konwersatorium 2 - terminologia

andragogika w perspektywie metodologicznej w ujęciu M. Malewskiego:

- dorosłość - sytuacja społeczna człowieka, proces rozwoju psychicznego, proces społeczno kulturowy;

- wychowanie dorosłych - intencjonalny proces kształtowania osobowości, wzmacnianie efektów socjalizacji, wspomaganie indywidualnego rozwoju;

- przyczyny metodologicznych braków i ograniczeń w andragogice: genealogia andragogiki (opieranie się wyłącznie na pedagogice), sytuacja w latach 60. i 70. (pluralizm metodologiczny), strategia budowy metodologicznej samoświadomości (przedmiot wyprzedza metody i techniki);

- metoda naukowa - ogół czynności teoretycznych i praktycznych, pozwalających realizować statutowe dla danej nauki funkcje i przyczyniających się do jej rozwoju;

- rozwój andragogiki - nieustanny dialog, w dwu płaszczyznach: zewnętrznej i wewnętrznej;

- dorosły - całokształt życiowego doświadczenia;

- kształcenie dorosłych - usprawnienie zdolności do radzenia sobie z problemami życiowymi;

- stosunek dorosłych do wiedzy - utylitarny, postawa wobec procesu oświatowego - instrumentalna;

- oświata dorosłych winna: umacniać w ludziach poczucie podmiotowości, kształtować potrzebę aktywności, kreować postawę odpowiedzialności;

- zadanie andragogiki - projektowanie całokształtu warunków i działań wychowawczych, pobudzających emancypacyjne i rozwojowe dążenia ludzi dorosłych oraz dostarczanie pedagogicznych instrumentów ich realizacji;

- najważniejsze zadania: opis i analiza procesów rozwojowych osobowości, ustalenie trwałych związków i zależności między występującymi w badaniach zmiennymi, funkcja prewidystyczna;

- język andragogiki - nieostry, wieloznaczny, niejednoznaczność pojęć;

przedmiot andragogiki w ujęciu O. Czerniawskiej:

- przedmiot: człowiek dorosły i proces oświatowy;

- człowiek dorosły - istota rozumna, zdolna do poznania samego siebie, kierowania sobą i odpowiadania za siebie;

- człowiek dorosły może: poznawać rzeczywistość i doskonalić obiektywne poznanie; odkrywać i tworzyć prawdę, dobro i piękno; kształtować swoje człowieczeństwo; wchodzić w życie i rodzić się w nowym kształcie;

- 2 wymiary wchodzenia w życie: analityczno-logiczny, intuicyjno-uczuciowy;

- model człowieka dorosłego - dynamiczny;

- warunek rozwoju - aprobowanie swojej dorosłości;

- dorosłość - dorastanie do społecznie obowiązującego wzoru człowieka dorosłego; ideał;

- proces oświatowy - zorganizowany, przebiegający w określonym czasie cykl sytuacji, w których człowiek ma osiągnąć pewną umiejętność, opanować zakres wiedzy, styczność jednostki z określonymi formami kształcenia i wychowania;

istota i specyfikacja andragogiki w ujęciu M. Marczuka:

- andragogika - ogólna teoria procesów edukacyjnych dorosłych przebiegających w różnych formach aktywności oświatowej i kulturalnej, w edukacji szkolnej dorosłych na różnych jej szczeblach od szkoły podstawowej powyższej dla pracujących w pozaszkolnej edukacji zawodowej dorosłych, mającej na celu głównie doskonalenie i modernizację kwalifikacji pozaszkolnej ogólnokształcącej edukacji dorosłych, związanej przeważnie z osobistymi, indywidualnymi potrzebami i zainteresowaniami, a także w różnych edukacyjnych przejawach uczestnictwa w kulturze;

- andragogika - nauka o celach, zasadach, metodach, formach organizacyjnych, treściach i środkach edukacji młodzieży pracującej i dorosłych;

- zadania: opracowywanie celów i zasad kształcenia i wychowania dorosłych, ustalanie kryterió doboru treści kształcenia, analizowanie przydatności różnorodnych metod, środków i organizacyjnych form edukacji dorosłych;

