Za prekursorów uznaje się:
•Robert Owen (1771-1858)
- lepsze warunki życia to wyższa wydajność, wyższy zysk codzienna jawna
ocena wyników pracy
•Charles Babbage (1792-1871)
zwolennik podziału pracy - powtarzanie danej operacji zwiększa wydajność
- kalkulator mechaniczny
- „Ekonomia maszyn i manufaktur" (1832 - Filadelfia)
Szkoły (kierunki):
•naukowe.zarządzanie,.kierunek.funkcjonalny,.tayloryzm
Friderik Winslow Taylor (1856-1915)
- wyodrębnił ruchy elementarne
- chronometraż
-naukowe zarządzanie opiera się na
1)opracowaniu prawidłowej .nauki zarządzania
2)naukowym doborze pracowników (przydzielić pracownikowi pracę do której najbardziej się nadaje)
3)naukowym wyszkoleniu i doskonaleniu pracowników
4)bezpośredniej, przyjaznej współpracy między kierownictwem a pracownikami
-dzieła:
„Zarządzanie warsztatem wytwórczym" (1903) „Zasady naukowego zarządzania" (1911)
-dwojakie postępowanie:
+ dobieranie ludzi do danej czynności
+ dobieranie pracy do ludzi
Henry Ford (1863- 1947)
-taśma produkcyjna Harrington Emerson (1853 - 1931)
-12 zasad wydajności Emersona:
istnienie jednego celu, zdrowy sąd w organizowaniu, fachowa rada, dyscyplina, uczciwe postępowanie ,szybka i stała weryfikacja wyników, porządek pracy, istnienie norm i wzorców, odpowiednie warunki pracy, wypracowanie metody działania, ścisły instruktaż pracy, system nagród
Tayloryzm zajmował się robotnikiem, wykonawcą.
*kierunek administracyjny, klasyczna teoria organizacji
Henri Fayol (1841-1925)
-badanie postępowania kierunków
-autorytet
-14 zasad zarządzania: podział pracy, autorytet, dyscyplina, jedność rozkazodawstwa , jednolitość kierownictwa, podporządkowanie interesu osobistego interesowi ogółu, wynagrodzenie, centralizacja, hierarchia, ład, odpowiednie traktowanie personelu, stabilność personelu, inicjatywa, esprit de corps (przynależność do zespołu)
-dzieło:
„Administracja przemysłowa i ogólna" (1916)
Max Weber
-biurokratyzm - biurokracja (pojęcie negatywne)
-zbudował teoretyczny model - wyodrębnił szereg komórek i przypisał im ściśle określone zadania i kompetencje tak, że struktura owa nie miała prawa zadziałać
• szkoła behawioralna, humanistyczna, życiowa
Hugo Miinsterberg (1863 - 1916) - zastosowanie psychologii do zwiększania wydajności pracy
EltonMayo (1880 -1949)
-wpływ stosunków międzyludzkich na wydajność pracy
Klasyczne kierunki zarządzania kończą się w zasadzie na okresie II wojny światowej, albowiem w okresie II wojny światowej wprowadzono modelejnatematyczne i maszyny liczące w celu lepszego zaopatrzenia wojsk w żywność, amunicję itd. I od tego czasu mówimy o:
•szkole.operacyjnej.(ilościowej)
Norber Wiener (1894 - 1964)
-twórca cybernetyki
Ludwik von Bertalanffy (1901 - 1972)
-ogólna teoria systemów
•kierunek empiryczny
R.C. Dawis, P.F. Drukcer, C.W.Wankel, J.A.F Staner
Polskie osiągnięcia z zakresu zarządzania i organizacji:
Karol Adamecki (1866 - 1933)
-prawo minimum
-zasada harmonii
-Liga Pracy
-Instytut Naukowej Organizacji (INO) (1925) przekształcony w Towarzystwo Naukowej Organizacji i Kierownictwa (TNOiK 1948)
Tadeusz Kotarbiński (1886 - 1981)
-dzieło:„Traktat o dobrej robocie" (1975)
Jan Zieleniewski (1901 - 1973)
-dzieło:„Organizacja i zarządzanie" (1969)
Juliusz baron Brincken (1788 - 1856)
-ówczesny odpowiednik Dyrektora Generalnego
-Szczególna Szkoła Leśnictwa (1816)
-pierwszy podręcznik leśny z tego zakresu
Teoretyczne podstawy organizacji zarządzania
• Organizowanie
Pojęcie organizowanie wywodzi się od łac. organum lub gr. organon i oznacza narzędzie lut organ jako część organizmu.
Wg Kotarbińskiego „Przez organizację zależnie od kontekstu rozumie się bądź czynność organizowania, bądź osiągnięty na skutek tej czynności albo w drodze samorzutnego kształtowania się, ustrój przedmiotu złożonego układ jego wewnętrznych zależności, bądź wreszcie sam obiekt, sam zorganizowany."
Żeby.mówić.o.organizacji.musi.być.pewien.system.zależności.części.składających.się.na.całość.
W systemie organizacji zasadniczą rolę pełnią ludzie.
Pojęcie organizacji, organizowania możemy rozpatrywać w trzech znaczeniach:a) rzeczowym,b) czynnościowym,c) atrybutowym
Ad.a)Znaczenie rzeczowe to najprościej mówiąc jakakolwiek instytucja składająca się z części współprzyczyniających się do powodzenia całości np. organizacja gospodarcza LP składa się z regionalnych dyrekcji, nadleśnictw itd. lub np. wyższa uczelnia składa się wydziałów, katedr itd.
Ad.b)W znaczeniu czynnościowym oznacza czynność łączenia części w całość, chodzi tutaj o taki rodzaj czynności, by sposób doboru tych elementów tworzył jedną całość.
Ad.c)Ze znaczeniem atrybutowym mamy do czynienia wówczas gdy mówimy o lepszym lub gorszym zorganizowaniu jakiejś rzeczy. Ta ocena; lepszy lub gorszy, jest cechą ludzkiego działania, czyli jest jego atrybutem
• Administrowanie ~ kierowanie---zarządzanie
Administrowanie odnosi się najczęściej do instytucji typu budżetowego, albowiem administracja ustala struktury co stwarza podstawy do racjonalnego kierowania.
Pojęcie kierowania najczęściej odnosi się do oddziaływania na ludzi w celu wymuszenia odpowiedniego sposobu pracy czy odpowiedniego sposobu zachowania.
