Leki psychotropowe
Leki psychotropowe to substancje wpływające na czynności psychiczne (tropizm psychologiczny). Leki te wywołują zmiany nie tylko w czynnościach psychicznych, ale również w zachowaniu. Niektóre leki mogą być używane do leczenia zaburzeń psychicznych, a inne mogą je wywoływać (działanie halucynogenne).
Często leki wykazują działanie szersze niż tylko na czynności psychiczne (np. działanie p/wymiotne - pochodne fenotiazyny, hipotensyjne - rezerpina).
Mechanizm działania leków psychotropowych jest związany z wpływem nasilającym, hamującym czy modulującym na przewodnictwo między różnymi układami mózgu.
Leki psychotropowe dzieli się na trzy grupy:
środki psycholeptyczne (psychosedatywne, psychodepresyjne, psychoinhibitory)
leki psychoanaleptyczne (psychoaktywatory)
środki psychodysleptyczne (halucynogenne, psychozotwórcze)
Leki pierwszej grupy działają depresyjnie na czynności psychiczne i zachowanie; leki drugiej grupy pobudzają te czynności. Środki z grupy trzeciej (LSD, meskalina, haszysz) powodują powstanie nieprawidłowych czynności psychicznych. Sole litu zajmują miejsce pośrednie między lekami psycholeptycznymi a psychoanaleptycznymi.
NEUROLEPTYKI
Leki te chociaż różne pod względem chemicznym mają pewne cechy wspólne:
działają przeciwpsychotycznie - znoszą lub zmniejszają objawy psychopatologiczne (omamy, urojenia) w psychozach ostrych i przewlekłych. Często stosowane w leczeniu schizofrenii i stanów maniakalnych. Działanie przeciwpsychotyczne nie jest związane z działaniem uspokajającym
wywołują stan obojętności i uspokojenia
znoszą stany pobudzenia i agresji
wywołują zmiany psychosomatyczne (obniżenie ciśnienia krwi, obniżenie temperatury ciała, zwolnienie czynności serca). Wywołują objawy pobudzenia układu pozapiramidowego i inne zaburzenia neurologiczne (stąd nazwa neuroleptyki). Obserwuje się również zaburzenia wydzielania wewnętrznego
działają na ośrodki podkorowe
W zależności od rodzaju leku nasilenie powyższych procesów może być różne.
Działanie p/psychotyczne jest związane z hamowaniem przez neuroleptyki przekaźnictwa dopaminowego w mózgu. W zależności od rodzaju leku działanie to może mieć różny mechanizm. Mniejsze znaczenie dla działania p/psychotycznego ma obniżenie przewodnictwa noradrenalinowego.
Pochodne fenotiazyny
Podczas poszukiwania leków przeciwhistaminowych odkryto pochodną fenotiazyny prometazynę, która wykazuje też działanie uspokajające. Dalsze badania doprowadziły do powstania chlorpromazyny. Ma ona silne działanie uspokajające, ale już słabsze p/histaminowe. Początkowo była lekiem przygotowującym do znieczulenia ogólnego. Leczy się nią chorych na psychozy maniakalne i inne, działa też p/psychotycznie. Chlorpromazyna to pierwszy neuroleptyk.
Obecnie pochodne fenotiazyny stanowią najważniejszą grupę leków przeciwpsychotycznych.
Pod względem budowy chemicznej wyróżniamy tu:
pochodne o łańcuchu bocznym liniowym, alifatyczne (aminoalkilofenotiazyny): promazyna, chlorpromazyna, triflupromazyna, lewomepromazyna, metopromazyna, acepromazyna, alimemazyna, etymemazyna
pochodne o ugrupowaniu piperydydyloalkilowym w łańcuchu bocznym: tiorydazyna, mepazyna, mezorydazyna, pipotiazyna
pochodne o ugrupowaniu piperazynoalkilowym: perazyna, prochlorperazyna, trifluperazyna, perfenazyna, flufenazyna
inne pochodne (np. protypendyl)
Chlorpromazyna. Ma bardzo szerokie spektrum działania. Działa p/psychotycznie, parasympatolitycznie, spazmolitycznie, p/wymiotnie, hipotensyjnie, miejscowo znieczulająco, p/gorączkowo, blokuje receptory β - adrenergiczne.
