CZEŚĆ OGÓLNA

I. Pojecie, cechy i systematyka prawa cywilnego

1. Pojecie prawa cywilnego

Prawo cywilne - jest to zespół norm prawnych regulujących stosunki miedzy osobami fizycznymi oraz osobami prawnymi. Przepisy prawa cywilnego regulują obrót powszechny oraz obrót gospodarczy (z udziałem przedsiębiorców).Obowiązują zasady:

- nieretroakcji

- zachowania praw nabytych

2. Cechy prawa cywilnego

1. formalna równorzędność podmiotów - nie ma miejsca podporządkowanie któregokolwiek ze stron, żadna ze stron nie ma uprawnień władczych wobec drugiej

2. charakter:

majątkowy- reprezentują określone wartości ekonomiczne np. dzierżawa, najem, własność	niemajątkowy -nie odzwierciedlają bezpośrednio wartości ekonomicznej np. zdrowie, wolność, stosunki rodzinne
względnie obowiązujący (dyspozytywny) - stosuje się wtedy, gdy strony nie uregulowały swojego stosunku cywilnoprawnego w sposób odmienny lub określiły go w sposób nie kompletny. Taki charakter mają z reguły przepisy prawa zobowiązań,	bezwzględnie obowiązujący (imperatywny) - strony w stosunku cywilnoprawnym muszą zachowywać się zgodnie z wola ustawodawcy. Taki charakter mają z reguły przepisy prawa rzeczowego, spadkowego, rodzinnego i opiekuńczego.

3. zasada ochrony każdej jednostki ludzkiej

4. zasada autonomii woli stron

5. zasada odpowiedzialności za szkody

6. zasada odpowiedzialności za długi

7. zasada domniemania dobrej wiary

3. Systematyka prawa cywilnego

Można wyróżnić następujące działa prawa cywilnego:

1. Prawo cywilne. Część ogólna. - zbiór przepisów prawnych regulujących zagadnienia podstawowe, które maja znaczenie dla pozostałych działów prawa

2. Prawo rzeczowe - zbiór przepisów prawnych regulujących przede wszystkim korzystanie z określonych dóbr zwanych rzeczami.

3. Prawo zobowiązań - zbiór przepisów prawnych regulujących:

-wymianę dóbr i usług

-ochronę dóbr majątkowych i niemajątkowych

Prawo zobowiązań dzieli się na część ogólną (zawiera m.in. przepisy dotyczące istoty zobowiązania - np. pojecie zobowiązania, pojecie i rodzaje świadczeń) i część szczególną (zbór przepisów prawnych regulujących głównie czynności prawne dwustronne (np. umowa sprzedaży, dzierżawy, najmu) oraz czynności prawne jednostronne (np. przekaz, przyrzeczenie publiczne), a także przepisy prawne dotyczące papierów wartościowych.

4. Prawo spadkowe - jest to zbiór przepisów regulujących przejście praw majątkowych ze spadkodawcy na spadkobiercę

5. Prawo rodzinne i opiekuńcze - jest to zespół norm prawnych regulujących stosunki wynikające z małżeńska, z pokrewieństwa, z przysposobienia oraz opieki i kurateli

6. Prawo dóbr niematerialnych (prawo autorskie, prawo własności przemysłowej) - jest to zespół regulujących prawo do niematerialnych wytworów działalności intelektualnej człowieka, np. utwór literacki, wynalazku, znaków towarowych

7. Prawo prywatne gospodarcze (prawo gospodarcze cywilne) jest to zespół przepisów prawnych regulujących przede wszystkim obrót gospodarczy oraz wszelkie aspekty cywilnoprawne dotyczące przedsiębiorców jako podmiotów w stosunkach cywilnoprawnych

II. Źródła prawa cywilnego

1. Podstawowe akty normatywne

- Kodeks Cywilny

- Ustawa o ochronie niektórych praw konsumenckich oraz odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny

- Kodeks rodzinny i opiekuńczy

- Kodeks postępowania cywilnego

- Ustawa o hipotece i księgach wieczystych

- Prawo spółdzielcze

- Prawo bankowe

KLAUZULE GENERALNE - są normami społecznymi (moralnymi, obyczajowymi), których przestrzeganie jest obowiązkiem podmiotów w stosunku cywilnoprawnym.

Klauzule generalne:

• zasady współżycia społecznego -

• zasada społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa (np. art. 5)

• ważne powody (np. art. 269 par.1)

• należyta staranność (np. art. 355 par 1)

• interes prawny (np. art. 14 par 2 k.r.o.)

• dobro rodziny

• dobro dziecka

Funkcje zasady współżycia społecznego:

1. określają treść poszczególnych praw podmiotowych np. prawa własności (art. 140), prawa użytkowania wieczystego (art. 233), służebność gruntowa (art.287)

2. wywołują skutki cywilnoprawne np. nieważność czynności prawnej, odpowiedzialność rozszerzona Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy państwowych

3. kształtują treści oznaczonych stosunków cywilnoprawnych np. wykonywanie zobowiązania

III. Stosunek cywilnoprawny. Zdarzenia cywilnoprawne

1. Pojecie i cechy stosunku cywilnoprawnego

STOSUNEK CYWILOPRAWNY - jest to stosunek społeczny uregulowany normami cywilnoprawnymi

Elementy stosunku cywilnoprawnego:

1. podmioty - są osoby fizyczne, osoby prawne i ułomne osoby prawne (jednostki organizacyjne nie będące osobami prawnymi)

2. przedmiot - zachowanie się podmiotów oraz z reguły tzw. Obiekty na które zachowanie jest skierowane

3. treść - są to uprawnienia i obowiązki podmiotów stosunku cywilnoprawnego. W zobowiązaniach wynikających z umów dwustronnie obowiązujących uprawnienia jednej strony odpowiadają obowiązkom drugiej strony (np. sprzedaż)

2. Pojecie i rodzaje zdarzeń cywilnoprawnych

ZDARZENIE CYWILNOPRAWNE - zdarzenie, które wpływają na powstaniem zmianę lub ustnie stosunku cywilnoprawnego

ZDARZENIE CYWILNOPRAWNE
ZDARZENIA niezależne od woli człowieka	DZIAŁANIA zachowanie podmiotów, z którymi normy prawa cywilnego wiążą wywołanie skutku prawnego
		CZYNNOŚCI PRAWNE Zachowania podmiotów zawierające co najmniej jedno oświadczenie woli zmierzające do wywołania skutku cywilnoprawnego, niezależnie od tego czy zamierzone następstwo prawne nastąpiło	CZYNY Zachowania zmierzające do wywołania konkretnego faktu, z którym normy prawa cywilnego łączą określony skutek prawny		KONSTYTUTYWNE ORZECZENIA ORGANÓW PAŃSTWOWYCH np. wyrok ustalający ojcostwo
			PRAWNE np. zawłaszczenie rzeczy ruchomej	BEZPRAWNE np. zwłoka dłużnika

Rodzaje stosunków cywilno prawnych:

1. dwustronnie zindywidualizowane - strony są ściśle określone

jednostronnie zindywidualizowane - jedno strona jest określona a druga nie

2. proste - jedna ze stron jest strona uprzywilejowana, a ruga zobowiązana

złożone - jedna i ta sama strona jest strona uprawniona jak i zobowiązana

IV. Prawo v podmiotowe

1. Pojęcie prawa podmiotowego

PRAWO PODMIOTOWE - sfera uprawnień podmiotu przyznana i zagwarantowana przez normy prawne wynikające ze stosunku cywilnoprawnego np. praw własność, dzierżawy. Są to dozwolone przez przepisy prawa zachowania podmiotu. Uprawnienia odpowiadają obowiązkom innego podmiotu. Uprawnienia maja charakter tzw. Uprawnień bezpośrednich i mogą przyjąć postać wierzytelności (prawa obligacyjne).

ROSZCZENIA - szczególna odmiana uprawnień, polegające na tym, że od indywidualnie oznaczonej osoby (osób) podmiot żąda określonego zachowania np. roszczenie sprzedawcy wobec kupującego o odebranie rzeczy i zapłacenie ceny (art. 535)

UPRAWNIENIA KSZTAŁTUJĄCE - podmiot przez swoje zachowanie, bez udziału drugiej strony, może doprowadzić do poswatania, zmiany, ustania stosunku cywilnoprawnego np. przyjęcie oferty, wypowiedzenia umowy.

2. Rodzaje praw podmiotowych

1. wyodrębnienie ze względu na charakter ekonomiczny lub jego brak w stosunkach społecznych, z którego wynikają:

• prawa majątkowe - prawo własności, prawo użytkowania wieczystego, prawo do pożyczki, prawo do alimentacji, prawo do spadku

• prawa niemajątkowe - prawa osobiste osób fizycznych do takich dóbr niematerialnych jak np. zdrowie, życie, wolno, prawa osobiste twórcy, prawo do nazwy czy znaku towarowego.

wyodrębnienie ze względu na stopień ochrony

• prawa bezwzględnie - są skuteczne przeciwko każdej osobie - zaliczamy tu m.in. prawa na dobrach osobistych człowieka (art. 23), prawo własności i inne prawa rzeczowe.

• prawa względne - są skuteczne przeciwko konkretnej osobie (osobom) - zaliczamy tu przede wszystkim prawa obligacyjne (np. najemca żąda określonego zachowania od wynajmującego)

3. za względu na możliwość zbycia prawa

• prawa przenaszalne - można je przenieść w drodze czynności prawnych lub dziedziczenia na inny podmiot. Z reguły są to prawa majątkowe np. prawo użytkowania, pierwokupu

• prawa nieprzenaszalne - nie można ich przenieść w drodze czynności prawnych lub dziedziczenia na inny podmiot. Do nich zaliczamy przede wszystkim prawa do dóbr osobistych i z reguły prawa rodzinne.

1. Nabycie prawa podmiotowego

a) nabycie pierwotne - podmiot nabywa określone prawo niezależnie od istnienia lub nieistnienia innego prawa podmiotowego. Podmiot nabywa prawo podmiotowe niezależnie od woli poprzednika. Określone zdarzenia powodują nabycie prawa podmiotowego. Np. prawo własności poprzez znalezienie, zasiedzenia, zawłaszczenie.

nabycie pochodne (sukcesja) - jest zależne od istnienia u zbywcy tego samego prawa lub innego. Mamy tutaj odczynienia z następstwem prawnym

• sukcesja szczególna - sukcesor nabywa jedno lub kilka konkretnych praw np. prawo najmu

• sukcesja uniwersalna - ma za podstawa jeden stan faktyczny - nabywca wstępuje w ogól praw poprzednika, ma ona miejsce np. przy dziedziczeniu, połączeniu spółek handlowych.

b) nabycie translatywne - wynika ona z przejścia istniejącego już prawa z jednego podmiotu na inny, np. przelew wierzytelności

nabycie konstytutywne - polega na tym, że podmiot nabywa prawo z momentem jego powstania, np. nabycie służebności gruntowej w drodze ustanowienia.

1. Zmiana, utrata, wykonywaniem nadużycie i ochrona praw podmiotowych.

• zmiana - zamieniają się elementy prawa, natomiast prawo to istnieje nadal -np. podwyższenie czynszu - praw najmu istnieje nadal.

• utrata -

- poprzez ustanie (np. służebność osobista wygaśnie w skutek śmierci uprawnionego)

- poprzez przejście na inne podmioty, gdy zostało ustalone na czas określony np. przeniesienie własności

- zjednoczenie w tym samym reku praw podmiotowego i odpowiadającemu mu obowiązkowi

• wykonywanie - polega na realizacji uprawnień przez podmiot, które mieszczanie w sferze możliwości oznaczonego postępowania określonego tym prawem. Może polegać ona na:

- dokonywaniu czynności prawnych - np. wydzierżawienie gruntu

- dokonywanie czynności faktycznych - np. upraw zbóż przez dzierżawce

Wykonywanie tego prawa może mieć charakter ciągły lub jednorazowy. Nie zawsze istnieje obowiązek osobistego wykonywania prawa podmiotowego.

• nadużycie - art. 5 k.c - nie można czynić ze swojego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie zachowanie podmiotu nie jest uznawane za wykonywanie prawa podmiotowego i nie podlega ochronie prawnej.

• ochrona :

- sądowa - zastosowanie środków prawnych w ramach postępowania cywilnego np. ustanie i zaprzeczenia ojcostwa

- własna - zastosowanie środków ochrony przez samego uprawnionego - jest to:

• obrona konieczna (art. 343 par 1, art. 423)

• samopomoc dozwolona (art 343 par 2)

• stan wyższej konieczności (art. 424)

1. Podmioty stosunków cywilnoprawnych

1. Osoby fizyczne

1. zdolność prawna i jej nabycie

- nabycie zdolności prawnej - człowiek nabywa ją z chwila urodzenia (art. 8), przejawia się ona tym, że może być on podmiotem praw i obowiązków w stosunkach cywilnoprawnych. Domniemywa się, że dziecko urodzone przyszło na świat żywe (jest to domniemanie wzruszalne) - art. 9.

nasciturusa - pół nie posiada zdolności prawnej, a tylko zabezpieczone są jego przyszłe prawa w sytuacjach wskazanych przez przepisy.

2. utrata zdolności prawnej

• człowiek posiada zdolność prawna przez całe życie. Traci ja na skutek śmierci lub uznania za zmarłego

Uznanie za zmarłego ma miejsce w razie zaginięcia osoby. Zaginionym jest ten, wobec którego istnieje stan niepewności, nie wiemy czy żyje, czy zmarł. Do uznania za zmarłego potrzebne jest - zaginiecie człowieka i upływ czasu. Wyróżniamy dwa rodzaje zaginięcia:

• zaginięcie proste - faktowi zaginięcia nie towarzysza nadzwyczajne okoliczności zwiększające prawdopodobieństwo śmierci np. pójście na grzyby do lasu. Osobę zaginiona możemy uznać za zmarła jeżeli upłynęło 10 lat od końca roku kalendarzowego, w którym wg istniejących informacji zaginiony jeszcze żył (art. 29 par 1). Zasada ta ma dwa wyjątki:

• uznanie za zmarłego nie może nastąpić wcześniej niż po upływie roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby lat 23 - art. 29 par 2

• gdyby w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończyłby lat 70 wystarczy upływ lat 5 - art. 29 par. 1

• zginiecie kwalifikowane - zdarzeniu towarzysza wyjątkowe sytuację zwiększające prawdopodobieństwo śmierci np. powódź, działania wojenne. Jeśli osoba zaginęła a katastrofie morskiej lub lotniczej:

- 6 miesięcy od momentu katastrofy

- po upływie roku od dnia, w którym statek miał przybyć do portu przeznaczenia (łącznie 1,5 roku)

- jeśli statek nie miał portu przeznaczenia liczymy po upływie 2 lat od czasu ostatniej wiadomości o tym statku (łącznie 2,5 roju)

Okoliczności mające wpływ na zakres zdolności prawnej osoby fizycznej:

• zdolność do czynności prawnej

• wiek osoby fizycznej

• ubezwłasnowolnienie - orzeka o nim sąd okręgowy w trybie nieprocesowym - art. 544 i nast.

1. Przesłanki do ubezwłasnowolnienia całkowitego (art. 13 par 1)

• ukończenie 13 roku życia

• choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne, w szczególności pijaństwo lub narkomania, jeśli osoba nie była w stanie pokierować swoim postępowaniem

Skutki ubezwłasnowolnienia całkowitego:

• utrata zdolności do czynności prawnych (art. 12)

• ustanowienie opieki

• brak możliwości zawarcia związku małżeńskiego

2. Przesłanki do ubezwłasnowolnienia częściowego (art. 16 par1)

• pełnoletniość

• choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne, w szczególności pijaństwo lub narkomania, jeśli osoba nie była w stanie rozsądnie pokierować swoim postępowaniem i potrzebna jest pomoc

Skutki ubezwłasnowolnienia częściowego:

• ograniczenie zdolności do czynności prawnych

• ustanowienie kurateli

• skazujący wyrok karny

• obywatelstwo

• zdolność do dziedziczenia

• choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy - może być przeszkodą do zawarcia związku małżeńskiego - art. 12 par 1 k.r.o.

ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH - możność nabywania praw i zaciągania zobowiązań za pomocą czynności prawnych. Wyróżnia się trzy kategorie zdolności do czynności prawnych osób fizycznych:

1. brak zdolności do czynności prawnych

2. ograniczona zdolność do czynności prawnych

3. pełna zdolność do czynności prawnych

BRAK ZDOLNOŚCI DO CZYNNOSCI PRAWNYCH - dotyczy osób

• małoletnich, który nie ukończyły 13 lat

• osób ubezwłasnowolnionych całkowicie

- osoba taka nie może dokonywać czynności prawnych, czynność ta bowiem jest nieważna

- może dokonywać umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego - czynność taka staje się ważna z chwila wykonania, chyba ze pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie tej osoby (art. 14)

OGRNANICZONA ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH posiadają:

• małoletni, od ukończenia 13 lat do uzyskania pełnoletniości

• ubezwłasnowolnienie częściowo

• osoby, dla których sąd ustanowił doradcę tymczasowego

1. osoba taka nie może samodzielnie dokonywać czynności prawnych o charakterze zobowiązującym lub rozporządzającym - do jej ważności wymagana jest zgoda przedstawiciela ustawowego. Jeśli nie ma tej zgody wtedy mamy doczynienia z tzw. Czynnością prawna niezupełną - skutek prawny jest w zawieszeniu. Umowa staje się ważne jeżeli zostanie wyrażoną zgoda przez przedstawiciela ustawowego lub osoba taka uzyska pełna zdolność do czynności prawnych i potwierdzi tą czynność.

2. niekiedy jest ona traktowana przez przepisy prawa jako osoba posiadającą pełna zdolność:

- dokonywanie czynności prawnych, które nie są rozporządzalne lub obowiązujące

- może dokonywać umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego

- może rozporządzać swoim zarobkiem - o ile sad nie postanowi inaczej

- może dokonywać czynności prawnych co do rzeczy oddanych mu przez przedstawiciela ustawowego do swobodnego użytku (art. 22)

- może dokonywać czynności prawnych związanych ze stosunkiem pracy

- może dokonywać czynności prawnych jako pełnomocnik, jeśli nie jest to sprzeczne z przepisami prawa (art. 95 par 1)

c. nie może dokonywać określonych czynności prawnych - np. sporządzić testamentu

PEŁNA ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH - maja ją osoby pełnoletnie, jeśli nie zostały ubezwłasnowolnione lub nie ustanowiona dla nich doradcy tymczasowego

DOBRA OSOBISTE CZŁOWIEKA - jego wartości indywidualne a sferze życia psychicznego mające charakter niematerialny. Zalicza się tu zdrowie, nazwisku, cześć, nietykalność mieszkania. Prawa do dóbr osobistych są prawami podmiotowymi niemajątkowymi, bezwzględnymi i niezbywalnymi, nie podlegają dziedziczeniu.