- antropogogika - nauka o edukacji człowieka w ciągu całego życia;

- geragogika - teoria edukacji osób starszych;

dylematy andragogiki jako nauki w ujęciu J. Kargula:

- dylemat 1 - czy przedmiotem badań ma być człowiek jako gatunek homo, czy człowiek w sytuacjach? (1i2);

- dylemat 2 - czy badać problemy człowieka jako jednostki społecznej, czy indywidualnej struktury? (wątpliwości co do łączenia);

- dylemat 3 - czy przedmiotem badań człowiek we wszystkich sferach aktywności, czy tylko edukacyjnej? (2);

- dylemat 4 - czy badać przebieg procesów życiowych linearnie czy fazowo? (ograniczenia obu);

- dylemat 5 - czy andragogika jest odrębna czy subdyscypliną pedagogiki? (związki);

- dylemat 6 - czy główne zadanie to troska o teorię czy praktykę?

- dylemat 7 - czy edukacja dorosłych to wychowanie i kształcenie czy tylko kształcenie? (1);

- dylemat 8 - jak pogodzić idee wszechstronnego rozwoju z oczekiwaniami opanowania przez ucznia doraźnych umiejętności i nabycia kompetencji zawodowych? (kształcenie pragmatyka, fachowca);

- dylemat 9 - czy wychowanie dla przyszłości czy teraźniejszości? (2);

podstawowe pojęcia teorii edukacji dorosłych - Jankowski

- przedmiot - procesy edukacyjne młodzieży w wieku starszej adolescencji i ludzi dorosłych;

- przedmiot badań - zagadnienia kształcenia i samokształcenia, wychowania i samowychowania;

- wychowanie (w ogóle):

a) całkowity proces rozwojowy jednostki zwłaszcza młodej (uspołecznienie) czyniący z niej dojrzałego członka społeczeństwa;

b) fragmentaryczny proces rozwojowy - kształtowanie w psychice człowieka sfery społeczno-moralnej, empatycznej, wolicjonalnej (polegającej na akcie woli, zależnej od woli), estetycznej;

c) osiągnięty w danej fazie rozwojowej poziom tego rozwoju;

d) proces intencjonalnego oddziaływania zmierzający do ukierunkowania, wsparcia, skorygowania całościowego rozwoju jednostki, lub fragmentu jej osobowości;

- edukacja = wychowanie;

- wychowanie ludzi dorosłych - proces zewnętrznego oddziaływania na rozwijającą się jednostkę, celem jej ukształtowania zgodnie ze społecznie wyobrażonym jej dobrem indywidualnym oraz interesem społeczeństwa lub jego struktur których ona jest członkiem (Turos);

- cel wychowania dorosłych - umożliwienie jednostce lepszego funkcjonowania w rolach społecznych, służące indywidualnemu awansowi (Turos);

- edukacja dorosłych - czynny udział w modyfikowaniu warunków rozwoju psychofizycznego jednostki młodocianej i dorosłej, wspomaganie tego rozwoju przez wyzwalanie jej własnych sił rozwojowych, ukazywanie jej własnych możliwości, rozwijanie w środowisku warunków wielostronnej aktywności edukacyjnej, kompensowanie psychofizycznych deficytów rozwojowych, korygowanie i usuwanie zaburzeń procesu rozwojowego, odbudowywanie przez resocjalizację i psychoterapię zdolności normalnego zaspokajania podstawowych potrzeb ludzkich i konstruktywnego funkcjonowania w społeczeństwie;

- oświata dorosłych - zorganizowany przez społeczeństwo i najczęściej zinstytucjonalizowany system działań edukacyjnych adresowanych do młodocianych i dorosłych;

