Czym jest komunikacja niewerbalna? Otóż komunikacja niewerbalna (określana często jako mowa ciała, język ciała) jest to ogół gestów oraz niewerbalnych komunikatów, zarówno nadawanych, jak i odbieranych przez ludzi. Informują one o podstawowych stanach emocjonalnych, intencjach, oczekiwaniach wobec rozmówcy, pozycji społecznej, pochodzeniu, wykształceniu, samoocenie, cechach temperamentu itd. Komunikaty te nadawane są i odbierane najczęściej na poziomie nieświadomym, jednak mogą być również nadawane i odbierane świadomie, tak jak większość gestów - emblematów, czy wiele wyrazów mimicznych.
Ludzie komunikują sobie nawzajem to kim są, czego pragną, nie tylko poprzez wypowiadane słowa, ale poprzez bezgłośny język ciała i swój styl ekspresji. Bardzo znaczącymi środkami komunikowania się są, między innymi, wyraz twarzy, spojrzenie, ruchy ciała, gesty, modulacja i natężenie głosu.
Możliwości wyrażenia komunikacji niewerbalnej.
Podczas normalnej rozmowy dwóch osób, tylko niecałe 35% informacji przekazywanych jest werbalnie- słownie a niewerbalnie to co przekazujesz poprzez „język ciała”, czyli mimika, wyraz twarzy, oczy, gesty, postawa ciała, dystans interpersonalny, ponad 65%,
Komunikacja niewerbalna jest wieloznaczna. Na przykład gniew bywa wyrażany wzmożoną gestykulacją, wymachiwaniem pięścią, ale także kompletną ciszą. Rumieniec może oznaczać złość, skrępowanie, zdenerwowanie lub przyjemność. Komunikacja niewerbalna ma odmienną postać w różnych grupach społecznych i kulturowych. Niezgodność komunikacji werbalnej i niewerbalnej prowadzi do zamętu (np. kiedy mówimy komuś, że mu ufamy, ale nie patrzymy mu przy tym w oczy).
Kierunek patrzenia
Oprócz długości patrzenia ważne też jest, na jaką część twarzy lub ciała rozmówcy kierujemy swój wzrok. Jeżeli kierujemy spojrzenie na czoło w okolice między oczami, to stwarzamy poważną „biznesową” atmosferę, odbiorca będzie miał wrażenie, że jesteśmy zainteresowani sprawa, problemem. Gdy schodzimy ze wzrokiem od oczu w okolice ust, to stwarzamy bardziej osobistą, towarzyską, a klient może mieć wrażenie, że sam jest dla nas interesujący. Kierowanie wzroku poniżej ust na szyję i korpus jest spojrzeniem intymnym, sugerującym, bardzo bliski, osobisty kontakt i w zawodowych kontaktach może ludzi onieśmielać.
Za jedno z najważniejszych źródeł informacji komunikacji niewerbalnej uważa się gesty mimiczne, ponieważ nasza twarz jest dla innych ludzi głównym źródłem informacji o emocjach, jakie przeżywamy. Kiedy chcemy odgadnąć, jakie emocje towarzyszą naszemu rozmówcy najczęściej przyglądamy się właśnie jego twarzy.
W psychologii, twarz określana jest jako obszar komunikacji, wyrażający stany wewnętrzne, relacje i informacje społeczne. Dlaczego użyto określenia obszar? Otóż wyraz mimiczny jest kształtowany przez siedem regionów twarzy, a są to: brwi i czoło, oczy, nos, górna warga, dolna warga i broda, szczelina ust oraz żuchwa. Dzięki temu, że niektóre elementy twarzy mogą reagować niezależnie od siebie, to twarz może wyrażać tysiące gestów mimicznych, przez co jest ich więcej niż pojedynczych słów, za pomocą których je określamy. Dzieje się tak dlatego, iż emocje i związane z nimi odpowiednie wyrazy mimiczne różnią się intensywnością, czasem trwania, autentycznością, możliwością kontrolowania itd. Oznacza to, iż każda podstawowa emocja ma nie jeden, ale cały zestaw różnych, charakterystycznych dla niej wyrazów mimicznych. Poza tym, często przeżywamy mieszaninę różnych uczuć, np. satysfakcję i lęk, radość i wstyd, irytację, złość i poczucie winy. Prowadzi to do kompilacji niektórych grymasów twarzy i stworzenia nowych gestów mimicznych. Językiem nie jesteśmy w stanie ująć tych wszystkich subtelności w pojedynczych słowach.