Według art. 24 par 1 ochrona cywilnoprawna dóbr osobistych człowieka ma miejsce, gdy wystąpią kumulatywnie następujące przesłanki:

- zagrożenie lub naruszenie dóbr osobistych

- bezprawność działania sprawcy. Zachowania nie posiadające charakteru bezprawnego są to:

• obrona konieczna, stan wyższej konieczności

• wykonanie prawa podmiotowego

• działanie za zgoda osoby uprawnionej które jest zgodne z przepisami prawa albo zasadami współżycia społecznego

Środki ochrony:

a) niemajątkowej (art. 24 par 1):

• roszczenie o zaniechanie działań zagrażających klub naruszających dobra osobiste

• roszczenie o dokonanie czynności niezbędnych do usunięcia skutków jus dokonanego czynu

b) majątkowej

• roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne

• roszczenie o zapłatę odpowiedniej sumy na wskazany cel społeczny

• jeśli powstał szkoda o charakterze majątkowym - roszczenie o naprawienie szkody na zasadach ogólnych

MIEJSCE ZAMIESZKANIA OSOBY FIZYCZNEJ (art. 25) jest miejscowość(element zewnętrzny zamieszkania), w której dana osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu (element wewnętrzny zamieszkania). Człowiek może mieć tylko jedno miejsce zamieszkania (art. 28)

• miejsce zamieszkania pochodne:

• miejsce zamieszkania dziecka pozostającego pod władza rodzicielska - miejsce zamieszkania rodziców lub tego z rodziców, któremu przysługuje władza rodzicielska lub któremu powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej (art. 26 par 1). Jeśli dziecko u zdanego z rodziców nie przebywa stale miejsce zamieszkania dziecka ustala sąd.

• miejsce zamieszkania osoby pod opieką

STAN CYWILNY - zespól zindywidualizowanych cech człowieka, które maja doniosłość prawna. Akty stanu cywilnego:

• akt urodzenia

• akt małżeństwa

• akt zgonu

1. Osoby prawne

OSOBA PRAWNA - jednostka organizacyjna, której przepisy prawne przypisują osobowość prawną (art. 33). Jest to związek osób, posiadają swój majątek. Osoba prawna ma swoja organizację i działa poprzez swoje organy. Osobami prawnymi są np.:

- Skarb Państwa

- przedsiębiorstwa

- zarejestrowane stowarzyszenia

- spółki prawa handlowego

- partie polityczne

- spółdzielnie, fundacje

- związki kościelne

- jednostki samorządu terytorialnego

Moment uzyskania osobowości prawnej:

• moment rejestracji przez organ rejestrowy (sąd rejonowy)

• z chwila wejścia w życie ustawy (np. uczelnie wyższe)

• zgłoszenie do ewidencji (np. partie polityczne w Sadzie Okręgowym w Warszawie)

Skarb Państwa:

• występuje w stosunkach cywilnoprawnych, które dotyczą mienia państwowego zarządzanego przez jednostki państwowe nieposiadające osobowi prawnej

• nie odpowiada za zobowiązania innych państwowych osób prawnych

ZDOLNOSC DO CZYNNOSCI PRAWNYCH OSOBY PRAWNEJ - osoba prawna może dokonywać wszelkich czynności prawnych.

Powstanie osób prawnych w zależności od wpływu państwa:

1. system aktów organów państwa - osoba prawna powstaje z inicjatywy organu państwa przez wydanie aktu normatywnego

2. system koncesyjny - osoba prawna powstaje z inicjatywy tzw. Założycieli, natomiast funkcja państwa ogranicza się do wydania zgody przez właściwy organ państwowy

3. system normatywny - wpływ państwa polega na określeniu w akcie normatywnym przesłanek do ich powstania, spełnienie tych przesłanek jest podstawa wpisu do rejestru

Reorganizacja osoby prawnej może polegać na:

• inkorporacji - przejecie jednej osoby prawnej przez inna osobę prawną

• unii - połączenie co najmniej 2 osób prawnych i w miejsce to powołanie nowej osoby prawnej

• podziale - istniejąca osoba prawna dzieli się na co najmniej dwie nowe osoby prawne

Ustanie osoby prawnej:

1. w skutek zajścia określonych faktów, z którymi przepisy prawa łączą ustnie osoby prawnej

2. w wyniku wyrażenia woli zainteresowanej osoby prawnej, które może doprowadzić to rozwiązania tego podmiotu

3. w skutek decyzji właściwego organu

KONSUMENT (art. 22¹) - osoba fizyczna, dokonująca czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową

PRZEDSIĘBIORCA (art. 45¹ ) - osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędącą osoba prawną, która we własnym imieniu prowadzi działalności gospodarczą lub zawodową.

FIRMA - dobro osobiste przedsiębiorcy. Firma osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko (art. 43⁴), natomiast osoby prawnej jest jej nazwa. Prawo do firmy ma charakter niemajątkowy i niezbywalny

Zasady dotyczące firmy:

- zasada ujawnienia firmy we właściwym rejestrze - obowiązek zgłoszenia i wpisania firmy do Krajowego Rejestru Sądowego

- zasada prawdziwości - zgodność brzmienia nazwy firmy ze statusem prawnym; zakaz wprowadzania w błąd co do osoby przedsiębiorcy, przedmiot działalności, miejsce działalności, źródeł zaopatrzenia

- zasada ciągłości - kontynuacje używania pierwotnego brzmienia firmy mimo wystąpienia zmian

- zasada wyłączności - firma powinna się odróżniać dostatecznie od innych firm działającym na tym samym rynku.

- zasada jedności - przedsiębiorąc może mieć tylko jedna firmę

Przedsiębiorąc, którego prawo do firmy zostało cudzym bezprawnym czynem:

• zagrożone - może żądać zaniechania działania

• naruszone - może żądać usunięcia skutków, złożenia oświadczenia w odpowiedniej treści i formie, naprawienie na zasadach ogólnych szkody majątkowej lub wydania korzyści przez osobę, która dopuściła się naruszenia.

1. Przedmioty stosunków cywilnoprawnych

Podział rzeczy w prawie cywilnym:

1. rzeczy nieruchome (nieruchomości) - art. 46 par 1 - są to części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (nieruchomość gruntowa), budynki trwale związane z gruntem i części budynków, jeśli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny przedmiot własności. Nieruchomości rolne, które mogą być wykorzystane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w dziedzinie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej.

Nieruchomości:

- gruntowe -części powierzchni ziemskiej

- budynkowe - budynki trwale związane z gruntem

- lokalne

rzeczy ruchome (ruchomości) - wszystkie przedmioty nieruchome, które nie są nieruchomościami

2. rzeczy oznaczone co do tożsamości (oznaczone indywidualnie) - konkretna zindywidualizowana rzecz

rzeczy oznaczone co do gatunku

3. rzeczy podzielne - to takie, które nie zmieniają swojego charakteru cywilnoprawnego w przypadku ich podziału fizycznego

rzeczy niepodzielne - to takie, które zmieniają swój charakteru cywilnoprawnego w przypadku ich podziału fizycznego

4. rzeczy będę w obrocie

rzeczy ograniczone w obrocie - np. broń

rzeczy wyłączone z obrotu - narkotyki

CZĘŚĆ SKŁADOWA RZECZY - nie może być ona oddzielnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych. Częścią składowa jest wszystko to, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia jej lub istotnej zmiany całości, albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego.

1. postać zawężona części składowej rzeczy:

• przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku nie stanowią jej części składowych

• urządzenia służące doprowadzenia lub odprowadzenia takich mediów jak woda czy gaz nie stanowią cześć składowych gruntu lub budynku

2. postać rozszerzona części składowej ma miejsce gdy dotyczy:

• budynków i innych urządzeń związanych trwale z gruntami

• praw związanych z własnością nieruchomości - służebność gruntowa

PRZYNALEŻNOŚĆ - art. 51 - samoistna część ruchoma, która pozostaje w związku z inna rzeczą główną. Przynależność nie występuje pomiędzy miedzy rzeczami równorzędnymi np. parą rękawic. Miedzy przynależnością a rzeczą główną występują następujące przesłanki:

1. przynależność służy do korzystania z rzeczy głównej

2. przynależność oraz rzecz główna pozostaje z faktycznym i stałym związku odpowiadającemu celowi przynależności

3. właścicielem rzeczy głównej i przynależności jest ta sama osoba

4. rzecz główna może mieć kilka przynależności

POŻYTKI - wszelkie korzyści, które uzyskuje przedmiot z prawa własności albo z innych praw podmiotowych w ramach prawidłowej gospodarki, nie powodując utraty źródła tego dochodu.

Pożytki:

• pożytki naturalne - płody (np. opadłe jabłka) jak również inne rzeczy składowe odłączone od gruntu, które na zasadach gospodarczych przynoszą dochód z rzeczy

• pożytki cywilne - dochody, które przynosi dana rzecz na podstawie stosunku cywilnoprawnego (np. czynsz)

• pożytki prawa - dochody, które dana rzeczy przynosi w oparciu o gospodarczo społeczne przeznaczenie prawa

Niekiedy obrót cywilnoprawny nie dotyczy jednostkowych rzeczy tylko zbioru rzeczy i może ten zbór obejmować:

- rzeczy jednorazowe (np. paczka zimnych ogni)

- rzeczy wzajemnie uzupełniające się (np. para butów)

- rzeczy wzajemnie dobrane (np. serwis obiadowy)

MIENIE - art. 44 - ogól praw majątkowych, dotyczy tylko uprawnień o charakterze majątkowym; mienie prywatne i komunalne.

MAJĄTEK :

1. ogół praw majątkowych (aktywów) przysługujących oznaczonemu podmiotowi

2. ogól praw (aktywów) i obowiązków (pasywów) określonej osoby o charakterze majątkowym

Inne przedmioty występujące w obrocie cywilnoprawnym:

• dobra niematerialne (np. utwory literackie)

• energia

• pieniądz (art. 358)

• papiery wartościowe

• przedsiębiorstwo

• gospodarstwo rolne

• prawa podmiotowe zbywalne

6. CZYNNOŚCI PRAWNE

1. Czynności prawne

CZYNNOŚĆ PRAWNA - zachowanie osoby fizycznej albo prawnej, zwierające co najmniej jedno oświadczenie woli, zmierzające do wywołania zamierzonych skutków prawnych w postaci pozwstana, zmiany lub u stania stosunku cywilnoprawnego.

Do skuteczności czynności prawnej musza być spełnione warunki:

• zawierać co najmniej jedni oświadczenie woli (art. 60)

• spełniać wszystkie elementy które norma prawna dl nie przewiduje np. wpis do księgi wieczystej, wydanie rzeczy

• skutek prawny jest z reguły objęty wola podmiotu

Klasyfikacja czynności prawnych:

1. czynności prawne

• jednostronne - do ważności czynności prawnej potrzebne jest oświadczenie woli jednej strony

• dwustronne - do ważności czynności prawnej potrzebne jest zgodne oświadczenie woli dwóch stron

czynności prawne

• konsensualne - do ważności czynności prawnej potrzebne jest złożenie oświadczenia woli albo zgodnych oświadczeń dwóch stron

• realne - do ważności czynności prawnej potrzebne jest złożenie oświadczenia woli albo zgodnych oświadczeń dwóch stron i towarzyszy temu wydanie rzeczy np. umowa użyczenia

3. czynności prawne

• odpłatne

• nieodpłatne

4. czynności prawne

• zobowiązujące - polega na zobowiązaniu się do określonego zachowania wobec innego podmiotu. Każda umowa jest czynnością prawna o charakterze zobowiązującym.

• rozporządzające - czynność prawna, której celem i bezpośrednim skutkiem jest zniesienie, przeniesienie albo obciążenie prawa majątkowego np. zwolnienie z długu. Każda czynność o charakterze rozporządzającym jest zarazem czynnością o charakterze zobowiązującym.

5. czynności prawne

• kazualne (przyczynowe) - do ważności czynności prawnej zależy od prawidłowości przyczyny np. umowa sprzedaży, umowa o dzieło

• abstrakcyjne (oderwane) - skuteczność danej czynności prawnej nie jest zależna od prawidłowości przyczyny np. zobowiązania wynikające z weksla, czeku.

2. Oświadczenie woli

Oświadczenie woli - przejaw woli, który wyraża w sposób dostateczny zamiar wywołania skutków prawnych (art. 60). Oświadczenie woli jest skuteczne z momentem zapoznania się z jego treścią przez adresata 9art 61 par 1 zd 1). Do tej chwili składający oświadczenie może je odwołać , a oświadczenie woli do nieokreślonych adresatów- może odwołać zawsze, o ile dla innych osób nie wywołało jeszcze określonych skutków prawnych.

Oświadczenie woli musi być:

- zrozumiałe na tyle. Aby w drodze wykładni można było ustalić jego sens (art 65 par 1, 2)

- swobodne - nie może być złożone pod przymusem

- złożone na poważnie

Oświadczenie woli:

- skierowane do określonego adresata

- bliżej nieokreślonych podmiotów np. przyrzeczenie publiczne

Wada oświadczenie woli - nieprawidłowość, która może dotyczyć aktu woli (tj. procesu podejmowania decyzji wewnętrznej) lub jego uzewnętrznienia (niezgodności miedzy decyzją wewnętrzną a jej przejawem)

Wady oświadczenia woli:

1. Brak świadomości albo swobody osoby składającej (art. 82) - anormalny stan psychiczny osoby, wynikający z choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innych zaburzeń, choćby miały one charakter przemijający Czynność taka jest bezwzględnie nieważna.

2. Pozorność (art. 83) - oświadczenie woli ma nie wywołać żadnych następstw prawnych albo ma wywołać skutek prawny ale nie taki, jaki wynika z czynności pozornej. Czynnościami pozornymi są tylko oświadczenia woli lub umowy składane innej osobie. Czynność prawna pozorna jest bezwzględnie nieważna.

• Czynność ukryta - jest ważna, o ile pozorna spełnia warunki czynności ukrytej.

Błąd (art. 84, 86)

• Mylne wyobrażenie o stanie faktycznym, które było podstawą złożenia określonego oświadczenia woli przez podmiot (tzn błąd sensu stricto)

• Mylne wyobrażenie dotyczące treści oświadczenia woli (tzw. pomyłka)

Czynność prawna taka jest nieważna względnie. Można się uchylić od jej skutków gdy:

• Błąd dotyczy treści czynności prawnej

- błąd co do przedmiotu - zakup repliki zamiast oryginału

- błąd co podmiotu - zawarcie umowy z osoba bez uprawnień

- błąd co do rodzaju - sadzenie, ze zawarło się umowę o dzieło a w rzeczywistości była to umowa zlecenie

• Błąd będzie istotny w ujęciu:

- subiektywnym- jest on przyczyną sprawcza złożenia oświadczenie woli przez określony podmiot

- obiektywnym - nikt znający stan faktyczny i oceniający sprawę rozsądnie nie złożyłby oświadczenia tej treści

Jeśli czynność prawna ma charakter odpłatny i skierowana jest do innego podmiotu obligatoryjnie muszą wystąpić jeszcze dodatkowe przesłanki, które umożliwiają uchylenie się od skutków:

• Adresat czynności prawnej wywołała błąd, chociażby bez swej winy

• Adresat wiedział lub z łatwością błąd mógł zauważyć

Skutkiem błędu jest nieważność względna, uchylenie się od następstw parnych następuje, gdy osoba działająca w błędzie złożyć drugiej stronie oświadczenie w formie pisemnej.

PODSTĘP - (kwalifikowany błąd) - wywołany w sposób umyślny przez inna osobę, w celu skłonienia określony podmiot do złożenia konkretnego oświadczenia woli (art. 86), Skutkiem podstępu jest nieważność względna.

4. Groźba (art. 87) - (przymus psychiczny) jest to zapowiedz wyrządzenie osobie dolegliwości w razie gdy określony podmiot nie dokona żądanej czynności prawnej. Groźba powoduje nieważność względną. Groźba musi być:

• Bezprawna - zapowiedz dokonania czynu zakazanego przez prawo, ale także środka dozwolonego przez prawo, którego jednak nie można wykorzystać w celu wymuszenia do złożenia oświadczenia woli

• Poważna - powodująca realne niebezpieczeństwo dla dóbr osobistych lub majątkowych osoby składającej oświadczenie woli oraz osób bliskich

3. Zawieranie umów

Sposoby zawarcia umowy:

1. Złożenie oferty i jej przyjęcie

OFERTA - oświadczenie woli zawierające stosowną propozycję zawarcia umowy i określające co najmniej istotne elementy (składniki przedmiotowa istotne) jej treści.

• Podmiot składający ofertę - oferent

• Oferent jest związany terminem swojej propozycji

• Umowa jest zawarta jeżeli adresat (oblat) przyjmie ofertę w całości, przyjęcie oferty z zastrzeżeniami zmian lub zmianami uważa się za nową ofertę.

• Przetarg i aukcja

• Ogłoszenia aukcji i przetargu powinno określać:

- czas

- miejsce

- przedmiot

- warunki przetargu

• Można zastrzec obowiązek zapłaty wadium (określonej sumy pieniędzy) albo ustanowienia zabezpieczenia tej kwoty przez przystępującego do aukcji labo przetargu pod rygorem niedopuszczenia go do uczestnictwa w tych trybach zawierania umowy

PRZETARG PISEMNY - wybór jednej najkorzystniejszej ofert. Ogłoszenie do przetargu należy podąć do wiadomości publicznej (przetarg nieograniczony) lub podać tę propozycję w formie pisemnej skierowanej tylko do jego adresatów (przetarg ograniczony). Przetarg zazwyczaj ma dwie fazy:

1. organizator przetargu dokonuje otwarcie ofert w celu sprawdzenia ich poprawności formalnej

2. dokonuje się analizy ofert i wyboru najkorzystniejszej propozycji zawarcia umowy

O wyborze oferty należy powiadomić wszystkich oferentów. Wpłacone wadium innych oferentów niż wybranego podlega zwrotowi.