- edukacja dorosłych:

a) funkcja i przejaw procesów aktywności życiowej, podejmowanych i realizowanych różnorodnych zadań;

b) proces intencjonalnego, obliczonego na urzeczywistnienie celów edukacyjnych, planowego, intensywnego i długofalowego oddziaływania jednych ludzi na drugich a także proces formalnych oddziaływań edukacyjnych instytucji dla tych celów tworzonych;

c) proces intencjonalnych i na różnym poziomie zorganizowanych działań autoedukacyjnych rozwijającej się lub korygującej swój rozwój jednostki, ukierunkowującej go zgodnie z własnymi standardami psychicznymi i dokonywanymi antycypacjami;

- autoedukacja = samokształcenie + samowychowanie;

- autoedukacja - rozwój osobowości świadomie kierowany i kontrolowany przez samą rozwijającą się jednostkę według mniej lub bardziej świadomego ideału - Znaniecki;

- samokształtowanie - inicjowanie i realizowanie przez jednostkę zadań w celu osiągnięcia we własnej osobowości i zachowaniach zmian zgodnych z pożądanymi przez jednostkę standardami - Dudzikowa;

- czynniki wpływające na rozwój: zewnętrzne - środowisko, wewnętrzne - struktura biochemiczna i fizyczna, dyspozycje osobowościowe, stopień spójności osobowości, wiedza, umiejętności, sprawności, poziom autonomii psychicznej i tożsamości kulturowej;

- środowisko edukacyjne dorosłego - szeroko - całokształt elementów zewnętrznych które wyznaczają obiektywny układ warunków w jakich jednostka funkcjonuje i rozwija się;

- środowisko edukacyjne dorosłego - wąsko - do pewnego stopnia odrębne środowisko które tworzy społeczeństwo dla ułatwienia, ukierunkowania udzielenia pomocy dostarczenia środków, wzbudzania motywów i dania gratyfikacji jednostce która chce kontynuować skorygować, bogacić swój rozwój, aby w jego wyniku osiągnąć inną jakość życia;

- poziomy wiedzy pedagogiki dorosłych: formułowanie wizji, budowanie koncepcji, tworzenie teorii;

- środki edukacji dorosłych: do celu (czyn który prowadzi do osiągnięcia antycypowanego celu, warunek wystarczający do jego osiągnięcia) i podstawowe (ludzkie, materiałowe, ideowe i naturalne elementy świata, które używane są w działalności);

- forma edukacji dorosłych - trwała struktura organizacyjna o pewnych cechach i właściwościach, złożona z rzeczy, ludzi, środków podstawowych, ustalonych sposobów działania (instytucje, placówki) lub jednostka zajęciowa charakteryzująca się dominującym w jej ramach rodzajem przejawianej aktywności (wycieczka, wykład);

dorosłość jako kategoria pedagogiczna - Przyszczypkowski

- perspektywy postrzegania dorosłości jako kategorii pedagogicznej:

1. negacja możliwości rozwoju człowieka dorosłego;

2. dorosłość jako okres nie ulegający dość znacznym zmianom (Thorndike);

3. osobowość człowieka dorosłego rozwija się w różnych sferach (Erikson, Kohlberg, Levison);

- idea kształcenia przez całe życie - Komeński - Pampaedia; siedem szkół: narodzin, chłopięctwa, wieku dojrzewania, wieku młodzieńczego, mężczyzn, starości, śmierci;

- cechy dorosłości: wzrost samoświadomości, adekwatność samooceny, koncentracja na autokracji, orientacja prospektywna;

- cechy dorosłego człowieka: otwartość, plastyczność, gotowość do zmian własnych wartości, eliminowanie uprzedzeń, szacunek do cudzej odmienności, rozumienie innych;

kształcenie dorosłych - pojęcie i podstawowe funkcje - Skrzypczak

- kształcenie dorosłych - ogół czynności i procesów, umożliwiających ludziom dorosłym uzyskanie orientacji w otaczającej ich rzeczywistości przyrodniczej i społecznej;

- kształcenie dorosłych - wyposażanie ich w określone zdolności poznawcze, umiejętności samodzielnego dalszego zdobywania wiedzy, w naukowe podejście do otaczającej rzeczywistości (Wojciechowski);

