WSTĘP:

Od dawna człowiek zdawał sobie sprawę z niebezpieczeństwa, jakie pociąga za sobą zakłócenie naturalnej równowagi w przyrodzie. Pragnął również zachować naturalne piękno i bogactwo otaczającego go świata dla przyszłych pokoleń. Najstarsze znane na świecie zarządzenie o ochronie przyrody ogłoszone zostało w Chinach 3000 lat temu. W Polsce za czasów panowania króla Bolesława Chrobrego wprowadzono pierwsze ograniczenie w polowaniach na bobry. Król Władysław Jagiełło objął ochroną tura-przodka bydła domowego. Ostatni tur został zabity na ziemiach polskich w 1627r. Aby ochrona przyrody była bardziej skuteczna już pod koniec XIX w.zaczęto zakładać rezerwaty przyrody i parki narodowe. W 1872r. powstał pierwszy na świecie park narodowy w Yellowstone w Stanach Z jednoczonych Ameryki. W Polsce jako pierwszy założono w 1921r. Obecnie na terenie kraju znajdują się 23 parki narodowe.

W brzmieniu Ustawy o ochronie przyrody z 2004 roku:

"Park narodowy obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe. Park narodowy tworzy się w celu zachowania różnorodności biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody nieożywionej i walorów krajobrazowych, przywrócenia właściwego stanu zasobów i składników przyrody oraz odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, siedlisk zwierząt lub siedlisk grzybów."

W Polsce istnieją 23 parki narodowe, obejmujące obszar 313,65 tys.ha,co stanowi około 1% powierzchni kraju. Rozważa się utworzenie dalszych parków narodowych, mogą to być: -Jurajski Park Narodowy (Wyżyna Krakowsko-Częstochowska) -Mazurski Park Narodowy (okolice jeziora Śniardwy) -Turnicki Park Narodowy (przedgórze Bieszczadów)

Powierzchnia parku narodowego podzielona jest na obszary różniące się zastosowanie odrębnych metod ochrony przyrody. Wyróżnia się obszar ochrony ścisłej, czynnej i krajobrazowej. Na obszarach graniczących z parkiem wyznacza się otulinę parku narodowego. W otulinie może być utworzona strefa ochronna zwierząt łownych, nie podlegająca włączeniu do obwodów łowieckich. Teren parków narodowych udostępniony jest do zwiedzania, lecz ruch turystyczny może się tu odbywać wyłącznie w wyznaczonych obszarach, szlakach, drogach, ścieżkach.

W polskich parkach narodowych prowadzone są liczne programy badawcze. Parki odgrywają istotną rolę w edukacji ekologicznej społeczeństwa. Na terenie parków narodowych możliwe jest zwiedzanie oraz turystyka i udostępniają one dobrze rozwiniętą infrastrukturę turystyczną. Wiele z nich posiada specjalnie przygotowane szlaki i centra dydaktyczne oraz muzea przyrodnicze.

Zestawienie tabelaryczne parków narodowych w Polsce.

