Najczęściej popełniane przez menedżerów

błędy przy planowaniu płynności finansowej przedsiębiorstwa

Podstawowym zadaniem kierownictwa przedsiębiorstwa jest utrzy­manie jego płynności w krótkim i długim przedziale czasu. W praktyce gospodarki rynkowej okazuje się jednak, że jest to jedno z najtrudniej­szych zadań, a przy planowaniu finansowym, zapewniającym płynność, popełniane są różne błędy. Poniżej przedstawimy zestaw podstawowych błędów.

1. Nieprawidłowe przygotowanie koncepcji finansowania działalności przedsiębiorstwa

Bieżące zadania nie powinny usuwać z pola widzenia menedżera fi­nansowania przyszłej działalności przedsiębiorstwa. Np. w praktyce ban­kowej obserwuje się brak przygotowania większości przedsiębiorców do prowadzenia negocjacji w sprawie kredytów. Bardzo często przedsiębiorca nie dysponuje profesjonalnie opracowanym biznesplanem oraz planem finansowym, który koncentrowałby się na płynności firmy. W naszej młodej gospodarce rynkowej przedsiębiorcy nie potrafią „wbudować" finansowania w proces planowania. Nie potrafią skwantyfikować realnie przyszłych kosztów i nie potrafią udzielić odpowiedzi na pytanie, czy część lub wszystkie koszty uda się wliczyć w ceny towarów i usług. Co więcej, brak jest rachunku ekonomicznego planowanej inwestycji i brak jest wiążącej odpowiedzi na pytanie, czy planowane przedsięwzięcie będzie opłacalne. Często brak jest przejrzystości całego przedsięwzięcia.

2. Koncepcja finansowania przygotowywana jest w pośpiechu

Wielu przedsiębiorców błędnie uważa, że finansowanie należy orga­nizować bardzo szybko. W pośpiechu przeoczają zwykle wiele istotnych zagadnień, a wśród nich korzystne dla siebie warunki, ponieważ analizu­ją je tylko powierzchownie. Nie analizują też różnych wariantów finan­sowania planowanych przedsięwzięć, zwłaszcza tych korzystniejszych. Mało zainteresowania okazuje się rachunkowi opłacalności samej inwe­stycji i zapomina się o tak ważnych kwestiach dla nowego przedsięwzię­cia, jak przyszły rozwój rynków i koniunktury gospodarczej.

Jeszcze gorsza sytuacja istnieje wtedy, kiedy będziemy poszukiwać źródła finansowania dopiero wówczas, kiedy nasze przedsiębiorstwo znaj­dzie się w sytuacji kryzysowej. Aby uniknąć takich sytuacji przedsię­biorcy powinni mieć opracowane plany finansowe wiele tygodni lub mie­sięcy wcześniej, które będą wykorzystane w sytuacji kryzysowej.

3. Ustalenie zbyt niskiego zapotrzebowania
na środki finansowe

Niekiedy przedsiębiorcy z obawy przed ryzykiem finansowym planu­ją zbyt niski wolumen środków finansowych. Tak może się zdarzyć, kiedy przedsiębiorca kupuje zakład produkcyjny np. od syndyka masy upadłościowej. Wydaje się wówczas, że małym nakładem kosztów uda się jemu rewitalizować upadły zakład. Rzeczywistość może się jednak okazać inna i dlatego należy powołać eksperta, który przygotuje dobry biznesplan i realne zapotrzebowanie na niezbędne środki.

Należ mieć na uwadze duże koszty związane z dodatkową inwesty­cją. Kiedy zaciągniemy kredyt, to odsetki oraz raty kapitałowe będziemy musieli płacić bardzo często przed uruchomieniem produkcji i sprzedaży towarów lub usług. Złym doradcą może być fałszywa duma i złudna nadzieja, że uda nam się uruchomić produkcję za pomocą bardzo małych środków finansowych. Po pewnym czasie okazuje się, że była to zdecydowanie błędna ocena realistycznego zapotrzebowania na środki.

4. Zbyt optymistyczny plan finansowy

Odwiecznym problemem przedsiębiorcy jest zbyt optymistyczne spo­glądanie w przyszłość i niedostrzeganie niemiłych niespodzianek, które zdarzają się w gospodarce rynkowej. Przedsiębiorca często popada w eufo­rię, że odniesie niebywały sukces rynkowy i nie uwzględnia szarej rze­czywistości konkurowania z innymi uczestnikami rynku. To sprawia, że posługuje się fałszywymi założeniami. I tak, często popełnia błędy w pla­nowaniu obrotów, kosztów, obsługi kredytu (odsetek), koniunktury, ryzy­ka rynkowego itd. Nie uwzględnia także faktu, że inwestycja amortyzuje się często później niż pierwotnie zaplanowano. Wielu przedsiębiorców koncentruje swoją uwagę na możliwych najlepszych rozwiązaniach i nie uwzględnia najgorszych scenariuszy. Tymczasem nowoczesny menedżer powinien zawsze dysponować odpowiednim scenariuszem na „najgorszą sytuację".