Nie wszystkie te działania wykorzystuje się w lecznictwie.
Najważniejszym działaniem jest wpływ na mózg ponieważ z tym wiąże się działanie p/psychotyczne. Chodzi tu o blokowanie postsynaptycznych receptorów dopaminowych, co powoduje przyspieszenie obrotu dopaminy w mózgu. Zablokowanie receptorów prowadzi do zniesienia działania związków pobudzających te receptory (np. amfetamina).
Działanie depresyjne chlorpromazyny na podwzgórze powoduje hipotermię i wpływ na aktywność niektórych gruczołów. Blokada w podwzgórzu receptorów dopaminowych wzmaga wydzielanie prolaktyny. Zmniejsza się też wydzielanie hormonu wzrostu i gonadotropin. Depresja ośrodka sytości w podwzgórzu prowadzi do pobudzenia łaknienia.
Hamowanie działania dopaminy prowadzi do nasilenia działania barbituranów, środków znieczulenia ogólnego, alkoholu, leków p/bólowych narkotycznych i leków p/gorączkowych, p/padaczkowych.
Zastosowanie chlorpromazyny: wyróżniamy wskazania psychiatryczne i wskazania ogólne.
Psychiatryczne to:
schizofrenia
stany maniakalne
pobudzenie psychomotoryczne
W stanach maniakalnych często łączy się sole litu z chlorpromazyną.
Inne zastosowania to:
zatrucia środkami psychostymulującymi (amfetamina, efedryna)
zatrucia środkami psychodysleptycznymi(LSD, meskalina)
przy objawach występujących po odstawieniu alkoholu lub barbituranów
Wskazania ogólne to:
wymioty
stany zapalne ucha wewnętrznego
ciąża
uremia
Wykorzystuje się też uspokajające działanie w anestezjologii.
Podczas stosowania chlorpromazyny wydłuża się w czasie snu okres paradoksalny.
Dawkowanie:
Najczęściej w psychiatrii stosuje się dawki większe niż w lecznictwie ogólnym.
Przy ostrej schizofrenii u chorych silnie pobudzonych stosuje się dość duże dawki 1 do nawet 3 g na dobę. Dawek takich nie można stosować długo i po kilku dniach zmniejsza się je do 300 - 400 mg. W takim stanie najczęściej stosuje się lek w postaci wstrzyknięć domięśniowych. W łagodniejszych stanach od razu leczenie rozpoczyna się w dawkach około 300 mg na dobę. Duże dawki stosuje się jedynie w lecznictwie zamkniętym.
Małe kuracje stosowane są najczęściej w przypadkach pozapsychiatrycznych. Dawki nie przekraczają najczęściej 150 mg na dobę, a podanie odbywa się drogą doustną. Takie małe kuracje stosuje się także w przypadkach psychonerwic.
Działania niepożądane:
Głównie oparte na działaniach pozapiramidowych (pseudoparkinsonizm).
Mechanizm działania:
W prążkowiu, które jest częścią jąder podstawy mózgu są receptory dopaminowe, do których dochodzą dopaminowe włókna nerwowe od substancji czarnej. Szlak ten to droga nigro - striatalna. Zablokowanie receptorów dopaminowych prowadzi do zaburzenia równowagi - zaczyna przeważać aktywność struktur cholinergicznych. W takiej sytuacji występują zaburzenia pozapiramidowych struktur ruchowych.
Objawy to:
brak koordynacji ruchowej
nienormalna postawa ciała
zwiększone napięcie mięśni
drżenie lub maskowata twarz
Nie wszystkie objawy muszą zawsze występować. Nie zawsze ich nasilenie jest jednakowe u różnych pacjentów.
Inne objawy niepożądane:
ospałość
podciśnienie ortostatyczne
reakcje uczuleniowe lub żółtaczka zastoinowa
przerost sutków
nasilenie laktacji
możliwe są zaburzenia miesiączkowania u kobiet i impotencja u mężczyzn
Inne pochodne fenotiazynowe
Pochodne alifatyczne
Silne działanie uspokajające - powodują senność i są stosowane w stanach pobudzenia. Silnie blokują receptory α - adrenergiczne (hipotensja).