- kształcenie dorosłych - kształcenie osób, które ukończyły lub przerwały przed laty naukę szkolną, a następnie podjęły ją na nowo, kontynuując jednocześnie pracę zawodową, przerywając ja lub z niej rezygnując (Husen);

- oświata dorosłych - całokształt zorganizowanych procesów formalnych, niezależnie od treści, poziomu nauczania i wieku osób, które przedłużają lub uzupełniają wykształcenie, dzięki którym rozwijają swoje zdolności, wzbogacają wiedzę, doskonalą kwalifikacje techniczne lub zawodowe, któree wywołują zmiany w ich postawach i zachowaniu z perspektywy rozwoju osobistego i postępu społecznego, ekonomicznego, kulturalnego (Cieślak);

- funkcje kształcenia dorosłych:

1. wyrównawcza - kompensacyjna;

2. kształcenia, dokształcania i doskonalenia zawodowego;

3. zaspokajania niektórych potrzeb wolnoczasowych dorosłych;

pojęcia:

dorosłość:

- sytuacja społeczna człowieka, proces rozwoju psychicznego, proces społeczno kulturowy (Malewski);

- dorastanie do społecznie obowiązującego wzoru człowieka dorosłego; ideał (Czerniawska);

- stan społeczny człowieka cechujący się podmiotowością działania i dojrzałością do pełnienia wszystkich funkcji życiowych (Tyszkowa);

- integralna cecha systemu społeczno-kulturowego, transmitowana na życie każdego człowieka przez system zadań, jakie z racji swojego statusu społecznego musi podejmować (Malewski);

człowiek dorosły:

- całokształt życiowego doświadczenia (Malewski);

- istota rozumna, zdolna do poznania samego siebie, kierowania sobą i odpowiadania za siebie (Czerniawska);

- psychiczna skamielina (Clapared);

wychowanie:

- całkowity proces rozwojowy jednostki zwłaszcza młodej (uspołecznienie) czyniący z niej dojrzałego członka społeczeństwa (Jankowski);

- fragmentaryczny proces rozwojowy - kształtowanie w psychice człowieka sfery społeczno-moralnej, empatycznej, wolicjonalnej (polegającej na akcie woli, zależnej od woli), estetycznej (Jankowski);

- osiągnięty w danej fazie rozwojowej poziom tego rozwoju (Jankowski);

- proces intencjonalnego oddziaływania zmierzający do ukierunkowania, wsparcia, skorygowania całościowego rozwoju jednostki, lub fragmentu jej osobowości (Jankowski);

- wyprowadzanie rozwijającej się jednostki ze zwierzęcego stanu natury i podnoszenie jej do stanu człowieczeństwa (Kunowski);

- być w stawaniu się (Lengrand);

- działanie zorientowane na to jak „być bardziej”, celem którego jest wyzwolenie w jednostce świadomości i aktywności życiowej, przysposobienie do autonomicznego działania (Freir);

- dorosłych - intencjonalny proces kształtowania osobowości, wzmacnianie efektów socjalizacji, wspomaganie indywidualnego rozwoju (Malewski);

- dorosłych - proces kształtowania u nich cech intelektu i charakteru, zdolności i inteligencji, które umożliwiają im lepsze, społecznie bardziej wartościowe wykonywanie zawodowych, społecznych i rodzinnych obowiązków i zadań, ułatwiając im indywidualny awans (Turos);

- dorosłych - proces zewnętrznego oddziaływania na rozwijającą się jednostkę, celem jej ukształtowania zgodnie ze społecznie wyobrażonym jej dobrem indywidualnym oraz interesem społeczeństwa lub jego struktur których ona jest członkiem (Turos);

- dorosłych)wspomaganie jednostki w całościowym przebiegu swego stawania się (Czerniawska);

samowychowanie:

-

kształcenie:

- usprawnienie zdolności do radzenia sobie z problemami życiowymi (Malewski);

- stwarzanie warunków i sytuacji dla zdobywania określonej wiedzy i umiejętności przez osobę uczącą się, dla dokonywania określonych przemian w osobowościach podmiotów kształcenia (Skrzypczak);