Należy również zaznaczyć, iż podczas oceniania czyjegoś stanu ducha na podstawie jego mimiki, możemy wysunąć błędne wnioski. Kiedy ktoś płacze niekoniecznie musi być smutny, mogą to przecież być łzy radości; bez uwzględnienia kontekstu i pozostałych sygnałów niewerbalnych trudno jest też odróżnić mimiczny wyraz zdziwienia od strachu.
Ponadto, twarz jest dość łatwa do świadomego kontrolowania i można za jej pomocą świadomie wysyłać komunikaty. Ludzie mogą uśmiechać się, gdy są szczęśliwi, ale także wtedy gdy chcą na takich wyglądać, lub myślą, że mogą coś w ten sposób uzyskać. Mówimy wtedy, że dana osoba ma uśmiech przyklejony do ust. W związku z tym niektóre wyrazy mimiczne powstają nie jako objaw emocji, ale jako wynik reakcji poznawczej.
Paul Eman uważa, że najmniej pomyłek w określaniu emocji na podstawie mimiki popełniamy w odniesieniu do sześciu rodzajów ekspresji, na które składają się: radość, smutek, zdziwienie, strach, złość oraz niesmak
Radość to uczucie zadowolenia i satysfakcji. Twarz osoby będącej pod wpływem tego uczucia przybierze następujący wyraz: kąciki ust uniosą się do góry, a wokół nich powstaną zmarszczki, jej oczy będą przymrużone, a szczęki lekko rozchylone. Innym wskaźnikiem autentyczności mimiki są oczy.
Wyraz prawdziwego zadowolenia angażuje mięśnie tęczówki, które powodują rozszerzenie źrenicy. Mówiąc, iż radość maluje się w czyichś oczach mamy na myśli właśnie prawdziwe zadowolenie, ponieważ ruchy mięśni tęczówki nie są zależne od naszej woli, tak więc uśmiech udawany łatwo jest rozpoznać po zimnym spojrzeniu.
Smutek pojawia się wtedy, gdy w czymś się nam nie powodzi, ale także wtedy, kiedy pozornie wszystko jest w porządku, lecz otaczająca rzeczywistość nie daje nam zadowolenia, nie wystarcza. Powodem smutku może być także samotność, lenistwo lub przesyt w rozrywkach.
Czym charakteryzuje się ekspresja smutku? Przede wszystkim uniesionymi wewnętrznymi końcami brwi, trójkątnymi zmarszczkami poniżej powiek, opadniętymi kącikami ust, czasem również drżeniem warg. Jeżeli dana osoba przyjmie taki wyraz twarzy, mówimy o niej, że smutek rozlewa się jej na twarzy.
Smutek jest ekspresją bardzo ciężką do podrobienia, ponieważ mięśnie oczu i brwi bardzo trudno poddają się naszej kontroli, przez co tak trudno jest nimi sterować. Dzięki temu, zyskały one miano wiarygodnych mięśni twarzy.
Warto zauważyć, że i te ekspresje mogą być mylone jeżeli nie uwzględnimy w naszej ocenie kontekstu oraz innych znaków niewerbalnych.
Złość jako reakcja emocjonalna, składa się z trzech elementów: myśli, reakcji fizjologicznej oraz zachowania. Pojawia się u nas wtedy, gdy zostaje zablokowane jakieś dążenie lub następuje zmiana poczucia kontroli (czyli tak zwana bezsilna złość). Wyraz twarzy, jaki przybieramy, gdy jesteśmy źli, to opuszczone i ściągnięte brwi oraz pionowe zmarszczki pomiędzy nimi, napięte powieki i przymrużone oczy, ściągnięte wargi, a także rozchylone nozdrza. Mówimy wówczas, iż marszczymy na coś brew.
Do wyrażania tych uczuć używamy całej twarzy, choć najwięcej informacji przenoszą same brwi i usta. Bardzo wymowne są okolice brwi:
całkowicie podniesione wyrażają niedowierzanie,
podniesione do połowy - zdziwienie,
stan normalny - bez komentarza,
do połowy obniżone - zakłopotanie,
całkowicie obniżone - złość.