Stosowane w celu wywołania silnego uspokojenia poza działaniem psychotycznym. Główne wskazanie - psychozy z towarzyszącym pobudzeniem.
Pochodne piperazynowe
Mają niewielki wpływ na układ autonomiczny, ale silny na układ pozapiramidowy (powodują zespoły hiperkinetyczne leczone lekami p/parkinsonowymi).
Stosowane głównie w schizofrenii, której towarzyszy zmniejszenie aktywności. Najczęściej używana jest flufenazyna i tioproperazyna. Flufenazyna z kwasem enantowym lub kaprynowym jest nierozpuszczalna co powoduje stopniowe uwalnianie z miejsca wstrzyknięcia. Kaprynian flufenazyny można wstrzykiwać co 10 - 30 dni w zależności od dawki. Flufenazyna nie zmniejsza napięcia psychoruchowego lub nawet czasami je pobudza. Nie wywołuje senności.
Pochodne piperydynowe:
Słabsze działanie uspokajające i rzadko objawy pozapiramidowe.
Tiorydazyna hamuje reakcje emocjonalne.
Protypendyl ma działanie podobne do chlorpromazyny.
Najczęściej są stosowane ambulatoryjnie po zakończeniu leczenia innymi pochodnymi fenotiazyny.
Pochodne butyrofenonu
Dzielą się na dwie grupy:
butyrofenony: haloperydol, trifluperydol, fluanizon, benperydol, droperydol, pipamperon
pochodne difenylobutylopiperydyny: pimozyd, penflurydol, fluspirylen
Najważniejszym przedstawicielem tej grupy jest haloperydol - neuroleptyk, którego zakres działania leży pomiędzy pochodnymi piperydyny a piperazyny. Haloperydol ma działanie uspokajające, które jest zbliżone do lewomepromazyny (brak większego wpływu na układ autonomiczny). Wykazuje silne działanie p/psychotyczne, zwłaszcza w psychozach z pobudzeniem. Silne działanie pozapiramidowe (zbliżone do pochodnych fenotiazyny) - związane ze słabym działaniem cholinolitycznym. Nie następuje natomiast blokowanie receptorów α - adrenergicznych (brak powstawania hipotensji ortostatycznej). Tendencja do bezsenności jest tłumaczona brakiem wpływu na ośrodkowe receptory α - adrenergiczne.
Mechanizm działania p/psychotycznego jest podobny do działania pochodnych fenotiazyny (blokowanie receptorów dopaminowych w mózgu).
Zastosowanie haloperydolu:
ostre i przewlekłe psychozy
niektóre zaburzenia psychiczne
padaczka i inne stany nerwicowe
Podawany jest głównie dożylnie. Jest lekiem bardzo silnym - szybkie uspokojenie psychomotoryczne. Może być podawany również domięśniowo, doustne dawki są większe. W przypadku leczenia dzieci dawki powinny być odpowiednio niższe.
Inne pochodne butyrofenonu
Mają zbliżone zastosowanie i działanie. Różnica ogranicza się najczęściej do dawkowania i pewnych szczegółów działania.
Trifluperydol - słabsze działanie uspokajające, silniejsze odhamowujące.
Fluanizon i droperydol - krótko działające leki uspokajające przy silnych pobudzeniach
Pochodne difenylobutylopiperydyny (np. pimozyd) - podobne działanie do innych pochodnych butyrofenonu. Zdaje się, że działają bardziej wybiórczo na receptory dopaminowe w mózgu. Działają też dłużej.
Pochodne tioksantenu
Należą tak jak pochodne fenotiazyny do neuroleptyków trójpierścieniowych. Różnica: atom azotu zastąpiony nienasyconym atomem węgla. Również właściwości są zbliżone do pochodnych fenotiazyny. W tym przypadku mamy nieco słabsze działanie przeciwpsychotyczne.
