Untitled

Opis zabytków do katalogu wystawy „Archeologiczne tajemnice palatium i katedry poznańskiego Ostrowa”

Maciej Przybył

KATEDRA, PLAC KATEDRALNY, OSTRÓW TUMSKI NR 13, 17, ZAGÓRZE-WIEŻOWA 2-4

61. Krzywaśń pastorału

Chronologia: koniec XI lub początek XII w.

Miejsce znalezienia: Poznań-Ostrów Tumski (katedra, grób nr 73, usytuowany w nawie północnej, przęsło zachodnie).

Odkrycie: badania wykopaliskowe w katedrze poznańskiej w latach 1951-1956 pod kierunkiem K. Józefowiczówny.

Opis: krzywaśń pastorału wykonana z ołowiu, z wolutą o czworokątnym przekroju, zakończona główką zwierzęcą (węża?); okrągły nodus i tulejowaty trzonek z żelaznym trzpieniem do osadzenia na drzewcu.

Wymiary: wysokość - 15,2 cm.

Ważniejsza literatura: Józefowiczówna 1963: 129; Walicki 1971: 749; Katalog zabytków sztuki 1983: 51; Gulczyński 2003: 315; Bogacka 2008: 72

Zbiory: Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Poznaniu, Ośrodek Studiów Pradziejowych i Średniowiecznych. Depozyt: Muzeum Narodowe w Poznaniu, Muzeum Historii Miasta Poznania, nr inwentarza Dep. 942c.

62. Kielich

Chronologia: koniec XI lub początek XII w.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (katedra, grób nr 73, usytuowany w nawie północnej, przęsło zachodnie).

Odkrycie: badania wykopaliskowe w katedrze poznańskiej w latach 1951-1956 pod kierunkiem K. Józefowiczówny.

Opis: kielich wykonany ze srebra; srebro kute, repusowane, cyzelowane; czasza wieloboczna, zaostrzona; nodus okrągły, lekko wybrzuszony, ujęty dwoma pierścieniami w formie sznurka; stopa stożkowa, wieloboczna.

Wymiary: wysokość - 9,5 cm.

Ważniejsza literatura: Józefowiczówna 1963: 129; Walicki 1971: 749; Katalog zabytków sztuki 1983: 46.

63. Patena

Chronologia: koniec XI - początek XII w.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (katedra, grób nr 73, usytuowany w nawie północnej, przęsło zachodnie).

Odkrycie: badania wykopaliskowe w katedrze poznańskiej w latach 1951-1956 pod kierunkiem K. Józefowiczówny.

Opis: patena wykonana ze srebra; srebro kute, repusowane, cyzelowane. W zwierciadle otoczonym motywem schematycznych palmet wyłania się z obłoków dłoń Boża na tle krzyża.

Wymiary: średnica - 9,7 cm.

Ważniejsza literatura: Józefowiczówna 1963: 129; Walicki 1971: 749; Katalog zabytków sztuki 1983: 46.

64. Krzywaśń pastorału

Chronologia: 2 połowa XII - początek XIII w.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (katedra, grób nr 93, usytuowany w nawie południowej, przy trzecim filarze od zachodu).

Odkrycie: badania wykopaliskowe w katedrze poznańskiej w latach 1951-1956 pod kierunkiem K. Józefowiczówny.

Opis: pióro pastorału wykonane ze srebrnej kutej blachy, z wąską, delikatną wolutą o przekroju czworokątnym, zakończoną schematyczną głową węża; nodus okrągły, spłaszczony; trzon tulejowaty.

Wymiary: wysokość - 19,2 cm.

Ważniejsza literatura: Józefowiczówna 1963: 141; Walicki 1971: 750; Katalog zabytków sztuki 1983: 51; Gulczyński 2003: 316; Bogacka 2008: 72, 84-85.

65. Kielich

Chronologia: 2 połowa XII - początek XIII w.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (katedra, grób nr 93, usytuowany w nawie południowej, przy trzecim filarze od zachodu).

Odkrycie: badania wykopaliskowe w katedrze poznańskiej w latach 1951-1956 pod kierunkiem K. Józefowiczówny.

Opis: Kielich wykonany ze srebra; srebro kute, repusowane; czasza półkolista; nodus okrągły, ujęty motywem sznura; stopa stożkowa.

Wymiary: wysokość - 10,4 cm.