Zarządzanie odnosi się najczęściej do racjonalnego oddziaływania na wszystkie posiadane zasoby ludzkie w celu uzyskania zamierzonego efektu.
Pod pojęciem zarządzania (kierowania) należy rozumieć wykonywanie władzy, wywieranie niewykonawczego wpływu na przedmiot zarządzania przez specjalnie do tego powołany podmiot zarządzania w celu osiągnięcia określonego efektu.
Przez przedmiot zarządzania należy rozumieć ogół posiadanych zasobów produkcyjnych oraz pracowników zatrudnionych na szczeblu wykonawczym (robotników).
• Władza
Wg Zieleniewskiego „Władza nad ludźmi to nic innego jak możność kierowania nimi."
4 podstawowe źródła władzy.
1) zaufanie ,2) nawyk podwładnego,3) obawa podwładnego,4) autorytet a)formalny,b)osobisty,c)rzeczywisty
Zaufanie polega na tym, że podwładny ufa kierownikowi, że jego działanie służy interesowi firmy.
Nawyk podwładnego do uznawania władzy kierownika.za władzę legalna.
Obawa podwładnego, że w przypadku niewłaściwego wykonania jakiejś czynności, pracy spotka go jakaś kara.
Najważniejszym źródłem jest autorytet:
a)formalny (urzędowy) wynika z zajmowanego stanowiska czy pełnionej funkcji
b)osobisty (moralny) wynika z moralności, przyjętych kryteriów wartości, jak i sposobów zachowania
c)rzeczywisty jest wypadkową dwóch wyżej wymienionych
ZARZĄDZANIE
Pojęcie zarządzania jest pojęciem bardzo szerokim i w znaczeniu rzeczowym składa się znastępujących funkcji:
a) organizowanie, b) planowanie, c) motywowanie, d) kontrolowanie
ad.a)Przez organizowanie należy rozumieć poprawne łączenie poszczególnych komórek organizacyjnych w jedną strukturę, jak i łączenie poszczególnych etapów procesu produkcyjnego w całość.
Ad.b)Pod pojęciem planowania należy rozumieć nakreślenie celów gospodarowania, sposobów ich realizacji. Funkcje planowania wykonuje osoba lub grupa ludzi zachowująca pewną kolejność postępowania co w literaturze nazywa się funkcjami planowania. Etapy:
1)precyzowanie celów z zadań (pytanie: co robić?)
2)opracowywanie wariantów działania, ich analiza i wybór (pytanie: jak robić?)
3)ustalenie środków niezbędnych (pytanie: za ile?)
4)podjęcie decyzji, doprowadzenie informacji do załogi (produkować!)
ad.c)Motywowania jest to stosowanie odpowiednich bodźców przez kierownictwo w celu uzyskania określonego sposobu zachowania lub pracy zgodnego z oczekiwaniem kierownictwa.
Ad.d)Kontrolowanie należy do bardzo ważnych funkcji zarządzania, szczególnie w dużych jednostkach i pracujących w dużym rozproszeniu (np. LP), stąd też bardzo duże znaczenie kontroli. Kontrole przeprowadza się na podstawie odpowiednio opracowanych reguł postępowania (tzw. regulaminów kontroli). Bardzo ważną funkcję kontrolowania pełni księgowość - czyli ewidencja finansowa.
• Centralizacja-decentralizacja
W LP w Polsce mamy do czynienia z daleko idącą centralizacją, szczególnie planowania. Gdy mamy większe możliwości wpływu na podejmowane decyzje mamy do czynienia z decentralizacją, a gdy mniejsze mamy do czynienia z centralizacją.
Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstwa
Wybór formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa dokonuje się w momencie jego tworzenia. W trakcie działalności w wielu przypadkach pierwotna forma organizacyjna ogranicza działalność, zatem należy dokonać zmian w organizacji. Takie zmiany w trakcie działalności nazywamy przekształceniem przedsiębiorstwa, przy czym przekształceń jest wiele:połączenie lub podział, upadłość, likwidacja, zmiany własnościowe i in.
form organizacyjno-prawnych:(2 rodzaje)
1)forma prawa publicznego
2)forma prawa handlowego
Do form prawa publicznego zalicza się przedsiębiorstwa państwowe, użyteczności publicznej będące własnością skarbu państwa lub komunalną.
Do form prawa handlowego zalicza się jednoosobowe przedsiębiorstwa (będące własnością jednej osoby bez względu na liczbę zatrudnionych osób) oraz spółki osobowe i kapitałowe.
Osobą fizyczną w rozumieniu prawa jest każdy z nas.
Osobami prawnymi są instytucje i inne jednostki gospodarcze.
Przedsiębiorstwa prawa publicznego tworzone są na podstawie ustawy o przedsiębiorcach. państwowych (1981) oraz ustawy o samorządach załogi przedsiębiorstwa.
Przedsiębiorstwo państwowe zgodnie z tą ustawą charakteryzuje się 3 cechami (3S):samodzielność, samofinansowanie, samorządność
Przedsiębiorstwo państwowe tworzone jest przez naczelne i centralne organy administracji państwowej, bądź jako terenowe, przez terenowe organa administracji państwowej.
Prawne wyodrębnienie przedsiębiorstwa polega na nadaniu mu osobowości prawnej, umożliwiającej zawieranie umów i podejmowanie zobowiązań, w tym finansowych.
Osobowość prawną otrzymuje przedsiębiorstwo z chwilą wpisania go do Krajowego Rejestru Przedsiębiorstw.
Posiadające osobowość prawną przedsiębiorstwo ma możliwość otwierania rachunku bankowego, zaciągania kredytów oraz przeprowadzania rozliczeń pieniężnych z kontrahentami.
Ekonomiczne wyodrębnienie przedsiębiorstwa polega na przydzieleniu mu przez państwo (organ założycielski) określonej ilości środków (majątek trwały i obrotowy) umożliwiających mu rozpoczęcie działalności.