AUKCJA - tryb zawarcia umowy, który ma na celu osiągniecie najwyższej ceny. W ogłoszenie podaje się przede wszystkim przedmiot przetargu i jego cenę wywoławcza.

3. NEGOCJACJE - (pertraktacje, rokowania) - przedmiotem negocjacji jest uzgodnienie wszystkich elementów przyszłej umowy i dopiero wtedy dochodzi do jej zawarcia. Storna, która rozpoczęła negocjacje z naruszeniem dobrych obyczajów, w szczególności bez zamiaru zawarcia umowy, jest zobowiązana do naprawienia szkody, jaką druga strona poniosła. Istniej zakaz ujawniania i przekazywania osobom trzecim informacji udostępnionych podczas negocjacji - jeśli do dojdzie do naruszenia uprawniony może zadąć od sprawcy naprawienia szkody albo wydania uzyskanych przez nią korzyści

4. Treść czynności prawnej

Elementy treści czynności prawnej

1) elementy przedmiotowo istotne - indywidualizują dana czynność prawną i muszą wystąpić aby była ona skuteczna

2) elementy nieistotne (naturalne) - niekoniecznie musza wystąpić w zachowaniu podmiotu dokonującego takiej czynności, aby skutek prawny nastąpił.

3) elementy podmiotowo istotne - wynikają z woli podmiotów. Jest to zastrzeżenie podmiotów, polegające na tym, ze określone składniki muszą wystąpić w treści czynności prawnej aby była ona skuteczna, np. warunek, termin

WARUNEK - jest to zastrzeżenie w treści czynności prawnej, mocą którego powstanie lub ustanie skutków cywilnoprawnych uzależnia się od zdarzenia przyszłego i niepewnego (art. 89). Nie dopuszcza się go, gdy przepis prawny tak stanowi albo wynika to z właściwości czynności prawnej, Ze względu na to czy określony skutek w warunku ma wystąpić czy tez ustać wyróżnia się:

• Warunek zawieszający - skutek prawny ma nastąpić po wystąpieniu zdarzenia przyszłego i niepewnego

• Warunek rozwiązujący - skutek prawny ma ustać w wypadku wystąpienie zdarzenia przyszłego i niepewnego określonego w warunku

Warunek niemożliwy (przeciwny ustawom lub zasadom współżycia społecznego):

• Warunek zawieszający- wywołuje nieważność czynności prawnych

• Warunek rozwiązujący - uważa się, ze taki warunek nie został zastrzeżony

TERMIN - jest zastrzeżeniem w treści czynności prawnej, mocą którego ogranicza się w czasie skutek prawny od wystąpienia zdarzenia przyszłego, ale pewnego.

5. Forma czynności prawnej

Dokonanie czynności prawnej może nastąpić w formie dowolnej, która polega na każdym zachowaniu osoby, aby tylko w sposób dostateczny ujawniona została jej wola.(art. 60)

Formy szczególne dokonania czynności prawnych w dwóch aspektach:

1)Ze względu na jej postać zewnętrzną

a) forma pisemna zwykła (art. 78) - złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli

• forma elektroniczna - opatrzona podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu

• forma zwykła zmodyfikowana - osoba nie mogąca pisać, ale umiejąca czytać; uczyni na dokumencie tuszowy odcisk palca, a obok odcisku inna osoba wpisze jej imię i nazwisko. I podpisze się ta osoba zamiast składającego oświadczenie woli, a jej podpis będzie poświadczony przez notariusza lub przewodniczącego jednostki samorządu terytorialnego.

b) forma pisemna kwalifikowana

• Forma pisemna z urzędowo poświadczonym podpisem - dokonanie czynności prawnej z postaci zwykłej formy pisemnej i poświadczeniu podpisu przez notariusza albo inny właściwy organ (organ gminy, bank)

• Forma pisemna z urzędowym poświadczeniem daty (tzw. data pewna) - dokonanie czynności prawnej z postaci zwykłej formy pisemnej oraz poświadczenie daty przez notariusza lub umieszczenie na dokumencie przez organ państwowy właściwej wzmianki

• Forma aktu notarialnego - podmiot (podmioty) składa oświadczenie woli przed notariuszem ,który je spisuję następnie odczytuje stronom, a na koniec podmioty oraz notariusz podpisują ten dokument

W zakresie tzw. następczych czynności prawnych ustawodawca określa, że:

• Uzupełnienie lub zmiana umowy wymaga takiej formy jaka była podczas zawierania umowy

• Jeśli umowa została zawarta w formie pisemnej zwykłej jej rozwianie, odstąpienie albo wypowiedzenie powinno być stwierdzone na piśmie.

• Jeśli umowa została zawarta w formie kwalifikowanej to jej rozwianie wymaga również takiej formy

2)Ze względu na skutki prawne niezachowania postaci zewnętrznej:

1. forma pod rygorem nieważności (forma ad solemnitatem) :

• formy pisemnej - gdy taki skutek wynika z przepisu ustawy lub strony tak postanowiły

• forma pisemna kwalifikowana - nieważność bezwzględną, chyba ze przepisy szczegółowe stanowią inaczej

2. forma dla wywołania oznaczonych skutków prawnych (forma ad probationem)- nie powoduje nieważności, ale czynność prawna wywoła inne skutki od tych ,które były zamierzone

3. forma dla celów dowodowych (forma ad eventum) - nie powoduje nieważności czynności prawnej. Środki dowodowe są dopuszczalne w wyjątkowych okolicznościach gdy:

- obie strony wyrażą na to zgodę

- fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma (np. rachunek)

- jeśli zada tego konsument w sporze z przedsiębiorca

6. Przesłanki ważności prawnej. Sankcje wadliwości czynności prawnej

Warunki ważności czynności prawnej:

1. jej treść nie może być sprzeczna z przepisami prawa albo zasadami współżycia społecznego

2. oświadczenie woli musi być wolne od wad

3. podmiot dokonujący czynności powinien posiadać odpowiednią kategorie zdolności do czynności prawnych

4. powinna być dokonana w odpowiedniej formie

Sankcje wadliwości czynności prawnej:

1. nieważność bezwzględna -

1. czynność prawna jest bezskuteczna z mocy prawa

2. na bezskuteczność może powoływać się każdy podmiot, który ma interes prawny

3. czynności prawnej nie da się konwalidowac

2. nieważność względna

1. czynność prawna mimo swoich wadliwości uznawana jest za skuteczną może być jednak unieważniona to z mocą wsteczną

2. może się nie nią powoływać tylko określony przez ustawodawcę krąg osób

3. wzruszenie czynności prawnej następuje z reguły poprzez złożenie oświadczenia woli drugiej stronie formy pisemnej

3. bezskuteczność zawieszona - przepisy prawa wymagają do ważność czynności prawnej potwierdzenia przez osobę trzecią. Bark tej zgody oznacza, że czynność jest niezupełna (tzn. kulejąca), a skutek prawny jest w zawieszeniu

4. bezskuteczność względna - czynność prawna jest ważna. Jednak wobec określonych podmiotów. Może nie wywołać zamierzonych skutków prawnych

VIII. PRZEDSTAWICELSTWO

1. Pojecie i przesłanki skuteczności przedstawicielstwa

Przedstawicielstwo - przedstawiciel dokonuje w imieniu reprezentowanego czynności prawnych mieszczących się w granicach upoważnienia do działania w cudzym imieniu wywołując skutki bezpośrednio wobec reprezentowanego (art. 95)

Przedstawicielstwo:

- czynne - przedstawiciel składa oświadczenie woli w imieniu reprezentowanego

- bierne - przedstawiciel odbiera oświadczenie woli w imieniu reprezentowanego

Przesłanki ważności przedstawicielstwa:

• przedstawiciel działa na podstawie upoważnienia i w jego granicach

• przedstawiciel musi posiadać zdolność do reprezentowania

• przedstawiciel musi działać w imieniu reprezentowanego

• czynność prawna musi być możliwa do dokonania przez przedstawiciela

Rodzaje przedstawicielstwa:

1. przedstawicielstwo ustawowe - upoważnienie do działania wynika z przepisu ustawy np. rodzice, opiekun, kurator

2. pełnomocnictwo - upoważnienie wynika z woli osoby reprezentowanej

3. prokura - upoważnienie do działania wynika z woli osoby reprezentowanej, która może być tylko przedsiębiorca

2. Pełnomocnictwo - charakter prawny, forma, rodzaje i jego ustanie

PEŁNOMOCNICTWO - czynność prawna jednostronna. Udzielający pełnomocnictwo jest mocodawcą, upoważnienie do działania w cudzym imieniu nazywa się umocowaniem, natomiast osoba reprezentująca inny podmiot określana jest pełnomocnikiem.

Forma pełnomocnictwa:

• jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest forma szczególna to pełnomocnictwo do dokonania tej czynności prawnej wymaga tej samej postaci zewnętrznej.

• pełnomocnictwo ogólne - wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności

Ze względu na zakres umocowania wyróżniamy 3 rodzaje pełnomocnictwa:

1. pełnomocnictwo ogólne - dotyczy czynności zwykłego zarządu

2. pełnomocnictwo rodzajowe - obejmuje określona kategorie czynności prawnych

3. pełnomocnictwo szczególne - umocowanie tylko do określonej czynności prawnej

Ustanie pełnomocnictwa - przyczyny:

• utrata zdolności do czynności prawnej przez pełnomocnika

• dokonanie przez pełnomocnika czynności prawnej objętej umocowaniem

• upływ czasy na jaki udzielono pełnomocnictwa

• odwołanie pełnomocnictwa, chyba ze mocodawca zrzekł się odwołania

• śmierć mocodawcy lub pełnomocnika, chyba ze co innego wynika z treści pełnomocnictwa

• inne przyczyny: zrzeczenie się pełnomocnictwa, wygaśniecie stosunku prawnego będącego podstawa pełnomocnictwa. Spełnienie warunku rozwiązującego

1. Prokura - charakter prawny, forma, rodzaje i jej ustanie

PROKURA - szczególna postać pełnomocnictwa występująca wyłącznie w stosunkach cywilnoprawnych z zakresu prawa gospodarczego prywatnego. Prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru sądowego, które obejmuje umocowanie do czynności sadowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Prokura nie może być przeniesiona w drodze czynności prawnych. Prokurent może ustanowić pełnomocnika do poszczególnej czynności prawnej. Prokura może być w każdym czasie odwołana. Powinna być ona udzielana pod rygorem nieważności w formie pisemnej zwykłej.

Przepisy o prokurze nie mają zastosowania do:

- zbycia przedsiębiorstwa

- dokonywania czynności prawnej na podstawie, której następuje oddanie przedsiębiorstwa do czasowego korzystania

- zbywania i obciążania nieruchomości

Rodzaje prokury:

1. prokura łączna - przy dokonywania czynności prawnych niezbędne jest współdziałanie prokurentów

2. prokura oddzielna - przedsiębiorące może skutecznie reprezentować tylko jeden z prokurentów, mimo że ustanowiono ich kilku

Ustanie prokury następuje w skutek:

• odwołana prokury wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru przedsiębiorców, upadłości, otwarcia likwidacji oraz przekształcenia przedsiębiorcy

• śmierci prokurenta

IX. Przedawnienie roszczeń. Terminy zawite

Po upływie przedawnienia dłużnik może uchylić się od spełnienia świadczenia, chyba że zrzeka się z korzystania z zarzutu przedawnienia. O przedawnieniu orzeka sąd na wniosek dłużnika.

Przedawnienie roszczeń:

- 10 lat

- 3 lata - świadczenia okresowe oraz związane z prowadzeniem działalności gospodarczej

Bieg przedawnienia:

• bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało wie wymagalne.

• jeżeli wymagalność zleży od dokonania czynności prawnej to bieg rozpoczyna się od dnia, w którym uprawniony podjął by tą czynność w jak najszybszym możliwie terminie.

• bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia , w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści roszczenia

• niekiedy przepisy ustala od kiedy liczyć należy bieg przedawnienia

Zawieszenie biegu przedawnienia roszczenia - nie rozpoczęty bieg ulega przesunięciu w czasie a rozpoczęty ulega zawieszeniu na czas trwania przeszkody:

• Co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom - w czasie trwania władzy rodzicielskiej

• Co do roszczeń, które przysługują osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratele na czas sprawowania przez te osoby opieki, kurateli

• Co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu przez czas trwania małżeństwa

• Co do roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sadem lub innym organem upoważnionym do ich rozpoznawania spraw danego rodzaju - przez czas trwania przeszkody

Po ustaniu przyczyn zawieszenia biegu przedawnienia roszczeń termin przedawnienia biegnie dalej z uwzględnieniem terminu dotychczasowego jaki upłynął przez zawieszeniem.

Przerwa w biegu przedawnienia występuje w sytuacjach: (bieg przedawnienia biegnie od nowa)

1. przez każda czynność przed sadem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju, sadem polubownym

2. przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługiwało

3. przez wszczepcie mediacji

TERMINY ZAWITE (prekluzje) - powodują ujemne konsekwencje w przypadku bezczynności uprawnionego.

Typy prekluzji:

1. terminy do dokonywania czynności pozasądowych

2. terminy do dochodzenia prawa przed organem państwowym

3. terminy wygaśnięcia praw podmiotowych

PRAWO RZECZOWE

1. Pojecie. Rodzaje i cechy praw rzeczowych

1. Prawa rzeczowe w ujęciu podmiotowym

Katalog praw podmiotowych jest ściśle określony przez ustawodawcę. Są to takie prawa podmiotowe, które dotyczą z reguły rzeczy oraz są prawami bezwzględnymi.

Podmiotowe prawa rzeczowe:

1. prawo własności (art. 140 - 231)

2. prawo użytkowania wieczystego (art. 232-243)

3. ograniczone prawa rzeczowe

• użytkowanie (252-284)

• służebności (285-305)

• spółdzielcze prawo do lokalu

• zastaw

• hipoteka

Użytkowanie wieczyste oraz ograniczone prawa rzeczowe są prawami na rzeczy cudzej, dające uprawnienie podmiotom do rzeczy, które nie są ich własnością.

Zasady odnoszące się po praw podmiotowych rzeczowych:

a) zasada jawności - musza być ona zauważalne dla innych uczestników w stosunkach cywilnoprawnych. Zasada ta przejawia się w posiadaniu. Zasada jawności w własności nieruchomości i własnościowego prawna do lokalu wyraża się, ze na tych prawach prowadzi się księgi wieczyste.

1. zasada pierwszeństwa - w dwóch ujęciach:

• realizacja praw rzeczowych następuje przed dochodzeniem roszczeń obligacyjnych i osobistych

• jeśli określone prawo jest obciążone kilkoma prawami ograniczonymi, to istnieje ustalona kolejność realizacji tych praw:

- prawo wpisane do księgi wieczystej wyprzedza prawo, które nie jest wpisane do księgi wieczystej

- o pierwszeństwie praw rzeczowych wpisanych do księgi wieczystej decyduje dzień od którego liczą się skutki dokonanego wpisu, prawa wpisane na podstawie wniosków złożonych równocześnie maja równe pierwszeństwo

- istnieje możliwość zastrzeżenia przez właściciela pierwszeństwa (równoczesności) praw rzeczowych ograniczonych w momencie ich ustanowienia

Dwa domniemania wzruszalne:

• kto rzeczą faktycznie włada lub z rzeczy korzysta jest jej posiadaczem samoistnym (art. 339)

• posiadanie rzeczy jest zgodne ze stanem prawnym. Odnosi się to także to poprzedniego posiadacza

Prawo rzeczowe w znaczeniu przedmiotowym - zespół przepisów prawnych regulujących przede wszystkim podmiotowe prawa rzeczowe: prawo własności, prawo użytkowania wieczystego, prawo rzeczowe ograniczone. Ponad to są to przepisy dotyczące posiadania, dzierżawienia i ksiąg wieczystych. Mają one charakter bezwzględnie obowiązujący.

2. Prawo własności

WŁASNOŚĆ - najszersze prawo do rzeczy, prawo bezterminowe, prawo podmiotowe o charakterze majątkowym, bezwzględnymi u przenaszalnymi. Ze względu na podmiot własności wyróżniamy:

• własność publiczna - to własność państwowa Skarbu Państwa i innych jednostek państwowych.

• własność komunalna - to własność samorządu terytorialnego i innych jednostek komunalnych

• własność prywatna - to własno osób fizycznych, własność spółdzielcza, spółek, która nie jest własnością publiczną.

Na treść prawa własności składają się elementy:

1. posiadanie samoistne - oznacza uprawnienie do faktycznego władztwa na rzeczą we własnym imieniu

2. korzystanie - oznacza uprawnienie do:

• używanie rzeczy

• przetwarzania rzeczy

• pobierania pożytków i innych przychodów z rzeczy

• rozporządzanie - oznacza uprawnienie do:

• wyzbycia się prawa własności przez:

- przeniesienie własności na inny podmiot w drodze umowy

- sporządzenia testamentu

• obciążenie prawa - które oznacza przede wszystkim ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego ale w szerszym znaczeniu także polega na dokonywaniu czynności prawnych o skutkach zobowiązaniowych

Wykonywanie prawa własności

Wykonywanie prawa własności polega na realizacji jego uprawnień. A granice uprawnień prawa własności wynikają z:

• przepisów ustawy

• ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa

Nabycie:

• W sposób translatywny lub konstytutywny

• W sposób pierwotny (nabywca nabywa prawo własności niezależnie od uprawnień innego podmiotu np. nacjonalizacja, prywatyzacja, wywłaszczenie) lub pochodny.

