M.W. Jablow “Na bakier z jedzeniem”
Zrozumieć...
zab. łaknienia rozwijają się gdy jedzenie i waga ciała stają się obsesyjnym centrum nie zaspokojonych potrzeb psychicznych
koncentracja na jedzeniu; znaczenie i funkcje jedzenia:
jedzenie jako oznaka miłości
jedzenie jako oznaka więzi
jedzenie jako pocieszenie
jedzenie jako przyjemność i rozrywka
koncentracja uwagi na ciężarze ciała może wynikać z nie zaspokojonych potrzeb emocjonalnych; wygląd wpływa na nasz wizerunek w oczach innych, na relacje z in; obecnie lansowane wzorce, trendy kulturowe - chude modelki itp. - to stwarza niezwykle podatną glebę do rozwoju zab;
przewaga zachorowań wśród kobiet 90-95%;
wytłumaczenie fizjologiczne w okresie dojrzewania przybieranie na wadze następuje głównie przez przyrost tkanki tłuszczowej (a u facetów mięśniowej); to + trendy => wzrost ciał wg dziewczyn to coś negatywnego
problem samooceny ocena dziewcząt ma charakter bardzo subiektywny; wyrastają wśród mniej jednoznacznych kryteriów; zniekształcona forma współzawodnictwa - poczucie bycia gorszym => współzawodnictwo z in dziewczynami w szczupłości i wysunięcie się na prowadzenie
wytłumaczenie seksualne dojrzewanie seks. chłopców to wyzwanie dla ich męskości; dla kobiet nieśmiałych, niepewnych siebie perspektywa stania się kobietą nie jest zachęcająca => odmawiając spożywania pokarmów mogę opóźnić swoje dojrzewanie (zahamowanie miesiączki, dziecięcy wygląd ciała)
wytłumaczenie feministyczne społ wciąż kładzie nacisk na kobiety każąc im podporządkować się kultowi szczupłej sylwetki; społ oddziela kobietę od jej ciała traktując je jak przedmiot, jako coś nad czym ciągle trzeba pracować i czym się płaci za przychylność otoczenia; przez rygorystyczną kontrolę i odmowę spożywania pokarmów kobiety osiągają niezależność i władzę nad swoim ciałem
młodzi mężczyźni z zab. łaknienia ok. 5%; przyczyny takie same jak u kobiet - chęć autonomii i kontroli; chłopiec dorastając może zareagować na ogarniające go poczucie chaosu próbą podporządkowania sobie czegokolwiek, by tylko mieć świadomość że coś od niego zależy; może też czuć się źle w swojej skórze i starać się zmienić w kogoś innego; mogą też nie być pewni charakteru swojej orientacji seksualnej, roli mężczyzny; w rodzinach, w kt kładzie się duży nacisk na kwestie jedzenia chłopiec może z przesadną gorliwością podchodzić do kwestii jadłospisu; w takiej rodzinie u chłopca kt ma sprzeczne uczucia wobec siebie mogą rozwinąć się zab w przyjmowaniu pokarmów, prawdopodobnie jednak przybiorą one formę bulimii lub przymusu jedzenia
Rozpoznawanie zaburzeń
SYMPTOMY ANOREKSJI
znaczna utrata wagi w krótkim czasie
dążenie do osiągnięcia jakiejś wagi, a gdy tylko się to uda stawianie sobie nowego progu; znaczna kontrola ilości spożywanego pokarmu i wagi ciała
narzekanie na otyłość mimo obiektywnego wychudzenia
nie przyznawanie się do uczucia głodu pomimo spożywania bardzo małej ilości jedzenia
spędzanie większości czasu w samotności i preferencja jedzenia w samotności
obsesja na punkcie ćwiczeń fiz.
zatrzymanie miesiączki
sprawianie wrażenia osoby coraz bardziej nieszczęśliwej i przygnębionej
fanatyczna koncentracja na nauce!!!!!!!!!!!!! - perfekcjonizm
SYMPTOMY BULIMII
os dużo je ale nie przybiera na wadze
znikanie po posiłkach w ubikacji; odgłosy wymiotów
stosowanie diety i nie tracenie na wadze
podjadanie w ukryciu często produktów wysokokalorycznych
powiększone gruczoły; blizny na grzbietach dłoni od wywoływania wymiotów
częste przygnębienie
wypróżnianie lub oddawanie moczu środkami farmakologicznymi
zmienne nastroje; rozdrażnienie
poczucie wstrętu do siebie
os może od czasu do czasu głodować ale w okresach stresu zazwyczaj powraca do swoich nawyków
Może zdarzyć się przejście od anoreksji do bulimii, w przeciwnym kierunku raczej nie. Ważne aby dostrzegać i rozumieć uczucia osób (głównie dorastających dziewczyn), mieć dla nich zawsze czas, interesować się ich samopoczuciem ale nie natarczywie wypytywać.