Zasady prowadzenia przedsiębiorstw państwowych:
1)jednoosobowe kierownictwo
2)zadania realizowane powinny być zgodnie ze sporządzonym planem finansowo -gospodarczym
3)konieczność prowadzenia rachunkowości dla celu sporządzania sprawozdawczości
4)ponosi pełną odpowiedzialność za swoje zobowiązania
Organem założycielskim dla przedsiębiorstw „branżowych" jest odpowiedni minister „branżowy". Minister podejmując decyzję o utworzeniu przedsiębiorstwa podaje:
a)podstawę prawną tworzenia przedsiębiorstwa (Ustawa o lasach)
b)nazwę i siedzibę
c)przedmiot działania
d)zasady prowadzenia gospodarki finansowej, w tym i zasady rozliczania się z budżetem państwa
f)ma obowiązek zgłoszenia w Krajowym Rejestrze Przedsiębiorstw
Krajowy Rejestr Przedsiębiorstw prowadzony jest w odpowiednim sadzie rejonowym zwanym potocznie sądem „rejestrowym". Na podstawie odpowiedniej ustawy z 1997r. utworzono Krajowy Rejestr Sądowy, który ma za zadanie rejestrowanie wszystkich przedsiębiorstw organizacji prowadzących działalność na terenie Polski.
Krajowy Rejestr Sądowy składa się z:
1)rejestru przedsiębiorców
2)rejestru stowarzyszeń i innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej
3)rejestr dłużników niewypłacalnych
Krajowy Rejestr jest jawny, każdy ma prawo dostępu do danych zawartych w Rejestrze za pośrednictwem centrali informacyjnej.
Wszystkie wpisy do rejestru podlegają obowiązkowi ogłoszenia Monitorze Sądowym i Monitorze Gospodarczym, chyba że ustawa mówi inaczej.
Rejestr przedsiębiorców dotyczy osób fizycznych ale również spółek, spółdzielni, przedsiębiorstw państwowych i zagranicznych i innych osób prawnych prowadzących działalność gospodarczą.
Taki Rejestr Przedsiębiorców składa się z 6 działów:
1)dane ogólne
a)oznaczenie formy prawnej (spółka, przedsiębiorstwo państwowe it.d)
b)tzw. REGON (tzw. numer statystyczny)
c)miejsce wykonywania działalności
d)adres
e)siedziba
f)oznaczenie (firma, znak firmowy)
2)dane dotyczące reprezentacji czyli oznaczenie organu lub osoby uprawnionej do reprezentowania
3)oznaczenie przedmiotu działania i zasad gospodarki finansowej zgodnie z Europejską Klasyfikacją Działalności (EKD)
4)zaległości podatkowe, celne, zusowskie it.d.
5)informacje o po/odwołaniu kuratora-ten wpis jest obowiązkowy i wynika z postanowieni; sądu (z urzędu)
6)dane o likwidacji lub rozwiązaniu, osoba likwidatora
Organizacja leśnictwa w Polsce
Organem nadzorującym gospodarkę leśną w Polsce w lasach państwowych jest Minister Środowiska, w lasach niepaństwowych jest nim wojewoda.
Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe jest jednostka organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej (od 1992).
Za poręczeniem/zgodą Skarbu Państwa mają możliwości jak osoby prawne.
Lasy Państwowe zarządzają mieniem Skarbu Państwa.
Pod względem majątkowym Lasy Państwowe podlegają Ministrowi Skarbu.
LP w Polsce charakteryzują się czterostopniową strukturą zarządzania:
Ministerstwo - I poziom zarządzania
GDLP - II poziom zarządzania
RDLP - III poziom zarządzania
Nadl. - IV poziom zarządzania
Z punktu widzenia efektywnego zarządzania leśnictwo ma zbyt rozbudowana strukturę zarządzania. Uważa się, że prawidłowo powinny być trzy poziomy zarządzania, tak jest między innymi w Niemczech, gdzie mamy do czynienia z następującą strukturą:
Ministerstwo-I poziom zarządzania
Dyrekcje Lasów (w landach)-II poziom zarządzania
Urzędy Leśne-III poziom zarządzania
Struktury organizacyjne w LP
Trwale zrównoważoną gospodarkę leśna prowadzi się według planu urządzania lasu lub uproszczonego planu urządzania lasu z uwzględnieniem następujących celów:
1)utrzymanie lasów; ich korzystnego wpływu na klimat, wodę, powietrze, glebę itd.
2)ochrona lasów; zwłaszcza lasów i ekosystemów leśnych cennych ze względu na bioróżnorodność, walory krajobrazowe, potrzeby nauki itd.
3)ochrona gleb i terenów szczególnie zagrożonych na zanieczyszczenia i uszkodzenia
4)ochrona wód powierzchniowych i głębinowych szczególnie na terenach wododziałów i terenach zasilania zbiorników wód podziemnych
5)produkcja drewna i innych produktów na zasadzie racjonalnej gospodarki
Tak zwana „stara ustawa" (Ustawa o Państwowym Gospodarstwie Leśnym (1949)) określa następujące cele dla gospodarki leśnej:
1)utrzymanie ciągłości i trwałości użytkowania lasu w celu zaspokojenia obecnych i przyszłych potrzeb gospodarki narodowej na drewno i inne produkty
2)wzmożenie naturalnej produkcyjności lasu
3)zabezpieczenie korzystnego wpływu lasu na klimat, gospodarkę wodną oraz zdrowie i kulturę ludności
Gospodarkę w Lasach Państwowych prowadzi się według następujących zasad:
1)powszechnej ochrony lasów (wszyscy obywatele maja ten obowiązek)
2)zasady trwałości i ciągłości użytkowania
3)zasady powiększania zasobów leśnych (powierzchni i przyrostu)
4)zasady zrównoważonego wykorzystania wszystkich funkcji lasu (konieczne jest doprecyzowanie tej zasady)
W celu realizacji wszystkich funkcji lasu opracowano struktury organizacyjne poszczególnych szczebli zarządzania struktury organizacyjnej GDLP
4 piony organizacyjne GDLP :
1)Generalnego Dyrektora (oznaczenie: Gx)
2)Gospodarki Leśnej (oznaczenie: Zx)
3)Organizacji (oznaczenie: Ox)
4)Finansowy (kiedyś: Ekonomiczny) (oznaczenie: Fx)
Przy Generalnej Dyrekcji LP działa Kolegium Lasów Państwowych, które jest organem opiniodawczo-doradczym Dyrektora Generalnego. KLP składa się z przedstawicieli nauki, stowarzyszeń i organizacji zawodowych, wszystkich Regionalnych Dyrektorów, przedstawicieli nadleśnictw, nadleśniczych, leśniczych oraz innych osób.