L.p.	Nazwa parku narodowego	Rok utworzenia	Powierzchnia (km^2)	Lokalizacja	Uwagi
1.	Babiogórski Park Narodowy	1954	33,92	Zawoja	rezerwat biosfery UNESCO
2.	Białowieski Park Narodowy	1947	105,02	Białowieża	rezerwat biosfery UNESCO wpisany na listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości; E;
3.	Biebrzański Park Narodowy	1993	592,23	Osowiec	R
4.	Bieszczadzki Park Narodowy	1973	292,02	Ustrzyki Górne	rezerwat biosfery UNESCO;E
5.	Park Narodowy Bory Tucholskie	1996	47,98	Charzykowy
6.	Drawieński Park Narodowy	1990	113,42	Drawno
7.	Gorczański Park Narodowy	1981	70,30	Poręba Wielka
8.	Park Narodowy Gór Stołowych	1993	63,39	Kudowa Zdrój
9.	Kampinoski Park Narodowy	1959	385,44	Izabelin	rezerwat biosfery UNESCO
10.	Karkonoski Park Narodowy	1959	55,76	Jelenia Góra	rezerwat biosfery UNESCO
11.	Magurski Park Narodowy	1995	194,39	Krempna
12.	Narwiański Park Narodowy	1996	73,50	Kurowo
13.	Ojcowski Park Narodowy	1956	21,46	Ojców
14.	Pieniński Park Narodowy	1954	23,46	Krościenko
15.	Poleski Park Narodowy	1990	97,62	Urszulin	rezerwat biosfery UNESCO
16.	Roztoczański Park Narodowy	1974	84,83	Zwierzyniec
17.	Słowiński Park Narodowy	1967	186,18	Smołdzino	rezerwat biosfery UNESCO;R
18.	Świętokrzyski Park Narodowy	1950	76,26	Bodzentyn
19.	Tatrzański Park Narodowy	1954	211,64	Zakopane	rezerwat biosfery UNESCO
20.	Park Narodowy Ujście Warty	2001	80,38	Chyrzno
21.	Wielkopolski Park Narodowy	1957	75,84	Jeziory
22.	Wigierski Park Narodowy	1989	150,86	Krzywe
23.	Woliński Park Narodowy	1960	109,37	Międzyzdroje	BSPA

E- Dyplom Rady Europy; R- Obszar wodno-błotny objęty Konwencją RAMSAR, mający światowe znaczenie jako środowisko życia ptaków wodnych; BSPA- należy do obszarów nadbałtyckich pod specjalnym nadzorem.

Na konferencji UNESCO „Biosphere Conference” w 1968r. zainicjowano, a na Konferencji Generalnej w 1970r. powołano do życia międzynarodowy program ochrony Człowieka i środowisko, w skrócie MAB. Celem programu jest zachowanie, do wykorzystania obecnie i w przyszłości, różnorodności flory i fauny systemów naturalnych i półnaturalnych, zapewnienie terenów do badań przez możliwości kształcenia i szkolenia.

Rezerwat biosfery (ang. biosphere reserve) jest to wyznaczony obszar chroniony zawierający cenne zasoby przyrodnicze. Rezerwaty biosfery na świecie powstały w ramach programu UNESCO MaB (Man and the Biosphere).

W maju 2002 roku na świecie było 408 rezerwatów biosfery w 94 krajach, w tym 9 w Polsce. Do polskich rezerwatów biosfery wpisanych na listę światowych rezerwatów biosfery UNESCO należą:

• Babiogórski Park Narodowy (1977, stracił swój status w 1997, odzyskał w 2001)

• Białowieski Park Narodowy (1977)

• Rezerwat Biosfery Jezioro Łuknajno (rezerwat łabędzia niemego; 1977)

• Słowiński Rezerwat Biosfery (1977)

• Międzynarodowy Rezerwat Biosfery "Karpaty Wschodnie" (1992, polsko-słowacko-ukraiński)

• Puszcza Kampinoska (2000)

• Tatrzański Rezerwat Biosfery (2002, polsko-słowacki)

• Karkonoski Rezerwat Biosfery (2002, polsko-czeski)

• Rezerwat Biosfery Polesie Zachodnie (2002)

Główne cechy charakterystyczne, którym powinny odpowiadać rezerwat, został określony:

• Rezerwaty biosfery są to chronione tereny lądowe, nadbrzeżne i wodne, stanowiące sieć połączoną międzynarodowym zrozumieniem celów, standardów i wymianą informacji naukowej.

• Sieć rezerwatów zawiera przykłady ekosystemów reprezentujących biomasy świata.

• Każdy rezerwat powinien zawierać:

• Reprezentatywne przykłady naturalnych biomów tego terenu,

• Unikatowe zespoły roślin i zwierząt lub tereny szczególnie cenne ze względów przyrodniczych,

• Harmonijne krajobrazy utworzone przez tradycyjny sposób użytkowania ziemi albo

• Ekosystemy zmodyfikowane lub zdegradowane, które mogą być rekultywowane i przywrócone do stanu zbliżonego do naturalnego.