Chlorprotyksen ma pewne właściwości przeciwdepresyjne i wywołuje niewielkie objawy pozapiramidowe. Jest słabym neuroleptykiem. Jest czasem zaliczany do anksjolityków
Klopentyksol, tiotyksen, flupentyksol - są związkami silnie działającymi. Częściej wywołują objawy pozapiramidowe. Flupentyksol ma takie same rodniki co pochodna fenotiazyny - flufenazyna. Jest również jak flufenazyna stosowana jako kaprynian flupentyksolu.
Lek stosuje się domięśniowo - 20 -100 mg co 14 dni. Mniejsze dawki działają p/depresyjnie.
Alkaloidy rauwolfii
Rezerpina - alkaloid występujący obok dezerpidyny i rescynaminy o podobnym działaniu u Rauwiolfia serpentina. Mieszanina tych alkaloidów bądź sama rezerpina używana jest w lecznictwie psychiatrycznym chociaż stosuje się ją rzadko ze względu na szereg objawów niepożądanych. Częściej jest używana w małych dawkach jako lek obniżający ciśnienie krwi.
Działanie neuroleptyczne rezerpiny jest podobne do alifatycznych pochodnych fenotiazyny.
Działanie:
przeciwpsychotyczne
hipotensja
rzadkoskurcz
inne objawy związane z parasympatykotonią
Mechanizm działania:
Rezerpina uwalnia aminy katecholowe i serotoninę z ośrodkowych i obwodowych miejsc magazynowania - powoduje znaczne zmniejszenie ich zawartości. Zaburzenia związane są ze zmniejszeniem ilości neroprzekaźników w zakończeniach nerwowych. Zmniejszenie zawartości noradrenaliny i dopaminy w mózgu osłabia neurotransmisję - następuje uspokojenie i działanie przeciwpsychotyczne.
Działanie rezerpiny pojawia się wolno (kilka godzin lub dni). Po odstawieniu działanie utrzymuje się bardzo długo.
Działanie podobne zbliżone do rezerpiny ma tetrabenazyna. Działa jedynie ośrodkowo. Bardzo rzadko stosowana w lecznictwie.
Pochodne dibenzoazepiny (dibenzepiny)
Wyróżniamy tutaj grupy:
dibenzodiazepiny (klozapina)
dibenzotiazepiny (klotiapina)
dibenzooksazepina (loksapina)
Klozapina - neuroleptyk działający uspokajająco i przeciwpsychotyczne. Jest dobrym neuroleptykiem bez działania pozapiramidowego. Powoduje uspokojenie zaraz po podaniu. Po około pięciu dniach przyjmowania hamuje pobudzenie i agresywność. Po 1 - 3 tygodniach obserwuje się działanie p/psychotyczne. Długie stosowanie powoduje obniżenie aktywności uspokajającej.
Klozapinę stosuje się doustnie i domięśniowo w dawkach dobowych 150 - 600 mg. W stanach lżejszych (przedłużenie ambulatoryjne leczenia szpitalnego) dawki są mniejsze 25 - 200 mg na dobę. Lek należy stosować ostrożnie przy chorobach wątroby, jaskrze, przeroście gruczołu krokowego, atonii jelit i padaczce.
Działanie niepożądane
agranulocytoza
białaczki
hipertermia
hipotonia ortostatyczna
Klotiapina i loksapina - podobne do siebie działanie; podobne też do rezerpiny i alifatycznych pochodnych fenotiazyny. Klotiapinę stosuje się doustnie i domięśniowo. Loksapina stosowana jest doustnie.
Inne neuroleptyki
Jedna z nowszych grup - pochodne benzamidowe. Należą tu:
sulpiryd
metoklopramid
tiapryd
Szerokie zastosowanie ma sulpiryd - neuroleptyk działający odhamowująco. Działa:
p/psychotycznie
anksjolitycznie
przeciwdepresyjnie
silnie p/wymiotnie
polecany przy chorobie wrzodowej, zawrotach głowy, migrenach
Leczenie rozpoczyna się podaniem domięśniowym 200 - 800 mg/dobę. Następnie dawkę się odpowiednio zmniejsza. U dzieci leczenie rozpoczyna się dawką 3 mg/kg mc.