Zachowania bulimiczne występują szczególnie w chwilach stresu.
Anoreksja
4 główne kryteria diagnostyczne:
utrata lub brak przybierania na wadze w okresie wzrostu; ciężar ciała spada o 15% poniżej średniej
silny lęk przed przybraniem na wadze; obsesyjna troska o jedzenie i własne wymiary
zakłócenie wizerunku własnego ciała, wymiarów, sylwetki; wiara w otyłość nawet w stanie dużego wychudzenia; tylko ok. 1/3 os cierpiących na anoreksję na początku choroby ma nieznaczną nadwagę
brak 3 kolejnych miesiączek (amenorrhoea); nieprzyznawanie się do choroby; odrzucenie pomocy lekarskiej; ludzie tacy trafiają do specjalistów gdy ich waga spada poniżej 85% normy
powikłania wynikające z niedożywienia organizmu:
niskie, nieregularne tętno i niskie ciśnienie krwi w wyniku zwiotczenia lewej przegrody serca i zmniejszenia komór serca
hipoglikemia (niski poziom cukru)
hipotermia => ubieranie się grubo; niezdolność do utrzymania stałej temp. ciała w wyniku ubytku tłuszczów
niedobór estrogenu => zrzeszotowacenie kości zwiększające ryzyko złamań
zatrzymanie miesiączki
zaburzenie pracy nerek; odwodnienie i trudności z koncentracją moczu => częste uczucie pragnienia
zaburz. w pracy ukł. pokarmowego => bóle brzucha, zatwardzenie, uczucie przepełnienia
skóra pokryta meszkiem
„twarz wiewiórki” w wyniku obrzęku gruczołów ślinowych odstające uszy i pucołowata twarz w okolicy kości policzkowych co jeszcze bardziej zniekształca obraz siebie
wpływ na rozwój fiz i dojrzewanie seksualne; zależy to od tego, kiedy dziewczyna zaczęła miesiączkować i od kiedy głoduje
hamuje wzrost => a. szczególnie niekorzystna przed wystąpieniem pierwszej miesiączki
zahamowanie rozwoju płciowego - niewykształcenie odpowiednie piersi i owłosienia łonowego u kobiet; sylwetka przypomina sylwetkę dziecka
wpływ na psychikę:
krnąbrność, arogancja, upartość. Nieustępliwość, awanturnictwo (szczególnie o ilość spożywanego jedzenia)
niedożywienie powoduje zmiany biochemiczne oddziałujące na myśli i uczucia => łatwość popadania w rozdrażnienie lub apatię
we wczesnym stadium anoreksji nastrój euforii, ekscytacja - „nareszcie coś zależy ode mnie”; wraz z nimi uczucie władzy => buntowanie się
początkowa euforia przechodzi w poczucie wyższości moralnej - ostry reżim nałożony na jedzenie i wagę daje poczucie bezpieczeństwa i własnej wartości („potrafię się powstrzymać od jedzenia więc jestem lepsza od tych kt skusił apetyt”)
pod powierzchnią euforii i poczucia wyższości czai się strach, lęk przed jedzeniem za dużo => nie dojadając os zabezpiecza się przed możliwością skuszenia się
od czasu do czasu (rzadko) os cierpiąca na anoreksję urządza sobie „wielką ucztę”; po niej możliwe próby stosowania środków przeczyszczających lub moczopędnych, pigułek dietetycznych lub intensywnych ćwiczeń
efektem anoreksji jest też lekceważenie sygnałów wysyłanych przez organizm - ignorowanie apetytu, sygnałów chłodu
inny efekt to obsesja na punkcie porządku - codzienne zapisywanie wagi, ilości spożytych kalorii, rodzaju ćwiczeń i czasu im poświęconego
następny efekt - depresja; os rozpaczliwie trzyma się tej formy niezależności kt zapewniła sobie dzięki głodówce i reżimowi treningu i coraz bardziej boi się, że ją utraci; im dłużej trwa anoreksja tym bardziej dziewczyna jest niespokojna, przygnębiona i przerażona
rozmiar zjawiska i rokowania:
od 1na 800 do 1 na 100 dziewcząt między 12 a 18 r.ż; głownie u os z klasy średniej; głównie u kobiet (95%); zazwyczaj pojawia się w wieku dojrzewania ale występ też u os poniżej 10 r.ż i w trzeciej dekadzie życia;
u 15 do 20% os anoreksja powoduje trwałe uszkodzenia; stopień śmiertelności - na skutek powikłań zdrowotnych lub samobójstw - należy do najwyższych pomiędzy zaburz. psych.; ok. 2-5% (inne źródło - 5-18%) os z anoreksją chroniczną popełnia samobójstwo
wcześnie rozpoczęte (do 1 roku trwania choroby) i intensywne leczenie połączone z psychoterapią daje dobre rokowania (u 4 na 5 os zakończone powodzeniem ); leczenie rozpoczęte po 1 roku - 1 na 2 os zdrowa a u drugiej anoreksja chroniczna; po 10 latach ok. 10-15% tych, kt nie rozpoczęli leczenia po roku trwania choroby i u kt przybrała ona postać chroniczną, umrze na anoreksję
ważne: ANOREKSJA SAMA SIĘ POTĘGUJE => ważne wcześnie podjęte leczenie!!!