• Każdy rezerwat powinien być dostatecznie duży, aby mógł się stać niezależną jednostką, odpowiedzialną do prowadzenia badań i użytkowania terenu bez konfliktów,

• Rezerwaty powinny zapewnić możliwość prowadzenia badań ekologicznych, kształcenia i szkolenia.

• Rezerwaty biosfery mogą współistnieć z innymi terenami chronionymi, takimi jak parki narodowe, sanktuaria lub rezerwaty przyrody.

• Rezerwat biosfery musi mieć zapewnioną odpowiednią, długoterminową ochronę prawną.

• W ramach każdego rezerwatu tego typu wyróżnia się strefę centralną (core zone), buforową (buffer zone), czyli zabezpieczającą oraz przejściową (transition zone)

• Opis Parków Narodowych i Rezerwatów Biosfery:

1. BABIOGÓRSKI Park Narodowy- utworzony 30.X.1954r. Położony jest przy granicy ze Słowacją, w Beskidzie żywieckim, na terenie województwa małopolskiego. Powierzchnia parku to 3 392 ha, lasy stanowią ok.94% powierzchni. Obszar ochrony ścisłej wynosi 1 062 ha. W 1977r. z uwagi na swoje wyjątkowe walory przyrodnicze, został włączony przez UNESCO do międzynarodowej sieci rezerwatów biosfery. Do osobliwości należą małe, płytkie stawiki pochodzenia morenowego lub osuwiskowego, jak np. Mokry Staw pod Sokolicą. Na stokach Babiej Góry w licznych źródłach biorą początek górskie strumienie rozcinające podnóża masywu głębokimi dolinami o stromych zboczach. Masyw Babiej Góry ma 12 km długości, a jego najwyższy szczyt, Diablak, leży na wysokości 1725m n.p.m. i jest najwyższą kulminacją pasma Beskidów. Oprócz nieprzeciętnych walorów przyrodniczych, które mają znaczenie dla turystyki, Park odznacza się charakterystycznymi formami budownictwa ludowego. Również biorąc pod uwagę obszar Polski, to tylko w tym parku występują takie rośliny jak: rogownica alpejska, goryczka kropkowana, okrzyn jeleni- endemit będący symbolem Babiogórskiego Parku Narodowego. Całkowita długość szlaków turystycznych na terenie parku wynosi 39 km. Park odwiedza ok. 74 000 turystów rocznie.

2. BIAŁOWIESKI Park Narodowy- utworzony w 1921, zatwierdzony

Ponownie w 1947r. Obszar parku wynosi 10 502ha,ekosystemy leśne

zajmują ok. 90%powierzchni. Pod ochroną ścisłą znajduje się 4 747ha

powierzchni parku. W tym najstarszym i najsłynniejszym parku znajduje się obszar „Rezerwatu ścisłego”, na terenie którego od 1921r. nie wykonuje się żadnych prac leśnych. W 1977 został uznany za światowy Rezerwat Biosfery, zaś w 1979r.- jako jedyny w Polsce obiekt przyrodniczy- wpisany na Listę światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego. W grudniu 1992r. UNESCO rozszerzyło granice obiektu Dziedzictwa światowego na przyległą do parku, objętą ochroną ścisłą, część białoruskiego parku narodowego. W ten sposób powstał pierwszy w Europie polsko-bialoruski trans graniczny obszar chroniony. W 1998r. park otrzymał Dyplom Europy i uznany został przez Radę Europy za teren chroniący Dziedzictwo Europejskie w zakresie flory, fauny, środowiska naturalnego i ekosystemów.

W ciągu roku park odwiedza ok. 102000 turystów.

3. Biebrzański Park Narodowy-został powołany 9.IX. 1993r. na obszarze 59 223ha.Leży na terenie województwa podlaskiego.

Pod ochroną ścisłą znajduje się ok. 3936ha. Parku. Obszary leśne to jedynie 26 %powierzchni, a 30% to nieużytki. Park powstał na terenie

Największego i najbardziej naturalnego w Europie środkowej kompleksu torfowisk. Długość szlaków turystycznych wynosi 399km, a rocznie park odwiedza 17000 ludzi.