- dorosłych - ogół czynności i procesów, umożliwiających ludziom dorosłym uzyskanie orientacji w otaczającej ich rzeczywistości przyrodniczej i społecznej (Skrzypczak);

- dorosłych - wyposażanie ich w określone zdolności poznawcze, umiejętności samodzielnego dalszego zdobywania wiedzy, w naukowe podejście do otaczającej rzeczywistości (Wojciechowski);

- dorosłych - kształcenie osób, które ukończyły lub przerwały przed laty naukę szkolną, a następnie podjęły ją na nowo, kontynuując jednocześnie pracę zawodową, przerywając ja lub z niej rezygnując (Husen);

samokształcenie:

-

edukacja:

- dorosłych - czynny udział w modyfikowaniu warunków rozwoju psychofizycznego jednostki młodocianej i dorosłej, wspomaganie tego rozwoju przez wyzwalanie jej własnych sił rozwojowych, ukazywanie jej własnych możliwości, rozwijanie w środowisku warunków wielostronnej aktywności edukacyjnej, kompensowanie psychofizycznych deficytów rozwojowych, korygowanie i usuwanie zaburzeń procesu rozwojowego, odbudowywanie przez resocjalizację i psychoterapię zdolności normalnego zaspokajania podstawowych potrzeb ludzkich i konstruktywnego funkcjonowania w społeczeństwie (Jankowski);

- dorosłych - funkcja i przejaw procesów aktywności życiowej, podejmowanych i realizowanych różnorodnych zadań (Jankowski);

- dorosłych - proces intencjonalnego, obliczonego na urzeczywistnienie celów edukacyjnych, planowego, intensywnego i długofalowego oddziaływania jednych ludzi na drugich a także proces formalnych oddziaływań edukacyjnych instytucji dla tych celów tworzonych (Jankowski);

- dorosłych - proces intencjonalnych i na różnym poziomie zorganizowanych działań autoedukacyjnych rozwijającej się lub korygującej swój rozwój jednostki, ukierunkowującej go zgodnie z własnymi standardami psychicznymi i dokonywanymi antycypacjami (Jankowski);

rozwój:

-

konwersatorium 3

Czerniawska - Drogi i bezdroża andragogiki:

dylematy edukacji dorosłych między samokształceniem a samowychowaniem

- potrzeba nie tylko zdobycia określonych umiejętności ale konieczność stania się atrakcyjnym i poszukiwanym pracownikiem;

- preferowanie w teorii i praktyce tradycyjnego modelu dorosłego ucznia a nie modelu dorosłego, który sam konstruuje swój program edukacyjny;

trendy rozwojowe w zachowaniu ludzi dorosłych

- człowiek - rationalis naturae idividua substantia - istota rozumna zdolna poznać samego siebie, odpowiedzialna za siebie, rządząca sobą (Baecjusz);

- człowiek jako osoba - posiada możliwość określania siebie samego w działaniu, a nie tylko dopasowaniu się do warunków zewnętrznych (Guardini);

- dynamiczny model rozwoju człowieka - zakłada jego wychowalność, czyniąc ją przedmiotem wiedzy i nadziei;

- 2 aspekty dorosłości:

dorosłość między socjalizacją a wychowaniem

- dorosłość - stan osobowości, wynik oddziaływań wychowawczych i samowychowawczych, sposób zachowania, stosunek do norm i ról społecznych przewidzianych w społeczeństwie dla członków osiągających określony wiek;

- w religiach, kulturach:

- cechy wspólne: stawanie się; samorealizacja;

- metody wychowania:

pojęcia:

kształcenie:

- proces dokonujący się przez całe życie i poprzez życie, projekt i wytwór życia, uświadomienie sobie jego sensu (Freire, Rogers, Pineau, Dominice);

człowiek dorosły:

- ten, który przestał lub skończył rosnąć;

dorosłość:

- dojrzałość, pełnia życia, harmonia (Arystoteles);

k3 - psychologiczne aspekty rozwoju człowieka dorosłego

uczeń dorosły i uczenie się dorosłych - przegląd stanu badań - Marczuk

- uczeń dorosły - osoba dorosła, która podlega zorganizowanemu oddziaływaniu i podejmuje, w miarę świadomie, trud uczenia się za pomocą różnych źródeł wiedzy (Urbańczyk);