Zadania Dyrekcji Generalnej LP określane są w Ustawie o Lasach, Statucie LP oraz w Regulaminie Organizacyjnym Dyrekcji Generalnej.
Do podstawowych zadań Dyrekcji Generalnej według Statutu należy między innymi:
1)organizowanie i koordynowanie działalności podległych jednostek
2)przygotowanie wytycznych i organizowanie prac mających na celu opracowanie zbiorczego planu finansowego oraz opracowanie planów wieloletnich i perspektywicznych dla Lasów Państwowych
3)opracowanie i przygotowanie materiałów do decyzji Generalnego Dyrektora
4)wykonanie czynności związanych z nadzorem, kontrolą i rewizja podporządkowanych jednostek
5)prowadzenie działalności doświadczalnej i współpraca z krajowymi i zagranicznymi ośrodkami badawczymi
6)opracowanie projektów, aktów normatywnych niezbędnych do podjęcia decyzji przez Ministra
Zasady funkcjonowania GDLP, nadleśnictw:
1)zasada jednoosobowego kierownictwa w myśl której każdy pracownik może podlegać służbowo tylko jednemu kierownikowi od którego otrzymuje polecenia służbowe, przed którym odpowiada za należyte ich wykonanie
2)pracownik, który otrzymał polecenie od przełożonego wyższego szczebla powinien to polecenie wykonać informując o tym swojego bezpośredniego przełożonego w miarę możliwości jeszcze przed jego wykonaniem
3)w przypadku otrzymania polecenie sprzecznego z obowiązującymi przepisami prawa można żądać tego polecenia na piśmie
4)w przypadku czasowego oddelegowania pracownika do innej komórki organizacyjnej, delegowany pracownik podlega służbowo kierownikowi delegowanej komórki
5)szczegółowy zakres uprawnień i kompetencji poszczególnych komórek organizacyjnych określa kierownik danego szczebla zarządzania
6) w czasie nieobecności Dyrektora Generalnego zastępuje go wyznaczony przez niego Zastępca Dyrektora, a w przypadku nieobecności również Zastępców inny pracownik jest wyznaczany przez Dyrektora, którego zakres kompetencji jest ściśle określony
Zadania Regionalnych Dyrekcji:
1.opracowanie prognoz, programów i planów, w tym planów urządzania lasu
2.koordynowanie i nadzorowanie współpracy między nadleśnictwami
3.ustalanie zadań do planów rocznych i wieloletnich dla kolejnych zakładów (dla innych niż nadleśnictwa, przejawia się w sposobie i trybie planowania i finansowania)
4.udzielanie pomocy podległym zakładom i nadleśnictwom w zaopatrywaniu w materiały
5.instruktaż i kontrola w podległych jednostkach
6.współdziałanie w organach administracji państwowej, głównie w zakresie łowiectwa, polityki zadrzewieniowej i ochrony środowiska, walki ze szkodnictwem it.d.
Fundusz Leśny - służy do udzielania pomocy słabszym jednostkom (wpłacają wszyscy równo od kubika, biorą różnie)
Czynności wspólne wszystkich komórek i stanowisk w LP:
-sporządzanie sprawozdawczości statystycznej i informacji wewnętrznej
-stałe śledzenie postępu technicznego, technologicznego i organizacyjnego w zakresie działu, w którym się działa
-wnioskowanie do przełożonych wyższego szczebla w sprawie zatrudniania i zwalniania pracowników
-ewidencjonowanie wszystkich pism wychodzących na zewnątrz
-wnioskowanie do przełożonego o uchylenie lub zmianę przepisów, które są niezgodne z prawem
-współudział w prowadzeniu szkoleń, przeprowadzanie kontroli wewnętrznej
-przeprowadzanie oceny pracowników
Zasady prowadzenia gospodarki finansowej w LP reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22.12.1994. Wyodrębnia ono następujące rodzaje działalności:
a)administracyjna b)gospodarcza -podstawowa,- uboczna
c)dodatkowa (zarobkowa)
Działalność administracyjna prowadzona jest na wszystkich szczeblach zarządzania. W jej skład na szczeblu RDLP wchodzą prace związane ze sporządzaniem planów urządzeniowych.
Działalność gospodarcza w zakresie gospodarki leśnej prowadzona jest w nadleśnictwie. Działalność podstawowa obejmuje:
-ochronę i zagospodarowanie lasu
-utrzymanie i powiększanie zasobów leśnych
-pozyskanie, z wyjątkiem skupu, drewna, a także sprzedaż tego drewna w stanie nieprzerobionym
Działalność uboczna obejmuje:
pozyskiwanie.zwierzyny,.karpiny,.żywicy,.płodów.runa.leśnego.it.d.,z.wyjątkiem.skupu,
oraz sprzedaż tych produktów w stanie nieprzerobionym
Może być prowadzona pod warunkiem: koszty nie przewyższają przychodów. Działalność dodatkowa prowadzona jest poza gospodarką leśną i może być prowadzona pod warunkiem, że koszty jej prowadzenia nie będą wyższe niż koszty zakupów danego dobra poza lasami np. tartaki, stolarnie, przerób owoców i warzyw.
Podstawy i zasady -planowania gospodarczego
Pod pojęciem planowania należy rozumieć całokształt funkcji sprawowanych przez odpowiednie organa w zakresie ustalania celów gospodarczych, sposobów ich realizacji i finansowania przy maksymalnym (pełnym) wykorzystaniu posiadanych zasobów produkcyjnych.
Wyróżnia się następujące rodzaje planów:
a)centralne (państwo)
b)terytorialne (województwo, powiat, gmina)
c)przedsiębiorstw (przypisane jednostki LP)
d)jednostek budżetowych (szkoły, wojsko, policja)
Ze względu na czasokres wyróżnia się plany:
a)perspektywiczne (10 lat i więcej)
b)średniookresowe (5 lat)
c)roczne
d)operacyjne (krótsze niż 1 rok)
Wyróżnia się następujące etapy planowania (tzw. funkcje planowania):
1)precyzowania celów (co robić?)
2)opracowania wariantów działania, ich analiza i wybór (jak robić?)
3)ustalenia środków niezbędnych (za ile?)
4)podjęcie decyzji, doprowadzenie informacji do załogi (produkować!)