Lekceważenie stopnia trudności uzyskania kredytu bankowego jest także poważnym grzechem, ponieważ podejście banku do naszej zdolno­ści kredytowej i wiarygodności może okazać się zupełnie różne od na­szego. Błędne jest też mniemanie, że każdy będzie zainteresowany kup­nem udziałów w naszym przedsiębiorstwie. Praktyka uczy, że nieraz nikt nie jest zainteresowany angażowaniem się w nasze przedsiębiorstwo. Podobnie należy z rozwagą podchodzić do możliwości sprzedania na­szych wierzytelności firmie faktoringowej. Okazuje się bowiem, że fir­my faktoringowe bardzo ostrożnie podchodzą do przedsiębiorstw, które nagle popadają w kłopoty finansowe. Dlatego przedsiębiorca powinien z rozwagą budować swoje plany i strategie finansowe.

5. Projekty finansowe oderwane od realiów życia gospodarczego

Prawidłowe finansowanie, zwłaszcza w przypadku dużych inwestycji, jest specyficznym i trudnym zadaniem. Z tego powodu, nawet dla profesjonalnego zarządu firmy stanowi to poważne wyzwanie, a często z braku doświadczenia przedsiębiorcy trudne do wykonania. Niereali­styczne wyobrażenia o finansowaniu mogą dotyczyć np. warunków uzy­skania kredytu. Najczęściej uważa się, że koszt kredytu będzie niższy, ponieważ banki prowadząc reklamę w mediach zachęcają kredytobior­ców niskimi stopami procentowymi.

Zdarza się, że przedsiębiorcy nie doceniają też konsekwencji związa­nych z kredytowaniem. Ma to zwłaszcza miejsce przy Private Equity. Podobnie może być z zabezpieczeniami kredytów. Banki kierują się swoimi zasadami, często odbiegającymi od porad podręcznikowych. Np. bank przyjmuje wartość gruntu wycenioną nie po aktualnej cenie, ale według własnych kryteriów (może to być 50%), a pakiet akcji jest sprze­dawany za 30% aktualnej ich wartości.

Dość często niedoceniany jest czynnik czasu potrzebnego do pozy­skania kredytu dla realizacji dużego przedsięwzięcia. Udając się do ban­ku w sprawie zaciągnięcia kredytu, należy się bardzo starannie przygo­tować. Sprawa uzyskania ratingu pochłania bardzo dużo czasu. W szcze­gólności, finansowanie poprzez udziały jest związane z wieloma czynno­ściami administracyjnymi, ponieważ trzeba odpowiednio przygotować umowy, notarialnie je poświadczyć itd. Podobnie może być z firmą fak-toringową, która niekiedy potrzebuje kilku miesięcy na sprawdzenie wiarygodności firmy i uruchomienie płatności.

6. Niestaranne sprawdzanie warunków finansowania

Przedsiębiorca powinien z niezwykłą starannością sprawdzać i po­równywać warunki kredytu oferowanego przez różne banki, ponieważ warunki finansowe dla tej samej kwoty kredytu mogą się znacznie róż­nić.

Z pewną dozą sceptycyzmu należy przyjmować zapewnienia naszego banku lub innego banku, że kredyt został nam udzielony na optymalnych warunkach. Dlatego należy uzyskać oferty od kilku banków i dokładnie porównać proponowane warunki. Bardzo dokładnie trzeba przeanalizo­wać tzw. ogólne warunki dołączane do oferty i umów z kredytobiorcami. Czy i jaki wpływ na warunki kredytu będzie miał udział dawcy Venture Capital Polski przedsiębiorca powinien rozważyć także możliwość zaciągnięcia kredytu w banku zagranicznym. Nie jest to już niczym niezwykłym po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej.

7. Zaniechanie poszukiwania alternatywnych źródeł

finansowania

Najprostszym rozwiązaniem w sytuacji poszukiwania potrzebnego finansowania jest zwrócenie się do swojego banku lub doradcy finansowego. Równocześnie trzeba mieć na uwadze dziesiątki innych źródeł finansowania, które istnieją na rynkach finansowych i wymagają uwzględnienia. Nie należy rezygnować z góry z takich możliwości. Wypada się też zastanowić nad innym rozwiązaniem, a mianowicie redukcją kosztów we własnej firmie, co dość często jest lepszym rozwiązaniem niż poprawienie płynności tylko przez zaciągnięcie kredytu. W przyszłości posunięcie takie zostanie pozytywnie ocenione przez bank, kiedy rzeczywiście będziemy zmuszeni do wzięcia kredytu bankowego.

