1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa produktu: Cyjanek sodu

Wzór konstytucyjny: NaCN

Wzór sumaryczny: CNNa

Producent:

Dostawca:

Użytkownik:

Telefon awaryjny: (042) 631 47 24 (informacja toksykologiczna w Polsce)

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Składnik stwarzający zagrożenie:

Nazwa chemiczna

% wag.

Nr CAS

Nr EINECS

Symbol ostrzegawczy

Symbole zagrożenia (R)

cyjanek sodu

100

143-33-9

205-599-4

T+

26/27/28-32

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Substancja niebezpieczna w myśl dyrektywy 1999/45/EEG.

Zagrożenie pożarowe: Substancja stała, niepalna. W ogniu wydzielają się toksyczne gazy, pary i dymy.

Zagrożenie toksykologiczne: Cyjanek sodu jest silną trucizną. Hamuje utlenianie tkankowe. Działa toksycznie na cały organizm, szybko doprowadzając do śmierci.

Zagrożenie ekotoksykologiczne: Cyjanek sodu jest niebezpieczny dla naturalnego środowiska. W bezpośredniej styczności zabija wszelkie formy życia.

4. PIERWSZA POMOC

Uwaga: W pierwszej kolejności należy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skażonego cyjankiem sodu środowiska na świeże powietrze. Ułożyć na lewym boku z głową skierowaną w dół. Ratujący powinni pamiętać o własnym bezpieczeństwie.

Zatrucie inhalacyjne:

1.

Zapewnić dopływ świeżego powietrza.

Ułożyć poszkodowaną osobę w pozycji półleżącej.

Zapewnić drożność dróg oddechowych. Zastosować sztuczne oddychanie i w razie potrzeby podawać czysty tlen. Ze względu na obecność cyjanowodoru w powietrzu wydychanym nie może być stosowana metoda usta-usta.

Roztworem azotynu amylu (amylium nitrosum) nasycić watę i trzymać ją pod nosem poszkodowanej osoby przez około pół minuty. Zabieg ten powtarzać co pół minuty. Podać dożylnie w ciągu 3-4 minut 300 mg azotynu sodu.

2.

Zapewnić pomoc lekarską.

Zatrucie doustne:

1.

Przytomnemu poszkodowanemu podawać wodę do przepłukania ust oraz do połknięcia 2-3 pigułek azotynu amylowego (amylium nitrosum). W przypadku wywołania wymiotów nie dopuścić do ich zatrzymywania się w jamie ustnej.

2.

Do chwili odtransportowania do szpitala choremu zapewnić spokój, leżenie i ciepło.

Skażenie oczu:

1.

Skażone oczy przemywać 2% roztworem węglanu sodu (natrii bicarbonici).

2.

Zapewnić pomoc okulisty.

Skażenie skóry:

1.

Ostrożnie zdjąć skażone ubranie. Ostrożnie oczyścić mechanicznie skażoną skórę (ratujący musi być stosownie zabezpieczony ochronami osobistymi), przemyć dużą ilością wody, a następnie wodą z łagodnym mydłem. Zapewnić pomoc medyczną. W przypadku gdy podrażnienie skóry nie mija, skonsultować się z lekarzem dermatologiem.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Szczególne zagrożenia:

Cyjanek sodu jest substancją niepalną. W ogniu wydzielają się toksyczne gazy i dymy.

Środki gaśnicze:

Zgodne z naturą pożaru sąsiednich obiektów.

Zalecenia szczegółowe:

Strażacy muszą zostać wyposażeni w kombinezony przeciwchemiczne i niezależne aparaty oddechowe.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne:

