
Osobiste pozdrowienia i przesłanie 16,13-24
Czas i miejsce spisania
Paweł przebywał w Koryncie osiemnaście miesięcy w latach 50-51 po Chr. Wiadomości, które sprowokowały go do napisania tego listu w okresie, gdy przebywał w Efezie. Było to między 54 a b7 r. po Chr.
Sławne fragmenty
Nauka krzyża 1,18.23-25
Jesteśmy Bożą budowlą 3,10-15
"Stałem się wszystkim dla wszystkich" 9,19-22
"To jest Ciało moje ..." chleb i wino 11,23-25
"Jesteście ciałem Chrystusa i poszczególnymi członkami" 12,27-31
"Gdybym mówił językami ludzi i aniołów, a miłości bym nie miał..." Miłość jest największym darem 13,1-13
Prawda o zmartwychwstaniu Chrystusa 15,20-21
"Gdzież jest, o śmierci, twój oścień?"; zwycięstwo nad śmiercią 15,51-57
Główne tematy
Chrześcijanie z Koryntu byli narodowościowo i społecznie niezwykle różnorodną grupą. Miasto Korynt leżało na skrzyżowaniu szlaków handlowych. Jak często zdarza się w takich miejscach, moralność ulegała zepsuciu i dotknęło to także niektórych chrześcijan. Innych zaś ogarnęła pycha w poczuciu swej duchowej mądrości. Zatem Paweł miał do czynienia ze słabościami zwykłych, ułomnych ludzi, próbujących żyć zgodnie z przykazaniami Bożymi - tak jak czynią to wszyscy chrześcijanie do dzisiaj. Paweł zasady prawego życia wyprowadza w każdym przypadku od wyjaśnienia, co znaczy zostać wezwanym do pójścia za Jezusem Chrystusem.
PIERWSZY LIST ŚW. JANA APOSTOŁA
Napisany do chrześcijan, którzy pod wpływem fałszywego nauczania stracili orientację. Celem tego listu jest utwierdzenie ich w prawdziwej wierze przez podanie trzech kryteriów autentycznego chrześcijańskiego życia.
Treść
Wprowadzenie 1,1-4
Światło i ciemność; pierwsze dwa kryteria, chodzenie w światłości i miłość bliźniego 1,5-2,17
Prawda i fałsz, trzecie kryterium: wiara, że Jezus Chrystus, Syn Boży, był prawdziwym człowiekiem 2,18-4,21
Zwycięstwo wiary 5,1-12
Instrukcje końcowe 5,13-21
Autor i czas spisania
Idee i sposób argumentowania są bardzo bliskie Ewangelii św. Jana, zatem list ten z reguły przypisywany jest temu samemu autorowi. Nie jest jednak pewne, co zostało napisane wcześniej, i nie wiadomo, kim byli chrześcijanie, do których list ten pisano.
Sławne fragmenty
Chodzenie w światłości 1,5-10
Miłość Boża i nasza 4,7-12
Życie przez Syna Bożego 5,10-12
Główne tematy
Ewangelia według św. Jana została napisana, by ludzie uwierzyli (J 20,31 ); list ma umocnić wiarę tych, którzy już wierzą (5,13). Złe nauczanie zawsze prowadzi do zamieszania, a pragnieniem autora jest, by wszyscy chrześcijanie byli pewni i mieli jasność w sercu i umyśle. Tym, co pomaga rozpoznać nieprawidłowe nauki i zarazem umacnia wiarę, są kryteria prawdziwego chrześcijanina. Czy ci, którzy twierdzą, że należą do Chrystusa, żyją otwarcie i uczciwie po chrześcijańsku? (np. 1,5-10) Czy widać w nich prawdziwą chrześcijańską miłość? (np. 4,7-12) I czy wierzą, że Jezus był Synem Bożym i jednocześnie człowiekiem? (np. 4,2-3) Podobnie jak w Ewangelii według św. Jana struktura listu nie jest logiczna ani wyraźnie podzielona; autor przeplata swe idee wokół trzech kryteriów, wypowiadając je na wiele sposobów.
KSIĘGI MĄDROŚCIOWE
Księgi Hioba, Przysłów i Koheleta znane są jako księgi mądrościowe. Ten sam rodzaj pism pojawia się także gdzie indziej w Starym Testamencie, zwłaszcza w niektórych Psalmach. Przykłady literatury mądrościowej znane są także w krajach sąsiadujących z Izraelem.
Król Salomon cieszył się wielkim uznaniem ze względu na swoją mądrość i to z jego imieniem łączy się mądrość Księgi Przysłów i Koheleta, tak jak króla Dawida wiąże się z poezją Psalmów.