początek anoreksji:
anorexia nervosa jest złożoną jednostką chorobową, w kt czynniki biologiczne splatają się z psychologicznymi
u os cierpiących na anoreksję zachodzą zmiany neuroendokrynologiczne (spadek poziomu estrogenu, progesteronu, hormonów wyzwalających gonadotropiny i stymulujących jajeczkowanie); utrata wagi => zaburzenie gospodarki hormonalnej => przyspieszenie procesu choroby (błędne koło)
środowisko rodzinne; ogólne prawidłowości dot stosunków rodzinnych:
5 charakterystycznych cech dla rodzin, w kt rozwinęła się anoreksja: usidlenie, nadopiekuńczość, sztywność, unikanie i nierozwiązywanie konfliktów, wciąganie dzieci w konflikt między rodzicami
usidlenie - gdy relacje między członkami ulegają zasklepieniu, nie tracąc przy tym na intensywności; zacierają się granice, kto jest dzieckiem a kto rodzicem - dzieci mogą przyjąć postawę opiekuńczą wobec rodziców lub rodzeństwa a rodzice mogą wciągać je w małżeńskie rozgrywki; życie życiem innych członków rodziny; zatarcie indywidualności i autonomii nawet do stopnia wypowiadania się za kogoś => nieumiejętność rozpoznawania co się naprawdę czuje, zmiana funkcjonowania jednej os wpływa na zmianę funkcjonowania całej rodziny; rodzice bardzo angażują się w życie dzieci;
paradoks rodzin usidlonych - mimo, że wszyscy są ze sobą bardzo związani to tak naprawdę każdy jest przeraźliwie samotny, członków rodziny wiąże silne poczucie lojalności ale nie są sobie bliscy, mają tylko poczucie że ich zadaniem jest troszczenie się o innych członków rodziny ale nie o siebie;
nadopiekuńczość - nadmierna troska; wyczulenie na wszelkie niepokojące sygnały; przeświadczenie, że świat nie jest bezpieczny i lepiej trzymać się razem; zahamowany zostaje rozwój samodzielności i osobowości dziecka; dzieci reagują na rodzicielską opiekuńczość poczuciem ogromnej odpowiedzialności za rodzinę
sztywność - zmiana jako coś niebezpiecznego i niepożądanego => unikanie jej; w celu zachowania statusu quo tworzy się ścisłe zasady, nadrzędne znaczenie przypisuje się panowaniu nad sobą;
unikanie konfliktów - w ich obliczu bezradność; nadrzędnym celem jest rodzinna harmonia, można ją osiągnąć przez - ignorowanie istnienie problemu, maskowanie, rozmywanie, omijanie wszelkich sporów, unikanie otwartej konfrontacji; wciąganie dzieci w konflikt małżeński - rodzice nie potrafią ze sobą otwarcie rozmawiać; dziecko jako mediator; wiadomość o chorobie dziecka => kłótnie i obwinianie się wzajemne rodziców
Bulimia
5 kryteriów diagnostycznych:
powtarzające się przypadki objadania się; zjadanie wielkiej ilości pożywienia w krótkim czasie; najczęściej potrawy wysokokaloryczne; chciwe połykanie
poczucie braku kontroli podczas objadania się; „nie wiem co jem i ile”;
przeczyszczanie - regularne wywoływanie wymiotów, stosowanie środków przeczyszczających, moczopędnych, pigułek dietetycznych, trzymanie okresowej ścisłej diety, poszczenie albo uprawianie intensywnych ćwiczeń co wynika ze strachu przed utyciem spowodowanym bulimicznym popędem do objadania się; środki przeczyszczające i moczopędne nie spełniają swego zadania
co najmniej 2 sesje objadania się i przeczyszczania na tydzień przez co najmniej 3 miesiące
trwała, przesadna troska o wagę i wymiary ciała; lęk przed utyciem; waga bulimików zwykle nie spada znacznie poniżej normy, waha się w granicach 15% odchylenia od niej; w ciągu 3-4 miesięcy może wystąpić cykliczne tracenie i przybieranie na wadze; brak radykalnej zmiany wyglądu zew.