• Liczebność wybranych ptaków wodno-błotnych nad Biebrzą i w Europie środkowej.

GATUNEK	BAGNA Biebrzański	RESZTA POLSKI	EUROPA ŚRODKOWA
DUBELT	400 TOKUJĄCYCH SAMCÓW	10-50 TOKUJĄCYCH SAMCÓW	O
BEKASIK	ZNALEZIONO 2 GNIAZDA	O	O
MEWA MAŁA	55 GNIAZD	1-5 GNIAZD	O

4. BIESZCZADZKI Park Narodowy-leży w pd.-wsch. części Bieszczadów Zachodnich(obejmuje znaczną część woj. Podkarpackiego). Utworzony w 1973r. o powierzchni 29202ha, w tym 18425ha obszarów ochrony ścisłej. Lasy zajmują 80% pow. W 1992r.za międzynarodowy rezerwat biosfery uznano obszar położony na obszarze Polski i Słowacji. Znajdują się tu największe w Europie kompleksy naturalnych lasów bukowanych oraz wschodniokarpackich łąk górskich, zw. Połoninami. W ciągu roku park odwiedza 200 000 turystów.

5. Park Narodowy „BORY TUCHOLSKIE”- utworzony 1.VII.1996r.

Położony na obszarze zlewni Brdy w północno-zachodniej części Borów Tucholskich na terenie województwa pomorskiego. Na terenie parku znajduje się ok.26 jezior, występują tu niemal wszystkie typy genetyczne i limnologiczne jezior.

Park zajmuje 4 798ha z tego 79% stanowią lasy, a wody 11%.Długość szlaków- 98 km. Rocznie park odwiedza ok. 15000 turystów.

6. Darwieński Park Narodowy-nazwa pochodzi od rzeki Draw. Utworzony w 1990r. położony na Pojezierzu Południowo-Pomorskim, jest częścią kompleksu leśnego Puszczy Drawskiej. Większa część parku leży na terenie woj. Zachodniopomorskiego, mniejsza- lubuskiego. Lasy zajmują ok.83%pow. Ekosystemy wodne, które są najcenniejszymi obiektami parku, zajmują ok.8,5% jego powierzchni. Ok. 9000 ludzi rocznie odwiedza ten park.

7. Gorczyński Park Narodowy-powstał w 1981r. Park obejmuje

centralne i północno-wschodnie partie Gorców. Administracyjnie znajduje

się w województwie małopolskim. Powierzchnia parku wynosi 7030ha, lasy

stanowią ok.95% powierzchni. Krajobraz parku ma charakter naturalny, a stopień ingerencji człowieka niewielki. Ochroną ścisłą objęto 3611ha. Park odwiedzany jest przez ok.40 000 turystów rocznie.

8. Park Narodowy Gór Stołowych-jako jedyny w Polsce został utworzony ze względu na niezwykły, nieporównywalny z żadnym innym krajobrazem. Uformowała go erozja. Jest unikatowy w skali Europy. Znajdują się tu liczne fantastycznie ukształtowane skały, którym nadano nazwy: Wielbłąd, Kwoka, Głowa wielkoluda, itp. Do niezwykłych atrakcji należy rezerwat „Błędne Skały”. Jest to system korytarzy tworzący labirynty skalne. Formy te są chętnie odwiedzane przez turystów. Rocznie park odwiedza blisko 240tys.ludzi.Park utworzony został 16.IX.1993r., zajmuje 6340ha. Znajduje się na terenie woj. Dolnośląskiego.