Jest to lek dobrze tolerowany. Jego wadą jest:
pobudzanie laktacji lub zaburzenia miesiączkowania (blokowanie ośrodkowych receptorów dopaminowych)
Pochodne indolu
Oksyperyna i molindon - oprócz neuroleptycznego wykazują działanie p/depresyjne. Oksyperyna w dawkach dobowych 30 - 300 mg, molindon - 15 - 200 mg (podawane doustnie).
Kloretepina - neuroleptyk o działaniu podobnym do klotiapiny. Stosowana doustnie lub domięśniowo (10 - 15 mg/dobę).
Sole litu
Od 1850 roku używane były do leczenia dny i zaburzeń sercowo - naczyniowych. Wyszły w tej chwili z użycia - duża toksyczność.
Zajmują pośrednie miejsce między psycholeptykami a psychoanaleptykami. Działają głównie w psychozie maniakalno - depresyjnej.
Mechanizm działania: jony litu zastępują jony sodowe i potasowe. Konsekwencją jest wpływ na wiele reakcji enzymatycznych zależnych od potasu i sodu. Następuje zmiana wrażliwości błon komórkowych i czynności neuroleptyków. Pomimo to nie znamy dokładnego mechanizmu działania soli litu.
Jako leki są skuteczne i bezpieczne przy zachowaniu odpowiedniego stężenia jonów litu we krwi. Dawniej występujące objawy niepożądane związane były z niewłaściwym dawkowaniem.
W psychozie maniakalno - depresyjnej wykazują działanie lecznicze i zapobiegawcze. Stosowane również w:
schizofrenii
agresywności
hiperreaktywności emocjonalnej
działają też przeciwwirusowo i immunomodulacyjnie
Stosowane są w postaci maści przy opryszczce wargowej.
Najczęściej w lecznictwie stosowany jest węglan litu; wszystkie preparaty stosowane są doustnie.
Na początku leczenia stężenie litu we krwi kontroluje się co tydzień, później po ustaleniu właściwej dawki co miesiąc.
Przeciwwskazania:
choroby nerek
zaburzenia sercowo - naczyniowe
Działania niepożądane:
drżenia mięśni
niedoczynność tarczycy
działanie kardiotoksyczne
zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (nudności, bóle nadbrzusza)
możliwe działanie teratogenne
LEKI PRZECIWDEPRESYJNE
Wyróżniamy:
depresje reaktywne (wywoływane reakcją na konfliktowe warunki życia)
depresje endogenne (ich przyczyn nie potrafimy wyjaśnić)
Stany depresyjne mogą mieć łagodny przebieg (depresje nerwicowe) lub ciężki (psychozy depresyjne). W depresjach występują:
|
|
Zespół maniakalny charakteryzuje się:
podwyższony nastrój
wzmożony napęd psychoruchowy
urojenia wielkościowe
upośledzony samokrytycyzm
Jeżeli mania i depresja występują okresowo to nazywamy taki stan rzeczy psychozą maniakalno - depresyjną. Zapobiegawczo można tu stosować sole litu.
W depresjach osłabione jest ośrodkowe neuroprzekaźnictwo amin katecholowych (głównie noradrenaliny). Leki p/depresyjne przywracają ten stan do normy.
Leki dzielimy na trzy grupy:
trójpierścieniowe leki p/depresyjne - tymoanaleptyki
inhibitory oksydazy monoaminowej (IMAO) - tymeretyki
inne leki przeciwdepresyjne - nietypowe leki p/depresyjne
Tymoanaleptyki
Leki trójpierścieniowe stanowiące najważniejszą grupę środków p/depresyjnych. Pierwszym lekiem była imipramina - zbliżona chemicznie do chlorpromazyny. Jej działanie, jak też innych leków p/depresyjnych to:
zmniejszenie depresji (pobudzenie nastroju) - działanie tymoanaleptyczne
zniesienie lęków
działanie odhamowujące i psychotoniczne
Wzorcowym związkiem jest imipramina jednak są inne leki działające silniej, są to:
klomipramina
nortryptylina
dezypramina
Silne działanie anksjolityczne wykazują:
doksepina
amitryptylina
opipramol
Imipramina oprócz powyższych efektów działania wykazuje też aktywność przeciwhistaminową i przeciwserotoninową.