Zasiedzenie - nabycie prawa własności w skutek długotrwałego poosiadania samoistnego rzeczy (art172-176)

Zasiedzenie ruchomości - przesłanki do spełnienia (kumulatywnie):

1. podmiot jest posiadaczem samoistnym

2. upływ 3 lat od momentu objęcia rzeczy w posiadanie

3. dobra wiara nabywcy przez cały okres 3 lat

Zasiedzenie nieruchomości - przesłanki do spełnienia (kumulatywnie):

1. podmiot jest posiadaczem samoistnym

2. posiadanie nieruchomość przez 20 lat i dobra wiara nabywcy istnieje od czasy objęcia rzeczy w posiadanie

3. upływ 30 lat nawet przy złej wierze nabywcy w momencie obejmowania rzeczy w posiadanie

Rodzaje rzeczy znalezionych:

• skarb (art. 189) - rzecz ruchoma mająca znaczną wartość materialną albo wartość naukową lub artystyczną, jeżeli została znaleziona w takich okolicznościach, ze poszukiwanie właściciela byłoby bezcelowe

• rzeczy szczególne (art. 184) - są to takie rzeczy jak pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności oraz rzeczy mające wartość naukowa lub artystyczną

• rzeczy zwykłe - są o takie rzeczy które nie są skarbem ani rzeczami szczególnymi

Obowiązki znalazcy rzeczy:

1. skarb - obowiązkiem jest oddanie rzeczy właściwemu Oranowi państwowemu

2. rzeczy zwykłe i szczególne:

• niezwłoczne zawiadomienie o znalezieniu rzeczy osoby uprawnionej do odbioru rzeczy, a jeśli znalazca nie wiem, kto jest osoba uprawnioną do odbioru albo nie zna jej miejsca zamieszkania to należy o tym powiadomić właściwy organ państwowy

• oddanie rzeczy na przechowanie właściwemu organowi państwowemu - rzeczy szczególne zawsze, zwykłe - na zadnie organu

Organem właściwym do przechowywania rzeczy znalezionych jest starosta.

1. bron, amunicje, dowód osobisty, sprzęt wojskowy - należy oddać najbliższej jednostce policji

2. znalezienie rzeczy w miejscu publicznym. Pomieszczeniu otwartym dla publiczności, wagonie kolejowym, statku lub innym środku transportu publicznego - obowiązek oddania rzeczy znalezionej właściwemu zarządcy

Uprawnienia znalazcy:

- może do rzecz zwykłej nabyć prawo własności (rzeczy szczególne oraz skarby po upływie terminów ustawowych staje się własnością Skarbu Państwa)

- znalazca może żądać znaleźnego do wysokości 1/10 wartości rzeczy znalezionej rzeczy zwykłej lub szczególnej

Nabycie pochodne prawa własności:

Następstwo prawne (sukcesja) może wystąpić:

1. pod tytułem ogólnym (sukcesja uniwersalna)

2. pod tytułem szczególnym (sukcesja singularna)

Aby przenieść własność rzeczy ruchomych muszą być spełnione następujące przesłanki:

• w przypadku rzeczy oznaczonych co do tożsamości należy zawrzeć miedzy zbywcą a nabywcą umowę

• w przypadku rzeczy oznaczonych co do gatunku oraz tzw. rzeczy przyszłe to oprócz zawarcia umowy musi nastąpić przeniesienie posiadania (wydanie rzeczy)

Aby przenieść własność rzeczy nieruchomości od osoby uprawnionej muszą być spełnione następujące przesłanki:

- zawarcie ważnej umowy w formie aktu notarialnego

- wpis do księgi wieczystej ma charakter deklaratywny

- własność nieruchomości nie może być przeniesiona po warunkiem i z zastrzeżeniem terminu

Nabycie własności rzeczy ruchomej od osoby nieuprawnionej: (art. 169)

• jeśli zbywca wszedł we władanie rzeczy ruchomych zgodnie z wolą osoby uprawnionej do rozporządzania ustawodawca uzależnia przeniesienie prawo własności od spełnienia przesłanek:

- zawarcie ważnej umowy

- objecie rzeczy w posiadanie samoistne

- dobra wiara nabywcy

• jeśli podmiot nieuprawniony wszedł we władanie rzeczy zgubionej, skradzionej lub w inny sposób utraconej i zbywa tę rzeczy to nabywca uzyskuje dopiero prawo własności, gdy oprócz warunków wymienionych wyżej upłynie okres 3 lat od zdarzenia powodującego utratę rzeczy - nie dotyczy to jednak pieniędzy dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji lub w toku postępowania egzekucyjnego

Nabycie nieruchomości od osoby nieuprawnionej:

• zawarcie ważnej umowy w formie aktu notarialnego

• zbywca jest wpisane w księdze wieczystej jako właściciel

• wpis do księgi wieczystej

• nie można czynić do przeniesienia własności warunków ani terminów

3. WSPÓŁWLASNOSĆ

WSPÓŁWŁASNOŚĆ - polega na tym, że prawo własności względem rzeczy niepodzielnie przysługuje więcej niż jednej osobie

Cechy współwłasności:

• jedność przedmiotu (przedmiotów)

• wielość podmiotów

• niepodzielność prawa

Wyróżniamy dwa rodzaje współwłasności:

1. współwłasność łączna (współwłasność bezudziałowa) jest pochodną osobistego stosunku łączącego podmioty np. małżeńska wspólność ustawowa

2. współwłasność w częściach ułamkowych - mimo niepodzielność tego prawa, każdy ze współwłaścicieli ma określony udział w prawie własności rzeczy w postaci ułamkowej

Współwłasność powstaje w wyniku:

• dokonania czynności prawnej

• spadku

• z mocy prawa (np. zasiedzenia)

• orzeczenie sądu

Tryby zniesienia współwłasności:

1. tryb umowny - zawarcie umowy miedzy współwłaścicielami o zniesieniu współwłasności i polega to na tym, ze następuje:

- podział fizyczny rzeczy

- sprzedaż rzeczy wspólnej osobie trzeciej i dokonanie podziału pieniędzy adekwatnie do wysokości udziałów

- wykup udziałów przez jednego z współwłaścicieli

b) tryb sadowy - w braku porozumienia współwłaścicieli, co do zniesienia współwłasności, każdy ze współwłaścicieli może wystąpić z wnioskiem do sadu o zniesienie współwłasności

ZARZĄD rzeczą wspólną oznacza dokonywanie przez współwłaścicieli czynności prawnych oraz czynności faktycznych.

Trzy rodzaje zarządu rzeczą wspólna

1. zarząd ustawowy - do dokonania czynności zwykłego zarządu rzeczą wspólną potrzebna jest zgoda większości. Czynnością zwykłego zarządu jest dokonywanie bieżących spraw związanych z eksploatacją rzeczy i utrzymywaniem jej w stanie niepogorszonym. Do dokonania czynności przekraczającej zwykły zarząd potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli

2. zarząd umowny

3. zarząd sadowy - może wystąpić, gdy określone przepisy prawa pozwalają wystąpić każdemu współwłaścicieli z roszczeniem w tym zakresie. Jeżeli nie można uzyskać zgody większości współwłaścicieli w istotnych sprawach dotyczących zwykłego zarządu albo jeżeli większość współwłaścicieli narusza zasady prawidłowego zarządu lub krzywdzi mniejszość

KORZYSTANIE Z RZECZY - współwłaściciel może korzystać z rzeczy wspólnej oraz pobierać pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej.

4. OCHRONA WŁASNOŚCI

OCHRONA WŁASNOŚCI - jest to system środków prawnych przyznanych właścicielowi (współwłaścicielowi) w razie naruszenia jego prawa (ochronę pretoryjna). Są to dwa podstawowe roszczenie:

1. roszczenie windykacyjne (wydobywcze) - jest to żądanie o zwrot rzeczy od osoby, która rzeczą faktycznie włada, chyba że posiadaczowi (dzierżawcy) takie uprawnie przysługuje

2. roszczenie negatoryjne - ma miejsce, gdy prawo własności jest naruszone w inny sposób niż pozbawienie władztwa nad rzeczą przez właściciela

właściciel może zadąć:

- przywrócenia stanu zgodnego z prawem

- zaniechania dalszych naruszeń

Roszczenia uzupełniające do roszczeń windykacyjnych:

• mają charakter samodzielny

• występują miedzy właścicielem a posiadaczem rzeczy

• roszczenie po stronie właściciela: o wynagrodzenie z korzystania z rzeczy, roszczenie z tytułu rozliczeń za pożytki, roszczenia odszkodowawcze za zużycie, pogorszenia lub utratę rzeczy

• roszczenia po stronie posiadacz: roszczenie o zwrot nakładów koniecznych, roszczenie o zwrot innych nakładów, które zwiększają wartość rzeczy w momencie jej wydania właścicielowi, roszczenie o zabranie przedmiotów połączonych z rzeczą przez posiadacza

5. UŻYTOWANIE WIECZYSTE

2. przedmiotem użytkowania wieczystego są tylko nieruchomości gruntowe objęte przede wszystkim planem zagospodarowania przestrzennego przeznaczone na cele zabudowy.

3. są to grunty stanowiące własność Skarbu Państwa albo gmin, które mogą być oddane w użytkowanie wieczyste osobom fizycznym albo prawnym.

4. użytkownik wieczysty ma uprawnienie do cudzej nieruchomości gruntowej polegające na posiadaniu zależnym, korzystaniu i rozporządzaniu.

5. użytkowanie wieczyste jest prawem terminowym ustanowionym na okres od 40 do 99 lat. Użytkownik może zadąć przedłużenia na dalszy okres od lat 40 do 99.

6. odmowa przedłużenia możliwa jest tylko z powodu ważnego interesu publicznego, Prawo to ma charakter odpłatny.

Przesłanki powstania użytkowania wieczystego:

1. ogłoszenie i przeprowadzenie przetargu , chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej

2. zawarcie umowy w formie aktu notarialnego

3. wpis do księgi wieczystej - ma on charakter konstytutywny

Przyczyny wygaśnięcia użytkowania wieczystego

1. upływ czasu, na który prawo zostało ustanowione i braku dalszego przedłużenia umowy

2. wypowiedzenie umownym jeśli użytkownik wieczysty korzysta z prawa użytkowania wieczystego niezgodnie z umową zwłaszcza gdy użytkownik nie wniósł oznaczonych w umowie budowli lub urządzeń

3. rozwiązanie umowy za zgodnym porozumieniem stron

4. inne zdarzenia, np. połączenie się prawa użytkownika z prawem własności, zrzeczenie się tego prawa

6. CHARAKTERYSTYKA OGRANICZONYCH PRAW RZECZOWYCH

Ograniczone prawa rzeczowe to zespół uprawnień danych podmiotom (osobom fizycznym albo prawnym) przede wszystkim do rzeczy cudzych. Z reguły są to prawa przenaszalne - wyjątki: użytkowanie oraz służebności osobiste

Użytkowanie wieczyste, służebności, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu - maja charakter samoistny i dają one uprawnienia do korzystania z cudzej rzeczy

Hipoteka i zastaw - maja charakter akcesoryjny, śluzą one do zabezpieczenia wierzytelności określonych rzeczy albo prawa podmiotowych zbywalnych

Powstanie praw rzeczowych ograniczonych powstają w wypadku:

• zawarcia umowy (art. 245-247)

• z mocy prawa np. zasiedzenie służebności gruntowej

• wydanie orzeczenia sądowego o charakterze konstytutywnym

• wydania decyzji administracyjnej

Wygaśnięcie praw rzeczowych może mieć miejsce w następujących przypadkach:

1. gdy nastąpi przejście ograniczonego prawa na właściciela albo gdy podmiot posiadający ograniczone prawo rzeczowe nabędzie prawo własności

2. zrzeczenie się prawa

3. inne zdarzenie np.; upływ czasu, śmierć podmiotu uprawnionego, niewykonywanie prawa

1. UŻYTKOWANIE

• Służy przede wszystkim do zaspokojenia potrzeb konsumpcyjnych

• Jest ograniczonym prawem rzeczowym dającym prawo do używania cudzej rzeczy i pobierania z niej pożytków

• Przedmiotem użytkowania mogą być także prawa

• Jest najściślej zwianym z osobą użytkownika, którym może jest wykonywać osobiście albo przez inne osoby

• Prawo niezbywalne, terminowe lub bezterminowe, odpłatne lub nieodpłatne

• Należy je wykonywać zginie z wymogami prawidłowej gospodarki

Wzajemne prawa miedzy użytkownikiem a właścicielem (art. 258-263):

1. jeżeli użytkownik ponosi ciężary związane z przedmiotem użytkowania to winny być one pokrywane z pożytków rzeczy

2. naprawy i rozkłady związane z użytkowaniem obciążają zarówno użytkownika (tzw. zwykłe korzystanie z rzeczy) oraz właściciela (inne niż zwykłe korzystnie)

Trzy rodzaje użytkowania ze względu na podmiot, na rzecz którego ustanowiono prawo użytkowania

1. użytkowanie przez osoby fizyczne

2. użytkowanie przez rolnicze spółdzielnie produkcyjne

3. inne wypadki użytkowania

Użytkowanie nieprawidłowe - gdy dotyczy pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku, użytkownik staje się ich właścicielem z chwila wydania mu tych przedmiotów. Z chwilą wygaśnięcia użytkowania użytkownik jest zobowiązany do zwrotu tej samej ilości pieniędzy albo tej samej ilości rzeczy tego samego gatunku i jakości.

3. SŁUŻEBNOSĆ

1. SŁUŻEBNOŚĆ GRUNTOWA (art. 285)- plaga na obciążeniu nieruchomości (obciążonej) prawem na rzecz właściciela innej nieruchomości (władnącej), którego treść wyraża się w:

• służebność czynna - właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w określony sposób z nieruchomości obciążonej

• służebność bierna - właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania do niej oznaczonych działań - właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści wykonywania prawa własności

Rozporządzając nieruchomością władnącą następuję także zbycie prawa służebności gruntowej. W zasadzie jest prawem bezterminowym (jednak może być z warunkiem i terminem). Służebność gruntowa wygasa w skutek niewykonywania tego prawa przez lat10.

2. SŁUŻEBNOŚĆ OSOBISTA - jest prawem ustanowionym na rzecz określonej osoby fizycznej. Treść tego prawa odpowiada treści służebności gruntowej. Jest to prawo niezbywalne oraz terminowe.

3. SPÓŁDZIELCZE WŁASNOŚCIOWE PRAWO DO LOKALU - członek spółdzielni mieszkaniowej po wniesieniu wkładu budowlanego i przydziału lokalu nabywa własnościowe prawo do lokalu w budynkach stanowiących własność spółdzielni. Oświadczenie spółdzielni w sprawie przydziału lokalu wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności. Jest ono prawem zbywalnym, dziedzicznym i podlega egzekucji. Zbycie własnościowe prawa do lokalu jest skuteczne, gdy nabywcą jest członek spółdzielni. Umowa taka wymaga formy aktu notarialnego.

4. ZASATAW I JEGO RODZAJE

a) istota zastawu zwykłego

Zastaw - jest prawem rzeczowym ograniczonym służącym do zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności ustanowionym na rzeczy albo na prawach podmiotowych zbywalnych innych niż prawo własności

Zastawca - podmiot, którego rzecz albo prawo jest obciążone

Zastawnik - osoba, na rzecz której ustanowiono prawo zastawu

• Wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy bez względu na to czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy.

• Istnieje możliwość zabezpieczenia wierzytelności przyszłej lub warunkowej.

• Zaspokojenie zastawnika z rzeczy obciążonej zastawem, gdy zastaw zabezpiecza wierzytelność niepieniężną, staje się dopiero możliwe z momentem przemiany tej wierzytelności na wierzytelność pieniężną

Sposoby ustanowienia zastawu:

1. Umowny (307) - umowa jest zawierana miedzy właścicielem rzeczy s wierzycielem. Zastawca nie musi być dłużnikiem osobistym wierzyciela. Jest czynnością realną

2. Ustawowy (432, 701) - ma miejsce, gdy powstaje z mocy prawa. Zaspokojenie zastawnika z rzeczy obciążonej następuje według przepisów o sadowym postępowaniu egzekucyjnym

ZASTAW REJESTROWY- może być ustanowiony w celu zabezpieczenia określonych wierzytelności. Do ustanowienia zastawu rejestrowego niezbędne jest zawarcie umowy między zastawcą a wierzycielem oraz wpis do rejestru zastawów. Umowa zastawnicza wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności, Przedmiotem zastawu rejestrowego maga być rzeczy ruchome z wyjątkiem statków morskich wpisywanych do rejestru okrętowego, a także zbywalne majątkowe prawa. Zastawca nie musi wydać rzeczy zastawnikowi, może z niej dalej korzystać. Zaspokojenie zastawnika z przedmiotu zastawu następuje w drodze postępowania egzekucyjnego.

5. HIPOTEKA

• Służy zabezpieczeniu oznaczonej wierzytelności można nieruchomość obciążyć prawem rzeczowym ograniczonym, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości

• Przedmiotem hipoteki może być również cześć składowa nieruchomości, jeśli stanowi udział współwłaściciela

Przedmiotem hipoteki mogą być określone prawa:

1. użytkowanie wieczyste

2. własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu

3. wierzytelność zabezpieczona hipoteką

Hipoteka służy wyłącznie do zabezpieczenia wierzytelności pieniężnej i może być wyrażona tylko w sumie pieniężnej. Zaspokojenie wierzyciela hipotecznego następuje według przepisów o sadowym postępowaniu egzekucyjnym. Zawarcie w tym zakresie umowy jest bezwzględnie nieważna do powstania hipoteki niezbędny jest wpis w księdze wieczystej.