W przypadku wydostania się cyjanku sodu do środowiska, skażony teren należy natychmiast wyizolować z otoczenia, a poza jego obręb wyprowadzić osoby postronne w kierunku „pod wiatr”. Ratownicy muszą być wyposażeni w odpowiednie ochrony osobiste. W pierwszej kolejności odciąć źródło skażania środowiska. W czasie działań oczyszczających unikać wzbijania się pyłu. Cyjanek sodu neutralizowany jest 20% roztworem siarczanu żelaza(II) i 10% roztworem wodorotlenku sodu, zmieszanych przed zastosowaniem w stosunku 1 : 1. Rozsypany cyjanek sodu zbiera się mechanicznie do hermetycznych pojemników z twardego tworzywa sztucznego lub metalowych bębnów, zamykanych deklami przy pomocy taśm. Pomocne są suche sorbenty pochodzenia roślinnego. Skażona gleba podlega neutralizacji 20% wodnym roztworem siarczanu żelaza(II) oraz 10% roztworem wodorotlenku sodu, zmieszanych przed zastosowaniem w stosunku 1 : 1 lub natychmiastowej wymianie. Wszelkie manipulacje wykonywać mogą jedynie osoby przeszkolone i odpowiednio wyekwipowane w ochrony osobiste, posiadające ważne dopuszczenia. Skażone cyjankiem sodu akweny wodne nie mogą być gospodarczo wykorzystywane do czasu wyrażenia zgody przez organy sanitarne.

Środki ochrony osobistej:

Unikać kontaktu z uwolnionym cyjankiem sodu. Stosować ubrania ochronne z tkanin zwartych, rękawice ochronne, okulary ochronne w szczelnej obudowie, ochrony dróg oddechowych przed pyłami. Należy pamiętać o ograniczonym czasie działania ochronnego filtrów cząsteczkowych (filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P3).

Zalecenia szczegółowe:

Starać się odciąć źródło skażenia środowiska (uszczelnić uszkodzone opakowanie i umieścić w opakowaniu awaryjnym).

Zabezpieczenie środowiska:

Chronić źródła wody oraz kanalizację. W czasie działań oczyszczających unikać wzbijania się pyłu. W przypadku skażenia wód powiadomić odpowiednie władze. Skażony grunt podlega wymianie.

Metody utylizacji:

Unieszkodliwianie na drodze chemicznej - zgodnie wymogami prawa krajowego.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Zapobieganie zatruciom:

Podczas stosowania cyjanku sodu nie jeść, nie pić, unikać kontaktów z cyjankiem sodu, unikać wdychania pyłów, par i aerozoli, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu.

Zapobieganie pożarom/wybuchom:

Substancja niepalna. Nie wymaga szczególnego trybu postępowania w tym zakresie.

Magazynowanie:

W oryginalnych, właściwie oznakowanych opakowaniach, w magazynie materiałów trujących wyposażonym w instalację wentylacyjną. Cyjanek sodu przewozi i przechowuje się, z zachowaniem przepisów o materiałach trujących, w bębnach metalowych, beczkach drewnianych, puszkach, butelkach szklanych. Przechowywanie i wszelkie manipulacje odbywają się w suchych, wentylowanych, zamkniętych pomieszczeniach, z dala od kwasów, zgodnie z przepisami dotyczącymi substancji trujących. Chronić przed wpływem wilgoci i ditlenku węgla. Personel magazynowy należy wyposażyć w niezbędne ochrony osobiste. Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400.

Metody postępowania

z odpadami:

Za odpad można uznać cyjanek sodu, który w żadnej postaci nie nadaje się do zagospodarowania. Odpadowy cyjanek sodu odstawiany jest do wskazanego przez służbę ochrony środowiska miejsca, celem utylizacji.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Kontrola narażenia:

Rozwiązania techniczne: Stosowanie się do rygorów bezpiecznej pracy (ochrony osobiste, wentylacja wyciągowa, brak możliwości skażenia kanalizacji i otaczającego środowiska). Przesypywanie do mniejszych naczyń szuflą lub łopatką (nigdy ręką).

Ochrony osobiste:

Drogi oddechowe:

Maski ochronne z filtrami pyłów P3.

Ręce:

Rękawice ochronne z tworzywa sztucznego.

Oczy:

Okulary ochronne w szczelnej obudowie.

Skóra i ciało:

Ubrania ochronne ze zwartej tkaniny. Fartuchy ochronne.

Inne informacje:

Higiena pracy: Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Unikać bezpośredniego kontaktu powierzchni ciała i dróg oddechowych z cyjankiem sodu. Nie wdychać pyłów, par i aerozoli. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy dokładnie wymyć powierzchnię ciała. Nie jeść, nie pić podczas pracy. Natychmiast usuwać wszelkie rozsypy.