Ważniejsza literatura: Józefowiczówna 1963: 141; Walicki 1971: 750; Katalog zabytków sztuki 1983: 46; Bogacka 2008: 84-85.

66. Patena

Chronologia: 2 połowa XII - początek XIII w.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (katedra, grób nr 93, usytuowany w nawie południowej, przy trzecim filarze od zachodu).

Odkrycie: badania wykopaliskowe w katedrze poznańskiej w latach 1951-1956 pod kierunkiem K. Józefowiczówny.

Opis: patena wykonana ze srebra; srebro kute, repusowane. W zwierciadle motyw dłoni Bożej, która wyłania się z obłoków na tle grawerowanego krzyża. Patena zniszczona, z licznymi ubytkami.

Wymiary: średnica - 9 cm.

Ważniejsza literatura: Józefowiczówna 1963: 141; Walicki 1971: 750; Katalog zabytków sztuki 1983: 46; Bogacka 2008: 84-85.

67. Pierścień z karneolem

Chronologia: 2 połowa XII - początek XIII w.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (katedra, grób nr 93, usytuowany w nawie południowej, przy trzecim filarze od zachodu).

Odkrycie: badania wykopaliskowe w katedrze poznańskiej w latach 1951-1956 pod kierunkiem K. Józefowiczówny.

Opis: pierścień wykonany ze złota, cyzelowany, niellowany; czerwony karneol, o szlifie płaskim, w prostokątnej oprawie; obrączka dekorowana motywem skośnej kratki.

Wymiary: średnica - 2,3 cm; kamień - 1,1 cm x 0,95 cm; oprawa - 1,6 cm x 1,2 cm

Ważniejsza literatura: Józefowiczówna 1963: 141; Walicki 1971: 750; Katalog zabytków sztuki 1983: 51; Bogacka 2008: 84-85.

68. Krzywaśń pastorału

Chronologia: 1200-1210.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (katedra, grób nr 99, usytuowany w części północno-zachodniej nawy głównej).

Odkrycie: badania wykopaliskowe w katedrze poznańskiej w latach 1951-1956 pod kierunkiem K. Józefowiczówny.

Opis: pióro pastorału wykonane z miedzi techniką emalii żłobkowej, z grawerunkami i złoceniami. Posiada trójczłonową wolutę, którą zamyka duży pięciolistny kwiat. Na okrągłym nodusie umieszczone zostały w medalionach cztery półpostaci świętych. Poniżej nodusa znajduje się para antytetycznych gryfów. Krzywaśń ornamentowana jest motywami wici roślinnej, rozetami i liniami falistymi. Całość zabytku cechuje różnorodna gama kolorów: ciemny i jasny błękit, czerwień, biel, zieleń i żółć. Pastorał wykonany został w jednym z wybitniejszych warsztatów średniowiecznej sztuki emalierskiej w Limoges. Przypuszczalnie należał on do biskupa Arnolda (zm.1211) lub biskupa Pawła (1211-1242).

Wymiary: wysokość - 19,2 cm.

Ważniejsza literatura: Józefowiczówna 1954: 416; 1957: 36-70; 1963: 185-187; Walicki 1971: 292, 750; Katalog zabytków sztuki 1983: 51; Gulczyński 2003: 316-317; Bogacka 2008: 72.

69. Krzywaśń pastorału

Chronologia: 1253 lub 1263/64.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (katedra, grób nr 126, usytuowany w nawie południowej, czwarte przęsło od zachodu).

Odkrycie: badania wykopaliskowe w katedrze poznańskiej w latach 1951-1956 pod kierunkiem K. Józefowiczówny.

Opis: pióro pastorału wykonane z żelaza inkrustowanego srebrem, z wygiętą wolutą o przekroju okrągłym; nodus owalny; trzon tulejowaty do osadzenia na drzewcu.

Wymiary: wysokość - 23 cm.

Ważniejsza literatura: Józefowiczówna 1963: 141; Walicki 1971: 750; Gulczyński 2003: 317-318; Bogacka 2008: 72, 87-88.

70. Pierścień

Chronologia: 1253 lub 1263/1264.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (katedra, grób nr 126, usytuowany w nawie południowej, czwarte przęsło od zachodu).

Odkrycie: badania wykopaliskowe w katedrze poznańskiej w latach 1951-1956 pod kierunkiem K. Józefowiczówny.