Rodzaje hipotek:

1. hipoteka umowna (art. 65 i nast.) - powstaje przez zawarcie umowy pomiędzy wierzycielem w właścicielem nieruchomości, która służy do zabezpieczenia z góry określonej wierzytelności

2. hipoteka kaucyjna - służy ona zabezpieczeniu wierzytelności o nieustalonej wysokości od oznaczonej sumy najwyższej, może ona również dotyczyć wierzytelności wynikających z praw inkorporowanych w dokumentach zbywalnych w drodze indosu. Jest to hipoteka od postanowienia prokuratora albo niedostatecznej decyzji

3. hipoteka przymusowa - powstaje na Mozy tytułów wykonawczych ujętych przepisach k.p.c oraz k.p.a. Występuje na podstawie nieprawomocnego orzeczenia sądu

7. KSIEGI WIECZYSTE - są to specjalne publiczne rejestry dotyczące poszczególnych nieruchomości oraz mogą być prowadzona na ograniczonych prawach rzeczowych t.j: własnościowe prawo do lokalu. Prowadzeniem ksiąg wieczystych zajmują się wydziały sadu rejonowego. Czynności z tym związanych dokonują referendarze i sędziowie. Prowadzi się je w celu ustalenia stanu prawnego i bezpieczeństwu obrotu tych praw. Księgi wieczyste są jawne:

• Jawność formalna - każdy, kto ma interes prawny może je przeglądać

• Jawność materialna - nikt nie może się zasłaniać nieznajomością wpisów w księdze wieczystej

Księga wieczysta składa się z 4 działów:

1. Dział pierwszy obejmuje oznaczenie nieruchomości oraz wpisy praw związanych z nieruchomością

2. Dział drugi obejmuje wpisy dotyczące własności i użytkowania wieczystego

3. Dział trzecie - wpisy dotyczące ograniczonych praw rzeczowych z wyjątek hipotek

4. Dział czwarty - hipoteki

Wpis do księgi wieczystej może mieć charakter:

1. konstytutywny - ustanawia się cos nowego, i gdy przepis prawa tka stanowi

2. deklaratywny - potwierdzenie istniejącego stanu prawnego

Domniemania płynące z wpisów do księgi wieczystej:

• domniemywa się, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie ze stanem prawnym

• domniemywa się, że prawo wykreślone z księgi wieczystej nie istnieje

Zasada rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych - chroni nabywcę nieruchomości od osoby nieuprawnionej tylko, gdy umowa przenosząca własność miała charakter odpłatny i nabywca działał w dobrej wierze

8. POSIADNIE I DZIERŻENIE

POSIADANIE - nie jest prawem podmiotowym. Polega na możliwości faktycznego władania rzeczowe własnym imieniu, które odpowiada treści określonego prawa podmiotowego. Posiadanie składa się z:

1. elementu zewnętrznego

2. elementu wewnętrznego - przejawia się on w woli władania rzeczą

Wyróżnia się dwa rodzaje posiadania:

1. posiadanie samoistne - osoba ma możliwość władania rzeczą tak jak właściciel

2. posiadanie zależne - podmiot może władać rzeczą cudzą jak np. użytkownik

Domniemania dotyczące posiadania:

• domniemywa się, ze posiadanie jest zgodne z prawem, dotyczy to także poprzedniego posiadacza

• domniemywa się, że ten kto włada rzeczą jest posiadaczem samoistnym

• domniemywa się ciągłość posiadania

Domniemania te się wzruszalne. Ciężar udowodnienia faktów, z których są związane domniemania prawne dotyczące posiadanie, spoczywa na podmiocie, który ma w tym interes prawny.

Są dwa rodzaje środków ochrony posiadania:

1. sadowe - posiadacz może skierować swoje roszczenia na drogę sadowa i polegają one na:

• zadaniu przywrócenia stanu poprzedniego

• zadnie zaniechania dalszych naruszeń

• zadnie wstrzymania budowy

• pozasądowe - polegające na własnym działaniu posiadacza przez stosowanie obrony koniecznej i samopomocy koniecznej

Nabycie posiadania ma miejsce, gdy osoba uzyskuje władztwo nad rzeczą z zamiarem dysponowania ta rzeczą we własnym imieniu. Wyróżniamy:

- nabycie pierwotne - następuje przez jednostronny akt posiadania

- pochodne - następuje przez akt dwustronny

DZIERŻAWIENIE - oznacza władanie cudza rzeczą w imieniu innego podmiotu. Dzierżycielem jest np. pełnomocnik, znalazca. Dzierżyciel może stosować środki ochrony tylko pozasądowe (obrona konieczna i samopomoc).

PREKRZYSTA - osoba władające rzeczą poza stosunkiem cywilnoprawny (władztwo prekaryjne).

PRAWO ZOBOWIAZAŃ - CZĘŚĆ OGÓLNA

1. Pojęcie i cechy prawa zobowiązań

PRAWO ZOBOWIĄZAŃ - zbiór przepisów prawnych regulujących wymianę dóbr (np. rzeczy, pieniędzy, papierów wartościowych) i usług (np. wykonanie dzieła) oraz problematykę czynów niedozwolonych, bezpodstawnego wzbogacenia się.

Prawo obligacyjne dzieli się na:

1. cześć ogólną - jest to zespół przepisów prawnych regulujących instytucje prawne, które maja zastosowanie do wszystkich stosunków zobowiązaniowych lub do ich większości (art. 353-534)

2. część szczególna (art. 535 - 921¹⁶) - jest to zbiór przepisów prawnych regulujących przede wszystkim poszczególne umowy, które powodują powstanie określonych stosunków zobowiązaniowych, problematykę papierów wartościowych, czynności prawnych jednostronnych oraz zagadnienia związane z prowadzeniem cudzych spraw bez polecenia

art. 353¹ - zasada swobody umów - przepisy prawa zobowiązań mają charakter względnie obowiązujący - strony mogą dowolnie kształtować treść zobowiązania

2. Istota zobowiązania i jego elementy

ZOBOWIĄZANIE jest stosunkiem cywilnoprawnym, w którym wierzyciel może żądać od dłużnika spełnienia świadczenia, a dłużnik ma obowiązek to świadczenie wykonać (art. 353 § 1).

Strony w zobowiązaniu są zazwyczaj zindywidualizowane w momencie powstania a najpóźniej określone w chwili wykonania zobowiązania. Stronami (podmiotami) w zobowiązaniu są WIERZYCIEL oraz DŁUŻNIK

Wielość podmiotów w zobowiązaniu - realizacja uprawnień i obowiązków:

a) Zarówno dług i wierzytelność dzielą się na tyle niezależnych od siebie części ilu jest dłużników lub wierzycieli - część te są równe o ile z treści nie wynika nic innego - ZASADA TA ODNOSI SIĘ TYLKO DO ŚWIADCZEN PODZIELNYCH (art. 379 § 1)

2. Zobowiązanie solidarne - występuje wielość podmiotów, mają miejsce tylko gdy wynikają:

- z czynności prawnej (woli stron)

- ustawy (przepisy prawa są źródłem tylko zobowiązań solidarnych tylko po stronie długu)

Wyróżniamy dwa rodzaje zobowiązań solidarnych:

• SOLIDARNOŚĆ DŁUŻNIKÓW (BIERNA) - wyraża się w tym, że wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia w całości lub w części od wszystkich dłużników, od kilku z nich od każdego z osobna, a wykonanie zobowiązania przez któregokolwiek z dłużników zwalnia od tego obowiązku pozostałych. Solidarność bierna chroni interesy wierzyciela. Każdy z dłużników odpowiada za całość długu, aż do całkowitego zaspokojenia wierzyciela.

• SOLIDARNOŚĆ WIERZYCIELI (CZYNNA) polega na tym, że dłużnik może spełnić całe świadczenie do rąk jednego z nich, a poprzez zaspokojenie któregokolwiek z wierzycieli zobowiązanie wygasa. Solidarność czynna pozwala dłużnikowi dokonać wyboru wierzyciela, któremu spełni świadczenie. Wytoczenie powództwa przez jednego z wierzycieli wobec dłużnika oznacza, że świadczenie winno być wykonane do rąk tego wierzyciela.

Przy zobowiązaniach występują roszczenie regresowe (zwrotne) - są to wzajemne stosunki miedzy współzobowiązanymi i współuprawnionymi.

c) ŚWIADCZENIE NIEPODZIELNE - np. rzecz oznaczona co to tożsamości to dłużnicy zobowiązani są do spełnienia świadczenia na zasadach solidarności po stronie długu (art. 380 § 1) Kiedy jest kilku wierzycieli każdy z nich może żądać jego spełnienia. A w razie sprzeciwu jednego z wierzycieli dłużnik może świadczenie spełnić wszystkim wierzycielom łącznie albo złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego.

SOLIDARNOŚĆ NIEPRAWIDŁOWA - osoba ma określona wierzytelność względem co najmniej 2 podmiotów z różnych tytułów prawnych, a z przepisów ustawy ani treści umowy nie wynika odpowiedzialność solidarna dłużników. Każdy z dłużników odpowiada wtedy za całość świadczenia a zaspokojenie wierzyciela przez jednego z dłużników powoduje wygaśnięcie zobowiązania.

PRZEDMIOT ZOBOWIĄZANIA - jest to świadczenie dłużnika, które polega na zaspokojeniu interesów wierzyciela. Jest to zachowanie zgodne z treścią zobowiązania.

Dłużnik powinien świadczyć rzeczy średniej jakości - jeśli przedmiotem świadczenia są rzeczy oznaczone co go gatunku jakość nie jest określona ani przez przepisu, umowie lub nie wynika to z okoliczności.

Cechy świadczenia:

1. świadczenie musi być oznaczone w taki sposób, żeby wierzyciel mógł wiedzieć jakiego zachowania żądać od dłużnika

2. świadczenie powinno być oznaczona w momencie powstania zobowiązania, najpóźniej w chwili jego wykonania

3. świadczenie musi być możliwe do spełnienie

RODZAJE ŚWIADCZEŃ:
a)ze względu na sposób zachowania
	działania		zaniechania
b) ze względu na właściwość przedmiotu
	podzielne		niepodzielne
c) ze względu na rzecz, której dotyczy świadczenie
	oznaczone indywidualnie		oznaczone rodzajowo
d) ze względu na czas spełnienia
	jednorazowe	ciągłe (np. najem)	okresowe (alimenty)

Podczas wykonywania świadczeń pieniężnych stosuje się dwie zasady:

1. ZASADA NOMINALIZMU - dłużnik ma spełnić dług poprzez zapłatę sumy nominalnej w zobowiązaniach, które od jego powstania mają charakter pieniężny

2. ZASADA WLORYZACJI. Dwa sposoby waloryzacji świadczeń pieniężnych:

• Strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczeń pieniężnych zostanie ustalona według innego miernika wartości niż pieniądz polski

• W razie istotnej zmiany realnej pieniądza po powstaniu zobowiązania sąd po rozważeniu interesów stron zgodnie z zasadami współżycia społecznego, może zmienić wysokość świadczenia lub sposobu spełnienia świadczenia

Żądanie waloryzacji nie przysługuje przedsiębiorcy, gdy zobowiązanie związane jest z jego działalnością gospodarczą.

ODSETKI (art., 359-360) - są wynagrodzeniem za korzystanie z pieniędzy lub innych rzeczy oznaczonych co do gatunku, obliczane są według określonej stopy procentowej oraz czasu korzystania z tych dóbr. Cechy odsetek:

1. wynagrodzenie musi być płatne w stałych okresowo powracających terminach

2. składać się z tych samych dóbr co dług główny

3. wysokość ich wynika z ustawy albo z czynności prawnej

Źródła odsetek:

- z czynności prawnej np. umowy pożyczki

- z ustawy

- z orzeczenia sądu

- z decyzji organu

Art. 359 § 2¹ - wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać 4krotnosci wysokości stopy kredytu lombardowego NBP (odsetki maksymalne)

Odsetki jako obowiązek uboczny wywołują skutki:

1. zabezpieczenie wierzytelności hipoteką, zastawem, poręczeniem

2. w wypadku przelewu wierzytelności przechodzą na nabywcę także roszczenia o zaległe odsetki

3. potwierdzenie pisemne zapłaty sumy głównej uzasadnia przyjęcia domniemania, ze odsetki zostały uiszczone

4. w razie zarachowania zapłaty wierzyciel może zaspokoić przede wszystkim odsetki związane z tym długiem

ANATOCYZM - pobieranie odsetek od zaległych odsetek - jest to możliwe dopiero:

1. od chwili wytoczenia o nie powództwa

2. chyba że po powstaniu zaległości strony wyraziły zgodę na doliczenie ich do dłużnej sumy

W Polsce jest on zakazany, wyjątek stanowią pożyczki długoterminowe udzielane przez instytucje kredytowe

ZOBOWIAZANIE PRZEMIENNE - wykonanie zobowiązania może nastąpić przez spełnienie jednego z kilku świadczeń. Wybór świadczenia należy do dłużnika, chyba że z czynności prawnej, z ustawy lub okoliczności wynika, ze uprawnionym do wyboru jest wierzyciel lub osoba trzecia.

UPOWAŻNIENIE PRZEMIENNE - dłużnik może spełnić określone z góry świadczenie, jednak z sytuacjach wskazanych przez przepisy prawa dłużnik może się zwolnić od oznaczonego świadczenia wykonując inny rodzaj świadczenia

Treści zobowiązania to uprawnienia wierzyciela i obowiązki dłużnika

Uprawnienia wierzytelności maja charakter podstawowy (główny) i pomocniczy (uboczny):

1. uprawnienia główne polegają na żądaniu spełnienia świadczenia albo na żądaniu odszkodowania zamiast lub obok świadczenie, które wynikało z określonego stosunku obligacyjnego

2. uprawnia uboczne maja charakter uzupełniający, służą do zabezpieczenie i ułatwienia realizacji uprawnienia głównego np. zadatek, odstępne, kara umowna

Zespół obowiązków dłużnika (dług) jest związany z odpowiedzialnością majątkowa dłużnika. Wyróżniamy dwa rodzaje odpowiedzialności - osobistą i rzeczową. Odpowiedzialność majątkowa - dłużnik odpowiada za dług całym swoim majątkiem obecnym i przyszłym. Występują to 2 modyfikacje:

1)dłużnik odpowiada tylko do określonej sumy niezależnie od wysokości długu

2) dłużnik odpowiada tylko wyodrębnioną masą majątkową

Odpowiedzialność rzeczowa - zabezpieczenie wierzytelności określoną rzeczą obojętnie w rekach kogo ona się znajduje. Odpowiedzialność rzeczowa jest zabezpieczona:

1. hipoteką

2. zastawem

3. Istota zobowiązań niezupełnych

Zobowiązania niezupełne (naturalne) - wierzyciel nie może zmusić środkami prawnymi dłużnika do spełnienia przez niego świadczenia

Cechy zobowiązania niezupełnego:

1. mniej lub bardziej stanowczo oznaczona przez przepisy prawa ich niezaskarżalność

2. przyznanie mocy prawnej spełnieniu tego zobowiązania przez dłużnika, w skutek czego wierzyciel może zatrzymać uzyskane świadczenie i nie ma obowiązku jego zwrotu jako świadczenie nienależnego

Przypadki świadczenie niezupełnego:

• zobowiązania, które uległy przedawnienie

• zobowiązania wynikające z zasad współżycia społecznego

• zobowiązania z gry lub zakładu, chyba że gra była zakazana lub nierzetelna

VI. Istota szkody i jej naprawienie

Szkoda - każdy uszczerbek w dobrach chronionych przez przepisy prawa

Rodzaj szkód:

1. szkody o charakterze majątkowym, które polegają na:

• rzeczywistej stracie, która dotyczy mienie poszkodowanego (zmniejszenie aktywów lub zwiększenie pasywów)

• utracie spodziewanych korzyści (niepowiekszenie aktywów)

Ze względu na przedmiot ochrony szkoda majątkowa może wystąpić na:

1. mieniu

2. osobie

2) Szkoda o charakterze niemajątkowym (krzywda) - doznanie bólu psychicznego, cierpień molarnych przez człowieka

Przesłanki odpowiedzialności cywilnoprawnej:

• zdarzenia z którymi przepisy prawa łączą obowiązek wynagrodzenia szkody

• związki przyczynowe miedzy zdarzeniem a szkodą. Zobowiązany do odszkodowania odpowiada tylko za normalne odstępstwa określonych faktów wyrządzających szkodę (tzw. teoria adekwatnego związku przyczynowego)

• szkoda - niezbędnym elementem naprawienia szkody jest istnienie odpowiedniej podstawy odpowiedzialności odszkodowawczej. Wyróżnia się trzy zasady:

1. zasada winy

2. zasada ryzyka - związane ze skutkiem polegającym na wyrządzeniu szkody

3. zasada słuszności (zasady współżycia społecznego) - związane ze skutkiem polegającym na wyrządzeniu szkody

Rodzaje odpowiedzialności za szkodę:

1. odpowiedzialność kontraktowa - polega na niewykonaniu lub nienależytym wykonaniu zobowiązania wynikającego z umowy

2. odpowiedzialność deliktowa - polega na dokonaniu czynu niedozwolonego

3. odpowiedzialność gwarancyjno-repartycyjna - polega na przyjęciu obowiązku naprawienia szkody za inny podmiot

Sposoby naprawienie szkody:

1. naprawienie szkody majątkowej na mieniu może polegać na:

1. restytucji naturalnej - przywrócenie do stanu poprzedniego

2. restytucji pieniężnej - zapłata określonej kwoty pieniężnej z tym, ze wysokość odszkodowania powinna być ustalona według ceny z daty ustalenia odszkodowania, a nie z momentem wyrządzenie szkody (art. 363)

2. naprawienie szkody majątkowej na osobie (uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, śmierć) następuje zazwyczaj w formie pieniężnej

3. naprawa szkody niemajątkowej następuje w formie zadośćuczynienie (oznacza to jednorazowa zapłata określonej kwoty pieniężnej na rzecz poszkodowanego) lub zapłatę określonej sumy pieniężnej na cele społeczne wskazane przez poszkodowanego. Odpowiedzialność ta ma charakter fakultatywny.

Szczególne okoliczności, w których poszkodowany może zadąć zadośćuczynienia:

• krzywda osoby fizycznej i towarzyszy temu szkoda majątkowa na osobie

• pozbawianie wolności

• skłonienie osoby za pomocą podstępu, gwałtu, nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu

Szkodę majątkowa na mieniu ustala się, przez porównanie między aktualnym stanem majątkowym a tym, jaki by istniej, gdyby nie nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę (tzw. system różnicowy)

Czynniki ograniczające odszkodowanie:

1. czynniki obiektywne:

• przepisy ustawy

• umowy, gdzie w drodze porozumień stron można wyłączyć albo ograniczyć odpowiedzialność za szkody (nie dotyczy szkody z winy umyślnej)

• gdy zdarzenie wywołujące szkodę staje się źródłem korzyści dla poszkodowanego

• czynniki subiektywne

• zachowanie się poszkodowanego przyczyniające się do powstanie lub zwiększenie szkody

• tzw. miarkowanie szkody - w stosunkach miedzy osobami fizycznymi odszkodowanie z tytułu czynu niedozwolonego może ulec zmniejszeniu ze względu nie stan majątkowy poszkodowanego lub sprawcy

1. Źródła zobowiązań

Zobowiąż powstają w wyniku wystąpienia zdarzeń cywilnoprawnych, z którymi przepisy prawa łączą wywołanie skutku cywilnoprawnego. Źródła zobowiązania:

• Czynności prawne: umowy i jednostronne czynności prawne

• Czynności niedozwolone

• Bezpodstawne wzbogacenia się

• Akty administracyjne

• Inne zdarzenie np. prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia

1. Umowy jako źródło zobowiązań

1. Umowy jednostronnie obowiązujące - jedna ze stron jest obowiązana a druga uprawniona (np. umowa darowizny). Umowy dwustronnie obowiązujące występują zazwyczaj a obrocie cywilnoprawnym - każda ze stron jest zarazem wierzycielem i dłużnikiem (np. umowa sprzedaży).