Zasady planowania:
1)analiza stanu i rozwoju gospodarki, przedsiębiorstwa, regionu, obszaru pracy (otoczenie zewnętrzne)
2)analiza możliwości finansowych (szeroko rozumiane)
3)analiza prognoz zewnętrznych warunków rozwoju
4)analiza potrzeb i możliwości ich zaspokojenia
5)analiza przewidywanych kierunków rozwoju gospodarki narodowej i państwa, świata, sąsiadów it.d.
Wyróżnia się metody planowania:
1)bilansowa
2)współczynników i wskaźników statycznych i dynamicznych
3)szacunku rzeczoznawców
4)kolejnych przybliżeń
5)historyczna
6)programowania liniowego
7)rachunku efektywności analizy ekonomicznej
Ad.l.
Polega na zestawieniu zadań planowych i sposobów ich wykonania, bądź też zapotrzebowania i źródeł pokrycia tego zapotrzebowania.
Ad.2.
Metoda ta jest próbą ustalenia najważniejszych związków i współzależności gospodarczych na podstawie doświadczeń z lat poprzednich. Współczynniki (wskaźniki) statyczne określają proporcje pewnej wielkości, natomiast wskaźniki dynamiczne określają zmiany tych proporcji w czasie.
Ad.3.
Stosowana jest tam gdzie inne metody nie mogą być stosowane ze względu na brak danych.
Polega ona na wykorzystaniu rzeczoznawców i odpowiednich analiz ekonomicznych.
Ad.4.
Polega na kolejnym wysuwaniu hipotez dotyczących kształtowania się określonych zjawisk gospodarczych. W początkowym okresie planowania hipotezy te są bardzo ogólne (abstrakcyjne), gdyż opierają się na pewnych uproszczonych założeniach. Kolejne -nowe założenia i dopływ nowych informacji powoduje, że kolejne założenia są coraz bardziej zbliżone do rzeczywistości.
Ad.5.
Polega na przedstawieniu działalności przedsiębiorstwa w maksymalnie długim okresie czasu. Zestawienie takie pozwala wnioskować jakie zmiany zachodziły w działalności przedsiębiorstwa i czym były one spowodowane. Zestawienie takie pozwala planować przy uwzględnieniu aktualnie występujących warunków gospodarczych.
Ad.6.
Stosowana jest najczęściej na szczeblu państwa, branży lub między branżami. Bada się w tej metodzie tzw. przepływy między gałęziowe, które pozwalają stwierdzić wzajemne zależności zachodzące między poszczególnymi gałęziami gospodarki.
Ad.7.
Metoda ta najczęściej jest stosowana przy planowaniu inwestycji. Określa się w niej
opłacalność poszczególnych inwestycji.
Plan finansowo-gospodarczy nadleśnictwa składa się z:
1)zadań rzeczowych
2)planowanych przychodów ze sprzedaży
3)kosztów działalności
4)wyniku finansowego;
Plany nadleśnictw agregowane są,na szczeblu RDLP i dodaje się do nich plan biura RDLP co łącznie stanowi plan finansowo gospodarczy RDLP. Zebrane plany ze wszystkich RDLP spływają do GDLP i dodaje się do nich plan biura GDLP co łącznie stanowi plan finansowo -gospodarczy LP w Polsce.
Motywowanie
Motywacja do pracy może wynikać:
1)z potrzeb ludzkich - tzw. motywacja wewnętrzna, inaczej automotywacja
2)z celowego oddziaływania kierownictwa na wykonawców — tzw. motywacja zewnętrzna
Motywacja wewnętrzna
W motywacji wewnętrznej znaczenie motywacyjne mają niezaspokojone potrzeby ludzkie. Człowiek chcąc zaspokoić te potrzeby „zmusza się" do wydajniejszej pracy. Klasyfikacje potrzeb ludzkich z punlctu widzenia motywacji przedstawił Abraham Masłów (tzw. piramida potrzeb
PIRAMIDA
5.Samorealizacja 4.szacunek 3.afiliacja 2.bezpieczeństwo 1.potrzeby fizjologiczne
Ad.l.
Oprócz głodu i pragnienia należą tu również pieniądze. Są to potrzeby najniższego rzędu i jest ich najwięcej.
Ad.2.
Są to potrzeby szeroko rozumiane obejmujące zarówno brak wojen jak i bezpieczeństwosocjalne (pewność rent i emerytur).
Ad.3.
Inaczej jest to przynależność. Ludzie są „zwierzętami stadnymi" i mają naturalna chęć
przynależności do określonych grup zarówno formalnych jak i nieformalnych (związki zawodowe, organizacje społeczne, związki wyznaniowe). Przejawem afiliacji są zewnętrzne oznaki takie jak mundury, odznaki itd.
Ad.4.
Przejawia się w pochwałach, premiach, uznaniu i awansach.
Ad.5.
Chodzi o spełnianie własnego hobby, ale również możliwość dokształcania, wykazywania własnych inicjatyw itd.
Motywacja jest skuteczna jeśli jest zgodna z oczekiwaniami pracowników. Znaczenie motywacyjne maja tylko niezaspokojone potrzeby pracowników. Potrzeby wyższego rzędu s: zaspokajane jeśli potrzeby niższego rzędu są zaspokojone chociażby w stopniu podstawowym.
Motywacja zewnętrzna
Motywacja zewnętrzna odbywa się drogą ciągłego oddziaływania kierownictwa na wykonawców. Motywacja może mieć charakter pozytywny kiedy uświadamiamy pracownikom korzyści płynące z zalecanego sposobu pracy, postępowania, a negatywny kiedy wskazujemy na ewentualne straty powstające w wyniku niewłaściwego wykonania oraz konsekwencje w wyniku niewłaściwego wykonania danej pracy. Kierownictwo oddziałuje na pracowników w procesie motywowania za pomocą odpowiednich bodźców:
a)materialne i niematerialne
materialne: płace, premie, nagrody, inne
niematerialne: pochwały, wyróżnienia, nagrody, dyplomy
b)pozytywne i negatywne
pozytywne: premie, pochwały
negatywne: potrącenia premii, nagany
Rodzaj stosowanych bodźce uzależniony jest zarówno od kierownictwa, ale również od wykształcenia i przygotowania zawodowego wykonawców oraz rodzaju działalności jaki oni wykonują.
Wyróżnia się 4 typy motywacyjnych systemów wynagradzania:
1)udział w zyskach
2)udział w efektach
3)wynagrodzenie za kwalifikacje
4)premia sumaryczna
Ad.l.