8. Brak znajomości know-how w dziedzinie finansów

Nie każdy przedsiębiorca jest finansistą. Brak wiedzy z zakresu finansów może jednak przynieść wiele problemów. Niezwykle trudno wówczas być partnerem w rozmowach z bankiem. Trudno też jest rzeczowo rozmawiać z inwestorami, kiedy nie zna się takich podstawowych pojęć, jak disaggio, stopa procentowa, Venture Capital itp. Niezbędny jest także know-how dotyczący narzędzi towarzyszących procesowi finansowania, w tym przygotowanie wiarygodnego planu finansowego, biznesplanu lub rachunku inwestycyjnego. Profesjonalni rozmówcy w banku bardzo szybko zidentyfikują brak wiedzy fachowej u przedsiębiorcy, a to znacznie obniży poziom zaufania do planowanych przedsięwzięć i inwestycji. Z tego względu należy zawsze solidnie przygotować się do negocjacji, a w pewnych sytuacjach zaangażować fachowca, z którym wspólnie będziemy prowadzić rozmowy w banku.

9. Korzystanie z usług podejrzanych pośredników kredytowych

Na rynku poza bankami, poważnymi instytucjami finansowymi, funkcjo­nują, mistyfikatorzy i oszuści finansowi, którzy czyhają na naiwnych lub niekompetentnych przedsiębiorców. Stąd zaleca się znaczną ostrożność w tym obszarze. Jeżeli przedsiębiorca otrzymuje „niezwykle korzystną" propozycję, powinien się zawsze zastanowić, jaka jest tego przyczyna? W czym kryje się podstęp? Na co należy zwracać uwagę?

W przypadku oferowanego kredytu zaproponowane przez bank wa­runki muszą zawsze być przejrzyste dla kredytobiorcy. Trzeba być roz­sądnie podejrzliwym, kiedy analizujemy ofertę tzw. optymalnego kredy­tu. Czy kredyt wieloletni jest korzystniejszy od kredytu średniookreso­wego? Czy rekompensuje to disaggio? Jak wysokie są koszty dodatko­we? Bank przecież także pracuje dla osiągnięcia zysku i nie może ofe­rować najtańszych kredytów,

Jeżeli chodzi o przejęcie udziału w naszym przedsiębiorstwie przez inny podmiot gospodarczy lub osobę fizyczną należy dokładnie określić na czym będzie polegał ten udział. Trzeba pamiętać o tym, że osoba, która daje pieniądze, chce także mieć prawo do podejmowania decyzji w firmie. Chyba że chodzi o cichego udziałowca.

Innowacyjne instrumenty finansowe (derywaty) w praktyce mogą oka­zać się drogie. Nie należy się zatem dziwić, kiedy Private Equity będą droższe od kredytu bankowego. Opinia, że w ten sposób jesteśmy nieza­leżni od banku może nas drogo kosztować.

10. Wpływ ładu organizacyjnego na finanse przedsiębiorstwa

Ład organizacyjny w przedsiębiorstwie ma pierwszorzędne znaczenie w planowaniu płynności finansowej. Najgorsza jest sytuacja wtedy, kiedy przedsiębiorca traci orientację, które produkty przynoszą zyski, a które generują straty. Ważna jest zatem rola controllingu.

W gospodarce rynkowej niezbędne i ważne jest systematyczne i konsekwentne badanie rynku, na którym pojawiają się stale nowi konkurenci. Zaniedbania w tej dziedzinie mogą spowodować nawet upadłość fir­my. Konieczna jest bieżąca kontrola kosztów, o czym będzie mowa w dalszych rozdziałach książki. Może się bowiem zdarzyć, że przy zanie­dbaniach w wyżej wymienionych obszarach, nawet przy zabezpieczo­nym finansowaniu działalności, firma będzie musiała ogłosić upadłość.

Niezbędne jest zatem prowadzenie corocznych audytów, badanie ja­kości menegementu i personelu, całego procesu logistycznego, systemu komputerowego, organizacji marketingu oraz zbytu produktów i usług.