powikłania medyczne oraz symptomy choroby:
arytmia w pracy serca
powiększone gruczoły szyjne
rany na przełyku
przepuklina
zakażenie gruczołów ślinowych
blizny na grzbiecie dłoni od powodowania wymiotów
zniszczone przez kwasy żołądkowe szkliwo zębów
zawroty głowy
omdlenia
skargi na zmęczenie, bóle mięśni, gardła
odwodnienie (utrata kwasu HCl i zmniejszenie objętości płynów w żołądku) i brak równowagi elektrolitycznej (niedobór potasu tzn. hipokalemia => nerki nie są zdolne do koncentracji moczu, skurcze mięśni, uczucie odrętwienia, ataki epilepsji )
postępujące uszk. nerek; niebezpieczeństwo kamienicy nerkowej
hipoglikemia albo niski poziom cukru dużo słodkiego prowadzi do wytwarzania w trzustce nadmiaru insuliny, kt zmniejsza poniżej normy poziom cukru we krwi; => bladość, skłonność do pocenia się, rozchwianie emocjonalne, napady padaczki
odwrócona perystaltyka ukł. pokarmowego - samoczynne zwracanie jedzenia u os kt wymiotują co najmniej 5 razy dziennie
powikłania na skutek nadużywania środków przeczyszczających - ubytki potasu, sodu i magnezu w okrężnicy => odwodnienie i nadmiar sodu w stolcu czego rezultatem są bóle brzucha, zatwardzenie
efekty psychologiczne:
bulimik nie popada w stany apatii ani rozdrażnienia! (bo nie zużywa tyle zapasów tłuszczu z mózgu); łatwiej namówić go na leczenie; zdają sobie w większości sprawę z własnej choroby i z tego, że potrzebują pomocy
poczucie podporządkowania jedzeniu; życie obraca się wokół żywności; cykl obadania się i przeczyszczania podstawą organizacji każdego dnia; jednocześnie pragnienie stłumienia w sobie popędu do obżarstwa
poczucie samotności w tłumie; wysiłki zatajenia swoich obyczajów; rozczarowanie; poczucie bycia „wybrykiem natury” lub kimś wyjątkowym
zamęt feministyczny; rozterki co do pozycji kobiety we współczesnym społ.; walka o równość i niezależność; potrzeba akceptacji, bliskich kontaktów => flirty a nawet rozwiązłość
cechy uzależnienia - wymioty jako czynność przynosząca przyjemne uczucie, łagodząca niepokój spowodowany obżarstwem, moralne uzdrowienie; „objadanie się by móc wymiotować”
utrata panowania nad sobą w czasie objadania się
zmienność nastrojów; impulsywność; bezradność i poczucie braku kontroli; niska samoocena
w połowie przypadków nałogi; uzależnienie od środków uspokajających, amfetaminy, kokainy, alkoholu (wzmaga on bulimię)
rozmiar zjawiska i rokowania:
przebiega w ukryciu; wydaję się że jej częstotliwość wzrasta; często zyskuje cechy trwałych zaburzeń dopiero u kobiet ok. 20 r.ż. (bulimia niekoniecznie jak anoreksja trapi os w młodym wieku, wśród bulimików są os z 3 i 4 dekady życia)
im wcześniej rozpoczęte leczenie tym lepsze rokowanie; początek leczenie jednak najczęściej 2-5 lat po rozpoczęciu choroby ; potrzeba ok. 2 lat aby objawy bulimii przybrały postać alarmującą; przez 6 m-cy do roku zachowania właściwe bulimii nie są regularne i os może nad nimi panować, sprawa wymyka się spod kontroli po upływie ok. 1 roku; leczenie jest skuteczne w 22-25% wypadków, u pozostałych os bulimia potrafi ciągnąć się latami; powroty do choroby szczególnie w syt silnego stresu
początek bulimii:
czasami rozpoczyna się od diety (chęć odchudzania niedojadanie głód uczta przeczyszczanie ulga itd.)
wielość czynników wpływających na pojawienie się choroby:
osobowość niska samoocena, niestabilność emocjonalna (ogólny niepokój, słaba odporność na stany przygnębienie, impulsywność, skłonność do depresji, zmienność nastrojów), uczucie oddalenia od ludzi, niedostosowania, bezradności, beznadziejności, samotności i rozpaczy; duże oczekiwania wobec siebie; poniżanie się; wielu bulimików angażuje się w sport, działalność społ., seks, naukę; bulimik doprowadza do zerwania więzi choć zdaje się posłuszny i ugodowy, zależy mu na uznaniu ze str innych; zwraca uwagę na to co myślą o nim inni
czynniki biolog. częste stany depresyjne wśród bulimików
czynniki społ.-kulturowe ruch feministyczny i kult szczupłego ciała, kult sukcesu; w takim środowisku młode kobiety podatne na zab. nastroju, mające niską samoocenę i żyjące w środowisku rodzinnym targanym konfliktami są najbardziej zagrożone
przestępstwa na tle seksualnym bulimiczki jako ofiary związków kazirodczych, wykorzystania seksualnego w okresie dzieciństwa lub gwałtu w okresie dojrzewania
środowisko rodzinne rodziny targane konfliktami, skłócone, chaotyczne, nie dające swoim członkom oparcia, wiary ani pewności siebie; nie uczą racjonalnego rozwiązywania konfliktów bo przeważa w ich obrębie komunikacja nie wprost, mniej bezpośrednia; mniejsza waga przykładana do autonomii każdej jednostki i jej poczucia własnej wartości; wysoki poziom stresu; matki agresywne, wykazujące większą skłonność do depresji; ojcowie nerwowi, impulsywni i nie mający kontaktu z dzieckiem; brak porządku i stabilnej struktury w rodzinie; duże rozchwianie emocjonalne w rodzinie - duża amplituda napięć i emocji, poirytowanie; brak możliwości przewidywania reakcji bliskich; występowanie w rodzinie nałogów; otyłość członków rodziny => strach przed otyłością.