Metody oceny narażenia w środowisku pracy:

Badanie narażenia na cyjanek sodu dokonywane jest przez oznaczanie zawartości w powietrzu. Ilość cyjanku sodu wchłonięta do organizmu może być określona przez oznaczenie stężenia rodanków w moczu. Analiza chromatograficzna (gazowa) powietrza pobranego w środowisku pracy oraz materiału biologicznego (włosy, mocz).

PN-86/Z-04050.01 - Ochrona czystości powietrza. Przyrządy i zestawy do pobierania próbek. Postanowienia ogólne.

PN-89/Z-04008.07 - Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Postanowienia ogólne. Zasady pobierania próbek w środowisku pracy i interpretacja wyników.

Najwyższe dopuszczalne stężenie w środowisku pracy:

NDS - 0,3 mg/m3 (w przeliczeniu na HCN),

NDSCh - 10 mg/m3 (w przeliczeniu na HCN).

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

9.1

Masa cząsteczkowa: 49,01 g/mol

9.2

Postać fizyczna, barwa, zapach: W warunkach normalnych cyjanek sodu jest białym, krystalicznym ciałem stałym lub proszkiem. Na wilgotnym powietrzu cyjanek sodu ma zapach gorzkich migdałów.

9.3

Temperatura topnienia: 563oC

9.4

Temperatura wrzenia: 1496oC

9.5

Gęstość: 1,55 g/cm3

9.6

Gęstość usypowa: 750-900 kg/m2

9.7

Rozpuszczalność w wodzie i innych rozpuszczalnikach: Cyjanek sodu dobrze rozpuszcza się w wodzie (600g/l w 20oC). Roztwory wodne, pod wpływem hydrolizy, mają odczyn silnie zasadowy. Słabo rozpuszcza się w alkoholu.

9.8

Wartość pH (100 g/l H2O/20oC): 11,7

9.9

Prężność par: 1,013 mbar/20oC

9.10

Inne: Cyjanek sodu otrzymywany jest przez utlenienie izotiocyjanianów kwasem azotowym, a także przez wprowadzenie cyjanowodoru do roztworu wodorotlenku sodu. Cyjanek sodu stosowany jest w syntezach chemicznych, elektrochemii, metalurgii, do wydzielania złota z rud, w chemii analitycznej oraz galwanotechnice jako składnik kąpieli galwanicznych.

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Reaktywność i stabilność:

Pod wpływem kwasów mineralnych i organicznych, a nawet ditlenku węgla z powietrza oraz wilgoci, cyjanek sodu ulega szybkiemu rozkładowi z wydzieleniem silnie toksycznego cyjanowodoru, który tworzy mieszaniny wybuchowe z powietrzem. Ma własności redukujące.

Właściwości korozyjne:

Brak

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Drogi narażenia człowieka: Wdychanie pyłów, spożycie, kontakt pyłu z oczami, kontakt ze skórą.

Informacja ogólna: Cyjanek sodu jest silną trucizną. Hamuje utlenianie tkankowe. Działa toksycznie na cały organizm, szybko doprowadzając do śmierci. Cyjanek sodu uniemożliwia dopływ tlenu poprzez blokowanie esterazy cytochromowej. Połączenia cyjanków z enzymami są odwracalne. Jeżeli nastąpiło narażenie, leczenie musi być zastosowane natychmiastowo. Jeżeli cyjanek sodu zetknie się z kwasem, jednym z produktów reakcji będzie cyjanowodór. Toksyczne właściwości cyjanku sodu nasilają się w obecności alkoholu. Zatrucie cyjankiem sodu może nastąpić na drodze pokarmowej, poprzez wdychanie par i pyłów, a także poprzez wilgotną skórę lub rany. Działa bardzo szybko. Zatrucia na ogół kończą się śmiercią. Śmiertelna dawka dla człowieka, w przeliczeniu na grupę cyjankową, wynosi 2 mg/kg masy ciała.

Dane toksykologiczne:

DL 50(doustnie, szczur) = 6,4 mg/kg masy ciała.