Mechanizm działania imipraminy:
Następuje hamowanie wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny (silniejsze hamowanie wychwytu serotoniny). Większe znaczenie dla działania p/depresyjnego ma hamowanie wychwytu noradrenaliny. Działanie pojawia się z pewnym opóźnieniem (2 - 3 tygodnie od rozpoczęcia leczenia). Pierwszym objawem mówiącym o początku działania leku jest polepszenie łaknienia.
Imipramina i inne leki tej grupy wchłania się dobrze z przewodu pokarmowego. W grupie tych leków aminy III - rzędowe ulegają demetylacji. Imipramina w tym procesie przekształca się do demetyloimipraminy (dezypramina). Dezypramina jest wolno metabolizowana i gromadzi się w organizmie. Przypuszcza się, że to właśnie dezypramina jest aktywnym metabolitem.
Z amitryptyliny powstaje nortryptylina, z doksepiny - nordoksepina, które prawdopodobnie także są aktywnymi metabolitami.
Odmetylowane aminy bardziej wybiórczo hamują wychwyt noradrenaliny.
Dawkowanie:
Zależy od stanu chorego. W stanach ciężkich w lecznictwie zamkniętym stosuje się dawki większe, w leczeniu ambulatoryjnym stanów lekkich - mniejsze.
W ciężkich stanach imipraminę podaje się domięśniowo - 75 mg/dobę. Następnie stopniowo dawkę się zwiększa, a po pewnym czasie przechodzi się na podawanie doustne już mniejszych dawek.
W przypadkach lekkich schemat jest podobny, ale leczenie zaczyna się od razu podając lek doustnie.
Taki dziwny schemat dawkowania polega na tym, że podając początkowo dawki średnie możemy zaobserwować czy nie występują objawy niepożądane. Jeżeli wystąpią, wówczas dawek się nie zwiększa.
Działania niepożądane:
stany maniakalne
zwiększony napęd (tendencje samobójcze)
Aby uniknąć powyższych efektów można podawać jednocześnie niewielkie dawki neuroleptyków.
Inne objawy niepożądane:
|
|
Działanie atropinopodobne:
suchość w jamie ustnej
zaburzenia akomodacji
częstoskurcz
zaparcia
Po zażyciu ilości przekraczającej dawkę leczniczą następuje śpiączka, hipotermia, drgawki, zaburzenia w układzie przewodzącym serca - prowadzi to do zgonu.
Przeciwwskazania:
padaczka
miażdżyca
nadciśnienie
zaburzenia pracy serca
jaskra
Leków tych nie powinno się łączyć z inhibitorami MAO.
W Polsce najczęściej stosuje się imipraminę, amitryptylinę, noksyptylinę, doksepinę.
Inhibitory oksydazy monoaminowej
Właściwości przeciwdepresyjne tych leków odkryto przypadkowo. Stosując iproniazyd przy leczeniu gruźlicy zauważono, że poprawia on nastrój chorych, ale także prowadzi do podniecenia i euforii. Lek został wycofany z leczenia gruźlicy i zastosowano do leczenia depresji.
Oksydaza monoaminowa jest enzymem rozkładającym monoaminy (noradrenalinę, serotoninę, dopaminę). Enzymy te usuwają grupę aminową z łańcucha bocznego i jednocześnie utleniają końcowy atom węgla do grupy aldehydowej. W dalszej kolejności grupa ta może ulec utlenieniu do kwasu lub redukcji do alkoholu. Jest to mechanizm oksydacyjnej deaminacji.
Jeżeli aktywność MAO zostanie obniżona to następuje nagromadzenie amin w neuronach i synapsach. Pojawia się w tej sytuacji działanie p/depresyjne.
Siła działania inhibitorów jest zbliżona do siły tymoanaleptyków, ale tutaj mamy większą toksyczność i możliwość interakcji z innymi lekami. Z tych powodów leki te są rzadko stosowane.