Opis: pierścień pieczętny biskupa poznańskiego (Boguchwała II lub Boguchwała III z Czerlejna); wykonany ze srebra złoconego; na obrączce grawerowana, niellowana tarcza w kształcie mandorli; na otoku lustrzana inskrypcja: S[igillum] BOGVPHALI EP[iscopi] POZN[aniensi]. Wg K. Bogackiej pierścień należał do biskupa Boguchwała II.

Wymiary: średnica obrączki - 3 cm, tarcza - wys. 3,5 cm.

Ważniejsza literatura: Józefowiczówna 1963: 141; Walicki 1971: 750; Katalog zabytków sztuki 1983: 51; Bogacka 2008: 87-88.

71. Kielich

Chronologia: 1253 lub 1263/1264.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (katedra, grób nr 126, usytuowany w nawie południowej, czwarte przęsło od zachodu).

Odkrycie: badania wykopaliskowe w katedrze poznańskiej w latach 1951-1956 pod kierunkiem K. Józefowiczówny.

Opis: Kielich wykonany ze srebra; srebro repusowane, grawerowane; czasza półokrągła; nodus czterodzielny ujęty obustronnie pierścieniami; stopa okrągła z ornamentem roślinnym wokół brzegu.

Wymiary: wysokość - 11 cm.

Ważniejsza literatura: Józefowiczówna 1963: 141; Walicki 1971: 750; Katalog zabytków sztuki 1983: 46.

72. Patena

Chronologia: 1253 lub 1263/1264.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (katedra, grób nr 126, usytuowany w nawie południowej, czwarte przęsło od zachodu).

Odkrycie: Badania wykopaliskowe w katedrze poznańskiej w latach 1951-1956 pod kierunkiem K. Józefowiczówny.

Opis: patena wykonana ze srebra; srebro repusowane, grawerowane; w zwierciadle czworolistne wgłębienie.

Wymiary: wysokość - 13,5 cm.

Ważniejsza literatura: Józefowiczówna 1963: 141; Walicki 1971: 750; Katalog zabytków sztuki 1983: 46; Bogacka 2008: 87-88.

73. Kielich

Chronologia: 2 połowa XII w. (?)

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (katedra, grób nr 157, usytuowany w nawie południowej, drugie przęsło od zachodu).

Odkrycie: badania wykopaliskowe w katedrze poznańskiej w latach 1951-1956 pod kierunkiem K. Józefowiczówny.

Opis: kielich wykonany ze srebra; srebro kute; czasza półkolista; nodus okrągły, ujęty dwoma pierścieniami; stopa stożkowa ze spłaszczonym brzegiem.

Wymiary: wysokość - 8 cm.

Ważniejsza literatura: Józefowiczówna 1963: 224-225; Walicki 1971: 749-750; Katalog zabytków sztuki 1983: 46.

74. Patena

Chronologia: 2 połowa XII w. (?)

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (katedra, grób nr 157, usytuowany w nawie południowej, drugie przęsło od zachodu).

Odkrycie: badania wykopaliskowe w katedrze poznańskiej w latach 1951-1956 pod kierunkiem K. Józefowiczówny.

Opis: patena wykonana ze srebra; z wgłębionym zwierciadłem, gładka, bez ornamentu.

Wymiary: średnica - 8,1 cm.

Ważniejsza literatura: Józefowiczówna 1963: 224-225; Walicki 1971: 749-750; Katalog zabytków sztuki 1983: 46.

75. Pierścień

Chronologia: 2 połowa XII w. (?)

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (katedra, grób nr 157, usytuowany w nawie południowej, drugie przęsło od zachodu).

Odkrycie: badania wykopaliskowe w katedrze poznańskiej w latach 1951-1956 pod kierunkiem K. Józefowiczówny.

Opis: pierścień wykonany ze złota; złoto kute; wąska obrączka z owalnym bursztynem ujętym w miseczkę i cztery łapki; bursztyn o szlifie kaboszonowym

Wymiary: średnica obrączki - 2,3 cm.

Ważniejsza literatura: Józefowiczówna 1963: 224-225; Walicki 1971: 749-750; Katalog zabytków sztuki 1983: 51.

76. Taśmowate okucie trumny (2 fragmenty)

Chronologia: początek XI w.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (katedra, grób nr 187, usytuowany na osi nawy głównej)

Odkrycie: badania wykopaliskowe w katedrze poznańskiej w latach 1951-1956 pod kierunkiem K. Józefowiczówny.