Podobnie jak gesty mimiczne, gesty dłoni towarzyszą człowiekowi niemal od zarania dziejów. Otwarte dłonie zawsze kojarzone były z prawdą, szczerością, lojalnością i posłuszeństwem. W epoce jaskiniowej, pokazywane podczas powitania oznaczały, że człowiek nie był uzbrojony i nie miał nic do ukrycia. Dzisiaj, gest otwartych dłoni jest stosowany podczas składania na przykład przysięgi sądowej; w lewej ręce trzymana jest Biblia, natomiast prawa zostaje uniesiona tak, aby była widoczna dla członków zespołu orzekającego.
Współczesną formą gestu ukazania otwartych dłoni jest uściśnięcie i potrząsanie dłońmi, stosowane w większości kultur na powitanie i pożegnanie, jednakże i dzisiaj zdarzają się sytuacje, kiedy witamy kogoś z otwartymi ramionami.
Innym podstawowym gestem jest sytuacja, kiedy dłoń skierowana jest wnętrzem do dołu. Sygnalizuje ona wtedy brak uległości i chęć objęcia dominacji nad sytuacją. Prośby i rozkazy wydawane przez nas z użyciem tego gestu będą budziły niechęć u wykonawców, chyba, że mamy u nich odpowiedni autorytet.
Trzecim, najczęściej stosowanym gestem dłoni jest trzymanie jej z wyciągniętym palcem wskazującym. Jest to również jeden z najbardziej irytujących gestów, ponieważ wyciągnięty palec wskazujący staje się symboliczną pałką, którą zmuszamy naszego słuchacza do uległości.
Warto zauważyć, iż przedstawione wcześniej gesty dłoni posiadają swoje odpowiedniki w sposobie potrząsania rąk. Załóżmy, że spotykamy kogoś pierwszy raz i na powitanie będziemy chcieli uścisnąć mu dłoń. Gest ten będziemy mogli wykonać na trzy podstawowe sposoby. Pierwszy z nich to próba dominacji nad drugim człowiekiem poprzez przekręcenie jego dłoni w taki sposób, aby znalazła się ona pod naszą.
Taki gest sprawi, iż nieświadomie wyślemy sygnał do witanego przez nas człowieka mówiący o tym, iż chcemy go zdominować, przejąć kontrolę nad sytuacją.
Drugim gestem będzie podanie ręki w taki sposób, aby od razu jej grzbiet był skierowany ku dołowi. Jest on szczególnie skuteczny wtedy, jeżeli chcemy oddać drugiemu człowiekowi, choćby pozorne, poczucie, iż jest on panem sytuacji, ponieważ ten gest świadczy o naszej uległości. Ostatnim i zarazem najbardziej pożądanym sposobem podawania ręki jest sytuacja, kiedy dłoń pozostaje w równej pozycji z dłonią drugiego człowieka. Przez wykonanie takiego uścisku przekażemy witanemu informację, iż jest przez nas szanowany i zrozumiany.
Sposób ułożenia rąk przy twarzy ma ogromne znaczenie podczas oceny prawdomówności człowieka. W okresie dziecięcym każdy z nas stosował trzy podstawowe gesty- zachowania- chroniące przed słyszeniem, widzeniem i mówieniem fałszu i zła. Małe dziecko jeśli kłamie, zakrywa sobie usta rękami próbując w ten sposób powstrzymać kłamliwe słowa przed wychodzeniem z buzi. Jeżeli natomiast zobaczy coś, czego nie chce oglądać lub słyszeć, wówczas po prostu zasłoni sobie oczy lub uszy aby nie dopuścić do odbioru informacji.
W miarę upływu czasu człowiek nie porzuca tych gestów, czyni je jedynie bardziej subtelnymi.
Gestem wykonywanym przez ludzi dorosłych, mającym to samo znaczenie co u dzieci jest tzw. strażnik ust. Dłoń zasłania usta, a kciuk naciska szczękę, tak jakby podświadomość kazała im powstrzymać wypowiadanie fałszywych słów. Najczęściej gest ten maskowany jest przez udawanie nagłego kaszlu. Jeżeli podczas rozmowy nasz rozmówca wykona ten gest, oznacza to, że kłamie. Jeżeli natomiast zrobi to podczas naszej wypowiedzi, to wtedy- według niego- to my kłamiemy. Warto wtedy oddać mu głos i zapytać, czy ma on coś na ten temat do powiedzenia.
Inną formą tego gestu (stosowaną najczęściej przez kobiety) jest delikatne pocieranie skóry pod nosem, lub szybkie jej dotknięcie. Możemy wtedy z pewnością wykluczyć sytuację, iż daną osobę swędzi nos. Swędzenie uśmierzamy umyślnym pocieraniem lub drapaniem, a nie lekkim głaskaniem.