Wewnętrzny przymus nadmiernego jedzenia (kompulsywne objadanie się)
żywność jako zaspokojenie potrzeb psychicznych
nie zaliczone przez DSM III R jako zab. odżywiania
rozpoznawanie:
przypomina bulimię ale brak przeczyszczania
może się pojawiać sporadycznie
szczególnie u kobiet (ok. 90% chorych)
objadanie się dużą ilością wysokokalorycznego pożywienia
bezskuteczne zmiany diet a mimo to waga przekracza normę
ograniczanie jedzenia w towarzystwie innych ludzi
wycofanie się z życia towarzyskiego i unikanie zajęć fiz ze wzgl. na zakłopotanie z powodu własnej wagi i sylwetki
coraz większe zmęczenie i brak energii
zmiana stosunku do życia waga jako centralny punkt życia; przekonanie iż każda porażka spowodowana jest nadwagą; marzenia o szczupłej sylwetce
wpływ na psychikę u podłoża choroby leży bunt (=> „jedzenie to coś nad czym mam władzę i kontrolę”) i skarga („jestem na dnie”); os boi się uzależnienia a przez jedzenie nabywa fałszywego poczucia niezależności; w istocie jednak os te potrzebują wsparcia; emocje wywołują głód - w syt stresujących, konfliktach ucieczka w jedzenie, to koi ból brak kontroli nad spożywaniem pokarmu uczucie winy i wstydu diety nieskuteczność diet i ponowne obżarstwo; człowiek jest w stosunku do siebie bardzo krytyczny i popada często w depresję;
kto narażony:
młoda os która nie nabyła umiejętności radzenia sobie ze stresem
problem ten występ. głów. w rodzinach w kt jedzenie jest nierozerwalnie związane z uczuciami („zjedz gulasz i od razu poczujesz się lepiej”)
również w rodzinach, kt przywiązują nadmierną wagę do jedzenia, w kt zatraca się związek miedzy jedzeniem a fizjologicznym uczuciem głodu
nie leczony powoduje: otyłość, choroby ukł. krążenia, cukrzycę, zab. motoryczne
nastawienie społ do choroby:
większość ludzi nie traktuje poważnie dolegliwości os cierpiących na tę chorobę, uważa ich za słabych, leniwych żarłoków, kt nie mają silnej woli i charakteru
uważa się że dieta, sport, obozy dla os z nadwagą są jedynym rozwiązaniem ale NIE!; najważniejsze są zagadnienia psychologiczne będące prawdziwą przyczyną choroby
os uważają swoją wagę za źródło złego samopoczucia => unikają wejrzenia we własną psychikę; sądzi się że taka syt jest dla nich korzystna bo mogą złożyć winę za wszystkie niepowodzenia na otyłość
załamanie psychiczne a przymus jedzenia:
bodziec kt każe się objadać dot głodu wew. - głodu uczuć, nie zrealizowanych marzeń, nie wyładowanej złości, głodu własnych nie zrealizowanych możliwości
w okresie załamania psychicznego zab. łaknienia stają się sposobem łagodzenia lub rozwiązywania nabrzmiałych problemów; pożywienie i waga ciała łagodzą ból istnienia
zab. są sposobem obrony przed napięciami i radzenia sobie z depresją; samozniszczenie nie jest celowe
w wyniku terapii os zaczyna dostrzegać emocjonalne źródła zab., to 1 krok do poprawy!!!