Podstawy planowania finansów i płynności przedsiębiorstwa

Banki i doradcy finansowi dość często narzekają, że przedsiębiorcy zbyt mało uwagi poświęcają problematyce finansowej i płynności swoich firm. Sytuacja ta jest szczególnie dotkliwa w odniesieniu do firm małych i średniej wielkości. Wiele przedsiębiorstw troszczy się jedynie o bieżą­cą działalność produkcyjną i handlową, a w sprawach finansowych zdają się w zupełności na bank. Jednak, kiedy przedsiębiorca stwierdzi, że utracił płynność, wtedy najczęściej jest już za późno, aby wyjść z takiej opresji.

1. Podstawowe cele przedsiębiorstwa

Planowanie finansowe i płynność są nierozdzielnymi warunkami spra­wnego funkcjonowania i istnienia przedsiębiorstwa. Można powiedzieć, że przedsiębiorstwo ma trzy podstawowe cele, a mianowicie są to:

- Płynność - kiedy przedsiębiorstwo utraci płynność, czyli nie będzie

w stanie regulować swoich bieżących zobowiązań, wówczas grozi mu

niewypłacalność i w konsekwencji upadłość.

- Rentowność - przedsiębiorstwo musi prowadzić opłacalną działalność,

tzn. że zainwestowany kapitał musi się zwrócić w krótkim przedziale

czasu.

• Wzrost - w gospodarce rynkowej ukierunkowanej na wzrost, także poszczególne przedsiębiorstwa muszą się rozwijać, ponieważ w prze­ciwnym razie utracą swój udział w rynku. Przedsiębiorstwo, które nie wykazuje wzrostu w dłuższym horyzoncie czasowym zniknie z rynku. Z tego płynie wniosek, że kierownictwo firmy odpowiada za plano­wanie i utrzymanie równowagi finansowej.

2. Planowanie strategiczne i operacyjne

Przystępując do planowania strategicznego należy postawić sobie następujące pytania:

• Jakie są moje podstawowe kompetencje?

• Czy mam nowoczesne produkty cieszące się popytem na rynku?

• Jaki jest mój udział w rynku?

• W jakim kierunku zmierzam?

• Czy mam zapewnione finansowanie i płynność?

Planowanie operacyjne oznacza prawidłowe wykonywanie określo­nych czynności. W planowaniu operacyjnym zastanawiamy się nad każ­dym następnym krokiem. Strategia przedsiębiorstwa jest konsekwentnie przekształcana w odpowiednie działania krótko- i długookresowe. Może chodzić np. o obniżenie kosztów materiałowych poprzez aktywną poli­tykę zakupów (ceny) albo zapewnienie finansowania zakupów przez tanie kredyty.

Konkretne i szczegółowe planowanie finansów oraz płynności zależy od strategicznego planowania w przedsiębiorstwie. W strategicznym pla­nowaniu zostanie określona wielkość przedsiębiorstwa, jego forma praw­na, liczba pracowników, polityka produktowa, moce produkcyjne itp. Plan finansowy i plan płynności są więc wynikiem tych strategicznych uwarunkowań i wyznacza sposoby finansowania działalności przedsię­biorstwa.

Dla efektywnego wdrożenia zmian strategicznych i osiągnięcia suk­cesu konieczne jest uwzględnianie możliwości operacyjnych. Chodzi tu o stałą zdolność do prowadzenia biznesu sprawnie, wydajnie i efektyw­nie. Wszystkie posiadane możliwości powinny być w pełni zintegrowane z celami strategicznymi firmy. Należy stosować efektywne metody za­rządzania i kontroli.

3. Cel planowania finansowego a płynność

Celem planowania finansów i płynności jest pozyskanie i postawienie do dyspozycji przedsiębiorcy wystarczających środków finansowych. W praktyce oznacza to utrzymanie gotowości płatniczej przedsiębior­stwa w krótkim, średnim i długim horyzoncie czasowym. Oznacza także wybranie optymalnego wariantu finansowania i ograniczenia ryzyka nie­wypłacalności.

Utrzymanie równowagi płatniczej jest zapewnione wówczas, kiedy wpływy pieniężne równoważą dokonywane wypłaty. Równowaga ta zos­taje zachwiana, kiedy wypłaty przewyższają wpływy. Dlatego już w fazie planowania płynności firmy należy myśleć o ew. ryzyku utraty płynności. Generalnie wpłaty powinny być wyższe od wypłat.

4. Warunki prawidłowego finansowania działalności
przedsiębiorstwa

W finansowaniu dąży się do osiągnięcia pewnego optimum. Dlatego dobre finansowanie powinno spełniać następujące warunki:

• Szybkość - w wielu przypadkach przedsiębiorstwo potrzebuje szyb­kiego dopływu środków finansowych. W tym kontekście kredyt jest lepszym rozwiązaniem niż poszukiwanie udziałowców.