Innym, podstawowym gestem, który wykonujemy gdy kłamiemy, jest pocieranie oka. Wykonujemy go w celu uniknięcia spojrzenia w twarz człowiekowi, który słucha naszej kłamliwej wypowiedzi i sytuacji, kiedy kłamiemy w żywe oczy. Podobnie, jak ma to miejsce przy "strażniku ust", również tutaj istnieją dwie różne odmiany tego gestu. Pierwszą z nich, stosowaną przez mężczyzn, jest energiczne pocieranie oka i patrzenie gdzieś obok lub na podłogę. Z kolei kobiety stosują delikatny ruch tuż pod okiem i zamiast na ziemię, wpatrują się w sufit.
Ostatnim z podstawowych gestów jest symboliczne zamknięcie uszu, aby nie dopuścić do usłyszenia złych rzeczy. W dzieciństwie ten gest był stosowany jawnie. Po prostu zakrywaliśmy rękoma uszy, aby na przykład uniknąć reprymendy od rodzica. W miarę upływu czasu nadal stosujemy ten gest, z tym że w jego łagodniejszych wersjach: pocieramy tył ucha, wiercimy palcem w uchu, ciągniemy za jego płatek lub go wyginamy. Wszystkie te zachowania mają jeden cel- zasłonić wejście do niego i nie dopuścić do odbioru informacji.
Oprócz trzech podstawowych gestów chroniących nas przed fałszem, wykonujemy oczywiście wiele innych sygnałów nadawanych rękami. Dobrym przykładem może być zacieranie dłoni. Wykonanie gestu zacierania rąk jest sposobem niewerbalnego przekazania komunikatu mówiącego o naszych pozytywnych oczekiwaniach i korzyściach.
W komunikacji niewerbalnej poświęca się zawsze dużo miejsca na opisywanie barier, które są tworzone przez specyficzne układanie ramion. Takie bariery są tworzone przez nas wówczas, gdy czujemy się zagrożeni lub nie zgadzamy się z opinią innych.
Standardowym i zarazem najbardziej oczywistym gestem jest krzyżowanie ramion na klace piersiowej. Ta postawa ma uniwersalne znaczenie, bowiem na całym świecie oznacza ona postawę defensywną lub negatywną. Warto zaznaczyć, iż jest to jedna z najczęściej spotykanych postaw w miejscach publicznych, takich jak dworzec autobusowy czy kolejka, gdzie ludzie czują się niepewnie lub zagrożeni. Jeżeli natomiast nasz rozmówca przyjmie taką postawę podczas rozmowy z nami, oznacza to, iż nie zgadza się on z tym, co mówimy. Podobnie jak w wypadku strażnika ust powinniśmy oddać mu głos i zapytać, czy ma on coś na ten temat do powiedzenia.
Gest krzyżowania ramion może występować również w bardziej subtelnych odmianach. Tzw. częściowa bariera polega na trzymaniu jednej ręki wyprostowanej i zablokowania łokcia poprzez chwycenie go w drugą dłoń.
Taka postawa stosowana jest najczęściej przez osoby, które czują się obco w grupie i mają małe zaufanie do siebie.
Dotyk jest najintymniejszą formą komunikacji, która ma miejsce w bliskich spotkaniach. Aby doszło do odebrania bodźca przez receptor dotyku, dana osoba musi wejść w naszą strefę intymną.
Dotyk służy wielu funkcjom komunikacyjnym o dużym znaczeniu, takim jak komunikowanie uczuć, zaangażowanie, kontrola, intymność czy zainteresowanie seksualne. Po prostu- pomaga on wyrażać postawy interpersonalne. Poza tym, dotyk odgrywa ważną rolę w przekonywaniu.
Jest udowodnione naukowo, iż ludzie dotykający swoich rozmówców, których starają się do czegoś przekonać są o wiele bardziej skuteczni od tych, którzy tego nie robią.
Dotyk jest również niezastąpioną formą przekazu uczucia ciepła, wsparcia czy pocieszenia, ponieważ został on uznany za szczególnie skuteczny w dostarczeniu zapewnienia potrzebującym emocjonalnego wsparcia.