Otyłość
definicja i statystyka:
za otyłość uważa się wagę ciała o 20% i więcej przekraczającą wagę „idealną” dla danego wieku i wzrostu, kt zapewnia najdłuższe życie; to też nadmierna ilość tłuszczu w organizmie (odpowiednia ilość tłuszczu to 20-27% tkanki ciała u kobiet i 15-22% u mężczyzn)
za nadwagę uważa się wagę ciała przekraczającą wagę „idealną” o 10-20%
powikłania medyczne:
problemy kostno-stawowe deformacje kończy, płaskostopie, duża podatność na zapalenie kości i stawów
podatność na schorzenia ukł. oddechowego
zab. przemiany materii zmniejszona tolerancja na glukozę, rozwój cukrzycy,
hiperlipidemia (nadmiar lipidów we krwi) =>większe ryzyko choroby wieńcowej
podniesione ciśnienie krwi, choroby serca
w wieku dorosłym duże ryzyko zachorowania na raka
komplikacje podczas operacji chirurgicznych i porodu
wpływ na psychikę:
dyskryminacja ludzi otyłych; otyłość wg innych to oznaka słabości charakteru
negatywna samoocena, poczucie bezradności, beznadziejności, niskiej wartości
strach przed ośmieszeniem => izolowanie się, depresja, bierność, koncentracja na jedzeniu
poczucie bycia gorszym
niechęć do zakupów
os uważają się za niedorajdy; mała wiara we własne siły
jedzenie niesie ukojenie i pociechę
źródło:
problemy natury psychologicznej
czynniki społ-kulturowe gloryfikacja szczupłości, lekceważenie i pogarda dla otyłości
czynniki genetyczne silne korelacje między adoptowanymi dziećmi a ich biologicznymi rodzicami
czynnik rodzinny, środowiskowy nawyki związane z jedzeniem: otoczenie gdzie spożywa się dużo tłuszczu i nie ma ruchu
przemiana materii a prawidłowości rozwojowe:
3 okresy w kt ilość komórek tłuszczowych gwałtownie się zwiększa: przed urodzeniem, w wieku niemowlęcym, na początku dojrzewania
3 okresy gdy niebezpieczeństwo pojawienia się otyłości jest bardzo duże: późne niemowlęctwo, wiek ok. 6 r.ż., wiek średnio- i późnomłodzieńczy
prawidłowością obserwowaną u dzieci z nadwagą jest szybsze dojrzewanie
leczenie:
wypracowanie zdrowszego podejścia do jedzenia i ruchu nie koncentrować całej uwagi na zbiciu wagi!!!
podejście wielostronne (dieta + ruch + oddziaływanie na psychikę):
najpierw aspekt fizyczne bad lekarskie + bad psychologiczne + test sprawnościowy
wyznaczanie celów cele terapii określające etapy dochodzenia do pożądanego ciężaru ciała i rozmiary aktywności ruchowej; wzbudzenie motywacji; wsparcie ze strony najbliższych; trwały sukces osiąga się metodą małych kroków
pomoc w kontrolowaniu własnych nawyków umiejętność panowania nad nawykami żywieniowymi; regularne posiłki; zdrowa żywność w lodówce zamiast słodyczy; wewnętrzny mechanizm kontrolowania i regulowania ilości spożywanego pokarmu
konsultacje ze specjalistą do spraw żywienia pomaga przygotować pożywne posiłki, kt powstrzymają uczucie głodu
punkty kontrolne ocena postępów w zakresie zmian żywieniowych
aktywność fizyczna kolejne cele muszą być wyznaczane stopniowo i realistycznie; pomoc specjalisty w ułożeniu zdrowego, bezpiecznego programu ćwiczeń
utrzymywanie wagi ciała w normie podczas diety jojo spalona tkanka mięśniowa odradza się jako tłuszczowa, występuje też tendencja do magazynowania tłuszczu w brzuchu
pomoc psychologiczna uwzględnić uczucia jakie os żywi do siebie; podnieść wiarę w siebie
Leczenie zaburzeń łaknienia
wielu rodziców, zadręczając się podejrzeniami i widząc oczywiste oznaki choroby, nie potrafi się przełamać i podjąć próby rozwiązania problemów indywidualnych i rodzinnych za pomocą psychoterapii
pierwszy krok to szukanie pomocy specjalistycznej (lekarz rodzinny, pediatra, psycholog); niezbędne jest bad psycholog. i fizykalne; informacje na temat idealnej wagi i skutków zab. odżywiania; udział dietetyka, specjalisty ds. jedzenia i in
najlepiej jeśli oboje rodzice porozmawiają z dzieckiem i namówią je na kontrolę medyczną; nie należy robić dziecku wyrzutów; nie należy się koncentrować na jedzeniu; trzeba otwarcie powiedzieć że rodzice są przeciwni takiemu postępowaniu ale nie samemu dziecku; ważna wyrozumiałość rodziców, miłość, wsparcie; ważna rozmowa wprost, bez żadnych oskarżeń i obwiniania; nie należy oceniać uczuć dziecka; ważna stanowczość rodziców
reakcje, kt można się spodziewać:
anorektyczki zaprzeczanie kłopotom; szczera wiara we własną otyłość i zdecydowana kontynuacja odchudzania; gdy waga os nie obniżyła się poniżej 40 kg to może ona zgodzić się na wizytę lekarską lub hospitalizację by nie denerwować rodziców; strach przed tym, ze zmusza się os do przybrania na wadze
bulimicy i os cierpiące na przymus nadmiernego jedzenia przyznają się do problemów; sugesti udania się do lekarza może być przez nich przyjęta z ulgą; wew rozdarcie - os chcą pomocy ale nie chcą rezygnować z nawyków objadania się i przeczyszczania
terapia rodzinna:
aktywna postawa wszystkich członków rodziny; wzajemne zaufanie; zrozumienie celu leczenia i nauka wspierania chorej os; pytanie o rzeczy niezrozumiałe
obecność rodzeństwa (tzw. drewniane dzieci - ciche, dobrze się uczą, nie sprawiają kłopotów) nabierają przekonania, że to co działo się w domu było złe; poprawiają relacje z chorą os; nie starają się już rozwiązać wszystkiego na własną rękę
praca zespołowa, terapia grupowa w zespole młodych ludzi, kt właśnie „wychodzą” z choroby; kluczowa postać w zespole to psychoterapeuta - to on pracuje z os najbliżej; duże znaczenie dobrych więzi terapeutycznych między terapeutą a całą rodziną; terapeuta nie powinien obwiniać rodziców o popełnianie błędów
warunki powodzenia:
rodzina musi czuć, że specjalista zna się dobrze na problemie i rozumie specyfikę konkretnej sytuacji
terapeuta wyznacza określony kierunek, plan i cel działań
rodzina i terapeuta zgodnie stwierdzają, ze nie należ nikogo winić o spowodowanie choroby; problem winy nie jest tu istotny
terapeuta zachęca wszystkich członków rodziny do brania udziału w terapii, jasno określając, że każdy członek będzie uczestniczył w spotkaniach w innym czasie i będzie proszony o inne rzeczy
terapeuta nie jest sędzią, ani spowiednikiem; jego rolą jest pomóc ludziom zmieniać swoje życie
wyznaczanie celów cele muszą być zrozumiałe i musi panować zgoda co do ogólnej strategii ich osiągania; ważna spokojna, niewymuszona atmosfera w realizowaniu dobrowolnie przyjętych zobowiązań; ważne by os chora, wszyscy członkowie rodziny i terapeuta zmierzali ku temu samemu
nowe sposoby rozwiązywania starych problemów pomoc w znalezieniu rozwiązania problemów uczuciowych, kt stały się przyczyną choroby; pomoc w znalezieniu takiego sposobu na życie by os nie uciekała się do nieprawidłowych nawyków żywieniowych; wymaga to rozwiązania problemów dot relacji międzyludzkich, własnych ambicji i osiągnięć, oraz problemów przyjaźni i seksu; zwracać uwagę na fizyczne potrzeby młodego człowieka
symfonia lecznicza
faza wstępna: wyznaczanie celów; ekspozycja poszczególnych motywów; określenie stosunków
faza środkowa: przezwyciężanie konfliktów; zdobycie większego poczucia własnej odrębności, zadowolenia z siebie; inna praca nad relacją matka-córka (najważniejsza rzecz tu to proces pojednania) a inna nad relacją ojciec-córka (uwaga nakierowana na uczucia i czyny, dokonywane wybory i wspólną kontrolę); rodzina jako całość ale składająca się z różnych osobowości
faza końcowa: podsumowanie i wyjaśnienie całości
połączenie i rozłączenie uświadomienie członkom rodziny, że ważna zarówno więź jednego z drugim ale też własna odrębność; os musi być niezależna a rodzice powinni szanować jej decyzje i wybory, dając jej wsparcie i opiekę i ograniczając jednocześnie nadzór i kontrolę; wymaga to wzajemnego wsparcia
różnice w podejściu do anoreksji i do bulimii zarówno jedno jak i drugie polega na analizie i modyfikacji więzi między ludźmi, ale postępowanie terapeutyczne jest różne:
LECZENIE ANOREKSJI zaczyna się od tego, że dziewczyna musi przybrać na wadze, następnie musi pogodzić się z własnym ciałem, zacząć je rozumieć i odczuwać jako własne; jeśli ubytek wagi szczególnie duży => hospitalizacja; pojawienie się miesiączki to dowód postępu; cała rodzina musi bezwzględnie zaangażować się w proces terapeutyczny; ważne wyeliminowanie ze świadomości młodej os że takie czy inne zach jest po prostu kwestią wyboru - głodowanie to nie jedna z możliwości; w wypadku starszych dzieci chronicznie chorych najlepsza jest terapia indywidualna wspierana przez rodzinę, która może stać się elementem stylu życia, takim os trzeba pomóc dostać się do szkoły, rozwiązać problemy zawodowe czy osobiste i in.