• Elastyczność - krótkoterminowy kredyt jest w tym przypadku do­brym rozwiązaniem.

• Małe zabezpieczenia - to jest trudna sprawa. Zabezpieczenia kredytu

zwykle są dość drogie.

• Własne środki należy chronić - własne środki finansowe są opty­malną rezerwą i służą bezpieczeństwu przedsiębiorstwu. Z tego względu tylko w ostateczności powinno się własne środki angażować. Celem jest trwanie przedsiębiorstwa w czasie (business continuity).

• Niskie koszty kredytu - chodzi w tym przypadku o wynegocjowanie niskich stóp procentowych i korzystnych warunków spłaty kredytu.

Reasumując, możemy postawić pytanie, jakie cele ma spełniać dobre finansowanie.

Z tego, co wyżej przedstawiliśmy wynika, że musi ono być łatwo dostępne, nie powinno wymagać mocnych zabezpieczeń, koszt kredytu nie powinien być zbyt wysoki, minimalnie angażować własne środki, natomiast umożliwić szybki dostęp do kredytu.

Z pewnością nie uda się nam spełnić tych wszystkich warunków, ale należy o nich pamiętać, aby nie utracić płynności.

Teraz przejdziemy do przedstawienia instrumentów zewnętrznego i wewnętrznego finansowania.

5. Środki finansowe pozyskiwane z zewnętrznych źródeł

Do klasycznych form zewnętrznego finansowania zaliczamy finanso­wanie przez udziały, przez zaciąganie w bankach kredytów krótko-i długoterminowych oraz przez otrzymywanie subwencji. Przedsiębiorca decyduje o tym, z jakiej formy finansowania zewnętrznego chce skorzy­stać. Niekiedy może to być kombinacja różnych form finansowania, przy czym jedna forma nie wyklucza skorzystania z drugiej.

5.1. Finansowanie poprzez udziały

Pod pojęciem kapitału udziałowego rozumie się długookresowe zaan­gażowanie prywatnego (własnego) kapitału w innym przedsiębiorstwie. Kapitał może pochodzić od dotychczasowych wspólników, ale przedsię­biorstwo może otrzymać też zastrzyk finansowy poprzez przyjęcie no­wego wspólnika. Zawsze chodzi o dopływ nowego kapitału. Za partycy­powanie w ryzyku przedsiębiorstwa dawca kapitału oczekuje korzyści np. w formie udziału w zysku.

- Udział w zysku

Nowy dawca kapitału partycypuje w zysku. Jeżeli przedsiębiorstwo osiągnie zysk w wysokości 10%, to dawca kapitału otrzyma 10% od swojego wkładu kapitałowego. Stosowne porozumienia zależą jednak od regulacji kontraktowych. I tak, strony mogą. zawrzeć porozumie­nie, że dawca kapitału otrzyma określoną część łącznego zysku, np. 20% rocznego zysku przed opodatkowaniem.

Dawca kapitału może także partycypować w stratach, co może ozna­czać, że w przypadku powstałej straty dawca będzie musiał „dopła­cić". Kwestie te jednak wymagają dwustronnego porozumienia.

- Późniejsza sprzedaż udziałów w firmie

Dawca kapitału wychodzi z założenia, że przedsiębiorstwo będzie zys­kiwać na wartości. Zatem, po pewnym czasie wartość udziałów wzro­śnie i mogą one zostać sprzedane z zyskiem.

- Zalety i wady finansowania przez kapitał udziałowy

Faktem jest, że kapitał udziałowy oznacza dopływ pieniędzy do przedsiębiorstwa. Jak wspomnieliśmy, dawca kapitału oczekuje części zysku albo udziału w zwiększonej wartości firmy. Ponosi on bowiem ryzyko utraty wniesionych pieniędzy.

Można więc stwierdzić, że nowy kapitał udziałowy poprawia struktu­rę kapitału. W bilansie zapisujemy większą kwotę kapitałów własnych. Ma to znaczenie przy ocenie naszej zdolności kredytowej i zdolności płatniczej. Poprawia również naszą ocenę w ratingu. O wiele łatwiej możemy otrzymać wówczas kredyt z banku.

Wadą jest to, że nowy udziałowiec często chce współdecydować w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Z tego powodu w małych i średniej wielkości firmach dość krytycznie podchodzi się do nowego kapitału udziałowego.

5.2. Różne formy prawne przedsiębiorstwa i możliwości udziału

Od określonej formy prawnej zależy możliwość partycypowania w za­rządzaniu firmą. Wyróżnić można kilka podstawowych form prawnych, które określają, jaki udział w zarządzaniu jest możliwy po przyjęciu dawcy kapitału. Zasadnicze kwestie zostały uregulowane w kodeksie spółek handlowych.