- typologia uczniów dorosłych:

1.uczestnicy kursów, seminariów, konferencji, uniwersytetów ludowych, powszechnych i trzeciego wieku, poradni, klubów zainteresowań;

2. słuchacze wykładów powszechnych, odczytów, prelekcji;

3. stali czytelnicy książek;

4. członkowie zespołów artystycznych i technicznych;

5. osoby doskonalące się drogą samokształcenia i samowychowania;

- możliwości edukacyjne dorosłych:

- stanowiska dotyczące granic możliwości uczenia się oraz faz życia człowieka:

- swoistość uczenia się dorosłych:

psychologiczne uwarunkowania rozwoju osobowości - Nowacki

- poglądy na możliwości przekształceń osobowych w wieku dojrzałym:

- plastyczność ogólna dorosłych jest mniejsza niż młodzieży ale zachowany zostaje wysoki poziom: uwagi i koncentracji, kierowanej wyobraźni, poczucia realności;

- możliwości uczenia się, inteligencja podobnie jak stan zdrowia nie zależą od wieku;

współczesne badania nad psychologią człowieka dorosłego - Nowak

- okres młodości i wczesnej dorosłości - fazy życia człowieka dorosłego - najwyższy pułap pamięci operacyjnej i przerzutności uwagi; rozwój postaw społeczno-moralnych, kształtowanie charakteru, opanowywanie funkcji człowieka dorosłego;

- Rybnikow - akmeologia - psychologia rozwojowa ludzi dojrzałych lub dorosłych;

- fazy rozwojowe człowieka dorosłego: młodość, średnia dojrzałość, dojrzałość, starość;

- w okresie rozwoju intelektualnego różne funkcje (myślenie, pamięć, uwaga) w różnych okresach wzrastają, utrzymują na poziomie stałym lub obniżają się;

- z wiekiem wzrasta dominacja drugiego układu sygnałowego;

- funkcje werbalne wzrastają z wiekiem, a funkcje niewerbalne maleją;

rozwój człowieka dorosłego w świetle wybranych koncepcji teoretycznych psychologii - Tyszkowa:

- Havighurst - ujmowanie rozwoju w związku z zadaniami rozwojowymi (jakie jednostka wiina wypełnić w kolejnych okresach życia);

- Goud - rozwój w kontekście wydarzeń krytycznych;

- Wygotski - rozwój związany z procesami przemian społeczno-kulturowych;

- Schaie - związek między rozwojem jednostki a okresem kulturowo-historycznym na jaki przypada jej życie;

- modele teoretycznego podejścia do psychologii człowieka dorosłego:

- koncepcje dotyczące rozwoju człowieka dorosłego:

- dorosłość - część cyklu życia jednostki od zakończenia procesu wzrastania i biologicznego dojrzewania do pełnienia istotnych funkcji życiowych do późnej starości włącznie;

- koncepcja indywiduacji - Jung - rozwój psychiczny to ciąg niepowtarzalnych zmian prowadzących do wewnętrznej integracji struktur psychiki, które ukształtowały się w filogenezie lub w rozwoju historycznym i tych które rozwijały się we wczesnych stadiach ontogenezy; indywiduacja wymaga:

1. osiągnięcia swobody w relacjach między świadomością i podświadomością;

2. opanowania kultury - samodzielne poruszanie się w świecie symboli;

3. wypracowania własnej postawy wobec świata i siebie;

4. zdolności do autorefleksji;

5. uwolnienia się spod presji popędów i dowolnego wyboru doświadczeń związanych z ich zaspokajaniem;

- koncepcja rozwoju psychoseksualnego - Erikson - rozwój wyznaczony jest przez biologiczne czynniki popędowe i czynniki społeczne; seria kryzysów;