9. KAMPINOWSKI Park Narodowy-leży na północny zachód od Warszawy w woj. mazowieckim. Utworzony 1959r.w celu ochrony przyrody, zabytków

historii i kultury Puszczy Kampinoskiej. Zajmuje powierzchnię

38544ha. Jest drugi co do wielkości parkiem narodowym

w Polsce. Lasy stanowią 70% powierzchni, obszar ochrony

ścisłej wynosi 4638ha. W 1992r zaliczony w poczet rezerwatów biosfery. Urozmaicenie krajobrazu wydmami śródlądowymi z piasków polodowcowych pradolin Wisły. Długość szlaków turystycznych wynosi

358km., rocznie odwiedza go 700tys.

10. KARKONOSKI Park Narodowy-utworzony 16.I.1959r. obejmuje powierzchnię 5575ha,z czego lasy zajmują 3828ha(6%). Ochronie ścisłej podlega 1718ha, gł. zarośli kosodrzewiny i zbiorowisk roślinnej zielonej. Niepowtarzalny krajobraz tworzą samotne skały, kilkusetmetrowe przepaście, polodowcowe jeziora i bagna. Park położony w południowo-zachodniej części Polski w paśmie Sudetów na Dolnymśląsku. W 1992r. Park wraz z jego częścią po czeskiej stronie Karkonoszy, został uznany za Bilateralny Rezerwat Biosfery, którego łączna pow. po obu stronach wynosiok.60000ha. W parku znajduje się unikatowy krajobraz górski o ciekawych formach geomorfologicznych, bogatej faunie i florze. Charakterystycznymi cechami krajobrazu są płaskie partie grzbietowe, kotły polodowcowe oraz grupy skalne. Park odwiedza ok. 2-3mln.turystów rocznie.

11. MAGUSKI Park Narodowy-powstał w 1994r., z mocą obowiązującą

od 1.I.1995r. Park zajmuje powierzchnię 19962ha, lasy stanowią tu 93% terenu parku, łąki i pastwiska stanowią ważny składnik bioróżnorodności Park obejmuje znaczną część obszaru źródłowego Wisłoku, masyw Magury Wątkowskiej. Park administracyjnie należy do woj. karpackiego i małopolskiego. Park odwiedza blisko 40tys. turystów. Długość szlaków- 75km.

12. Narwiański Park Narodowy-jedno z najmniej dostępnych miejsc w Polsce. Rzeka, która tworzy labirynt, otoczona bagnami. Nieużytki i bagna stanowią ok.90% obszaru parku. Ochronie podlega fragment naturalnie ukształtowanej Doliny Górnej Narwi od Suraża do Rzędzian, nazywanej bagienną dolinę Nawi. Park zajmuje powierzchnię 7350ha, utworzony 1996r. w województwie podlaskim. Rocznie odwiedza go 3000 turystów.

13. OJCOWSKI Park Narodowy- leży w województwie małopolskim. Jest to najmniejszy park narodowy w Polsce. Utworzony w 1956r., o powierzchni 2146ha, lasy zajmują 70% obszaru. Symbolem jest sylwetka nietoperza wznoszącego się nad ruinami ojcowskiego zamku. Park swój charakter, krajobraz i roślinność zawdzięcza wapieniowi. Ochronie ścisłej podlega 251ha. Ok. 300tys. turystów odwiedza park rocznie.

14. Pieniński Park Narodowy- obejmuje pasmo Pienin w woj. małopolskim

Utworzony w 1932r.(ponownie zatwierdzony w 1955r.). Zajmuje 2346ha, z tego 1664 to powierzchnia lasów, pod ochroną ścisłą znajduje się 777ha.

Zgromadzone na obszarze Pienin liczne osobliwości przyrody żywej i

Nieożywionej, zabytki historii i kultury regionalnej, walory widokowe, a

zwłaszcza urok przełomu Dunajca oraz właściwości lecznicze wód mineralnych

od dawna przyciągały turystów(740 tys. rocznie).