Opis: przedmiot żelazny (obecnie w dwóch fragmentach) ze śladami drewna .Odkryty został w obrębie grobu nr 187 identyfikowanego z grobowcem Bolesława Chrobrego (zm. 1025). Kąt rozwarty oraz pozostałości drewna pozwalają sądzić, że okucie to wiązało narożnik skrzyni trumiennej. Ramiona okucia przytwierdzone były do boków skrzyni żelaznymi gwoździami.

Wymiary: długość - 9 cm, szerokość - 5 cm (fragment 1), długość - 7 cm, szerokość - 5 cm (fragment 2).

Ważniejsza literatura: Pieczyński 1963: 262 (ryc.12), 287.

77. Denar morawski Brzetysława I (1019-1055)

Chronologia: 1019[1028]-1034 (mennica w Ołomuńcu)

Miejsce znalezienia: Poznań - Ostrów Tumski, katedra, grób nr 187, usytuowany na osi nawy głównej

Odkrycie: badania wykopaliskowe w katedrze poznańskiej w latach 1951-1956 pod kierunkiem K. Józefowiczówny.

Opis: Av.: W polu monety Prawica Boża - symbol łączności Boga z ludźmi (Codziennie wyciągałem ręce do ludu buntowniczego i niesfornego, który postępował drogą zła, za swoimi zachciankami. Iz 65, 2), w otoku mało czytelny napis BRACIZLAV. Rv.: W polu krzyż dwunitkowy, otokowo imię mincerza VSEBOR. Hybryda - av.: Šm. 310 b; rv.: Šm. 310 a.

Czeski badacz Gustav Skalsky na podstawie zarejestrowanych znalezisk przypuszczał (1939), że były to monety polskie bite przez czeskich mincerzy w Gnieźnie. Dopiero po odkryciu nowych egzemplarzy Paul Radoměrský (1956-1957) określił je jako monety morawskie.

Ważniejsza literatura: Józefowiczówna 1963: 177; Šmerda 1996; Videman, Paukert 2009

78. Hak żelazny

Chronologia: początek XI w.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (katedra, grób nr 187, usytuowany na osi nawy głównej).

Odkrycie: badania wykopaliskowe w katedrze poznańskiej w latach 1951-1956 pod kierunkiem K. Józefowiczówny.

Opis: hak żelazny, dość mocno skorodowany. Pochodzi z węgara tzw. memorii grobowca nr 187, prawdopodobnie Bolesława Chrobrego (zm. 1025).

Wymiary: długość - 13,5 cm, grubość - 1cm.

Ważniejsza literatura: Józefowiczówna 1963: 177; Kurnatowska 1989-1990: 82; Janiak 2003: 87-88; Bukowska 2013: 72.

79. Fragment płyty

Chronologia: koniec X w.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (katedra, grób nr 186, usytuowany na osi nawy głównej).

Odkrycie: badania wykopaliskowe w katedrze poznańskiej w latach 1951-1956 pod kierunkiem K. Józefowiczówny.

Opis: fragment polerowanej płyty okładzinowej z ciemno zielonego, żyłkowanego kamienia gabro. Jeden brzeg obcięty, a „górna” powierzchnia wygładzona z wyjątkiem 2,5 cm. pasa biegnącego wzdłuż obciętej krawędzi. Znaleziony w destrukcie przykrywającym grobowiec nr 186, który identyfikowany jest jako pochówek księcia Mieszka I (zm. 992) (ozdobna okładzina zewnętrznych ścian grobowca). Wg P. Urbańczyka fragment portatylu przenośnego ołtarza, prawdopodobnie biskupa Jordana (koncepcja nie podzielana powszechnie).

Wymiary: szerokość - 8,5 cm, długość - 11 cm.

Ważniejsza literatura: Józefowiczówna 1963: 176; Kurnatowska 1989-1990: 79-80; Urbańczyk 2012: 402-403; Janiak 2003: 77-78; Bukowska 2013: 70-72.

80. Fragment płyty

Chronologia: koniec X w.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (katedra, grób nr 186, usytuowany na osi nawy głównej).

Odkrycie: badania wykopaliskowe w katedrze poznańskiej w latach 1951-1956 pod kierunkiem K. Józefowiczówny.

Opis: fragment krawędzi płyty kamiennej, polerowanej, w dolnej powierzchni (niewygładzonej) ze śladami zaprawy murarskiej. Na węższej ze ścianek plama rdzy. Znaleziony w destrukcie przykrywającym grobowiec nr 186, który identyfikowany jest jako pochówek księcia Mieszka I (zm. 992)

Wymiary: szerokość - 11,5 cm, długość - 17, 5 cm.