2. Umowy wzajemne - w wyniku ich zawarcie ma nastąpić w ujęciu subiektywnym wymian ekwiwalentnych świadczeń miedzy stronami. Musi ona być dwustronnie zobowiązująca i odpłatna.

3. Umowy nazwane - są one zdefiniowane w kodeksie cywilnym oraz w innych aktach normatywnych

4. Umowy nienazwane - występują w obrocie cywilnoprawnym, ale nie sa uregulowane normatywnie jako określony typ (np. umowa o usługi lombardowe)

5. Umowy mieszane - zawierają w sobie elementy różnych umów nazwanych i nienazwanych

Zasada swobody umów (zasada autonomii woli stron. Oznacza ona:

• Swobodę zawarcie określonej umowy przez zainteresowane podmioty

• Swoboda do wyboru kontrahenta

• Swoboda do określania treści zobowiązania

Ograniczenia swobody umów wynikają z:

1. z przepisów bezwzględnie obowiązujących regulujących problematykę umów

2. z tzw. wzorców umownych

Umowa z cecha wyzysku - występuję tylko w umowach wzajemnych:

• miedzy stronami wystąpi rażąca dysproporcja świadczeń

• po stronie występuje następująca sytuacja:

1. przymusowe położenie

2. niedołęstwo

3. niedoświadczenie

• po stronie wyzyskującego zachodzi świadome zachowanie (wina umyślna) we własnym interesie

Praw wyzyskiwanego:

1. zmniejszenie swojego świadczenia lub zwiększenie należnego mu świadczenie

2. unieważnienia umowy (termin zawity wynosi 2 lata od zawarcia takiej umowy)

UMOWA PRZEDSTEPNA - może mieć miejsce, gdy istnieją przeszkody prawne albo faktyczne (np. brak pieniędzy) do zawarcie umowy przyrzeczonej. Umowa ta ma na celu zobowiązanie strony do zawarcie przyszłości umowy stanowczej wywołującej określone skutki cywilnoprawne. Powinna ona określać istotne postanowienia umowy stanowczej (elementy przedmiotowo istotne). Termin do zawarcie umowy przyrzeczonej może wynikać z treści umowy albo żądanie trony umowy. Jeżeli jedna strona się uchyla druga może żądać:

1. naprawienia szkody w granicach ujemnego interesu umowy (twz. Skutek mocniejszy)

2. naprawienie szkody oraz zawarcie umowy, gdy umowa przedwstępna czyni wymaganiom umowy stanowczej, zwłaszcza co do jej formy (skutek mocniejszy)

UMOWA O ŚWIADCZENIE PRZEZ OSOBĘ TRZECIĄ (art. 391) ma miejsce, gdy w umowie zastrzeżono, że osoba trzecia zaciągnie określone zobowiązanie wobec wierzyciela albo spełni na jego rzecz określone świadczenie. Dłużnik, który takie przyrzecznie poczynił odpowiedzialny jest za szkodę, która druga strona ponosi przez to, że osoba trzecia nie zaciąga zobowiązania albo nie spełnia świadczenia.

UMOWA O ZWOLNIENIE DŁUŻNIKA (art. 392) - osoba trzecia zawierając umowę (umowę gwarancyjną) z dłużnikiem zobowiązuje się zwolnić go od obowiązku świadczenia. Osoba trzecia jest odpowiedzialna względem dłużnika, za to iż wierzyciel nie będzie żądał od niego spełnienia świadczenia.

UMOWA NA RZECZ OSOBY TRZECIEJ (art. 393) - w umowie zastrzeżono, iż dłużnik spełni świadczenie na rzecz osoby trzeciej, która może żądać spełnienia tego świadczenia, chyba że co innego postanowiono w umowie.

Dodatkowe zastrzeżenie umowne:

1. ZADATEK (art. 394) - wręczenie przy zawarciu umowy pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku przez jedną ze stron drugiej stronie tejże czynności prawnej, Zadatek jako zastrzeżenie umowne jest czynnością prawną realną. Zadatek to dowód zawarcia umowy, chyba że co innego wynika z umowy albo ze zwyczaju. W wyniku wykonania zobowiązania zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia dłużnika. Jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, następuje rozwiązanie umowy, niewykonanie umowy w skutek okoliczności, za które obydwie strony albo żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności - zadatek ulega zwrotowi. Jeśli przyczyną niewykonania są okoliczności, za które odpowiada strona dająca zadatek druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego odstąpić od umowy i zadatek zatrzymać, natomiast gdy odpowiedzialność ciąży na osobie przyjmującej zadatek, to dający zadatek może żądać zwrotu dwukrotnej sumy zadatku.

2. UMOWNE PRAWO ODSTĄPIENIA (art. 395) - w drodze zastrzeżenia umownego, jedna za stron albo obydwie strony będą miały w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. Uprawnienie to wykonuje się przez złożenie oświadczenia drugiej stronie. Zobowiązanie wygasa z mocą wsteczną (umowę uważa się za niezawarta). Jeśli strony spełniły świadczenie istnieje obowiązek zwrócenia tego świadczenie w stanie niezmienionym, chyba że zmiana była konieczna w ramach zwykłego zarządu. Jeśli spełnienie świadczenia w postaci usługi oraz korzystania z rzeczy - należy się tej drugiej stronie stosowne wynagrodzenie.

3. ODSTEPNE (art. 483) - jedne ze stron lub obu stronom przysługuje możliwość odstąpienia od umowy przez zapłatę określonej sumy.

4. KARA UMOWNA (art. 483) - w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi zapłata określonej z góry sumy pieniędzy, dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się z wykonania zobowiązania przez zapłatę kary umownej. Kara umowna jest naprawieniem szkody bez względu na wysokość szkody - nie można żądać wyższego odszkodowania niż kara umowna, chyba ze strony postanowiły inaczej. Jeśli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane albo gdy kara umowna jest rażąco wysoka dłużnik może żądać zmniejszenia odszkodowania umownego.

CZYNY NIEDOZWOLONE (delikty) - zdarzenie, które charakteryzują się cechami:

• wyrządzają szkodę

• tzw. obiektem sprawczym wyrządzającym szkodę oprócz człowieka może być rzecz czy zwierze

• podstawa odpowiedzialności oprócz winy może być zasada ryzyka oraz zasady słuszności (zasady współżycia społecznego)

• są określone przez przepisy prawa podmioty, które maja obowiązek naprawienia szkody

Odpowiedzialność deliktowa powstaje wtedy, gdy miedzy stronami nie istniał żaden stosunek obligacyjny (nie zawarto wcześniej umowy) albo szkoda wyrządzona została poza istniejącym stosunkiem cywilnoprawnym.

CZYNY NIEDOZWOLONE:

1. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA WŁASNE CZYNY - podstawa odpowiedzialności jest wina sprawcy, oprócz sprawcy odpowiedzialny jest także podżegacz, pomocnik, paser. Wyłączenie odpowiedzlnosci za własne czyny zachodzi, gdy:

1. przesłanki subiektywne związane z właściwościami sprawcy:

• małoletniość do ukończenia 13 lat

• ułomność sprawcy oznaczające wyłączenie świadomości albo swobody w momencie dokonania czynu niedozwolonego

• przesłanki obiektywne związane z okolicznościami towarzyszącymi wyrządzeniu szkody:

• obrona konieczne - sprawca nie jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną napastnikowi

• stan wyższej konieczności

• samopomoc dozwolona - posiadacz gruntu może zając cudze zwierze, które wyrządza szkodę na gruncie, jeśli zajęcie służy zabezpieczeniu roszczenia o naprawienie szkody

2. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA CUDZE CZYNY

1. Odpowiedzialność osób zobowiązanych do nadzoru. Obowiązek nadzoru może wynikać:

• Z ustawy, np. odpowiedzialność rodzice, opiekuna

• Z umowy, np. odpowiedzialność nauczyciela

• Z faktycznej pieczy

Podstawa odpowiedzialności jest domniemanie winy w nadzorze.

2. odpowiedzialność osób powierzających wykonanie czynności - podstawą odpowiedzialności jest domniemanie winy w wyborze właściwej osoby

3. odpowiedzialność zwierzchnika za podwładnego - miedzy zwierzchnikiem a podwładnym istnieje stosunek zależności służbowej, pracowniczej. Podstawą odpowiedzialności jest wina podwładnego przy wykonywaniu określonych czynności pracowniczych. Odpowiedzialność zwierzchnika jest oparta zasadę ryzyka.

3. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODY WYRZĄDZONE PRZY WYKONYWANIU WŁADZY PUBLICZNEJ - każdy ma prawo do naprawienia szkody, jaka została mu wyrządzoną przez niezgodne z prawem działania władzy publicznej. Jest to ochrona każdego poszkodowanego (osobę fizyczną, osobę prawną, jednostkę organizacyjną nie będącą osoba prawną) Odpowiedzialność taką ponosi Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub osoba prawna pełniąca władzę publiczną z mocy prawa. Jeżeli zadania z zakresu władzy publicznej zlecono na podstawie porozumienia jednostce samorządu terytorialnego (np. wydawanie dowodów. Prowadzenie ewidencji ludności) albo innej osobie prawnej - solidarna odpowiedzialność za wyrządzona szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa. Podstawa prawna odpowiedzialności jest bezprawność czynu podmiotów przy wykonywaniu władzy publicznej.

Podmiotami są np.:

• Pracownicy organów władzy

• Pracownicy organów administracji państwowej

• Osoby powołane z wyboru

• Sędziowie, prokuratorzy, żołnierze

• osoby reprezentujące samorząd terytorialny

Władze publiczną mogę wykonywać nie tylko osoby zatrudnione zgodnie z przepisami prawa pracy ale także osoby działające na zlecenie wyżej wymienionych organów

Obowiązek naprawienia szkody:

• Przy wydawaniu aktu normatywnego, po uprzednim stwierdzeniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowana umowa międzynarodową lub ustawą

• Przy szkodzie powstałej w związku z niewydaniem aktu normatywnego - którego obowiązek wydania określa przepis prawa, o zaniechaniu stwierdza sąd

• Związanej z wydaniem prawomocnego orzeczenie lub ostatecznej decyzji po uprzednim stwierdzeniu ich niezgodności z prawem

• Zwianej z niewydaniem orzeczenia lub decyzji a obowiązek ich wydanie wynika z przepisów prawa

Poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego zadośćuczynienia, gdy:

• Szkoda zwiana jest z wykonywaniem władzy publicznej

• Względy słuszności (niezdolność poszkodowanego do pracy, jego ciężkie położenie materialne)

Ograniczenie odpowiedzialności:

1. art. 552-559 k.p.k - dotyczy odpowiedzialności Skarbu Państwa za niesłuszne skazanie i wykonanie kary oraz pozbawienie wolności i bezzasadne aresztowanie

2. art. 769 k.p.c - odpowiedzialność Skarbu Państwa z komornikiem (odpowiedzialność solidarna) za szkody wyrządzone przez komornika w czasie postępowania egzekucyjnego

3. art. 160 § 1 k.p.a - wyłączna odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody związane z wydaniem decyzji lub jej nieważności

4. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODY WYRZĄDZONE PRZEZ ZWIERZĘTA - tylko za zwierzęta hodowlane. Odpowiedzialność ponosi się w 3 sytuacjach:

1. jeśli zwierzę jest narzędziem człowieka - to wtedy człowiek odpowiada jak za własny czyn

2. odpowiada za szkodę osoba, która zwierzę chowa lub nim się posługuje - podstawa odpowiedzialności jest domniemanie winy w nadzorze przez posiadacza lub dzierżyciela

3. jeśli brak jest winy w nadzorze posiadacza lub dzierżyciela poszkodowany może żądać naprawienia szkody od osoby sprawującej pieczę nad zwierzęciem, gdy wymagają tego zasady współżycia społecznego albo porówna się dysproporcje poszkodowanego a osoby, która zwierze chowa lub się nim posługuje

5. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODY WYRZĄDZONE PRZEZ RZECZY - podstawą odpowiedzialności jest ryzyko. Dwie sytuacje:

1. w wypadku wyrzucenia, wylania lub wypadnięcia przedmiotu z pomieszczenie - odpowiada właściciel (dzierżawca, najemca itp.) rzeczy

2. szkody wyrządzonej przez zawalenie się budowli lub jej części odpowiada posiadacz samoistny

6. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODY ZWIĄZANE Z UŻYCIEM SIŁ PRZYRODY - podstawa odpowiedzialności jest ryzyko. Odpowiedzialność dotyczy wyrządzenie szkody w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej przez przedsiębiorstwo, związane jest z ruchem pojazdów mechanicznych.

1. odpowiedzialność za wyrządzenie szkody w związku z ruchem przedsiębiorstwa lub zakładu - podmiotem odpowiedzialnym będzie posiadacz samoistny (np. właściciel) oraz posiadacz zależny (np. dzierżawca). Szkoda musi być wyrządzona na terenie przedsiębiorstwa. Wynagrodzenie za szkodę może nastąpić wobec tzw. Osób trzecich - osób, które nie są w zależności pracowniczej z przedsiębiorstwem lub zakładem.

2. Odpowiedzialność za wyrządzenie szkody przez pojazd mechaniczny poruszany za pomocą sił przyrody. Pojazdem jest każdy pojazd napędzany własnym mechanizmem nieporuszający się po szynach. Odpowiada posiadacz samoistny a także posiadacz zależny.

Zgodnie z art. 436 § 2 podstawa odpowiedzialności jest wina, gdy szkoda została wyrządzona:

• Przy zderzeniu pojazdów mechanicznych, które są w ruchu

• Przy przewozie z grzeczności

Okoliczności wyłączające odpowiedzialność wynikającą z ryzyka:

• Działanie sił wyższych, a wiec takich sił zewnętrznych niezależnych od człowieka, których nie dało się przewidzieć ani im zapobiec

• Wyłączna wina poszkodowanego

• Wyłączna wina osoby trzeciej

7. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODY WYRZĄDZONE PRZEZ PRODUKT NIEBEZPIECZNY - producent, który wytwarza produkt niebezpieczny jest zobowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej komukolwiek przez tę rzecz. Podstawa odpowiedzialności jest ryzyko producenta. Produkt niebezpieczny - rzecz ruchoma. Chociażby połączona z inną rzeczą, za taką rzecz uważa się również zwierzęta i energię elektryczną. Produkt niebezpieczny to taki, który nie zapewnia bezpieczeństwa mając na uwadze normalne użycie produktu.

1. Jeśli w skutek czynu niedozwolonego nastąpiło uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, to poszkodowany może żądać:

1. jednorazowego naprawienia poniesionych kosztów

2. renty, gdy spełniony jest co najmniej jeden z warunków:

• poszkodowany utracił całkowita lub częściową zdolność do zarobkowania

• jeżeli zwiększyły się zapotrzebowania poszkodowanego lub zmniejszyły się jego widoki na przyszłość

• jednorazowego odszkodowania zamiast renty

• zadośćuczynienia za doznaną krzywdę

• uiszczenia odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazane cele społeczne, gdy sprawca naruszył dobra osobiste człowieka

2. W razie śmierci człowieka doznanej w wyniku deliktu, osoby poszkodowane mogą żądać:

1. jednorazowego zwrotu kosztów leczenia i pogrze4bu zmarłego przez osoby, które je poniosły

2. renty:

• obowiązkowo dla osób, wobec których zmarły miał ustawowy obowiązek alimentacyjny

• fakultatywnie dla osób, którym zmarły dobrowolnie dostarczał środków utrzymania

• sąd może dla najbliższych członków rodziny zmarłego przyznać jednorazowe odszkodowanie, jeśli w skutek śmierci nastąpiło istotne pogorszenie sytuacji życiowej (roszczenie fakultatywne).

Przedawnienie roszczeń z tytułu czynu niedozwolonego -

1. roszczenie o naprawienie szkody przedawnia się z upływem 3 lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie uprawnionej do jej naprawienia

2. roszczenie przedawni się z upływem 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę

3. gdy czyn niedozwolony jest przestępstwem - roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem 10 lat od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie uprawnionej do jej naprawienia

Zbieg odpowiedzialności deliktowej i kontraktowej - szkoda jest nie tylko skutkiem niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, ale jest także wynikiem czynu niedozwolonego. Poszkodowanemu należy się tylko jedno odszkodowanie. Zasadą jest, że przy zbiegu roszczeń odpowiedzialności deliktowej i kontraktowej, poszkodowany wybiera podstawy roszczeń o naprawienie szkody. Strony mogą w drodze umowy ograniczyć lub wyłączyć odpowiedzialność z tytułu czynu niedozwolonego, chyba ze byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego albo gdy podstawą odpowiedzialności jest wina umyślna.

BEZPODSTAWNE WZBOGACENIE - polega na uzyskaniu korzyści majątkowej przez osobę bez podstawy prawnej. Może ono powstać w wyniku:

1. działania zubożonego np. spełnienie świadczenia na rzecz innej osoby niż wierzyciel

2. działania wzbogaconego np. użycie cudzych rzeczy

3. działanie osoby trzeciej - np. listonosz źle doręczy przesyłkę

4. zdarzenie niezależne od woli człowieka, np. powódź z jednej działki przeniesie na drugą działkę drewno

Bezpodstawne wzbogacenie - strony:

1. zubożony (wierzyciel) - może żądać zwrotu korzyści majątkowej

2. wzbogacony (dłużnik) - ma obowiązek korzyść zwrócić, może mieć on roszczenie dotyczące zwrotu nakładów koniecznych, które poczynił na korzyść niesłusznie wzbogaconej rzeczy.