Zasady działania
pracownicy.otrzymują.zróżnicowane.premie.okresowe,.uzależnione.od.zysków.przedsiębiorstwa,.a.wypłata.może.nastąpić.w.gotówce.lub.innej.formie.np..indywidualnych
funduszy emerytalnych
Warunki efektywności
-pracownicy muszą chcieć pracować, oddziaływać na zyski firmy
-pracodawca musi chcieć dzielić się zyskami firmy Zalety
-sposób łatwy do wytłumaczenia
-gwarancja realności finansowej (tj. pieniądze wypłacane są gdy firma jest wystarczająco rentowna)
-system łączy interesy finansowe pracowników i pracodawców Wady
-coroczne wypłacanie premii może prowadzić do zaniechania zadań długoterminowych,których wyniki finansowe będą po pewnym czasie
Ad.2.
Zasady działania
-gdy jednostka organizacyjna (grupa pracowników) przekracza określone zadania, wszyscy pracownicy otrzymują dodatkowe wynagrodzenie
-zadanie (efekt) może polegać na osiągnięciu lepszej wydajności, jakości lub obsługi klienta, bądź czasu (terminu) osiągnięcia zadania
Warunki efektywności
-zadania muszą mieć charakter mierzalny
-kierownictwo musi zachęcać pracowników do angażowania się
-pracownicy muszą mieć zaufanie do kierownictwa
Zalety
-system wzmacnia prace zespołową
-pracownicy koncentrują się na celach firmy
-pracownicy bardziej przykładają się do pracy
Wady
-system, który koncentruje się na np. wydajności pracy może doprowadzić do obniżenia jakości
-brak realności finansowej co oznacza, że firma może być zmuszona do wypłacenia dodatkowych wynagrodzeń nawet gdy nie jest rentowna
Ad.3.
Zasady działania
płaca.lub.pensja.pracowników.wzrasta.w.miarę.zwiększania.się.liczby.stanowisk,.na.których
może on pracować, niezależnie od wykonywanej w danym okresie pracy
Warunki efektywności
-określone muszą być poziomy kwalifikacji oraz powiązana z nimi siatka płac
-firma musi mieć opracowany system oceny pracowników i szkolenia zawodowego Zalety
-zwiększa się mobilność stanowiskowa pracowników co umożliwia funkcjonowanie firmy przy zmniejszonym personelu
-wyższe kwalifikacje wyrabiają w pracowniku zdolność szerszego widzenia problemów zakładowych co zwiększa ich sprawność w rozwiązywaniu pojawiających się problemów
Wady
należy.założyć,.że.w.systemie.tym.większość.pracowników.zechce.podnieść.swoje
kwalifikacje, co znacznie podniesie koszty robocizny
Ad.4.
Zasady działania
-zamiast wzrostu płac pracownicy otrzymują jednorazową gratyfikacje opierającą się na wynikach pracy lub na układzie pracy zawartym ze związkami zawodowymi
-dodatkowe wynagrodzenie nie wchodzi w skład płacy podstawowej Warunki efektywności
-pracownicy muszą mieć świadomość, że pomyślność firmy warunkuje również ich dobrobyt (pewność pracy)
Zalety
syste.umożliwia.firmie.kontrolowanie.kosztów.przez.limitowanie.wzrostu.wynagrodzeń
zasadniczych i powiązanych z nimi świadczeń
Wady
-kierownictwo niekiedy rozdziela dodatkowe wynagrodzenia w sposób subiektywny, z czegopracownicy mogą być niezadowoleni uznając, że SA niesprawiedliwie wynagradzani
Kontrole i rewizje gospodarcze
Pod pojęciem kontroli i rewizji gospodarczych rozumie się ogół metod sposobów postępowania stosowanych systematycznie, zmierzających do ochrony mienia, zwiększenia efektywności działania, zapewnienia właściwych danych w ewidencji oraz stosowanie przez wszystkich pracowników ogólnych norm prawnych i zasad pracy ustalonych w zakładzie.
Zarówno kontrole jak i rewizje gospodarcze są ważnym elementem zarządzania, szczególnie w jednostkach Lasów Państwowych pracujących w dużym rozproszeniu i niepowtarzalnych warunkach.
Kontrole mają za zadanie:
1) zbieranie informacji służących organom administracji państwowej jak i jednostkomnadrzędnym
2)poprawę jakości gospodarowania
3)badanie zgodności działania z obowiązującymi przepisami
4)badanie i ocenę procesów gospodarczych pod względem ich poprawności i efektywności
5)ujawnianie rezerw, nieprawidłowości, błędów, marnotrawstwa itd.
6)ustalanie przyczyn i skutków stwierdzonych nieprawidłowości oraz wskazanie odpowiedzialnych
7)wskazanie sposobów i metod umożliwiających usuniecie stwierdzonych nieprawidłowości oraz wskazanie prawidłowego sposobu postępowania
Przedmiotem kontroli może być:
1)sprawność organizacji
2)celowość produkcji, działania
3)gospodarność
4)rzetelność
5)legalność działania
Kontrole mają za zadanie dostarczenie informacji organom zarządzającym do podejmowania racjonalnych decyzji.
Rodzaje kontroli:
Podział I (ze względu na to skąd pochodzi kontrolujący):
a)zewnętrzne: kompleksowe, problemowe, doraźne, sprawdzające
b)wewnętrzne
Podział I (ze względu na czas przeprowadzanej kontroli):
*wstępna, bieżąca, następna/wynikowa
Podział II (ze względu na to kto prowadzi kontrolę):
*funkcjonalne, instytucjonalne
Podział II (ze względu na przedmiot kontroli):
*formalne, merytoryczne, rachunkowe
k. kompleksowa - obejmuje całość organizacji, raz na 5 lat
k. problemowa - dotyczy wybranego problemu, zagadnienia np. zasad sprzedaży
k. doraźna - przeprowadzana najczęściej na życzenie kontroli wewnętrznej lub kierownictwazakładu
k. sprawdzająca - przeprowadzana w celu stwierdzenia jak są wdrażane zaleceniepokontrolne
k. funkcjonalna - pełnią ją wszystkie osoby na stanowiskach kierowniczych k. instytucjonalna - sprawowana przez specjalnie wyodrębnione komórki
k. wstępna- dotyczy oceny planu działania
k. bieżąca - ocena w trakcie wykonywania czynności
k. następna - ma miejsce po zajściu zdarzenia
k. formalna - badanie prawidłowości wyliczeń w dokumentach
k. merytoryczna - sprawdzanie czy zadania gospodarcze są zgodne z czynnościami zaplanowanymi i zgodne z zasadami wykonywania tej pracy
k. rachunkowa - sprawdzanie czy nie ma błędów w obliczeniach (błędów rachunkowych)
Całość systemu kontroli w Polsce .nadzoruje Najwyższa Izba Kontroli. NIK jest naczelnym organem kontroli państwowej. NIK podlega sejmowi.