Księgi mądrościowe znacznie różnią się od siebie treścią. Księga Hioba jest wielkim poematem na temat sensu cierpienia; Księga Koheleta rozważa pozorny bezsens życia; Księga Przysłów to zbiór powiedzeń odnoszących się do zachowania w życiu codziennym.
Księgi te mają, mimo wszystko, wiele cech wspólnych. Każda z nich dotyczy zachowania i codziennego życia. Bóg jest we wszystkich tych księgach najważniejszy i widzimy Go bardziej w domu i w działaniu, niż w świątyni.
Księgi mądrościowe mają także wspólne przesłanie, mówiące, że zgodnie z wolą Bożą ludzie znajdują mądrość, gdy szanują Boga i postępują zgodnie z Jego prawami.
KSIĘGA HIOBA
Księga ta - wspaniały dramatyczny poemat - podejmuje odwieczny problem cierpienia. Opowiada o dobrym człowieku, Hiobie, który mimo iż stracił cały dorobek życia, to jednak zachował wiarę w Boga.
Treść
Prolog: Szatan uzyskuje zgodę na sprawdzenie Hioba i dotyka go serią nieszczęść 1-2
Część 1 : Rozmowa Hioba z trzema przyjaciófmi 3-31
Hiob uskarża się na Boga 3
Przyjaciele Hioba stwierdzają, że musiał on zasłużyć sobie na te nieszczęścia, ale Hiob temu zaprzecza; zadaje pytania Bogu 4-14
Hiob i jego przyjaciele sprzeczają się, czy złym ludziom dobrze się powodzi 15-21
Przyjaciele powtarzają swoje przekonanie, ale Hiob deklaruje swą niewinność przed Bogiem 22-31
Część 2: Stojący dotychczas z boku Elihu przedstawia fafszywy obraz odległego Boga 32-37
Część 3: Bóg odkrywa swą wielkość przed Hiobem 38,1-42,6
Moc Boża widoczna w stworzeniu 38-41
Hiob korzy się przed Bogiem 42,1-6
Epilog: Bóg blogosławi Hiobowi 42,716 (prolog i epilog są jedynymi niepoetyckimi częściami tej księgi).
Czas spisania
Powstała w czasach powygnaniowych, prawdopodobnie około II w. przed Chr. Spisana jest przez nieznanego żydowskiego autora.
Sławne fragmenty
Hymn pochwalny mądrości 28
Ufność Hioba w dobroć Boga (19,25): "Lecz ja wiem: Wybawca mój żyje..."
Przestanie
Historia Hioba przywołuje drażliwy problem. Jeśli Bóg jest sprawiedliwy, dlaczego dobrzy ludzie cierpią? Hiob jest przekonany, że nie cierpi za żaden grzech, ale nie może znaleźć Boga, by Go o to spytać. Wtedy Bóg ukazuje mu się i Hiob jest usatysfakcjonowany - nie za sprawą argumentów, ale przez sam fakt spotkania Boga w całej Jego potędze i mądrości.
KSIĘGA PSALMÓW
Zbiór 150 hymnów, modlitw i wierszy wyrażających wszystkie stany emocjonalne. Elementem jednoczącym Psalmy jest głęboka wiara i miłość do Boga. Po wygnaniu Psalmy stały się dla Zydów księgą hymnów i modlitewnikiem. Później przejęli to chrześcijanie.
Treść
Psalmy podzielono na pięć ksiąg, z których każda kończy się słowami pochwały (patrz koniec Psalmu 41, 72, 89, 106 i cały Psalm 150).
Być może jednak lepiej jest podzielić psalmy pod względem typów. Wyróżnić można przede wszystkim: hymny chwalące Boga, lamentacje wspólnotowe, psalmy królewskie (związane okazjonalnie z wydarzeniami z życia króla), lamentacje indywidualne i dziękczynienia.
Czas
Pierwszy zbiór psalmów ułożono za panowania króla Dawida lub być może jeszcze wcześniej. Proces tworzenia psalmów trwał jednak przez większą część historii Izraela, choć niektórzy uważają, że momentem szczytowym był okres po powrocie z niewoli babilońskiej i czas odbudowy Świątyni.
Miejsce
Wiele psalmów śpiewano w trakcie nabożeństw w Świątyni. Jednak inne powstały w latach wygnania. Niektóre wyrażają wiarę całego Izraela, inne - odczucia bardzo indywidualne i głęboko osobiste.
Kto je napisał?