15. POLESKI Park Narodowy- Utworzony niedawno, w 1990r., park narodowy stanowi pozostałość zmeliorowanych w XXw. bagien Polesia, kiedyś największych w Europie. To enklawa, w której ocalało bardzo wiele rzadkich roślin i zwierząt. Obejmuje 9762ha powierzchni, lasy stanowią ok. 49%, a wody i bagna ok. 25% terenu parku. W 2002r. Polesie Zachodnie wpisane na listę rezerwatów biosfery. Znajduje się tu jedno z największych stanowisk żółwia błotnego w Europie. Park odwiedza roczne 6 tys. ludzi.

16. Roztoczański Park Narodowy- leży w płudniowo-wschodniej części Polski na Roztoczu środkowym, w woj. lubelskim. Powstał w 1974r., zajmuje 8482ha, w tym lasy 8077ha. Ochroną ścisłą objęto 805ha. Znajdują się tu cenne fragmenty buczyny karpackiej i boru jodłowego z ich osobliwościami przyrodniczymi oraz tereny rozległych torfowisk wysokich i przejściowych.

17. Słowiański Park Narodowy-utworzony w 1967r., zajmuje 18618ha, lasy

stanowią jedynie ok.25% parku, 54% zajmują powierzchnie wody, a ochronie ścisłej podlega 5619ha.Ze względu na wyjątkowe walory przyrodnicze, w tym obecność unikatowych w skali Europy ruchomych wydm i procesów eolicznych, park został w 1977r. uznany przez UNESCO za światowy Rezerwat Biosfery. Ponadto park objęty jest międzynarodową konwencją RAMSAR, dotycząca siedlisk ptaków wodnych i błotnych. Park odwiedza ok.400tys.ludzi rocznie.

18. śiętokrzyski Park Narodowy- położony w centralnej części Gór świętokrzyskich, w woj. świętokrzyskim. Utworzony w 1950r., powierzchnia parku-7632ha, lasy stanowią 95% parku, pod ochroną ścisła znajduje się 1731ha. Jedną z osobliwości są gołoborza(podszczytowe rumowiska głazów kwarcytowych). Park zwiedza rocznie 400tys. turystów.

19. Tatrzański Park Narodowy-powierzchnia wynosi 21164ha. Zespoły leśne 15048ha. Wyjątkowe walory przyrodnicze, krajobrazowe i naukowe Tatr. Utworzony 1955r. Tatry stanowią Rezerwat Biosfery zatwierdzony w 1992r.,są to jedyne góry o charakterze wysokogórskim i zróżnicowanej przyrodniczo budowie geologicznej i rzeźby. Atrakcjami są liczne jeziora i jaskinie. Tary są najpopularniejszym regionem turystycznym w Polsce. Region ten odwiedza blisko 3 mln. turystów.

20. Wielkopolski Park Narodowy- utworzony w 1933r., a zatwierdzony w 1957r. leży na Pojezierzu Wielkopolskim, ok.15km na południe od Poznania, w woj. wielkopolskim. Lasy zajmują ok.58%, wody 6%, a inne grunty ok.36% powierzchni parku. Znajduje się tu część najdłuższego w Polsce Ozu Bukowsko-Mosińskiego o dł.37km. Pomnik przyrody, największy z głazów narzutowych zw.” Głazem Leśników”. Park odwiedza rocznie ok.1,2mln. ludzi.

21. Wigierski Park Narodowy- leży na styku najpiękniejszego polskiego krajobrazu polodowcowego- Suwalszczyzny i największego zwartego obszaru leśnego- Puszczy Augustowskiej, w woj. podlaskim. Zajmuje obszar 15085ha, lasy stanowią ok.62%, wody ok.18% powierzchni. Ochroną ścisłą objęto 308ha. Ekosystemy wodne są najcenniejszymi elementami przyrody w parku. W jego granicach znajduje się 42 jeziora i 6 rzek. Do największych należy jezioro Wigry, wpisane do międzynarodowego „projektu Aqua”, mającego chronić najcenniejsze pod względem przyrodniczym i naukowym akweny świata.