NIK kontroluje:
1)działalność organów administracji rządowej, NBP, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych
2)może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych
3)może kontrolować działalność innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych w takim zakresie w j akim te jednostki:
-wykonują zadania zlecone przez państwo
-wykonują zamówienia publiczne- zlecone przez państwo lub samorządy
-organizują lub wykonują prace interwencyjne lub roboty publiczne
-działają z udziałem mienia państwowego lub komunalnego
-korzystają z pomocy, gwarancji, lub poręczenia państwa lub samorządu terytorialnego
-wywiązują się ze zobowiązań finansowych na rzecz państwa (głównie podatki) :
NIK-iem kieruje prezes powoływany przez sejm raz na 6 lat.
Kontroler ma prawo do:
-swobodnego wstępu do obiektów i pomieszczeń
-wglądu do wszystkich dokumentów, pobierania ich i zabezpieczania
-przeprowadzania oględzin, lustracji składników majątkowych jak i przebiegu procesów gospodarczych
-wzywania i przesłuchiwania świadków
-żądania od pracowników ustnych i pisemnych wyjaśnień
-zasięgania informacji w innych jednostkach w sprawach dotyczących kontrolowanej jednostki
-korzystania.z.biegłych,.rzeczoznawców,.specjalistów
-zwoływania narad pracowników
Kontroler ustala stan faktyczny na podstawie dokumentów, które nazywane są dowodami:
a)sporządzane dokumenty
b)zabezpieczone rzeczy
c)wyniki oględzin
d)zeznania świadków
e)pisemne i ustne oświadczenia
Controling jest współczesnym sposobem zarządzania przedsiębiorstwem. W controlingu zawarte są zarówno elementy kontroli jak i •elementy planowania, motywowania i oceny działalności gospodarczej.
Controling jest jedną z form wspomagających podejmowanie racjonalnych decyzji. Zawarte w nim są elementy planowania, koordynowania, analizy oraz informacji. Controling w przedsiębiorstwie może być prowadzony przez specjalne komórki lub przez osoby do tego celu powołane.
Metody, style i koncepcie zarządzania
Metody zarządzania to nic innego jak metody, którymi posługuje się kierownika przy wykonywaniu swoich funkcji kierowniczych.
Kierownik za swoja działalność i podejmowane decyzje ponosi odpowiedzialność materialną, służbową, a nawet karną.
Kierownik kierujący określonym zespołem ludzi nie jest w stanie wszystkich czynności wykonać, jednakże ponosi odpowiedzialność za jakość wykonywanych zadań.
W przedsiębiorstwie państwowym ze względu na społeczną własność środków produkcji kierownik jest jednocześnie przedstawicielem państwa, przez co należy rozumieć, że realizuje politykę gospodarczą państwa w danym zakresie.
Kierownik może i powinien wywierać wpływ na pracowników za pomocą tzw. bodźców zainteresowania.
Bodźce mają za zadanie zachęcać pracowników do określonych zachowań, określonej pracy, przez co otrzymają odpowiednie nagrody, wyróżnienia, mająrównież zniechęcać do określonych zachowań, określonej pracy, by uniknąć określonej kary.
style zarządzania:
1) autokratyczny (dyrektywny)
-kierownik zorientowany jest na przedmiot pracy (co się robi, produkuje), nie dopuszcza pracowników do współdecydowania i najczęściej stosuje bodźce o charakterze negatywnym
2) demokratyczny (integratywny)
- kierownik zorientowany jest na podmiot pracy (człowieka, wykonawcę), dopuszcza pracowników do współdecydowania i najczęściej stosuje bodźce o charakterze pozytywnym
Cechy dobrego kierownika
1)pokładaj zaufanie w pracownikach
2)opracuj wizje działania
3)zachowaj zimną krew
4)zachęcaj do podejmowania ryzyka (+ toleruj popełnianie błędów)
5)bądź ekspertem
6)sprzyjaj różnicowaniu poglądów
7)zachowaj prostotę myślenia
Współczesne koncepcje zarządzania
Każde przedsiębiorstwo składa się z określonej ilości komórek organizacyjnych i stanowisk
pracy oraz odpowiednich powiązań (sprzężeń) organizacyjnych występujących między tymi
komórkami.
Wielkość (oraz ilość) komórek organizacyjnych, którymi jest w stanie kierować dany
kierownik nazywamy zasięgiem kierowania lub granicami nadzoru. Z granica nadzoru
związany jest ściśle problem centralizacji, jak i decentralizacji zarządzania oraz „smukłej" i
„płaskiej" struktury organizacyjnej.
Przykładem „smukłej" struktury organizacyjnej jest sytuacja, w której występuje jeden kierownik naczelny, iluś kierowników pośrednich oraz jeden wykonawca.
Przykładem „płaskiej" struktury organizacyjnej jest sytuacja, w której występuje kierownik oraz szereg wykonawców.
Koncepcje zarządzania (wg A. Koźmińskiego)
Wyróżnia cztery koncepcje zarządzania:
1)koncepcja zarządzania jako wykonywanie władzy w organizacji
2)koncepcja zarządzania administracyjnego
3)koncepcja zarządzania przez pieniądz (za pomocą pieniądza)
4) koncepcja zarządzania optymalizacyjnego
Ad.l.