LECZENIE BULIMII I WEW, PRZYMUSU NADMIERNEDO JEDZENIA os mieszkające bez rodziców są poddawane terapii indywidualnej w kt rodzina nie jest bezpośrednio zaangażowana; kluczową sprawą w leczeniu bulimii nie jest pozbycie się jej lecz doprowadzenie do tego by pacjent posiadał swoją chorobę (chodzi o przyznanie się do chorowania); bulimia jest trudna do leczenia bo os chore mają do niej dwuznaczny stosunek - lubią ją, coś dzięki niej zyskują a jednocześnie chcą się jej pozbyć => ważne jasne postawienie sprawy leczenia przez specjalistę
8. Powrót do zdrowia
droga do wyzdrowienia jest ciężka i wymaga wielu wyrzeczeń i zaangażowania ze str wszystkich; są okresy słabości ale nie wolno się zniechęcać
podczas dochodzenia dziecka do zdrowia rodzicom musi towarzyszyć elastyczność połączona ze stanowczością; elastyczność to niezbędny warunek rozwoju i zmian a stanowczość - powrotu do zdrowia
nauka nowego języka symptomy choroby jako język, sposób porozumiewania się w obrębie rodziny; na te symptomy nie powinno odpowiadać się próbami egzekwowania poleceń, karami lub irytacją; podczas terapii zachęca się członków rodziny aby porozumiewali się za pomocą rozmowy, ważne werbalne wyrażanie swoich stanów emocjonalnych i odrzucanie przez rodziców starych reakcji na objawy choroby; nie wolno krytykować, oskarżać ani wyśmiewać
przerzucanie pomostów znajdowanie wspólnych obszarów, problemów między chorym dzieckiem i rodzicami; wczuwanie się wzajemnie we własne położenie; dzieląc się dośwaidczeniami uczymy się rozumieć odrębność, osobowość i niezależność dziecka
każda rodzina musi postępować elastycznie, bo nie ma raz na zawsze ustalonych technik, kt można by stosować w każdym przypadku; kilka reguł:
dziecko zawsze odczuwa lek bo musi zrezygnować z tego co dawało mu poczucie bezpieczeństwa ; czuje się zagubione i bezradne
mimo iż walka z chorobą dziecka bardzo pochłania rodziców to ważne aby jednak mniej się nią przejmowali - paradoks niezaangażowania; rodzice to nie terapeuci, muszą jedynie wspierać, okazywać gotowość do pomocy ale nie zmuszać do zmiany; ważny więc dystans rodziców - demonstrując zaangażowanie muszą jednocześnie umieć stanąć z boku; pomóc dziecku można analizując własne odczucia i korzystać z czasu dla siebie (planować dzień pod kątem własnych potrzeb fiz i psych); ważna naturalna organizacja dnia; życie nie może kręcić się wokół choroby dziecka
czego można oczekiwać:
szybka zmiana objawów zaraz po rozpoczęciu terapii nasilenie objawów; nie zdarza się to zawsze ale nie powinno być zaskoczeniem; anorektyczka po rozpoczęciu leczenia może stać się rozdrażniona i wybuchowa, bulimiczka częściej powodować wymioty; te pozorne kroki wstecz świadczą o tym że dziecko prowadzi ciężką walkę
nawroty po zakończeniu leczenia, w wyniku nieprzyjemnych wydarzeń;
hospitalizacja to wynik targania os chorej sprzecznymi uczuciami; nie świadczy o nieskuteczności działań rodziny; to sposobność do nauczenia się nowych sposobów reagowania na zach chorej os i wspieranie jej powrotu do zdrowia;
uczucie poprawy nie zawsze poprawa stanu fiz idzie w parze z poprawą samopoczucia; os musi się nauczyć analizować i oswajać te nowe stany, kt wywołują u niej rozdrażnienie
zastrzeżenia do terapeuty należy o nich otwarcie mówić
terapia w 3 aktach:
I akt zdefiniowanie problemu; wyznaczenie celów; dokonuje się postęp jeśli chodzi o fiz aspekt danego zaburzenia
II akt uwaga skierowana na problemy psychologiczne krępujące rozwój młodego człowieka i na nie rozwiązane konflikty rodzinne (uczenie sztuki kompromisu i uzgadniania stanowisk); terapeuta zachęca dziecko do mówienia pełnym głosem, stara się zaszczepić mu pewność siebie, umiejętność rozładowywania konfliktów, godzenia się z porażkami i rozczarowaniami; zmierza się ku odwrócenia uwagi dziecka od wagi i kształtu ciała;
praca z rodzicami - zwalczenie ich nadmiernego zaangażowania w sprawy chorej os; czasem terapia małżeńska; db terapeuta nie oskarża rodziców, lecz kładzie nacisk na wzajemne wsparcie, umiejętność kompromisu i negocjacji między małżonkami; w wypadku decyzji o separacji rodziców terapeuta dba by nie odbiło się to na zdr psych dzieci, głów os chorej
III etap koniec leczenia; objawy choroby zdecydowanie osłabły; teraz może dojść do spotkań co kilka miesięcy lub wcale; terapia może trwać kilka miesięcy nawet po wyleczeniu z „głodówki” - praca nad sobą; zdarza się że poszczególni członkowie rodziny dalej korzystają z terapii indywidualnej
8