Ważniejsza literatura: Józefowiczówna 1963, 176; Kurnatowska 1989-1990, 79-80; Urbańczyk 2012: 402-403; Janiak 2003: 77-78; Brzostowicz, Pawlak, Stempin 2003: 63; Brzostowicz, Stempin 2007: 94; Bukowska 2013: 70-72.

Zbiory: Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Poznaniu, Ośrodek Studiów Pradziejowych i Średniowiecznych. Depozyt: Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, Dep. 1975:68.

81. Kabłączek skroniowy

Chronologia: XI w.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (Plac Katedralny?, warstwy VII-VIII).

Odkrycie: badania wykopaliskowe na Placu Katedralnym w 1938 r. pod kierownictwem J. Kostrzewskiego przy współudziale W. Hensla, K. Łukasiewicza, W. Kóčki.

Opis: kabłączek skroniowy wykonany z brązowego drutu o okrągłym przekroju, z esowato wygiętym uszkiem.

Wymiary: średnica wewnętrzna - 12 mm, średnica zewnętrzna - 22 mm.

Ważniejsza literatura: Hensel, Niesiołowska, Żak 1959: 23.

82. Pierścionek brązowy

Chronologia: XI w.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (Plac Katedralny, warstwy VII-VIII).

Odkrycie: badania wykopaliskowe na Placu Katedralnym w 1938 r. pod kierownictwem J. Kostrzewskiego przy współudziale W. Hensla, K. Łukasiewicza, W. Kóčki.

Opis: pierścionek z brązu, tzw. wity, skręcony z dwóch par okrągłych drutów, sklepanych na końcach obręczy.

Wymiary: średnica zewnętrzna - 2,5 cm.

Ważniejsza literatura: Hensel, Niesiołowska, Żak 1959: 23, ryc. 9:3.

83. Sygnet brązowy

Chronologia: 2 połowa (?) XI w.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (Plac Katedralny, warstwy VII-VIII).

Odkrycie: badania wykopaliskowe na Placu Katedralnym w 1938 r. pod kierownictwem J. Kostrzewskiego przy współudziale W. Hensla, K. Łukasiewicza, W. Kóčki.

Opis: sygnet z brązu. Na tarczy nieczytelny wizerunek .

Wymiary: średnica zewnętrzna - 1,6 cm.

Ważniejsza literatura: Hensel, Niesiołowska, Żak 1959: 23, ryc. 9:2.

84. Ciężarek kamienny

Chronologia: wczesne średniowiecze (?).

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (Plac Katedralny).

Odkrycie: badania wykopaliskowe na Placu Katedralnym w 1938 r. pod kierownictwem J. Kostrzewskiego przy współudziale W. Hensla, K. Łukasiewicza, W. Kóčki.

Opis: ozdobny ciężarek kamienny, kształtu półsferycznego, prawdopodobnie używany w kancelarii do obciążania pergaminowych dokumentów.

Wymiary: 6,3x5,5x3,5 cm.

Ważniejsza literatura: Hensel, Niesiołowska, Żak 1959: tablica VI:13.

85. Sprzączka do pasa

Chronologia: 2 połowa XII-1 połowa XIII w.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (Plac Katedralny, warstwa VI).

Odkrycie: Badania wykopaliskowe na Placu Katedralnym w 1938 r. pod kierownictwem J. Kostrzewskiego przy współudziale W. Hensla, K. Łukasiewicza, W. Kóčki.

Opis: sprzączka do pasa wykonana z płaskiej taśmy żelaznej. Rama sprzączki kształtu kolistego, z ruchomym kolcem o przekroju czworobocznym, uszkodzona.

Wymiary: średnica całkowita - 4, 5 cm.

Ważniejsza literatura: Hensel, Niesiołowska, Żak 1959: 19, tablica II:18.

86. Okładzina sierpa

Chronologia: 2 połowa X-1 połowa XI w.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (Plac Katedralny?)

Odkrycie: badania wykopaliskowe na Placu Katedralnym w 1938 r. pod kierownictwem J. Kostrzewskiego przy współudziale W. Hensla, K. Łukasiewicza, W. Kóčki.

Opis: fragment pochewki składanego sierpa, tzw. kosera, z poroża. Okładzina pokryta rytymi motywami geometrycznymi (tzw. oczka, zakreślone trójkąty, szachownica).