Obowiązek zwrotu obejmuje

1. korzyść bezpośrednio uzyskaną:

• w naturze

• równowartość pieniężną, jeśli spełnienie w naturze stało się niemożliwe

• wszystko to, co w razie zbycia, utraty lub uszkodzenia uzyskał w zamian tej korzyści, w szczególności dotyczy:

• wydania surogatów

• wydania pożytków

• odszkodowania

Obowiązek zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia wygasa gdy:

- tej który jest wzbogacony zużył lub utracił tę korzyść w taki sposób, ze nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając powinien był się liczyć z obowiązkiem zwrotu

Świadczenie nienależne (forma bezpodstawnego wzbogacenia, które jest wynikiem zachowania zubożonego) ma miejsce, gdy: (art. 410)

• spełniający świadczenie nie był w ogóle zobowiązany (np. stosunek zobowiązaniowy nie powstał)

• spełniający świadczenie dokonuje tego na ręce osoby względem, której nie był zobowiązany

• podstawa świadczenia odpadła (np. uchylenie się od skutków wadliwego oświadczenia woli)

• zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty

• czynność prawna będące źródłem zobowiązania była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (np. brak świadomości, swobody przy zawieraniu umowy)

Spełniający świadczenie nienależne nie może żądać jego zwrotu, gdy: (art. 411)

1. spełniający świadczenie wiedział, ze nie był do świadczenie zobowiązany, chyba, ze świadczenie nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu

2. spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego

3. świadczenie zostało spełnione w celu zadośćuczynienie przedawnionemu roszczeniu

4. świadczenie zostało spełnione zanim stało się wymagalne

• jeżeli świadczenie zostało spełnione w zamian za dokonanie czynu zabronionego przez ustawę lub w celu niegodziwym (tzw. świadczenie niegodziwe) sąd może orzec przepadek tego świadczenie (także jego równowartości) na rzecz Skarbu Państwa

5. WYKONANIE ZOBOWIĄZAŃ

Wykonanie zobowiązań - elementy:

1. sposób

2. miejsce

3. czas

Sposób wykonania zobowiązania określa (art. 354)

1. źródło zobowiązania

2. cel społeczno-gospodarczy

3. zasady współżycia społecznego

4. ustalone zwyczaje

Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie osobiście, gdy wynika to z:

1. czynności prawnej

2. ustawy

3. właściwości świadczenia

• dłużnik powinien dołożyć należytej staranności ogólnie wymaganej w stosunkach określonego rodzaju

• istnieje obowiązek wykonania zobowiązania w całości - jednak wierzyciel bez ważnych przyczyn nie może odmówić przyjęcia świadczenia częściowego

• przy wykonaniu zobowiązania zarówno po stronie wierzyciela albo dłużnika mogą brać udział osoby trzecie

Jeśli w czasie wykonywania zobowiązania nastąpiły zmiany społeczno-gospodarcze - 2 zasady regulujące tę sytuację:

1. zasada niewzruszalności umowy (umów należy dotrzymywać)

2. zasada uwzględniania zmienionych warunków, która pozwala na modyfikowanie świadczenie w określonych okolicznościach

Miejsce wykonywanie zobowiązania - jest miejscowość, w której zobowiązanie ma być zrealizowane. Miejsce może wynikać z woli stron, z istoty świadczenie (np. tapetowanie mieszkania), - jeśli nie wstępuje żadna z tych dwóch przesłanek to miejscem jest:

- przy świadczeniach niepieniężnych miejsce zamieszkania lub siedziba dłużnika w chwili powstania zobowiązania

- przy świadczeniach pieniężnych miejsce zamieszkania lub siedziba wierzyciela w momencie wykonania zobowiązania

Czas wykonania zobowiązania - jest to termin spełnienie świadczenia i może wynikać z:

1. woli stron (umowy)

2. z istoty świadczenia

Jeśli nie występuje powyższe przesłanki to dłużnik ma niezwłocznie spełnić świadczenie po wezwaniu go przez wierzyciela

Zobowiązania wzajemne - reguły:

• zasada jednoczesnego spełnienie świadczeń, chyba, że z umowy, ustawy albo orzeczenia sądu lub decyzji właściwego organu jedna ze stron jest zobowiązana spełnić świadczenie wcześniej

• każda ze stron może powstrzymywać się ze spełnieniem świadczenia dopóki druga strona nie zaoferuje świadczenia wzajemnego

• jeżeli jedna ze stron jest zobowiązana spełnić świadczenie wcześniej, a spełnienie świadczenia przez drugą stronę jest wątpliwe ze względu na jej stan majątkowy, storna zobowiązana do świadczenia wcześniej może powstrzymać się z jego spełnimy dopóki druga strona nie zaoferuje świadczenia wzajemnego lub nie da zabezpieczenie. Uprawnienie to nie przysługuje stronie, która w chwili zawarcie umowy wiedziała o złym stanie majątkowym drugiej strony.

ZARACHOWANIE ZAPŁATY - dłużnik, który ma względem tego samego wierzyciela kilka długów tego samego rodzaju może spełnić część świadczenia i wskazać przy tym, który dług che zaspokoić. Nie może to dotyczyć zaległych należności ubocznych. Oświadczenie to może dłużnik złożyć do momentu przyjęcia pokwitowania przez wierzyciela. Później uprawnienie przechodzi na wierzyciela. Jeśli żaden z nich nie złoży oświadczenia to spełnione świadczenie zalicza się na poczet długu wymagalnego (kilka długów wymagalnych - najwcześniej wymagalnego).

PRAWO ZATRZYMANIA - zobowiązany do wydania cudzej rzeczy może ją zatrzymać aż do chwili zaspokojenia lub zabezpieczenia przysługujących mu roszczeń o zwrot nakładów na rzecz oraz roszczeń o naprawienie szkody przez rzecz wyrządzonej. Prawo zatrzymania przysługuje tak, że, gdy:

1. strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych w skutek odstąpienia od umowy

2. rozwiązana lub unieważniona jest umowa wzajemna

3. wynajmującemu co do rzeczy obciążonej zastawem, dopóki zaległy czynsz nie będzie zapłacony klub zabezpieczony

Prawa zatrzymania nie można stosować, gdy:

1. obowiązek wydania rzeczy wynika z czynu niedozwolonego

2. chodzi o zwrot rzeczy wynajętych, wydzierżawionych oraz użyczonych

DOWÓD WYKONANIA ZOBOWIĄZANIA - potwierdza on realizację a zarazem wygaśniecie zobowiązania. Fakt ten udowadnia dłużnik. Dłużnik może żądać po spełnienie świadczenie pokwitowanie w formie pisemnej dla celów dowodowych. Koszty pokwitowania ponosi dłużnik. Gdy wierzyciel nie che pokwitować dłużnik może powstrzymać się od spełnienia świadczenia albo złożyć je do depozytu sadowego.

Gdy istniej dokument stwierdzający istnienie zobowiązania dłużnik może żądać:

- zwrotu dokumentu

- adnotacji na dokumencie

- oświadczenia na piśmie w szczególnej formie, gdy dokument został utracony

Z dowodu wykonania zobowiązania wynikają 2 domniemania prawne:

1) z pokwitowania wykonania świadczenia okresowego wynika domniemania spełnienie świadczenia okresowego wcześniej wymaganego

2) z pokwitowanie zapłaty sumy dłużnej wynika domniemanie, że spełniono świadczenie uboczne

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KONTRAKTOWA - niewykonanie zobowiązania lub nienależyte wykonanie. Wierzycie może wtedy żądać:

1. spełnienia świadczenie nawet przy zastosowaniu przymusu państwowego

2. naprawienia szkody - może nastąpić zamiast spełnionego świadczenia (niewykonanie zobowiązania) albo obok spełnionego świadczenia nienależyte wykonanie zobowiązania)

Ciężar dowodu przy odp. kontraktowej przedstawia się w sposób następujący:

1. Wierzyciel występujący z roszczeniem musi wykazać:

1. fakt istnienia zobowiązania

2. powstanie i rozmiar szkody

3. związek przyczynowy miedzy niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania a powstałą szkodą

1. Dłużnik chcąc uchylić się od odpowiedzialności musi wykazać, że powstanie szkody jest wynikiem okoliczności, ze, które nie ponosi odpowiedzialności. Dłużnik musi wykazać brak winy w:

- swoim zachowaniu

- osób, którym powierzył wykonanie zobowiązania

- w zachowanie swojego przedstawiciela

Strony mogą drodze umowy rozszerzyć odp. dłużnika lub ją zawęzić. Ale nie można wyłączyć odpowiedzialności dłużnika za winę umyślną.

NIEMOŻNOŚĆ ŚWIADCZENIA:

1. NIEMOZNOŚC PIERWOTNA (art. 387) - realizacja świadczenia jest niemożliwa już w momencie powstania zobowiązania. Czynność prawna dotycząca niemożności pierwotnej jest z mocy prawa bezwzględnie nieważna. Jeśli jedna ze stron wiedziała o niemożności a o tym fakcie nie powiadomiła drugiej strony, to zobowiążą jest do naprawienia szkody

2. NIEMOŻNOŚĆ NASTĘPCZA (art. 475) - świadczenie stało się niemożliwe do spełnienia po powstaniu zobowiązania. Skutki prawne niemożliwości następczej, za które dłużnik nie odpowiada:

• Wygaśniecie zobowiązania

• Wydanie surogatów, gdy przedmiotem świadczenia były rzeczy

W zobowiązaniu wzajemnym

- strona która miała spełnić świadczenie niemożliwe nie może żądać świadczenia wzajemnego

- gdy ta strona otrzymała już świadczenie od drugiej strony zobowiązana jest do zwrotu wg przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu się

- gdy świadczenie jedne ze stron stało się niemożliwe tylko części strona ta traci uprawniania do odpowiedniej części świadczenia wzajemnego

Skutki prawne niemożności następczej, za które dłużnik nie ponosi odp:

1. obowiązek naprawienia szkody

2. wydanie surogatów

W świadczeniu wzajemnym wierzyciel może:

- żądać naprawienia szkody

- odstąpić od umowy

Strona odstępująca od umowy wzajemnej zobowiązania jest zwrócić drugiej stronie wszystko co otrzymała od niej na mocy umowy, naprawienia szkody związanej z niewykonaniem zobowiązania

Zwłoka i opóźnienie dłużnika

ZWŁOKA - nastąpi niezachowanie terminu w skutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność. Skutki zwłoki dłużnika:

1. wierzyciel może dalej zadać spełnienia świadczenia i naprawienia szkody wynikającej ze zwłoki

2. wierzyciel może odmówić przyjęcia świadczenia i żądać naprawienia szkody za niewykonanie zobowiązania, jeżeli w skutek zwłoki dłużnika świadczenie straciło dla wierzyciela znaczenia

3. jeżeli przedmiotem świadczenia jest rzecz oznaczona co do tożsamości - dłużnik odpowiada za utratę lub uszkodzenie przedmiotu świadczenia, chyba że uszkodzenie lub utrata nastąpiła by także wtedy, gdyby świadczenie było spełnione w terminie

4. jeśli przedmiotem świadczenia jest rzecz oznaczona co do gatunku - wierzyciel może nabyć na koszt dłużnika taka samą ilość rzeczy tego samego gatunku albo żądać od dłużnika zapłaty ich wartości mając dalej roszczenia o naprawienie szkody wynikającej ze zwłoki

5. w razie zwłoki dłużnika w wykonywaniu zobowiązania czynienia (np. wykonanie dzieła) wierzyciel może żądać upoważnienia przez sąd do wykonania czynności na koszt dłużnika, zachowując roszczenie o naprawienie szkody.

6. w razie zwłoki dłużnika w z zobowiązaniu polegającym na nieczynieniu (zaniechaniu) wierzyciel może żądać upoważnienia przez sąd do usunięcia na kosz dłużnika wszystkiego, co dłużnik wbrew zobowiązaniu uczynił, zachowując dalej roszczenie o naprawienie szkody

W razie umów wzajemnych doliczmy także:

a) może on żądać odstąpienia od umowy wyznaczając dłużnikowi dodatkowy termin do spełnienie świadczenia- po bezskutecznym upływie tego świadczenia będzie uprawniony do odstąpienia od umowy

b) może on bez wyznaczania terminu dodatkowego, bądź jego bezskutecznego upływu żądać wykonania zobowiązania i naprawienia wyrządzonej szkody

c) jeśli świadczenie jest podzielne, a zwłoka dłużnika dotyczy części świadczenia wierzyciel może zadać odstąpienia od umowy co do części świadczenia już spełnionego przez dłużnika będącego w zwłoce albo także co do reszty niespełnionego świadczenia dotyczącego zarówno świadczenia zaległego jak i jeszcze nie wymagalnego

d) może on żądać odstąpienia od umowy w całości, jeżeli wykonanie częściowe nie miałoby dla niego znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony cel umowy

POŹNIENIE - niezachowanie terminu przez dłużnika i jest to wynikiem okoliczności, ze które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Skutkiem opóźnienia jest roszczenie wierzyciela dotyczące odsetek, odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wierzycielowi za opóźnienie

ZWŁOKA WIERZYCIELA - ma ona miejsce w zobowiązaniach, w których wykonanie zależy od współdziałania wierzyciela z dłużnikiem. Dłużnik może świadczenie już spełnić a wierzyciel bez uzasadnionego powodu:

- uchyla się od przyjęcia zaofiarowanego świadczenia

- odmawia dokonania niezbędnej czynności bez której świadczenie nie może być spełnione

- oświadcza dłużnikowi, ze nie przyjmie świadczenia

Skutki zwłoki wierzyciela:

1. możliwość złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sadowego

2. możliwość żądania od wierzyciela naprawienia szkody

WYGASNIECIE ZOBOWIĄZANIA - następuje zazwyczaj przez jego wykonanie. Ale tez np.

naprawienie szkody,

złożenie do depozytu sadowego,

odnowienie - w celu umorzenia zobowiązania dłużnik za zgoda wierzyciela zobowiązuje się spełnić inne świadczenie. Jest to zawarcie umowy pomiędzy wierzycielami a dłużnikiem, gdzie na miejsce wygasłego zobowiązania powstaje miedzy tymi podmiotami nowy stosunek cywilnoprawny

Potracenie - muszą istnieć dwie wzajemne wierzytelności pomiędzy tymi samymi podmiotami, które są wobec siebie dłużnikami i wierzycielami. Wierzytelności te maja charakter jednorodny są wymagalne i mogą być zaskarżalne

- świadczenie w miejscu wykonania - dłużnik w celu zwolnienia się od zobowiązania spełnia za zgodą wierzyciela inne świadczenie, powodując wygaśniecie zobowiązania

Złożenie do depozytu sądowego wywołuje takie same skutki jak spełnienie świadczenia i zobowiązuje wierzyciela do zwrotu dłużnikowi kosztów złożenia - kiedy może to zrobić dłużnik: (art. 467)

1. dłużnik nie wie kim jest wierzyciel albo nie zna jego miejsca zamieszkania lub siedziby

2. wierzyciel nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych ani przedstawiciela usprawnionego do przyjęcia świadczenia

3. gdy powstał spór kto jest wierzycielami

4. gdy z innych powodów dotyczących wierzyciela spełnienie świadczenia jest niemożliwe

5. ZMIANA WIERZYCILA LUB DŁUŻNIKA

Zmiana wierzyciela ma miejscem gdy:

1. wierzyciela bez zgody dłużnika może przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew)

Umowa dotycząca przelewu (cesji) wierzytelności pieniężnej albo niepieniżnej zawarta miedzy zbywcą (cedentem) a nabywcą (censcjonariuszem) jest umowa zobowiązującą, rozporządzającą, konsensualną, kazualną. Odpłatna lub nieodpłatną.

Istnieje także możliwość wystąpienie z prawa wierzyciela - wtedy, gdy osoba trzecia, za która spłaca wierzyciela nabywa uiszczona wierzytelność do wysokości zapłaty, a dzieje się to wówczas gdy:

1. osoba ta płaci cudzy dług, za który odpowiedzialna jest osobiści albo pewnymi przedmiotami majątkowymi

2. osobistej przysługuje prawo, przed którym spłacona wierzytelność ma pierwszeństwo zaspokojenie

3. osoba ta działa za zgodą użytkownika w celu wystąpienie w prawa wierzyciela (twz. konwersja), zgodą a dłużnika przyjmuje formie pisemnej pod rygorem nieważności

4. przewidują to przepisy szczególne

5. w skutek umowy miedzy osoba trzecią a wierzycielami

Zmiana dłużnika (przejecie długu) - osoba trzecia może znaleźć się na miejscu dłużnika, który zostaje zwolniony z długu. Przejęcie długu może nastąpić:

1. przez zawarcie umowy miedzy wierzycielem a osobą trzecią za zgoda dłużnika

2. przez zawarcie umowy między dłużnikiem a osoba trzecią za zgodą wierzyciela, oświadczenie jest nieważne, jeśli wierzyciel nie wiedziała, ze osoba przyjmująca dług jest niewypłacalna.

5. OCHORNA WIERZYCIELI W PRZYPADKU NIEWYPŁACALNOŚCI DŁUŻNIKA

W razie niewypłacalności dłużnika wierzycielowi przysługuje tzw. skarga paulińska - polega ono na żądaniu wierzyciela, by czynność prawną dokonaną przez dłużnika z osoba trzecią uznać wobec wierzyciela za bezskuteczną - oznacza to, ze wierzyciel będzie mógł zaspokoić swój dług z przedmiotów majątkowych, których w wyniku czynności prawnej uznanej za bezskuteczną wyszły majątku dłużnika. Przesłanki roszczenia paulińskiego:

1. podmiotem uprawnionym do zaskrzenia czynności prawnej dłużnika z osoba trzecia jest wierzyciel

2 że skarżyć tyli taka czynność która zmniejsza aktywa lub zwiększa pasywa dłużnika

3. czynność prawna dłużnika dokonana jest z pokrzywdzeniem wierzyciela

4. osoba trzecia przez czynność prawna z dłużnikiem uzyskała korzyść majątkową

5. Osoba trzecia uzyskująca korzyść majątkową, powinna wiedzieć, czy przy zachowaniu należytej staranności mogła dowiedzieć się, że dłużnik, zawierając z nią umowę działała z pokrzywdzeniem wierzyciela

6. Jeżeli czynność prawna dłużnika z osoba trzecią, powodująca pokrzywdzenie wierzycieli, jest nieodpłatna, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną. Chociażby ta osoba nie wiedziała i przy dołożeniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, ze dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Powództwo wytacza wierzyciel przeciw osobie trzeciej, musi to uczynić w ciągu 5 lat od momentu zawarcia czynności prawnej dłużnika z osoba trzecią.