Wielu różnych ludzi. Siedemdziesiąt trzy spośród nich powiązanych jest tradycjnymi tytułami z królem Dawidem, niektóre odnoszą się do konkretnych epizodów z jego życia. Z pewnością zamiłowanie do muzyki i oddanie, z jakim czcił Boga, czynią Dawida pierwszym autorem psalmów Izraela
Ulubione Psalmy
Każdy ma swój ulubiony Psalm. Do najbardziej znanych należą: "Niebiosa głoszą chwałę Boga" 19 "Pan jest moim pasterzem, nie brak mi niczego" 23 "Bóg jest dla nas ucieczką i mocą" 46 "Zmiłuj się nade mną, Boże, w swojej łaskawości" 51 "Przyjdźcie, radośnie śpiewajmy Panu" 95 Psalm o Bożej dobroci 103 Bóg czuwa nad nami 121 "Panie, przenikasz i znasz mnie" 139
Przesłanie
Rozpiętość uczuć jest niebywała od najpełniejszej radości do najczarniejszej rozpaczy. Popularne przesłanie mówi o tym, że Bóg obecny jest w każdej dziedzinie ludzkiego życia. Wszelkie wątpliwości ludzkiego życia łączą się tu z niezachwianą wiarą w miłość Boga. Niewielu jest ludzi, którzy mogą powiedzieć, że Psalmy nie są odbiciem także i ich uczuć.
KSIĘGA PRZYSŁÓW
Zbiór sentencji pochodzących od izraelskich nauczycieli mądrości. Istotą ich jest znalezienie i podążanie za mądrością, która każe skupiać się na Bogu oraz zastosowanie jej w swoim codziennym życiu.
Treść
Część 1: Pochwala mądrości 1-9
Część 2: Mądre pouczenia 10-29
Przysłowia Salomona 10,1-22,16
Trzydzieści mądrych pouczeń 22, 17-24,21
Dodatkowe pouczenia 24,22-33
Drugi zbiór przysłów Salomona zebrany za króla Ezechiasza 25-29
Część 3: Dodatek 30-31
Nauka Agura 30
Nauka matki króla Lemuela 31,1-9
Idealna żona 31,10-31
Czas
Wspomina się o dwóch królach Izraela: Salomonie, o którym mówi się, że był najmądrzejszym władcą, i Ezechiaszu, który doprowadził do zebrania przysłów. Proces zbierania i układania przysłów trwał prawdopodobnie jeszcze długo po panowaniu tych królów. Zatem Księga Przysłów obejmuje swoją zawartością znaczną część okresu starotestamentowego. Wielu uczonych widzi związki pomiędzy Księgą Przysłów a egipską nauką mądrości, którą głosił Amenemope.
Sławne fragmenty
"Podstawą wiedzy jest bojaźń Pańska" 1,7 "Z całego serca Bogu zaufaj" 3,5-6
Temat
W przeciwieństwie do cierpień Hioba i pesymizmu Księgi Koheleta, Księga Przysłów wyraża głównie optymizm. Podobnie jak w Księdze Powtórzonego Prawa wyrażona jest tutaj wiara, że postępując zgodnie z nakazami Boga uzyskamy Jego błogosławieństwo.
Przysłowia dotyczą życia domowego i przyjaźni, pracy u kogoś i u siebie, życia króla i poddanego.
Księga podejmuje tematy mądrości i głupoty, prawości i niegodziwości, tego jak mówić mądrze o bogactwie, temat ubóstwa, nadziei i obaw, radości i smutku, złości, ciężkiej pracy i odpoczynku.
Podstawą wszelkiej mądrości jest bojaźń Boża.
KSIĘGA KOHELETA
Księga Koheleta czyli Eklezjastesa, podobnie jak Księga Hioba, podejmuje ponadczasowe pytanie: dlaczego życie wydaje się tak bezcelowe? Jest ona jedną z ksiąg dydaktycznych.
Autor Kohelet, "Filozof", nazwany jest "królem, synem Dawida". Kohelet powiada "Mądrość wola na ulicach... Nawołuje na drogach zgiełkliwych, w bramach miejskich przemawia" mówi autor Księgi Przysłów. Księgi mądrościowe proponują modrą drogę życia, ponieważ ma ona swój początek w szacunku do Boga.