22. Woliński Park Narodowy- utworzony w 1960r., jest najbardziej urozmaiconym parkiem w Polsce. Obejmuje zalesione wzgórza, urwiste brzegi morskie, bagna, pojezierze, morze i najcenniejszą pod względem przyrodniczym środkową część wyspy Wolin. Park znajduje się w woj. zachodniopomorskim. Powierzchnia parku- 10937ha, lasy stanowią ok.40%terenu. Do atrakcji chętnie odwiedzanych przez turystów należą m.in.: Jezioro Turkusowe o specyficznym kolorze wody, głazy narzutowe. Park odwiedza rocznie ok. 300 tys. turystów. Długość szlaków-44km.

23. Park Narodowy „Ujście Warty”- Najmłodszy park narodowy w Polsce. Utworzony w 2001r., obejmuje 7956ha powierzchni, w tym zaledwie 82ha obszarów leśnych. Pod ścisłą ochroną-682ha. Park leży na mokradłach przy ujściu Warty do Odry. Jest jednym z najważniejszych terenów lęgowych ptaków wodnych i błotnych w Polsce. W okresie zimowym jest zimowiskiem dla łabędzia krzykliwego i bielika. Park odwiedza rocznie ok.10000ludzi.

24. JEZIORO ŁUKNAJNO- Zyskało międzynarodową sławę jako „Jezioro Łabędzia”, ponieważ bardzo dobre warunki do odpoczynku w czasie przelotów, gniazdowania i lęgu znajdują tu łabędzie, których liczebność sięga okresowo ok. 2tys. osobników. Łabędź niemy tworzy tu zgrupowania zaliczane do większych w Europie. W 1947r. na tym obszarze powstał rezerwat ornitologiczny, który w 1977r. wszedł w skład rezerwatów biosfery. Płytkie jez. Łuknajno, położone obok wielkiego jez. Śniardwy, jest objęte granicami Mazurskiego Parku Krajobrazowego, utworzonego w 1977r. Łuknajno jest pochodzenia polodowcowego (morena denna) i charakteryzuje się grubą, kilkunastometrową warstwą mułu. Należy do typu jezior eutroficznych o szybkim tempie zarastania.

Spis ilustracji:

1.mikołajek nadmorski fot. Z. Błażejczyk,2. sasanka fot. G.Bryk,3.goryczka fot. Agen.PAI-EXPO,4.Półwysep Harecki nad jez. Ostrowiedzkim fot. K. Stępczak,5.fragm.Doliny Prądnika fot. B. Łapińskiego,6.zaskroniec fot.R. Piątkowski,7.myszołów fot.J. Szewczyk,8.bóbr fot.S Wąski,9.ryś fot.P. Fabiański,10.rozlewiska fot.E. Dębnicka,11.fragm. puszczy fot.Agen FORUM,12.dziewięćsił fot.P. Małecki,13.klif fot.T. Gębuś,14.fragm. Bieszczad fot. C. Parma,15 fragm. Karkonoszy fot C. Parma, 16.fragm. jeziora fot. C. Parma. Fragm. Jaskini fot. P. Małecki.

BIBLIOGRAFIA:

1. Feliks Szlajfer „Geografia Polski”, NOWA ERA, Warszawa 2000

2. Kazimierz Stępczak „ Ochrona i kształtowanie środowiska”, WsiP, Warszawa 2000

3. Paweł Fabjański „Cuda Polski. Parki Narodowe”, Posiedlik- Raniowski, Poznań 2002

4. Teofil Lijewski, B. Mikułowski, J. Wyrzykowski” Geografia Turystyki Polski”, Polskie wydawnictwo EKONOMICZNE, Warszawa 2002

5. Zbigniew Podgórski, W. Marszelewski, K. Becmer „Geografia”, WsiP, Warszawa 2004

6. „Geografia” pod red. Doroty Makowskiej, WsiP, Warszawa 2002

7. „Podręczny leksykon przyrody polskiej” pod red. Z. Szlaszyńskiej, WYDAWNICTWO RTW, Warszawa 2001

8. „Polska. Parki Narodowe” pod red. Danuty Cyrcul, Muza S.A., Warszawa 2001.

3