Należy jednak i tutaj wziąć pod uwagę narodowość partnera i kulturę kraju z którego pochodzi. O ile bowiem w naszym kraju cmoknięcie w policzek lub objęcie kobiety przez mężczyznę oznacza zazwyczaj gest przyjaźni, to np. w niektórych stanach USA może być przez kobietę odebrane jako obraźliwe i lekceważące. Postawa ciała przyjmowana podczas rozmów wyraża zazwyczaj stosunek do danej osoby. Gdy aprobujemy partnera, jesteśmy zwróceni do niego nie tylko twarzą, ale i stopami
Podobnie, jak ma to miejsce w przypadku gestów krzyżowania ramion, tak gesty krzyżowania nóg mogą sygnalizować nastawienie negatywne lub defensywne. Dlaczego stosujemy go w takich sytuacjach?
Standardowe skrzyżowanie nóg polega na przełożeniu jednej nogi przez drugą, zazwyczaj prawą przez lewą. Może ono symbolizować zdenerwowanie, postawę pełną rezerwy lub defensywną. Należy być jednak ostrożnym w interpretacji tego gestu, bowiem powinna być ona dokona wraz z kontekstem, w jakim ten gest został wykonany. Dlaczego? Z bardzo prostego powodu- ten gest jest po prostu wygodny. Wiele osób siada w ten sposób, gdy spędza dużo czasu na niewygodnym krześle, lub gdy jest im zimno. Jednak, jeżeli ten gest połączymy wraz ze skrzyżowaniem ramion, będziemy mieli do czynienia z okazywaniem dezaprobaty.
Podczas rozmowy kilku osób, warto zwrócić uwagę, w którym kierunku są zwrócone nie tylko ich ciała, ale również stopy. Dlaczego? Ponieważ ułożenie stóp może wskazywać, kto buzi czyjeś zainteresowanie, a kogo niewerbalnie wyklucza z rozmowy.
Zachowania przestrzenne
To jak blisko nas ktoś staje, jest pewnego rodzaju informacją o jego stosunku do nas. Mówi się, że ludzie tworzą między sobą niewidzialne ściany lub dystans. Zasada ogólna mówi, że im bardziej dwie osoby są sobą zainteresowane, tym bliżej siebie stają. Jednak istnieje granica określająca, na jaką odległość ludzie lubią się do siebie zbliżać, gdy ich stosunki nie są zbyt intymne.
Wyróżnia się cztery strefy używane przez nas nieświadomie podczas interakcji z innymi ludźmi. Są to:
strefa intymna (0-45cm),
strefa osobista (45-120 cm),
strefa społeczna (1,2-3,6 m),
strefa publiczna (3,6-6m).
Bliskość przestrzenna jest wskaźnikiem lubienia, sympatii. Im bliższy dystans, tym bliższa relacja.
Odległość
Odległość od partnera jest związana z relacją zachodzącą między dwiema osobami i walką o własne terytorium psychologiczne. Im większa jest nić sympatii i otwartość łącząca osoby, tym odległość utrzymywana między nimi podczas rozmów jest mniejsza - i odwrotnie. Jeżeli odczuwamy do kogoś niechęć lub się go obawiamy, a osoba ta stara się być zbyt blisko nas instynktownie zawsze będziemy się przed tym bronić i dążyć do utrzymania bezpiecznego dystansu przestrzennego. Wygląd zewnętrzny i higiena osobista. Te cechy wywierają silne wrażenie na ludziach i albo będą ułatwiać proces komunikowania się, albo stworzą barierę. Bardzo często tzw. pierwsze wrażenie decyduje o powodzeniu rozmowy, zdanym egzaminie, przyjęciu do pracy.
Właściwości głosu i mowy
Jeśli chcemy być komunikatywni, to powinniśmy używać głosu świadomie i adekwatnie do treści wypowiedzi. Decydujące znaczenie ma ton głosu, tempo mówienia, akcentowanie i intonacja. Jeżeli zależy nam na nawiązaniu i podtrzymaniu kontaktu z klientem, to możemy dostosować swój ton lub rytm do jego głosu. Potocznie mówi się, że nadajemy na tych samych falach, co oznacza, że umiejętnie odzwierciedlamy i dopasowujemy swój język niewerbalny do tego, którym posługuje się druga osoba. Wymaga to dużego talentu, uwagi i wyczucia, gdyż nie może to mieć charakteru naśladowania, a tym bardziej przedrzeźniania.
Warszawa, 20.01.2010
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
2223
(2223) pochodna funkcjiid 963 ppt
2223
2223
więcej podobnych podstron