Temat: Polityka ludnościowa

Zagadnienia:

1. Polityka ludnościowa i jej rodzaje (pro-, antynatalistyczna i neutralna)

2. Sytuacja ludnościowa w Polsce - czego dotyczą zmiany.

3. Cele i zadania polityki ludnościowej w Polsce

4. Analiza poszczególnych instrumentów polityki ludnościowej

5. Konsekwencje wynikające ze zmiany w stanie i strukturze ludności Polski

6. Koszty obciążenia demograficznego.

7. Jakie podmioty są odpowiedzialne za politykę ludnościową państwa

Literatura:

Polityka ludnościowa, [w:] O. Kowalczyk, S. Kamiński (red.), Wymiary polityki społecznej, Wyd. UE we Wrocławiu, Wrocław 2009.

1. Polityka ludnościowa i jej rodzaje (pro-, antynatalistyczna i neutralna)

• Polityką ludnościową nazywamy system świadomych przedsięwzięć mających na celu wywołanie pożądanych zmian w rozwoju i ruchu ludności. W zasadzie jej realizacja sprowadza się do osiągnięcia dwóch celów:

• przyspieszenia wzrostu ludności (polityka pronatalistyczna),

• ograniczenie tępa wzrostu ludności (polityka antynatalistyczna).

• W praktyce politykę ludnościową (demograficzną) prowadzą te państwa, które oceniają, że liczba ich ludności jest zbyt mała (np. w wyniku wielkich strat wojennych) lub gdy przyrost ludności jest zbyt wielki w stosunku do możliwości ekonomicznych państwa. Jest rzeczą charakterystyczną, że o ile w krajach bogatych występuje spadek ludności, to w krajach biednych ma miejsce dynamiczny przyrost ludności, określany częst pojęciem „eksplozji demograficznej”.

• Polityka pronatalistyczna - polityka ludnościowa, mająca na celu zwiększenie liczby urodzeń.

• Polityka ta wyraża się w tworzeniu przez państwo różnego rodzaju zachęt materialnych i moralnych do powiększania liczby dzieci w rodzinach i w otaczaniu szczególną opieką rodzin wielodzietnych. Państwo tworzy pod tym kątem instytucjonalno-prawne, organizacyjne i fiskalne rozwiązania systemowe, zachęcające rodziców do posiadania więcej niż dwojga dzieci (np. różnego typu zasiłki; ulgi - np. na bezpłatną edukację, zakup przyborów szkolnych; wydłużanie urlopu macierzyńskiego itp.). Polityka pronatalistyczna stosowana była m.in. we Francji i w Polsce po wielkich stratach ludnościowych poniesionych w czasie pierwszej wojny światowej. Obecnie prowadzą ją kraje skandynawskie (Norwegia, Dania, Szwecja).

• Polityka antynatalistyczna - polityka ludnościowa nastawiona na ograniczanie liczby urodzeń i zmniejszanie tempaprzyrostu naturalnego. Polityka antynatalistyczna uległa spopularyzowaniu w drugiej połowie XX wieku w krajach o wysokim tempie przyrostu naturalnego w wyniku rozpowszechnianych opinii o możliwości przeludnienia naszego globu. Działania z zakresu polityki antynatalistycznej prowadziły kraje o największym w świecie potencjale demograficznym: Chiny i Indie.

• Neutralna polityka ludnościowa: W przeciwieństwie do dwóch skrajnych typów polityki ludnościowej: polityka pronatalistyczna i polityka antynatalistyczna , neutralna polityka ludnościowa zakłada, że państwo powinno pozostawić sprawę prokreację do indywidualnego, swobodnego rozważenia jednostek w społeczeństwie. Polityka ta odrzuca wszelkie formy wpływania na kształtowanie się przyrostu naturalnego, zarówno w stronę jego zwiększania jak i obniżania zakładając że powinien mieć on charakter samoistny.

2. Sytuacja ludnościowa w Polsce - czego dotyczą zmiany.

3. Cele i zadania polityki ludnościowej w Polsce

• Cele szczegółowe PL:
  1. Zmiana postanowień jednostkowych odnośnie zawierania małżeństw i posiadania dzieci. Propagowanie idei rodziny, małżeństwa.
  2. Kształtowanie postaw prokreacyjnych- Kształtowanie na rzecz zwiększania dzietności- poziomu urodzeń.
  3. Podnoszenie jakości życia młodego pokolenia- osób wstępujących w wiek reprodukcji, zawierania małżeństw. Poprzez Rozwój ochrony zdrowia i edukacji.
  4. Wspieranie aktywnego uczestnictwa wszystkich pokoleń 

• a) zagwarantować co najmniej prostej zastępowalności pokoleń dla osiągnięcia ustabilizowanej bądź w dalszej perspektywie zastojowej struktury ludności

• b) stale podnosić stan jakościowy ludności w rozumieniu kondycji zdrowotnej, poziomu bytowego i kulturowego

• c) stymulować wewnętrzny napływ i odpływ migracyjny w taki sposób, aby nie dopuścić do terytorialnych zniekształceń struktury ludności według płci i wieku

4. Analiza poszczególnych instrumentów polityki ludnościowej

5. Konsekwencje wynikające ze zmiany w stanie i strukturze ludności Polski

6. Koszty obciążenia demograficznego.

7. Jakie podmioty są odpowiedzialne za politykę ludnościową państwa