Inhibitory MAO dzielimy na dwie grupy:
pochodne hydrazyny
związki nie związane z hydrazyną
Do pochodnych hydrazyny należą:
nialamid
fenelzyna
izokarboksazyd
Związkiem z drugiej grupy jest tranylcypromina.
Właściwości IMAO:
hamowanie MAO (obserwowane po kilkudniowym podawaniu)
po zaprzestaniu podawania dopiero po kilku dniach następuje powrót aktywności MAO do stanu normalnego (działanie IMAO po odstawieniu długo się utrzymuje)
Leki te szybko i prawie całkowicie wchłaniają się z przewodu pokarmowego. Szybko są metabolizowane w wątrobie, a następnie wydalane. Mają też krótki czas półtrwania.
Utrzymywanie się efektu działania przez długi czas jest związane z trwałą inaktywacją MAO, a więc organizm musi te enzymy syntetyzować na nowo (1 - 2 tygodnie).
Dawkowanie:
Rozpoczyna się od dawek większych i po uzyskaniu poprawy stanu chorego zmniejsza się ilość podawanego leku do dawek podtrzymujących.
Obecnie IMAO stosuje się wtedy, gdy inne leki p/depresyjne nie przynoszą określonych rezultatów.
Działanie niepożądane:
neuropsychiczne - pobudzenie, bezsenność, zawroty głowy, euforia, drgawki, bóle głowy, epizody schizofrenii
sercowo - naczyniowe - hipotensja ortostatyczna, częstoskurcz
żołądkowo - jelitowe - brak łaknienia, bóle żołądka, biegunki, zatrucie wątroby (żółtaczka)
W produktach spożywczych często występuje tyramina - amina aympatomimetyczna o działaniu podobnym do amfetaminy czy efedryny. MAO rozkładają tyraminę, dzięki czemu nie wchłania się ona do organizmu. Po zahamowaniu MAO tyramina może wykazywać swoje działanie, z którego najgroźniejszym jest nagły wzrost ciśnienia krwi i krwotok mózgowy. Możliwe są zgony po spożyciu produktów zawierających tyraminę (niektóre sery, wino, piwo, czekolada, produkty drożdżowe, śledzie marynowane). Produktów takich nie można spożywać jeszcze przez dwa tygodnie po odstawieniu IMAO.
Również działanie leków rozkładanych przez MAO może być nasilone w wyniku inhibicji tych enzymów.
Dwa typy MAO: A i B. Powyższe IMAO działają na obydwa typy enzymów. Substancje wybiórczo działające to klorgilina, moklobemid, toloksaton (blokują A) - próbuje się je stosować jako leki przeciwdepresyjne blokujące MAO odwracalnie. Deprenyl blokuje typ B.
Inne leki p/depresyjne
Są to związki nietypowe ze względu na różnorodność chemiczną i różne mechanizmy działania. Należą tu związki czteropierścieniowe (maprotylina, mianseryna), trazodon, wiloksazyna, ipryndol, nomifenzyna.
Maprotylina - lek p/depresyjny i uspokajający. Jest inhibitorem wychwytu noradrenaliny. Stosowana doustnie. Działania niepożądane są takie same jak przy trójpierścieniowych lekach p/depresyjnych.
Mianseryna - również budowa czteropierścieniowa, ale jest to pochodna piperazynoazepiny. Początkowo próbowano wykorzystać jej działanie p/serotoninowe. W tej chwili używana w celu poprawienia nastroju. Stosowana doustnie jako lek p/depresyjny.
Działanie związane ze zwiększeniem przekaźnictwa przez noradrenalinę. Lek blokuje presynaptyczne receptory noradrenaliny (receptory α2 - adrenergiczne).
Trazodon - działa anksjolitycznie i p/depresyjnie. Stosowany czasami do leczenia depresji. Optymalne działanie wykazuje po około dwóch tygodniach stosowania. Może być stosowany przy bezsenności, drżeniach (alkoholizm, parkinsonizm).
W zależności od dawki i warunków ma aktywność p/serotoninową lub serotoninomimetyczną (blokowanie wychwytu serotoniny przez receptory).