Wymiary: długość - 10,8 cm, maks. szerokość - 1,7 cm

Ważniejsza literatura: zabytek niepublikowany

87. Okucie rzemienia

Chronologia: (2 połowa?) XI w.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (Plac Katedralny, warstwa X).

Odkrycie: badania wykopaliskowe na Placu Katedralnym w 1938 r. pod kierownictwem J. Kostrzewskiego przy współudziale W. Hensla, K. Łukasiewicza, W. Kòčki.

Opis: ozdobna aplikacja rzemienia (pasa względnie rzędu końskiego) w stylu nomadzkim, odlana z brązu. Forma palmetokształtna, ornament roślinny (drzewo życia?), aplikacja pokryta emalią. Po wewnętrznej stronie przy brzegach znajdują się cztery nity.

Wymiary: 3,2 cm x 2,8 cm.

Ważniejsza literatura: Hensel, Niesiołowska, Żak 1959: 24-25, ryc. 9:11.

88. Paciorek

Chronologia: wczesne średniowiecze.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (Plac Katedralny).

Odkrycie: badania wykopaliskowe na Placu Katedralnym w 1938 r. pod kierownictwem J. Kostrzewskiego przy współudziale W. Hensla, K. Łukasiewicza, W. Kòčki.

Opis: paciorek z kręgu ryby (amulet?).

Wymiary: 1,2 cm x 0,5 cm.

Ważniejsza literatura: Hensel, Niesiołowska, Żak 1959: 44, rys. 34:4.

89. Paciorek

Chronologia: koniec X w.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (katedra, nawa południowa, wziemny grób nr 180).

Odkrycie: badania wykopaliskowe w katedrze poznańskiej w latach 1951-1956 pod kierunkiem K. Józefowiczówny.

Opis: paciorek z kryształu górskiego, kulisty, kolor srebrzystoszary.

Wymiary: 1,4 cm x 0,9 cm.

Ważniejsza literatura: Pieczyński 1963: ryc. 34: 25; Józefowiczówna 1963: 204-205.

90. Pierścionek brązowy

Chronologia: 2 połowa XII - 1 połowa XIII w.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski 13 (warstwa IVc - przemieszana).

Odkrycie: badania wykopaliskowe na posesji Ostrów Tumski 13 w latach 1950-1953 pod kierownictwem W. Hensla, przy współpracy A. Cofty i J. Żaka.

Opis: pierścionek wykonany z cienkiej sztabki brązowej o przekroju półkola, z owalnym oczkiem, na którym wyryty krzyżyk tzw. laskowany; uszkodzony.

Wymiary: średnica zewnętrzna - 2 cm.

Ważniejsza literatura: Niesiołowska, Perzyńska, Żak 1960: 122, ryc. 54:16.

91. Paciorek

Chronologia: 2 połowa X-1 połowa XIII w.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski 13 (warstwa IVc - przemieszana).

Odkrycie: badania wykopaliskowe w latach 1950-1953 przeprowadzone przez W. Hensla przy współpracy A. Cofty i J. Żaka.

Opis: paciorek z kryształu górskiego, kulisty, kolor biało srebrzysty.

Wymiary: średnica - 0,7 cm.

Ważniejsza literatura: Niesiołowska, Perzyńska , Żak 1960: 120, tablica X:1.

92. Paciorek

Chronologia: 2 połowa XII-1 połowa XIII w.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (stan. 13, warstwa IVc - przemieszana).

Odkrycie: badania wykopaliskowe w latach 1950-1953 przeprowadzone przez W. Hensla przy współpracy A. Cofty i J. Żaka.

Opis: paciorek ze szkliwa brunatnego, dwustożkowaty, z żółtymi i zielonymi plamkami.

Wymiary: długość - 2 cm, średnica - 0,7 cm.

Ważniejsza literatura: Niesiołowska, Perzyńska, Żak 1960: 120, tablica X:2.

93. „Korkociągowe” kabłączki skroniowe

Chronologia: 1 połowa X w.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (katedra, warstwa VI, tzw. przedsakralna).

Odkrycie: badania wykopaliskowe w katedrze poznańskiej w latach 1951-1956 pod kierunkiem K. Józefowiczówny.