• Osoba fizyczna, która działa na podstawie wpisu do ewidencji dzia­łalności gospodarczej, może prowadzić działalność usługową, han­dlową i produkcyjną. Podstawowym warunkiem jest posiadanie przez tę osobę zdolności do czynności prawnych. Za zobowiązania związa­ne z prowadzoną działalnością odpowiada ona całym swoim mająt­kiem, a to dlatego, że działalność ta oparta jest na przepisach prawa cywilnego i nie ma wyodrębnionego majątku osobistego i majątku związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej.

• Spółka jawna - jest to spółka osobowa, która prowadzi przedsiębior­stwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową. Każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swo­im majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami wraz ze spółką. Osoba przystępująca do spółki odpowiada za zobowiązania spółki powstałe przed dniem przystąpienia. Każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku bez względu na rodzaj i wartość wkładu.

- Spółka partnerska - to spółka osobowa, utworzona przez wspólni­ków (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą. W spółce istnieje odpowiedzialność indywidualna, tzn. że partner nie ponosi odpowie­dzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywa­niem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce.

- Spółka komandytowa - jest to spółka osobowa, mająca na celu pro­wadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzy­cieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona. Komandyta­riusze nie odpowiadają za straty swoim prywatnym majątkiem. Uczestniczy on w zysku spółki proporcjonalnie do jego wkładu rze­czywiście wniesionego do spółki.

- Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być utworzona przez jedną lub więcej osób w każdym celu prawnie dopuszczalnym. Kapi­tał zakładowy spółki powinien wynosić co najmniej 50 000 złotych. Wspólnicy mają równe prawa i obowiązki w spółce. Umowa spółki może zobowiązywać wspólników do dopłat w granicach liczbowo oznaczonej wysokości w stosunku do udziału.

- Spółka akcyjna - jest idealną formą pozyskania kapitału z zewnątrz firmy. Każdy akcjonariusz staje się współudziałowcem spółki akcyj­nej. Spółka akcyjna notowana na giełdzie może wyemitować akcje i sprzedać je inwestorom, pozyskując w ten sposób potrzebny kapitał. Ważną zachętą do nabywania akcji jest dywidenda, która pozwala akcjonariuszom uczestniczyć w podziale zysku. Nie mniejszą zachętą jest spekulacja, która daje akcjonariuszom nadzieję, że kurs akcji wzrośnie i na różnicy cen akcji będą mogli oni zarobić znaczne kwoty. Warto również zauważyć, że spółka akcyjna jest formą prawną także dla firm średniej wielkości z uproszczoną procedurą ich tworzenia.

A ponadto warto wiedzieć, że nie ma przymusu sprzedaży akcji na giełdzie.

6. Kredyt jako źródło finansowania zewnętrznego

Najczęściej stosowaną formą finansowania jest zaciąganie kredytów w bankach. Jest to pozyskiwanie środków finansowych spoza przedsię­biorstwa. Od kredytu należy odróżnić pożyczkę, która może być prze­znaczona na dowolne cele.

Kredyty dzielą się na krótko-, średnio- i długoterminowe. W literatu­rze można spotkać różne ograniczenia czasowe dla poszczególnych kre­dytów. Nie wdając się jednak w dyskusję można stwierdzić, że kredyt krótkoterminowy obejmuje czas do 12 miesięcy, średnioterminowy - do 3 lat i długoterminowy - od trzech lat w górę. Podział powyższy jest zbliżony do okresów planowania finansowego w przedsiębiorstwach.

Kredyt związany jest z określonymi kosztami, które wynikają ze stóp procentowych. Jednak równocześnie kredyt daje nam narzędzie zwane dźwignią finansową, która może ułatwić realizację określonych strategii długofalowych przedsiębiorstwa. Większy zysk osiągnięty przez więk­szy kredyt, to efekt dźwigni finansowej.

Dlatego mały i średniej wielkości przedsiębiorca nie powinien a priori negatywnie podchodzić do praktyki zaciągania kredytów, zwłaszcza je­żeli chodzi o nowe inwestycje, które pozwolą jemu w przyszłości rozwi­nąć produkcję i zwiększyć sprzedaż.

6.1. Finansowanie poprzez kredyt długoterminowy

Kiedy angażujemy się w kredyt długoterminowy powinniśmy pamię­tać, że będzie trzeba go spłacać także w czasach gorszej koniunktury gos­podarczej. Udziałów spółki nie ma potrzeby obsługiwać w sytuacji po­wstania straty, natomiast odsetki od kredytu trzeba cały czas spłacać.