Działanie miejscowe:

Wdychanie pyłów: Ból w klatce piersiowej, skrócenie oddechu, osłabienie, ból i ucisk w okolicy serca. Oddech ulega zakłóceniu. Występuje drapanie w gardle, ślinotok, drętwienie ust, osłabienie, spadek ciśnienia krwi. Pojawia się lęk, wytrzeszcz oczu, rozszerzenie źrenic i następuje gwałtowna utrata przytomności. Mogą pojawić się drgawki i kurczowe zwarcie szczęk z przygryzieniem języka. Oddawany jest kał i mocz. W groźnych przypadkach nastąpi zgon do 30 minut od momentu zatrucia.

Spożycie: Ból w klatce piersiowej, skrócenie oddechu, osłabienie, ból i ucisk w okolicy serca. Oddech ulega zakłóceniu.. Występuje drapanie w gardle, ślinotok, drętwienie ust, osłabienie, spadek ciśnienia krwi. Pojawia się lęk, wytrzeszcz oczu, rozszerzenie źrenic i następuje gwałtowna utrata przytomności. Mogą pojawić się drgawki i kurczowe zwarcie szczęk z przygryzieniem języka. Oddawany jest kał i mocz. W groźnych przypadkach nastąpi zgon do 30 minut od momentu zatrucia.

Kontakt z oczami: Cyjanek sodu powoduje podrażnienie i zaczerwienienie, może zaistnieć chemiczne oparzenie.

Kontakt ze skórą: Może wystąpić podrażnienie i ból oraz chemiczne poparzenie. Cyjanek sodu może być wchłaniany przez nieuszkodzoną skórę, powodując objawy takie jak wskutek wdychania i spożycia. Na skórze pojawiają się wypryski i owrzodzenia. Skóra swędzi.

Zatrucia przewlekłe: Są następstwem powtarzających się regularnych zatruć cyjankiem sodu. W takich przypadkach stwierdzane są zakłócenia w układzie utleniająco-redukującym, prowadzące do hipoglikemii i zwiększenia zawartości kwasu mlekowego we krwi. U poszkodowanych osób występują bóle i zawroty głowy, mdłości, nadkwasota, ucisk w okolicy dołka, pocenie rąk, chwiejność wegetatywnego układu nerwowego, zwolnienie krążenia.

Zatrucia ostre: Przy dużej dawce cyjanku sodu prawie natychmiast następuje utrata przytomności. Człowiek wydaje okrzyk i pada wskutek porażenia ośrodka oddechowego i prawie natychmiast następuje porażenie serca. Zatrucie takie zostało określone mianem „zatrucia apoplektycznego”.

Fazy zatrucia ostrego:

1. Stadium zwiastunów zatrucia - drapanie w gardle, gorzko-plący smak w ustach, ślinotok, odrętwienie ust i krtani, zaczerwienienie spojówek, osłabienie mięśniowe, utrudniona mowa, zawroty i silny ból głowy, mdłości, wymioty, przyspieszony oddech, parcie na stolec, uderzenie krwi do głowy, kołatanie serca.

2. Stadium okresu duszności - ogólne osłabienie wzmaga się. Pojawia się ból i ucisk w okolicy serca. Oddechy stają się rzadkie i głębokie. Pojawiają się silne duszności, mdłości, wymioty, wytrzeszcz oczu. Źrenice stają się rozszerzone.

3. Stadium drgawek - poszkodowana osoba staje się przygnębiona, wzmagają się duszności, następuje utrata przytomności. Tętno ulega zwolnieniu. Pojawiają się drgawki i kurczowe zwarcie szczęk z przygryzieniem języka.

4. Stadium porażenia - utracone zostaje czucie i odruchy. Mimowolnie oddawany jest kał i mocz. Oddech staje się coraz rzadszy, płytki i nieregularny, po czym całkowicie ustaje.

Śmiertelna dawka cyjanku sodu dla człowieka wynosi około 150-250 mg/kg masy ciała.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Działanie na organizmy wskaźnikowe:

Ryby: Dawka 0,02 mg/dm3 CN- nie działa na ryby. Na pstrągi stężenie 0,05 mg/dm3 działa śmiertelnie po 5 dniach, zaś stężenie 1 mg/dm3 - już po kilku godzinach.