Opis:

a) brązowy kabłączek skroniowy, wykonany z cienkiego drutu o przekroju 0, 1 cm, zwinięty w kabłąk, zakończony spiralą o formie poszerzającego się ku dołowi stożka;

b) brązowy kabłączek skroniowy, wykonany z cienkiego drutu o przekroju 0, 1 cm, zwinięty w kabłąk, zakończony spiralą o formie poszerzającego się ku dołowi stożka.

Wymiary:

a) średnica kabłąka (zewnętrzna) - 1,4x1,6 cm, długość stożka - 0, 5 cm;

b) średnica kabłąka (zewnętrzna) - 1,2x1,3 cm, długość stożka - 0, 6 cm

Ważniejsza literatura: Pieczyński 1954: 294-295; 1963: 287; Kara 2009: 260.

94. Okładziny grzebienia

Chronologia: 2 połowa X-1 połowa XI

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (katedra, warstwa II tzw. gotycka - przemieszana)

Odkrycie: badania wykopaliskowe w katedrze poznańskiej w latach 1951-1956 pod kierunkiem K. Józefowiczówny

Opis: dwie ozdobne okładziny grzebienia z poroża, trójwarstwowego, z jednym rzędem zębów, z pozostałością żelaznego nitu spajającego grzebień.

okładzina 1: W górnej części wątek w postaci rzędu tzw. podwójnych oczek, obramowanych motywami rytych linii poziomych i pionowych. Okładzina uszkodzona.

okładzina 2: Wątek zdobniczy identyczny jak na okładzinie 1.

Wymiary: długość - 10,3 cm, szerokość - 1,6 cm (okładzina 1), długość - 8,8 cm, szerokość - 1,6 cm (okładzina 2)

Ważniejsza literatura: zabytek niepublikowany

95. Okładzina szkatułki

Chronologia: 1 połowa X w.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (katedra, warstwa V - przedsakralna)

Odkrycie: badania wykopaliskowe w katedrze poznańskiej w latach 1951-1956 pod kierunkiem K. Józefowiczówny.

Opis: ozdobna okładzina zapewne szkatułki, z poroża. Pokryta rytym motywem w postaci rzędu pojedynczych tzw. oczek, ułożonych w ornament geometryczny. Dwa otwory po bokach na nity.

Wymiary: długość - 5,6 cm, szerokość - 1,8 cm.

Ważniejsza literatura: zabytek niepublikowany

96. Puchar gliniany

Chronologia: X w.

Miejsce znalezienia: Poznań-Ostrów Tumski, pod katedrą, w jamie pod warstwą związaną z budową kościoła preromańskiego

Odkrycie: badania wykopaliskowe w katedrze poznańskiej w latach 1951-1956 pod kierunkiem K. Józefowiczówny.

Opis: puchar gliniany zdobiony na czaszy dookolnymi rzędami żłobków i nakłuć, natomiast na nóżce z plastycznymi żeberkami

Wymiary: wysokość - 22 cm, średnica wylewu czaszy - 17,8 cm, średnica największej wydętości czaszy - 19,5 cm, średnica uchwytu (nodusa) - 5,5 cm, średnica nóżki - 15 cm.

Literatura: Pieczyński 1956: 271-273; Brzostowicz, Pawlak, Stempin 2003: 63, nr 241

Zbiory: Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Poznaniu, Ośrodek Studiów Pradziejowych i Średniowiecznych. Depozyt: Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, nr inw.

97. Fragment pierścionka (sygnetu)

Chronologia: 2 połowa XI-początek XII w.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (Zagórze, ul. Wieżowa 2-4, wykop tzw. główny, warstwa III - częściowo przemieszana).

Odkrycie: badania wykopaliskowe w latach 1950-1953 pod kierownictwem W. Hensla przy współpracy J. Slaskiego, E. Dąbrowskiego, L. Leciejewicza i A. Dymaczewskiego.

Opis: fragment pierścionka (sygnetu) ze szkła żółtego, nieprzezroczystego.

Wymiary: średnica zewnętrzna - 2, 5 cm.

Ważniejsza literatura: Dymaczewski 1961: 165, tablica XXVII:5.

98. Paciorek

Chronologia: 2 połowa XI-początek XII w.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (Zagórze, ul. Wieżowa 2-4, wykop tzw. główny, warstwa III - częściowo przemieszana).

Odkrycie: badania wykopaliskowe w latach 1950-1953 pod kierownictwem W. Hensla przy współpracy J. Slaskiego, E. Dąbrowskiego, L. Leciejewicza i A. Dymaczewskiego.