Sławne fragmenty
"Wszystko ma swój czas" 3,1-8
Temat
Bez względu na to, jak bardzo ludzie zabiegają o mądrość, powodzenie czy sprawiedliwość, rezultaty będą krótkotrwałe i ograniczone. Szukanie czegoś, co byłoby trwałe w życiu, to "pogoń za wiatrem". Owo podejście wywodzi się z pesymistycznego rozumienia Boga przez Koheleta. Wierzy on w Boga, ale sądzi, że nigdy nie zgłębimy Jego zamiarów. Księga ukazuje ubóstwo życia ograniczonego tylko do spraw ludzkich. "Pracuj ciężko i ciesz się owocami swej pracy - mówi Filozof - ponieważ to wszystko, co jest".
Obecność tej księgi wśród innych ksiąg biblijnych świadczy, że Bóg zajmuje się także taką osobą, dla której wiara jest rzeczą trudną.
PIEŚŃ NAD PIEŚNIAMI
Zbiór sześciu pieśni, w formie dialogu pomiędzy młodym mężczyzną a oblubienicą na temat ich wzajemnej miłości. (We współczesnych przekładach zaznaczono wyraźnie, kto kiedy mówi). Oblubieńcy rozmawiają wiosną na wsi. Sielankowe opisy podkreślają wielki wzajemny fizyczny zachwyt zakochanych.
Autor Kilka razy wspomina się Salomona, ale związki z nim nie są jasne.
Znaczenie Pieśni mówią o cudzie fizycznej miłości. Miłość taka pochodzi od Boga i właściwe jest, by jedna z ksiąg Biblii o niej traktowała. Często Pieśń nad Pieśniami interpretuje się także jako alegorię miłości pomiędzy Chrystusem a Kościołem.
KSIĘGA IZAJASZA
Zbiór proroctw odnoszących się do wydarzeń z ponad 200 lat. Pozwalają nam one ujrzeć niektóre kluczowe wydarzenia w historii Izraela z perspektywy Boga, który osądza, ratuje i umacnia swój naród.
Treść
Część 1: Zagrożenie ze strony Asyrii 1-39
Przesłanie Boga dla Judy i Jerozolimy 1-5
Wizja Proroka 6
Królestwo, obecne i przyszłe 7-12
Sąd nad narodami 13-23
Ostateczny sąd Boży i zwycięstwo 24-27
Obietnica przyszłych sądów i błogosławieństwa 28-35
Kryzys 36-39 (niemal identyczne z 2 Krl 18-20)
Część 2: Obietnice dla wygnańców w Babilonie 40-55
U progu wolności 40-48
Sługa Boży i odkupienie, które przynosi 49-55
Część 3: Po powrocie z niewoli 56-66
Wezwanie Izraela do skruchy poprzedzającej odnowę 56-59
Chwała, która nadejdzie 60-62
Edom będzie osądzony 63,1-6
Modlitwa za lud Boży 63,7-64,12
Nowe niebiosa i nowa ziemia 65-66
Prorok
Izajasz działał w Jerozolimie przez ponad czterdzieści lat. Wezwany do pełnienia misji proroka w roku, w którym zmarł król Ozjasz (patrz rozdz. 6), pełnił swe posłannictwo w latach panowania Jotama, Achaza i Ezechiasza. Umiał sprawić, by królowie słuchali jego proroctw.
Wokół Izajasza gromadziła się grupa "uczniów" (8,16), i niektórzy sądzą, że proroctwa skierowane do wygnańców w Babilonie oraz do tych, którzy powrócili do Jerozolimy (rozdz. 40-66), były właśnie ich autorstwa. Autorstwo 40-55 przypisuje się anonimowemu prorokowi, zwanemu Deutero-Izajaszem, który działał na wygnaniu babilońskim.
Czas i miejsce
Izajasz działał w ostatnich dekadach ósmego i być może na początku siódmego wieku przed Chr. Przed Izajaszem w Północnym Królestwie działał Amos, a w pierwszych latach działalności Izajasza w Samarii prorokował Ozeasz. Przez większą część tego okresu Judzie stale groził atak ze strony Asyryjczyków, a za panowania Ezechiasza Jerozolima niemal upadła. Później, w 586 roku przed Chr., Jerozolima faktycznie upadła i większość jej mieszkańców została wygnana - rozdziały 40-55 opowiadają o tych wydarzeniach. Po latach wygnańcy wrócili i zaczęli odbudowę; ostatnie rozdziały prawdopodobnie opowiadają o wydarzeniach tego okresu.