- koncepcje kognitywne - Piaget, Pascual-Leone - rozwój poznaczy stanowi oś samoorganizacji psychiki w rozbudowany hierarchiczny układ systemowy, trwający przez całe życie; rozwój zależy od doświadczenia życiowego i edukacyjnego treningu (środki dokonywania operacji symbolicznych);

- koncepcje dialektyczne - rozwój to ciąg zmian ilościowych i jakościowych pod wpływem czynników rozwoju i ich integracji (aktywność podmiotu i wychowanie - determinanty; wrodzone zadatki organiczne i środowiskowe - warunki);

k4 - fazy rozwoju człowieka

rozwój dorosłych - Pietrasiński

zmiana warunków rozwoju po okresie dojrzewania:

- rozwój biologiczny - zaprogramowany przez kod genetyczny; u wszystkich zdrowych jednostek kończy się osiągnięciem dojrzałości fizycznej;

- rozwój fizyczny - zależy dodatkowo od programowania kulturowego i aktywności własnej danej jednostki; nie ma wspólnego dla wszystkich finału;

- kompetencja autokreacyjna - kompetencja w kierowaniu własnym życiem i rozwojem - czynnik od którego zależy wykorzystanie potencjału rozwojowego;

- po przekroczeniu młodości: ustaje dojrzewanie organizmu, redukują się specjalne czynności osobotwórcze ukierunkowane na rozwój;

- rozwój zależy wtedy od:

różnice między biologicznym i psychologicznym pojmowaniem rozwoju:

- biologowie - rozwój fizyczny to zmiany w procesie ontogenezy, polegające na rozroście i różnicowaniu się ciała oraz doskonaleniu jego funkcji prowadzące do osiągnięcia przez organizm dojrzałości (zdolności do rozrodu i opieki nad potomstwem); charakter etapowy - stadia o określonym, nieodwracalnym porządku;

- mocny model rozwoju - zmiany powszechne, konieczne, nieodwracalne, przewidywalne, prowadzące do wyniku końcowego określanego dojrzałością;

- słaby model rozwoju - zmiany zarówno ilościowe jako i jakościowe, obserwowane u wszystkich, lub u niektórych, różne mechanizmy i różny przebieg, nie musi zmierzać do określonego stanu końcowego;

- definicje rozwoju:

przejawy i rezerwy rozwoju dorosłych:

- Gutmann - uwalnianie się kobiet i mężczyzn po wypełnieniu obowiązków rodzicielskich od ograniczeń narzucanych w toku młodzieńczej socjalizacji przez stereotypy ról męskich i kobiecych;

- Gould - uwalnianie się od niektórych pozostałości dzieciństwa które mogą ale nie muszą ciążyć na dalszym życiu;

- inteligencja płynna - wrodzona, po 20 roku życia wykazuje tendencję spadkową;

- inteligencja skrystalizowana - nabyte nawyki umysłowe, strategie rozwiązywania problemów, zapas słów, ujawnia wzrost z wiekiem;

- rezerwy (Baltes, Willis):

fazy życia i zadania rozwojowe dorosłych:

mądrość jako szczególne pole potencjalnego rozwoju dorosłych:

- mądrość:

- mądrość - Seneka - doskonały lub do najwyższej doskonałości doprowadzony rozum;

- wiedza (Baltes):

- mądrość - Bates - system wiedzy espertalnej w dziedzinie podstawowej pragmatyki życia (ważne sprawy życiowe, ich rozumienie i kierowanie nimi) pozwalający na wyjątkowy wgląd oraz wyjątkowo trafne sądy i rady dotyczące złożonych i niepewnych spraw ludzkich;

- mądrość - Bates:

fazy rozwoju człowieka dorosłego - Przyszczypkowski

- Erikson - 8 faz zmian osobowości człowieka; 3 ostatnie charakterystyczne dla dorosłego:

- Cross - 7 faz życia człowieka dorosłego - zadania rozwojowe;

- Kohlberg - 6 stadiów rozwoju moralnego; najwyższe stadium - postkonwencjonalne;

- Levinson - faza przejściowa jako podsumowanie okresu poprzedniego, utrwalenie osiągnięcia i formułowanie pozycji wyjściowych do następnego okresu; 4 okresy życia człowieka:

- Pietrasiński - rozwój nie ogranicza się tylko do aktywności zawodowej;

- zadania rozwojowe:

I. wczesna dorosłość (Levinson - 17-33 lat):

1. zakończenie nauki szkolnej i przygotowanie się do zawodu;

2. podjęcie pracy zawodowej;

3. rozwój zdolności do intymnych stosunków emocjonalnych i miłości (Erikson);

4. znalezienie stałego partnera i założenie rodziny;

5. prowadzenie domu;

6. wychowanie dzieci;

7. podjęcie obowiązków społecznych i obywatelskich;

8. wypracowanie własnej filozofii życia;

9. sformułowanie wizji własnej przyszłości;

10. nawiązanie stosunków z mentorem;

II. wiek średni (34-60):

1. podjęcie większej odpowiedzialności społecznej;

2. rozwiązanie dylematu: praca dla przyszłych pokoleń czy stagnacja (Erikson);

3. nadanie swemu życiu większej pełni i pomoc w tym współmałżonkowi;

4. rozwój zawodowy, kierowanie karierą;

5. osiągnięcie zamierzonego standardu życiowego;

6. wspomaganie rozwoju i startu życiowego dzieci;

7. opieka nad starzejącymi się rodzicami;

8. pogodzenie się z nadchodzącą starością;

III. starość (od 60 lat):

1. podjęcie nowych ról i zajęć związanych z emeryturą;

2. włączenie się do grupy rówieśników;

3. utrzymanie zainteresowań światem;

4. przygotowanie się do rosnących ograniczeń fizycznych;

5. przygotowanie do straty osób bliskich;

6. wypracowanie dojrzałej postawy wobec śmierci;

k7 - zarys idei andragogicznych w wymiarze czasowym

Platon:

- duszy,

- serca,

- umysłu,

- ciała;

Kapp:

Mikołaj F.S. Grundtvig

M.S. Knowles:

1. uznaje prawo nauczyciela do określania przedmiotu nauczania, celów, sposobów, czasu myślenia; uczeń podporządkowany woli nauczyciela;

2. uczeń nie mający własnego doświadczenia ma polegać na wiedzy i doświadczeniu nauczyciela; nauczyciel dobiera techniki, metody, treści;

3. uczniowie podejmują naukę w celu przyswojenia konkretnych wiadomości określonych przez program nauczania;

4. motywacja uczniów wiąże się z oczekiwaniami i wymaganiami nauczycieli i rodziców, ze współzawodnictwem, z chęcią otrzymania nagrody, z lękiem;

- dorosły uczeń - jednostka samodzielna, niezależna, stanowiąca o sobie, w pełni odpowiedzialna za swoje życie, mogąca decydować o sobie;

- program, metody, treści ocena edukacji ma być współtworzona przez dorosłych uczniów, przez nich kontrolowana i korygowana;

- alternatywne programy nauki odpowiadające konkretnym grupom uczniów i konkretnym jednostkom;

- konieczność odwoływania się do dojrzałości, odpowiedzialności i wiedzy dorosłych uczniów a nie do autorytetu, nakazu posłuszeństwa wobec instytucji i nauczycieli;

- uwzględnienie doświadczenia dorosłych wyniesionego z dzieciństwa i wynikającego z pełnienia określonych ról społecznych;

- indywidualizacja oddziaływania, wymagań i stylów komunikacji;

- pomoc w przełamywaniu stereotypów intelektualnych i moralnych;

- nauczyciel - wskazuje różne źródła wiedzy, uczy korzystania z nich;

- udział uczniów w diagnozowaniu własnych potrzeb samokształceniowych;

- zasada wzajemnego szacunku;

- zasada racjonalnej i życzliwej współpracy;

- zasada wzajemnego zaufania;

- zasada wzajemnego poparcia;

- klimat otwartości i autentyczności;

- zasada przyjemności;

- zasada humanizmu i poszanowania praw człowieka;

11

http://members.lycos.co.uk/nonameuwb