Opis: paciorek z karneolu, kubooktaedryczny.

Wymiary: 1,4 cm x 0,8 cm.

Ważniejsza literatura: Dymaczewski 1961: tablica XXVII: 3

99. Paciorek

Chronologia: 2 połowa X-X/XI w.

Miejsce znalezienia: Poznań- Ostrów Tumski (stan. 17, warstwa Vd).

Odkrycie: badania wykopaliskowe w latach 1953-1954 przeprowadzone przez W. Hensla przy współpracy E. Dąbrowskiego, A. Dymaczewskiego, J. Żaka.

Opis: paciorek szklany, cylindryczny, ze szkła żółtego, nieprzezroczystego.

Wymiary: średnica - 0,7 cm.

Ważniejsza literatura: Malinowska 1961: 20, ryc. 67:14.

Artur Dębski

100. 3 kostki mozaikowe barwy czarnej

Chronologia: XI w.

Miejsce znalezienia: Poznań - Ostrów Tumski 14, warstwa rozbiórkowa z XIII w., pierwotnie wystrój kaplicy pałacowej bądź katedry

Odkrycie: badania Pracowni Archeologiczno-Konserwatorskiej MOS MAIORUM w 2014 r.

Opis: Tessery w formie nieregularnych wielościanów wykonane zostały z nieprzezroczystego szkła barwy czarnej. Masa szklana wykazuje liczne zanieczyszczenia i pęcherzyki powietrza. Kostki noszą ślady załuskiwania oraz białej zaprawy murarskiej. W jednym przypadku tesserę ukształtowano z trzech nałożonych na siebie warstw szkła, przy czym najwyższa z nich ma formę cienkiego płatka.

Wymiary:

1,06 cm x 1,10 cm x 0,77 cm;

0,98 cm x 1,22 cm x 1,13 cm;

1,33 cm x 0,66 cm x 1,33 cm;

Ważniejsza literatura: znalezisko niepublikowane

Zbiory: Pracownia Archeologiczno-Konserwatorska MOS MAIORUM

nr inw.: OT14/77w/14; OT14/139w/14; OT14/151w/14;

101. 2 kostki mozaikowe barwy czerwonej

Chronologia: XI w.

Miejsce znalezienia: Poznań - Ostrów Tumski 14, warstwa rozbiórkowa z XIII w., pierwotnie wystrój kaplicy pałacowej bądź katedry

Odkrycie: badania Pracowni Archeologiczno-Konserwatorskiej MOS MAIORUM, 2014 r.

Opis: Tessery w formie nieregularnych prostopadłościanów wykonano z silnie zmąconego szkła barwy czerwonej. Masa szklana ma strukturę warstwową i wykazuje liczne pęcherzyki powietrza. Kostki noszą ślady załuskiwania i wyraźne czytelne pozostałości białej zaprawy murarskiej. W jednym przypadku na górnej powierzchni tessery zachowała się cienka warstwa przezroczystego szkła bezbarwnego.

Wymiary:

0,92 cm x 1,08 cm x 0,73 cm;

0,9 cm x 1,09 cm x 0,79 cm;

Ważniejsza literatura: znalezisko niepublikowane

Zbiory: Pracownia Archeologiczno-Konserwatorska MOS MAIORUM

nr inw.: OT14/84w/14; OT14/91w/14;

102. Kostka mozaikowa barwy brązowej

Chronologia: XI w.

Miejsce znalezienia: Poznań - Ostrów Tumski 14, warstwa rozbiórkowa z XIII w., pierwotnie wystrój kaplicy pałacowej bądź katedry

Odkrycie: badania Pracowni Archeologiczno-Konserwatorskiej MOS MAIORUM, 2014 r.

Opis: Tessera w formie nieregularnego prostopadłościanu wykonana z nieprzezroczystego szkła barwy brązowej. Masa szklana wykazuje obecność licznych zanieczyszczeń i pęcherzyków powietrza. Kostka nosi ślady załuskiwania oraz białej zaprawy murarskiej. Tessera sprawia wrażenie jednolitejgo, najprawdopodobniej ukształtowano go ją z jednej warstwy szkła.

Wymiary:

0,84 cm x 0,75 cm x 0,96 cm

Ważniejsza literatura: znalezisko niepublikowane

Zbiory: Pracownia Archeologiczno-Konserwatorska MOS MAIORUM

nr inw.: OT14/126w/14;