Wiloksazyna - budowa dwupierścieniowa, działanie podobne do imipraminy. Nie działa uspokajająco. Działania niepożądane są inne niż przy imipraminie. Brak właściwości cholinolitycznych i toksyczności w stosunku do serca. Jest to inhibitor wychwytu noradrenaliny.
Stosowana przy oporności na leki trójpierścieniowe lub, gdy występują p/wskazania w ich podawaniu.
Ipryndol - pochodna indolu. Stosowany doustnie, nieznany mechanizm działania. Czasami p/depresyjne działanie podaje się w wątpliwość.
Nomifenzyna - działanie p/depresyjne, brak działanie uspokajającego. Hamuje wychwyt noradrenaliny. Silnie pobudza neuroprzekaźnictwo dopaminowe. Hamuje wychwyt dopaminy i wzmaga jej uwalnianie. Nie działa cholinolitycznie i kardiotoksycznie. Stosowana doustnie.
Lewodopa i prekursory serotoniny - niewielkie znaczenie w leczeniu depresji.
Związki rubidu - zdają się działać p/depresyjnie
Inne związki p/depresyjne:
hormony tarczycy
hormony pobudzający gruczoł tarczowy (TSH i TRH)
prawdopodobne działanie p/depresyjne β - endorfin
ŚRODKI PSYCHOZOTWÓRCZE
Zastosowanie tych środków powoduje powstanie nieprawidłowych zmian w czynności mózgu: omamy, iluzje, depersonalizacja, zaburzenia oceny czasu, realności itp. Objawy te występują u osób psychicznie chorych, stąd nazwa środków. Nie używa się ich w lecznictwie. Są nadużywane w celu uzyskania stanu psychotycznego. Stan ten jest porównywany z odurzeniem alkoholowym. Systematycznie stosowane powodują uzależnienia psychiczne i zmiany somatyczne.
Odtrutkami przy przedawkowaniu tych środków są neuroleptyki.
Najczęściej przyjmowanymi środkami tej grupy są preparaty konopi indyjskich. Najczęściej jest to haszysz i marihuana. Najaktywniejszymi związkami w tych preparatach są tetrahydrokannabinole. Przy paleniu marihuany Δ - 9 - tetrahydrokannabinol wchłania się przez drogi oddechowe w dużych ilościach (3 a nawet 4 razy więcej niż przy przyjęciu doustnym).
Środki psychozotwórcze są często pochodnymi indolu - należą tu:
pochodne kwasu lizergowego (LSD)
pochodne tryptaminy (psylocybina, meskalina, harmina)
Niektóre pochodne piperydyny mają właściwości psychozotwórcze. Silnie działająca jest fencyklidyna - cholinolityk. Zastosowanie tego środka daje objawy podobne do schizofrenii. Fencyklidyna działa narkotycznie, blokująco na przekaźnictwo impulsów między wzgórzem a korą mózgu. Dawki większe niż narkotyczne wywołują znieczulenie ogólne.
Narkotycznie działa cała gama innych związków (amfetamina, kokaina, etanol, narkotyczne leki p/bólowe).
LEKI USPOKAJAJĄCE
Znajdują się w tej grupie praktycznie wszystkie leki nasenne, jednak ich znaczenie jako środków uspokajających nie jest duże. Chodzi o to, że z uspokojeniem następuje jednocześnie zaburzenie czynności intelektualnych. Uważa się jednak, że anksjolityki działają uspokajająco bez zaburzeń intelektualnych. Tak więc często używa się w małych dawkach anksjolityków powoduje skuteczne działanie uspokajające.
Czasami używa się tu soli bromu. Bromek sodu, potasu, amonu w dawkach 1 - 3 g na dobę działa uspokajająco. Stosowane są doustnie w roztworach wodnych (czasami z dodatkami barbituranów czy roślinnych środków uspokajających).
Bromki były pierwszymi środkami nasennymi, ale sen przez nie wywoływany nie przynosił wypoczynku. Długotrwałe ich stosowanie powoduje zapalenia skóry, osłabienie pamięci, w ciężkich stanach omamy.