Sławne fragmenty
Wizja i powołanie Izajasza 6 "Emmanuel" 7,13-16
"Albowiem Dziecię nam się narodziło" 9,2-7
"Wyrośnie różdżka z pnia Jessego" 11,1-9
"Miasto mamy potężne" 26,1-9
"Niech się rozweselą pustynia i spieczona ziemia" 35
"Pocieszcie, pocieszcie mój lud!" 40,1-31
"Oto mój sługa, którego podtrzymuję" 42,1-4; 49,1-6; 50,4-9
"Mąż boleści" 52,13-53,12 Zwiastun radosnej nowiny 52,7-12
"O, wszyscy spragnieni, przyjdźcie do wody" 55
Oswobodzenie przez Mesjasza, "dobra nowina ubogim" 61,1-4
Nowe niebiosa i nowa ziemia 65 17-25
Główne tematy
Wizja powołania Izajasza (rozdz. 6) zawiera sedno całego przesłania księgi. Jest nim majestat Boga, "Świętego Pana Zastępów". Lud tylko na Nim samym może polegać. Prorok ma przestrzec przed sądem Bożym dla wszystkich, którzy odwrócą się od Niego. Lecz Bóg kocha i wybacza, dlatego księga pełna jest obietnic o nadchodzącym Mesjaszu i przyszłym odrodzeniu narodu.
KSIĘGA JEREMIASZA
Proroctwa Jeremiasza pochodzą z okresu panowania ostatnich pięciu królów Judy: z okresu wydarzeń prowadzących do zdobycia Jerozolimy przez króla Nabuchodonozora z Babilonu. Jeremiasz, będąc człowiekiem wrażliwym, z ogromną niechęcią przyjął nakaz prorokowania o sądzie Bożym. Lecz wszystko, o czym mówił, sprawdziło się.
Treść
Prolog: Powołanie Jeremiasza, aby został prorokiem 1
Część 1: Proroctwa dla Jerozolimy i Judy 2,1-25,14
W czasie Jozjasza 2-6
W czasie Jojakima 7-20
W czasie Sedecjasza 21,1-25,14
Część 2: Życie i czasy Jeremiasza oraz obietnice Boga 26-45
Niektóre z proroctw Jeremiasza 26-28
Listy do wygnańców w Babilonie i do Szemajasza 29
Obietnica powrotu z wygnania i nowego przymierza 30-31
Nadzieja na przyszłość 32-33
Inne wydarzenia z życia Jeremiasza 34-45
Część 3: Bóg będzie sądził narody 46-51 (także 25,15-38)
Epilog: Upadek Jerozolimy 52 (Uwaga: Rozdziały w Księdze Jeremiasza nie odpowiadają chronologii wydarzeń).
Prorok Jeremiasz urodził się w rodzinie kapłańskiej w Anatot, koło Jerozolimy. Na proroka został powołany w 627 roku przed Chr. Jego posłannictwo zaczęło się w czasach dobrych dla Judy, za panowania Jozjasza. Lecz potem klęska zaczęła następować po klęsce, bowiem potęga Babilonu zaczęła rosnąć, a królowie Judy nieodpowiedzialnie sprzymierzyli się z Egiptem. Jerozolima upadła i Jeremiasz został zabrany do Egiptu wraz z grupą, która uciekała z kraju. Jego niezmienne przesłanie, że Bóg będzie sądził ludy, nie przyniosło mu popularności i doprowadziło do wewnętrznych niepokojów. Jego przyjacielem był Baruch, który zapisał wiele z jego proroctw. Do współczesnych Jeremiasza należeli Sofoniasz i Ezechiel, który znalazł się z pierwszą grupą wygnańców w Babilonie.
Proroctwa przybierały wiele rozmaitych form: część z nich to poezja, część proza, jedne posługują się alegorią, inne przypowieścią. Wszystkie są opowiedziane w sposób bardzo ciekawy i poruszający.
Sławne fragmenty
Powołanie Jeremiasza 1,1-19
"Błogosławiony mąż..." 17,5-8
"Zdradliwe serce człowieka" 17,9
Skarga Jeremiasza 20,7-18
Fałszywy i prawdziwy prorok 23, 15-32
Nowe przymierze 31,31-34
Główne tematy
Istotą proroctwa jest wieść o nadchodzącym sądzie: nie ma sensu powtarzanie Bożych obietnic o pomocy, jeśli lud nadal trwa w grzechu i bałwochwalstwie. Jeremiasz mówił stale o grożącym upadku Jerozolimy. Lecz jest także nadzieja na przyszłość w powrocie z wygnania i w nowym przymierzu, które Bóg zapisze w sercach i umysłach swego ludu. Bardziej niż jakikolwiek inny prorok, Jeremiasz zajmuje się osobistą wiarą i pokutą. Osobowość Jeremiasza ukazuje się bardzo wyraźnie w jego modlitwach; osobowość innych proroków nie została ukazana tak dobrze.