Banki chcą sprzedawać kredyty i dlatego swoim klientom stale oferu­ją dodatkowe kredyty. Często występuje sytuacja, kiedy przedsiębior­stwo zbyt ostrożnie skalkulowało swoje zapotrzebowanie na kredyt. Wówczas po kilku tygodniach trzeba ponownie negocjować z bankiem. Sytuacja może się okazać trudna, kiedy kredyt został już skonsumowany, a nowe płatności stają się wymagalne.

Zjawisko zaciągnięcia zbyt małego kredytu występuje nieraz przy re­alizacji nowych inwestycji. Inwestor często błędnie liczy jedynie wartość urządzeń technicznych i nie uwzględnia inwestycji towarzyszących, przedpłat itp. W ten sposób dość nagle okazuje się, że kredyt był zbyt mały i trzeba pilnie zaciągnąć dodatkowy kredyt. Taka sytuacja może zaistnieć, kiedy firma kupuje i instaluje nowe programy komputerowe, ale nie uwzględni kosztów osobowych związanych z pracą fachowców.

Co należy zatem uwzględnić przy ustalaniu zapotrzebowania na kredyt?

• Przede wszystkim cenę zakupu urządzenia, czyli cenę netto obiektu

finansowanego kredytem, tzn. cenę cennikową pomniejszoną o rabat i skonto.

- Dodatkowe koszty zakupu: fracht, cło i inne.

• Koszt prac budowlanych: czy i w jakim zakresie należy przebudować pomieszczenia w firmie? Ile to będzie kosztować?

- Koszty dostosowawcze - czy instaluję urządzenie bez zmian, czy

muszę sfinansować pewne prace dostosowawcze?

• Koszt uruchomienia - inwestycja nie przynosi zysków od pierwszego dnia po zainstalowaniu. Do kosztów uruchomienia trzeba doliczyć koszt rekrutacji personelu, kiedy należy zatrudnić dodatkowo nowych pracowników. Dalej, koszt testowania urządzenia, koniecznych po­prawek, utylizacji odpadów poprodukcyjnych itd.

• Rezerwa - kiedy nie mamy pewności, że wszystkie koszty zostały uwzględnione albo koszt inwestycji trudno jest w pełni ocenić, wów­czas należy utworzyć rezerwę. Z praktyki wynika, że rezerwa powin­na stanowić przynajmniej 10% całej inwestycji.

6.2. Obliczanie zapotrzebowania na kredyt

Nieraz trudno jest z góry określić faktyczne zapotrzebowanie na kre­dyt. Z tego powodu w czasie realizacji projektu inwestycyjnego może dojść do niespodzianek, ponieważ może zabraknąć środków finansowych na jego realizację. Może się też okazać, że zapotrzebowanie na kredyt przekroczyło realne ramy. Może się też okazać, że bank będzie chciał udzielić kredytu na 80% planowanej inwestycji.

Z kalkulacji, którą będziemy musieli wykonać, okaże się, że różne czynniki wpływają na to, że nasze zapotrzebowanie na kredyt będzie wynosić od minimalnej kwoty poprzez średnie zaangażowanie a może osiągnąć nawet maksymalną wartość. Przedsiębiorca powinien bardzo rozważnie, ale równocześnie realnie oceniać swoje zapotrzebowanie na kredyt. Pozwoli to jemu utrzymać płynność w swojej firmie.

6.3. Ważne pojęcia występujące w operacjach kredytowych

Przedsiębiorca powinien poznać podstawowe pojęcia, którymi posługują się pracownicy banku w trakcie prowadzonych negocjacji kredytowych. Są to następujące pojęcia: kwota do wypłaty, disagio, efektywne oprocentowanie, spłata kredytu.

Kwota do wypłaty

Nie zawsze kwota do wypłaty pokrywa się z wnioskowaną kwotą kredytu. Kwota ta pomniejszona bywa przez różnego rodzaju potrącenia, które zwykle występują pod nazwą disagio. To potrącenie jest jakby pierwszą spłatą odsetek przy wypłacie kwoty kredytu.

Efektywne oprocentowanie

W efektywnej stopie oprocentowania uwzględniane są wszystkie koszty związane z kredytem, czyli disagio, nominalna stopa oprocentowania, opłaty, prowizje itd.

W banku należy zawsze pytać o efektywną stopę procentową i po­równywać ją z ofertami innych banków. Ona decyduje o cenie kredytu.