Koncepcja ta opiera się na założeniu, że zasadniczym narzędziem zarządzania jest zdolność jednych ludzi do oddziaływania na innych poprzez mechanizmy i instytucje społecznego wpływu tj.:
a) przymus
-istotą jest stwarzanie i powszechne stosowanie przez ośrodek władzy systemu silnych, zewnętrznych zagrożeń, które przedmiotowi władzy (podwładnemu) nie dają możliwości własnego, subiektywnego wyboru postępowania czy sposobu pracy
b)przetarg lub gra
-sposób ten polega na stwarzaniu i powszechnym stosowaniu przez ośrodek władzy systemu konkurujących i zasadniczo oddziaływujących bodźców pozytywnych i negatywnych stwarzających przedmiotowi pracy iluzję, że jest to jego własny, subiektywny i racjonalny
wybór
c) morale
-polega na dostosowaniu systemu wartości pracowników do systemu wartości preferowanego przez kierownictwo
Ad.2.
Opiera się na założeniu, że zasadniczym narzędziem zarządzania jest stwarzanie norm prawnych i przymusu administracyjnego wynikającego z hierarchii czyli podporządkowania jednych podmiotów gospodarczych innym.
Zarządzanie administracyjne opiera się na wykorzystywaniu odpowiednich unormowań (In. stosunków) prawnych:
a ) unormowania administracyjno-prawne
-wynikają bezpośrednio z przepisów ustanawiających określone obowiązki np. obowiązek stosowania norm
-nie można ich rozwiązać, można jedynie zaprzestać działalności
-istotnym problemem jest zmiana w czasie tych unormowań
b)unormowania cywilnoprawne
-okręcone są przez strony zawierające jakąś umowę
-rozwiązanie tego stosunku może nastąpić w zasadzie w każdej chwili (chyba, że umowa stanowi inaczej) za zgodą zainteresowanych stron (są to różnego rodzaju umowy)
c) unormowania karne
-wynikają z przepisów prawa karnego
Ad.3.
Pieniądz występuje jako narzędzie zarządzania od chwili jego „wynalezienia". Mimo,
że pieniądz stosowany jest od wieków nadal nie są poznane pełne mechanizmy wpływupieniądza na gospodarkę.
Na wartość pieniądza wpływ ma nie tylko stan gospodarki, ale również zjawiska społeczne takie jak: wojny, zmiany rządów itd.
płaszczyzny sterowania krążenia pieniądza:
1 ) p olityka budżetowa
Polityka budżetowa wpływa na procesy gospodarcze zarówno poprzez sposób tworzenia budżetu jak i sposób wydatkowania pieniędzy z budżetu .
2.) autonomiczne regulatory przepływu pieniądza
Są to swobodnie kształtujące się ceny dóbr i usług, ceny kapitału rzeczowego i finansowego oraz cena pracy.
3.) światowy rynek walutowy
Większość krajów dąży do wymiany handlowej zagranicznej na walutach wymienialnych (EURO, USD) w związku z tym istnieje konieczność ustalenia parytetów między walutami. W gospodarce rynkowej wymiana odbywa się na giełdzie walutowej. Aby pieniądz mógł pełnić rolę „dobrego", „twardego", „mocnego" pieniądza musi spełniać swoje klasyczne funkcje, tj. musi być:
-miernikiem wartości (- tzn. wyrażać wartość towarów i usług)
-środkiem cyrkulacji (- tzn. uczestniczyć w operacjach finansowych, mają się one odbywać tak: towar - pieniądz - towar, a nie towar - towar)
-środkiem tezauryzacji (in. środkiem gromadzenia nadwyżek pieniężnych),(- tzn. oszczędności trzymane są w danej walucie a nie innej)
-środkiem płatniczym
-pieniądzem światowym (tzn. jeżeli dana waluta spełnia wszystkie ww. funkcje w wymiarze światowym to mówimy, że jest to pieniądz światowy)
Ad.4.
Zarządzanie optymalizacyjne opiera się nakwantyfikacji (in. pomiarze) i algorytmizacji procesów decyzyjnych wspomaganych technika obliczeniową. Koncepcja optymalizacyjna rozumiana jest jako poszukiwanie ekstremum funkcji celu w ramach znanych ograniczeń, przy użyciu odpowiednich wzorów matematycznych.
Ogół metod optymalizacji decyzji dzielimy na:
1)heurystyczne - oparte na doświadczeniu, zatem w metodach tych zbiera się jak największą liczbę informacji na podstawie posiadanych informacji, doświadczenia i intuicji podejmuje się odpowiednie decyzje.
2)algorytmiczne
A. symulacyjne - dają kilka wariantów w zależności od przyjętych założeń
B. optymalizacyjne - dają jedno rozwiązanie
a ) programowanie liniowe
b)programowanie dynamiczne
e ) programowanie sieciowe
d ) badania operacyjne
e ) inne
Analiza działalności gospodarczej (in. analiza ekonomiczna')
Analiza działalności zajmuje się 2 zagadnieniami:
1)wyniki gospodarowania i wyniki finansowe
2)technika, technologia i organizacja produkcji
Wyniki analizy dają podstawy do racjonalnego podejmowania decyzji oraz dają podstawy do oceny działalności gospodarczej.
Analiza ekonomiczna jest zbiorem metod zasad, dzięki którym można pewne zjawiska i fakty gospodarcze scharakteryzować i pomierzyć.
Wyróżnia się szereg podziałów analiz np. ze względu na:
I czas: 1)wstępna 2)bieżąca 3)wynikowa
II zakres: 1)kompleksowa 2)problemowa
Przedmiotem.analizy.mogą.być.wszystkie.podstawowe.zagadnienia.tj..analiza.wielkości
i.jakoś.produkcji,.analiza.sprzedaży(oraz.inne),analiza.kosztów.i.analiza.wyniku
finansowego.
Bardzo ważną analizą jest analiza kosztów, która analizuje koszty w różnych podziałach
Końcowym.wynikiem.analizy.kosztów.jest.określenie.wskaźników.poziomu.kosztów.
cechy poprawnej analizy ekonomicznej:(zasady)
1)wszechstronność i kompleksowość ujęcia działalności gospodarczej
2)rzetelność interpretacji faktów i obiektywne przedstawienie wyników oraz wniosków
3)stosowanie prawidłowych metod i sposobów badania oraz dociekliwość i precyzja przy jej prowadzeniu
4)systematyczne wykrywanie ujemnych zjawisk i objawów niegospodarności oraz ustaleniaich przyczyn
5)udostępnianie informacji za pomocą różnych form przekazy
6)dostosowanie metod, treści i formy analizy do celu, przedmiotu i adresata analizy
Naturalną konsekwencją przeprowadzonej analizy jest ocena działalności gospodarczej.