Niższe organizmy: Cyjanek sodu o stężeniu 35 mg/dm3 prawie całkowicie wstrzymuje fermentację metanową octanu wapnia. Po półgodzinnym działaniu 40 mg/dm3 NaCN jest dla wrotków i Bosmina śmiertelne, podczas gdy Euchlanis, larwy małżoraczków i bezbarwne pierwotniaki pozostają przy życiu. Z przebadanych roślinnych organizmów wodnych Aphanizomenon i Anabaena zmieniały po 20 minutach reakcji swe zabarwienie, natomiast okrzemki, Pediastra i Cladophora pozostały bezbarwne.

W miejskich ściekach cyjanki rozkładają się wskutek biologicznego oczyszczania. Przy stężeniach CN- od 25 do 50 mg/dm3, mimo kilkumiesięcznej pracy stacji doświadczalnej, rozkład CN- nie przekraczał nigdy 36%. Stężenia 2 mg/dm3 CN- ograniczają procesy nitryfikacji na złożach biologicznych.

Stopień zagrożenia wód: Skrajny.

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Metody unieszkodliwiania:

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

Zawartość opakowania wg:

rodzaju 06 03 11 - sole i roztwory zawierające cyjanki.

Sposób likwidacji A1(A3): „Procesy spalania odpadów niebezpiecznych nie zawierających związków chlorowcoorganicznych..., w obrotowych piecach do produkcji cementu lub wapna” (po rozładowaniu opakowań).

Opakowania wg:

rodzaju 15 01 02 - opakowania z tworzyw sztucznych,

rodzaju 15 01 04 - opakowania z metalu,

rodzaju 15 01 07 - opakowania ze szkła.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

14.1

Numer ONZ:

1689

14.2

Klasa RID/ADR/IMO:

6.1

14.3

Grupa pakowania:

I

14.4

Numer rozpoznawczy zagrożenia:

66

14.5

Numer indeksowy (EC):

006-007-00-5

14.6

Symbole niebezpieczeństwa (R):

26/27/28-32-50/53

14.7

Symbole bezpieczeństwa (S):

1/2-7-28-29-45-60-61

14.8

Nalepka ostrzegawcza

wg ADR/RID Nr 6.1:

0x01 graphic

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Kartę wykonano zgodnie z:

Na etykietach należy umieścić następujące informacje:

Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych:

0x08 graphic
0x08 graphic

Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych:

„Substancja bardzo toksyczna.”

Symbole zagrożenia

R 26/27/28

Działa bardzo toksycznie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą i po połknięciu.

R 32

W kontakcie z kwasami uwalnia bardzo toksyczne gazy.

R 50/53

Działa bardzo toksycznie na organizmy wodne; może powodować długo utrzy-mujące się niekorzystne zmiany w środowisku wodnym.

Symbole bezpieczeństwa

S 1/2

Przechowywać w zamknięciu i chronić przed dziećmi.

S 7

Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty.

S 28

Zanieczyszczoną skórę przemyć natychmiast dużą ilością wody.

S 29

Nie wprowadzać do kanalizacji.

S 45

W przypadku awarii lub jeżeli źle się poczujesz, niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - jeżeli to możliwe, pokaż etykietę.

S 60

Substancję i opakowanie usuwać jako odpad niebezpieczny.

S 61

Unikać zrzutów do środowiska. Postępować zgodnie z instrukcją lub kartą charakterystyki.

16. INNE INFORMACJE

16.1 Chemiczne określenie produktu:

Cyjanek sodu

16.2 Znaczenie symboli:

Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych

T+

Substancja bardzo toksyczna.

Numer rozpoznawczy zagrożenia

66

Materiał silnie trujący.

Znaczenie oznaczeń transportowych

Klasa RID/ADR: 6.1-I

Materiał trujący - bardzo niebezpieczny.

Numer ONZ: 1689

Cyjanek sodowy.

Uwaga: Użytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacje zawarte w powyższej karcie stanowią opis wymogów bezpieczeństwa użytkowania substancji. Użytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do konkretnych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy użytkownika. Karta charakterystyki nie może być traktowana jako gwarancja właściwości substancji.

* * * * *

Zgodnie z rozporządzeniem MZ z dnia 3 lipca 2002 r., PN-ISO 11014-1 i Dyrektywą 91/155/EEC

KARTA CHARAKTERYSTYKI

NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI

Wydanie: I

Data wydania: 20.11.02

Strona/stron 1/8

Nazwa:

CYJANEK SODU

Cyjanek sodu

0x01 graphic