Spłata rat kredytowych

Spłata kredytu następuje zgodnie z zawartym porozumieniem i usta­lonymi warunkami. Zwyczajowo kredyt spłaca się w ratach:

• miesięcznych,

• kwartalnych,

• półrocznych,

• rocznych.

Nieraz strony uzgadniają okresy wolne od spłat kredytu. Ma to miej­sce w przypadku kredytów zaciągniętych na utworzenie nowej działal­ności gospodarczej. Uwzględnia się tu sytuację, że w pierwszym okresie przedsiębiorstwo nie przynosi zysków, które umożliwiałyby spłatę kre­dytu. Firma utraciłaby płynność, gdyby musiała od razu spłacać kredyt.

Spłata odsetek

Jedną z możliwości jest spłata rat kredytu wraz z odsetkami (stopa procentowa) w ratach rocznych. Np. stopa procentowa 7%, stawka spłaty kredytu 4% = roczna stawka 11%. Spłacane raty są zawsze równe w skali roku. Daje to pewność planowania finansowego.

Stopy procentowe

W praktyce bankowej stopy procentowe podlegają okresowym zmia­nom w zależności od poziomu stóp w kraju lub na rynku międzynarodo­wym. Istotne znaczenie mają stawki referencyjne banków centralnych, według których banki komercyjne ustalają swoje stawki procentowe.

Przy kredytach długookresowych przedsiębiorcy zależy na bezpiecz­nym planowaniu i wyeliminowaniu negatywnych zdarzeń. Z tego powodu stopy procentowe uzgadniane są na cały okres kredytowania. Obowiązu­je tu zasada, że im dłuższy jest okres kredytowania, tym wyższa jest stopa oprocentowania kredytu,

Elementy składowe umowy kredytowej

Kredyt wymaga umowy kredytowej. Poważny bank możemy zidenty­fikować po tym, że w proponowanej umowie zapisuje wszystkie istotne kwestie. Zdarza się jednak, że pożyczki lub kredytu poszukujemy w in­nych instytucjach niż bank lub w parabankach i wówczas należy szcze­gólną uwagę zwrócić na następujące zagadnienia:

• stopa procentowa,

• początek spłacania odsetek,

• spłata kolejnych rat kredytowych,

• opłata za przygotowanie wniosku kredytowego i prowizje,

• data udostępnienia kredytu,

• cel przeznaczenia kredytu,

• zabezpieczenia,

• sposób wypłaty kolejnych rat kredytowych,

• specjalne uzgodnienia,

• warunki spłaty całego kredytu.

7. Obliczenia związane z kredytem - utrzymanie płynności

Ustalając zapotrzebowanie na kredyt należy wszystkie szczegóły prze­dyskutować ze swoim bankiem, co pozwoli indywidualnie i precyzyjnie ustalić warunki kredytu, w tym sprawę ubocznych kosztów, karencję spłaty rat kredytowych, stóp procentowych itp.

W poniżej prezentowanych przykładach przedstawimy wyliczenie warunków kredytu z uwzględnieniem stopy procentowej i okresu kredy­towania. Chodzi tu o przedstawienie pewnych szacunkowych wielkości, które pozwalają nam prowadzić realistyczne planowanie i kalkulowanie potrzeb kredytowych.

7.1. Spłata kredytu

Przedsiębiorca powinien, jak wspomnieliśmy, wszystkie swoje wąt­pliwości przedyskutować z bankiem. Powinien nawet dla swoich potrzeb sporządzić odręczny kwestionariusz („ściągę"), w którym uwzględni takie kwestie, jak:

• Czy bank wyliczył faktyczny koszt kredytu?

• Jaki wpływ na koszt kredytu będzie miał długi albo krótki termin?

• Czy bank policzył także własne dodatkowe koszty w cenie kredytu?

• Kiedy kredyt zostanie faktycznie uruchomiany?

• Czy możliwa jest wcześniejsza spłata rat kredytu bez dodatkowych kosztów?

• Czy przedsiębiorca dokonał porównania kosztu kredytu z ofertą inne­go banku?

7.2. Zabezpieczenia

Istnieją różne rodzaje zabezpieczenia kredytów. Oczywiście bank sprawdza wiele warunków w ramach ratingu. W każdym razie zabezpie­czenia mają podstawowe znaczenie przy udzieleniu kredytu.

Rodzaje zabezpieczeń

W przypadku utraty zdolności płatniczej firmy kredytodawca sięga do zabezpieczeń. W praktyce oznacza to, że bank wykorzystuje udzielo­ną przez inny podmiot gwarancję albo w przypadku zabezpieczenia rze­czowego sprzedaje np. działkę gruntu stanowiącej zabezpieczenie kredytu.

---