PRAWO ZOBOWIĄZAŃ - CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA

1. UMOWY - zdarzenia cywilnoprawne, obowiązuje autonomia woli stron.

Klasyfikacja umów:

1. Umowy dotyczące przeniesienia praw:

1. umowa sprzedaży (art. 535 - 602)

2. umowy zamiany (art. 603-604)

3. umowa dostawy (art. 605-612)

4. umowa kontraktacji (art. 613-626)

5. umowa darowizny (art. 888-902)

2. Umowy dotyczące używania cudzych rzeczy:

a) umowa najmu (art. 659-692)

b) umowa dzierżawy (art. 693-709)

c) umowa leasingu (art. 709^1-17 )

d) umowa użyczenia (art. 710-719)

3. Umowy o usługi:

a) umowy oznaczonego rezultatu

- umowa o dzieło (art. 627-646)

- umowa o roboty budowlane (art. 647-658)

b) umowy starannego działania

- umowa zlecenie (art. 734-751)

- umowa agencyjna (art. 758-764⁹)

- umowa komisu (art. 765-773)

- umowa przewozu (art. 774-793)

- umowa spedycji (art. 794-804)

- umowa przechowania (art. 835-845)

- umowa składu (art. 853-859⁹)

4. Umowy z zakresu stosunków kredytowych

a) umowa pożyczki (art. 720-724)

b) umowa rachunku bankowego (art. 725-733)

c) umowa kredytu bankowego (art. 69-70 pr. ban.)

5. Umowy losowe

a) umowa ubezpieczenia (art. 805-834)

b) umowa dożywocia (art. 908-916)

c) umowa renty (art. 903-907)

d) umowa gry i zakładu (art. 413)

6. Umowy służące wykonaniu zobowiązań

a) umowy poręczenia (art. 876-887)

b) umowa ugody (art. 917-918)

7. Inne umowy np. umowa spółki (art. 860-875)

1. Umowy dotyczące przeniesienia praw:

1. umowa sprzedaży (art. 535 - 602) - przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własności rzeczy i wydać rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić cenę. Umowa dwustronnie zobowiązującą, konsensualna, odpłatna, wzajemna, rozporządzająca. Strony: sprzedawca i kupujący - podmiotami mogą być osoby fizyczne, osoby prawne i osoby organizacyjne niebędące osobami prawnymi. Przepisy sprzedaży odkosza się także do: sprzedaży energii, wierzytelności, praw, papierów wartościowych.

Elementy przedmiotowo istotne umowy sprzedaży:

• przeniesienie własności rzeczy

• zaplata ceny

CENA - określona kwota pieniężna, która wyraża wartość zamienną przedmiotu sprzedaży. Jest ona wyrażona w jednostkach pieniężnych, którą kupujący ma obowiązek zapłacić sprzedawcy za towar lub usługę. Przy ustalaniu ceny należy uwzględnić składniki prawnofinansowe (VAT, podatek akcyzowy)

Podział ceny ze względu na skutki prawne ich naruszenia:

• cena sztywna - właściwy organ ustala ściśle określoną cenę. Sprzedawca, który otrzymał cenę wyzwą od ceny sztywnej jest zobowiązany do zwrotu tej nadpłaty a kupujący jest zobowiązany do dopłaty jeśli zapłacił mniej niż wynosi cena sztywna, ale tylko wtedy gdy przepis tak stanowi

• cena maksymalna - określona z góry granica górna ceny, które nie można przekroczyć. Nadpłata - kupujący ma roszczenie o zwrot nadpłaty, sprzedawca ma obowiązek zwróci nadpłatę

• cena minimalna - określona jest dolna granica ceny, której nie można przekroczyć. Dopłata różnicy, a kupujący musi dopłacić.

• Cena wynikowa - dotyczy sposoby obliczania ceny. Cena sztywna bądź cena maksymalna

Ceny dobrowolnie ustalają strony umowy - ograniczenie tej swobody to cena urzędowa, którą ustala się na podstawie przepisów właściwy organ:

• Minister właściwy do spraw zdrowia ustala w drodze rozporządzenia ceny hurtowe i detaliczne na środki farmaceutyczne i materiały medyczne

• Rada Gminy może w drodze uchwały ustalić ceny za usługi przewozowe transportu zbiorowego oraz za przewozy taksówkowe na terenie gminy

• Rada Powiatu- uchwała -ceny przewozu transportu zbiorowego na terenie powiatu

• Minister właściwy do spraw finansów publicznych - stany w zagrożeniu funkcjonowania gospodarki państwa - rozporządzania - ustalić może ceny i marże towarów lub usług

Obowiązki sprzedawcy:

• Przeniesienie własności rzeczy

• Wydanie rzeczy

• Udzielenie wyjaśnień o stosunkach faktycznych i prawnych dotyczących rzeczy

• Odpowiedzialność z tytuły rękojmi za wady - nie dotyczy sprzedaży konsumenckiej. Charakteryzuje się ona:

• wynika z ustawy

• jest odpowiedzialnością majątkową

• dotyczy wad fizycznych i prawnych rzeczy

• jest odpowiedzialnością terminową

• jest niezależna od winy sprzedawcy (zasada ryzyka)

Sprzedawca jest zwolniony odp. z rękojmi, gdy kupujący wiedział o wadzie w chwili:

• zawarcie umowy rzeczy oznaczonych co do tożsamości

• wydania rzeczy dotyczy rzeczy oznaczonych co do gatunku albo tzw. rzeczy przyszłych

Strony mogą odp. Z tytuły rękojmi zmodyfikować. Gdy nabywca jest konsument można ograniczyć lub wyłączyć odp. tylko wtedy, gdy przepisy szczególne tak stanowią. Bezskuteczne jest wyłączenie lub ograniczenie, gdy sprzedawca podstępnie zataił wadę przez kupującym.

Obowiązki kupującego:

• Zapłata ceny - następuje jednocześnie ze spełnieniem świadczenia przez sprzedawcę, chyba ze co innego wynika z umowy, ustawy albo orzeczenia sądu

• Odbiór rzeczy

• Sposób wydania i odbioru rzeczy

• Zbadanie przesyłki

Wada fizyczna rzeczy:

• Rzecz ma mniejszą wartość lub użyteczność niż to wynika z celu umowy albo jej przeznaczenia

• Rzeczy nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewniał kupującego

• Rzecz zostaje wydana w sensie niezupełnym

Ze względu na sposób ujawnienia wad:

• Wady jawne - może je dostrzec zewnętrznie bez prowadzenia szczegółowych badań, analiz

• Wady ukryte - może ja zauważy dopiero w czasie używania rzeczy, otwarcia opakowania, badań, analiz

Wada prawna rzeczy - rzecz sprzedana jest własnością osoby trzeciej (np. najemca rzeczy) albo rzecz obciążona jest prawem osoby trzeciej (np. zastaw, użytkowanie)

Kupujący, gdy rzecz ma wady fizyczne może żądać:

• Odstąpienie od umowy

• Obniżenia ceny

• Usunięcia usterki - dotyczy tylko rzeczy oznaczonych co do tożsamości a sprzedawca jest jednocześnie jej wytwórca

• Wymiana rzeczy wadliwej na rzecz bez usterek - rzeczy co do gatunku

Uprawnienie kupującego, gdy rzecz ma wady prawne:

• Kupujący może dochodzić swoich uprawnień z tytułu rękojmi za wady prawne, chociażby osoba trzecia nie wstąpiła przeciw niemu z takim roszczeniem

• Kupujący, przeciwko, któremu osoba trzecia dochodzi swoich roszczeń, zobowiązana jest do niezwłocznego powiadomienia o tym sprzedawcę i wezwania go do wzięcia udziału w sprawie

• Kupujący może od umowy odstąpić albo żądać obniżenie ceny

• Kupujący traci swoje uprawnienia z upływem roku do momentu uzyskania informacji o istnieniu wady prawnej, lecz gdy kupujący dowiedział się o roszczeniu z powództwa osoby trzeciej termin zawity biegnie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia w spornej sprawie

Cechy gwarancji w umowie sprzedaży - odpowiedzialność majątkowa za jakość rzeczy sprzedanej - nie maja zastosowania do sprzedaży konsumenckiej:

• Odp. majątkowa gwaranta (sprzedawcy, wytwórcy) wobec kupującego (podstawą odp. jest ryzyko)

• Odp. dotyczy tylko wad fizycznych rzeczy

• Odp. wynika z umowy gwarancyjnej (potwierdzenie - karta gwarancyjna)

• Odp. terminowa

Roszczenia kupującego z tytułu gwarancji - kolejność:

1. roszczenie o usuniecie usterki

2. roszczenie dotyczące wymiany rzeczy na wolna od wad

Umowy sprzedaży:

1. Sprzedaż na raty - w ramach działalności przedsiębiorstwa, rzeczy ruchomych osobie fizycznej, a cena uiszczona w ratach, jeśli według umowy rzecz ma być wydana kupującemu przed całkowitą zapłata ceny

2. Sprzedaż z zastrzeżeniem prawa własności - sprzedawca zastrzegł sobie prawo własności sprzedanej rzeczy ruchomej, aż do zapłaty ceny

3. Sprzedaż na próbę - zawarta pod warunkiem zawieszającym, że kupujący uzna przedmiot za dobry

4. Sprzedaż z zastrzeżeniem prawa odkupu - sprzedawca składa oświadczenie kupującemu. Iż ma prawo odkupu od niego sprzedanej rzeczy w ciągu określonego terminu, okres ten nie może przekraczać 5 lat a dłuższy ulega skróceniu do 5.

5. Prawo pierwokupu - ma miejsce, gdy ustawa lub czynność praw3na zastrzegają dla jednej ze stron pierwszeństwo kupna oznaczonej rzeczy na wypadek, gdyby druga strona sprzedała rzecz osobie trzeciej

Sprzedaż konsumencka - zawarcie umowy miedzy sprzedawcą (tylko przedsiębiorca), który zbywa rzecz ruchomą (towar konsumpcyjny), a kupujący (tylko osoba fizyczna), która nabywa te rzecz w celu niezwiązanym z działalnością zawodowa lub gospodarczą. Nie stosuje się tego do: sprzedaży energii elektrycznej, gazu, wody, sprzedaży egzekucyjnej.

Obowiązki sprzedawcy przy sprzedaży konsumenckiej:

• Obowiązek podania ceny oferowanego towaru

• Obowiązek udzielenia przez sprzedawcę dokonującego na terytorium RP jasnych zrozumiałych i niewprowadzających w błąd informacji w języku polskim.

• Obowiązek zapewnienia w miejscu sprzedaży odpowiednich warunków techniczno-organizacyjnych

• Obowiązek wydania kupującemu wraz z towarem wszystkich elementów jego wyposażenia oraz sporządzonych w języku polskim instrukcji obsługi, konserwacji

• Obowiązek potwierdzenia przez sprzedawcę na piśmie zawarcia umowy sprzedaży na raty, zamówienie, próbę oraz sprzedaży za cenę powyżej 2 tyś. zł.

Według ustawodawcy towar konsumpcyjny jest niezgodny z treścią umowy, gdy:

• Nie odpowiada podanemu przez sprzedawcę opisowi

• Nie ma cechu okazanej konsumentowi próbki lub wzoru

• Nie nadaje się do celu określonego przez kupującego przy zawieraniu umowy

• Jego właściwości nie odpowiadają właściwościom cechującym towar tego rodzaju

• Nie odpowiada on oczekiwaniom konsumenta opartych na składanych publicznie zapewnieniach sprzedawcy, producenta. Przedst6awiciela

• Jego montaż i uruchamianie jest nieprawidłowo wykonane przez sprzedawcę lub inną osobę za która sprzedawca odpowiada - także gdy kupujący czyni to wg instrukcji otrzymanej od sprzedającego

W razie niezgodności towaru konsumpcyjnego z treścią umowy konsument może żądać od sprzedawcy:

• Doprowadzenie towaru do stanu zgodnego z treścią umowy przez nieodpłatną naprze lub wymianę na nowy towar

• Obniżenie ceny, jeśli naprawa lub wymiana wiążą się z niedogodnością dla kupującego, nadmiernymi kosztami lub nie może być dokonane w odpowiednim terminie

• Odstąpienie od umowy, gdy niezgodność towaru z treścią jest istotna

Termin zgłaszania reklamacji:

• 2 miesiące od momentu stwierdzenie niezgodności

• Nie później niż po upływie 2 lat od wydania towaru a w razie jego wymiany biegnie od początku

Przedawnienie roszczeń:

• Niezgodność towaru konsumpcyjnego z treścią umowy - po 1 roku od momentu stwierdzenia takiej niezgodności przez konsumenta

1. umowy zamiany (art. 603-604) - każda ze stron zobowiązuje się przenieść na drugą stronę własność rzeczy w zamian za zobowiązanie się do przeniesienia własności innej rzeczy. Jest to umowa konsensualna, dwustronnie zobowiązująca, wzajemna, rozporządzająca. Strony: podmioty stosunku cywilnoprawnego. Odpowiednio stosuje się przepisy o sprzedaży. Różnica od umowy sprzedaży - po obu stronach obowiązek spełnienia świadczenia rzeczy.

2. umowa dostawy (art. 605-612) - dostawca zobowiązuje się do wytworzenia rzeczy oznaczonych co do gatunku oraz do ich dostarczenia częściami lub periodycznie, a odbiorca zobowiązuje się do odebrania tych rzeczy i zapłaty ceny. Strony: dostawca - przedsiębiorca - odbiorca - osoba fizyczna. Umowa konsensualna, dwustronnie zobowiązująca, odpłatna, wzajemna i rozporządzająca. Wymaga zwykłej formy pisemnej.

3. umowa kontraktacji (art. 613-626) - producent rolny zobowiązuje się wytworzyć i dostarczyć kontraktującemu oznaczona ilość produktów rolnych określonego rodzaju, a kontraktujący zobowiązuje się te produkty odebrać w terminie umówionym, zapłacić cenę i spełnić świadczenia dodatkowe, jeśli umowa albo przepisy szczególne tak stanowią. Umowa: konsensualna, dwustronnie zobowiązująca, odpłatna, wzajemna oraz rozporządzająca. Strony: producent oraz kontraktujący. Powinna być dokonana w formie pisemnej zwykłej.

4. umowa darowizny (art. 888-902) - darczyńca zobowiązuję się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. Elementy podmiotowo istotny - przesuniecie majątku innego podmiotu w sposób bezpłatny. Nie stanowi darowizny:

• świadczenie bezpłatne wynikające z przepisów, ugody, świadczenie nienależnego

• bezzwrotna pomoc mieszkaniowa zakładu pracy

• nagroda przyznana pracownikowi

• odrzucenie spadku, zrzeczenie się dziedziczenia, zrzeczenie się nieruchomości rolnej na rzecz Skarbu Państwa

Jest umową: jednostronnie obowiązującą, konsensualną, nieodpłatną, rozporządzającą. Strony: darczyńca i obdarowany, Oświadczenie darczyńcy wymaga formy aktu notarialnego. Darowizna może nałożyć na obdarowanego obowiązek określonego zachowania. Odwołanie darowizny następuje przez złożenie oświadczenie w formie pisemnej wobec obdarowanego- może to nastąpić z: niedostatku lub niewdzięczności.

2. Umowy dotyczące używania cudzych rzeczy:

a) umowa najmu (art. 659-692) - wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz. Umowa: konsensualna, dwustronnie zobowiązująca, odpłatna i wzajemna. Strony: wynajmujący i najemca. Elementy przedmiotowo istotne:

- oddanie rzeczy do używania - może to być rzecz ruchoma, nieruchomość, część składowa rzeczy

- zapłata czynszu w pieniądzach lub świadczeniach innego rodzaju

Obowiązki stron w umowach najmu:

1) Obowiązki wynajmującego:

- wydanie rzeczy

- utrzymywanie właściwego stanu rzeczy wydanej

- utrzymanie rzeczy w należytym stanie (dokonywanie napraw)

- odpowiedzialność z tytułu rękojmi

2) obowiązki najemcy:

- zapłata czynszu

- Uiszczenie opłat dodatkowych, jeśli taki obowiązek wynika z umowy lub ustawy

- piecza nad rzeczą

- dokonywanie drobnych napraw

b) umowa dzierżawy (art. 693-709) - wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz. Jest to umowa: konsensualna, dwustronnie zobowiązująca, odpłatna i wzajemna. Strony: wydzierżawiający i dzierżawca. Elementy przedmiotowo istotne:

- oddanie rzeczy do używania i pobierania pożytków

- zapłata czynszu w formie pieniężnej albo świadczeniach innego rodzaju

Obowiązki stron:

1) Obowiązki wydzierżawiającego

- wydanie rzeczy

Wydanie i utrzymanie rzeczy w stanie zdolnym do przynoszenia pożytków

2) Obowiązki dzierżawcy:

- zapłata czynszu

- opłata podatków i innych ciężarów

- dokonywanie niezbędnych napraw

- wykonywanie swojego prawa zgodnie z wymogami prawidłowej gospodarki

c) umowa leasingu (art. 709^1-17 ) - finansujący zobowiązuje się w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego. Powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. Jest to umowa: konsensualna, dwustronnie zobowiązująca, odpłatna i wzajemna. Strony: finansujący (leasingodawca) i korzystający (leasingobiorca). Elementy przedmiotowo istotne:

- nabycie przez finansującego rzeczy i oddanie tej rzeczy do użytkowania

- zapłata wynagrodzenia pieniężnego w uzgodnionych ratach, których wysokość jest równa co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy.

Obowiązki stron:

1) Obowiązki finansującego:

- wydanie rzeczy

- wydanie korzystającemu odpis umowy zawartej ze zbywcą, dokumentu gwarancyjnego

- niezwłoczne poinformowanie korzystającego o zbyciu rzeczy

- odpowiedzialność za wady rzeczy

2) Obowiązki korzystającego:

a) zapłata wynagrodzenia

b) zawiadomienie finansującego o stracie rzeczy

c) utrzymywanie rzeczy w należytym stanie, dokonywanie konserwacji i niezbędnych napraw

d) umowa użyczenia (art. 710-719) - użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Jest umowa: realną, jednostronnie zobowiązującą, nieodpłatną. Strony: użyczający (posiadacz samoistny oraz zależny) i biorący. Elementy przedmiotowo istotne:

- zezwolenie na używanie rzeczy

- używanie rzeczy przez biorącego w sposób nieodpłatny

Obowiązki stron:

1) Obowiązki użyczającego:

- zezwolenie biorącemu na używanie przedmiotu użyczenia

- powstrzymywanie się od działań utrudniających realizację uprawnień co do rzeczy użyczonej

- odpowiedzialność za wady fizyczne i prawne rzeczy (odp. na zasadzie winy - użyczający wiedział o wadach użyczając rzeczy biorącemu lub biorący mógł wadę z łatwością zauważyć)

2) Obowiązki biorącego:

- używanie rzeczy zgodnie z umową, właściwościami lub przeznaczeniem

- sprawowanie osobistej pieczy nad rzeczą, nie możność oddania jej osobie trzeciej (wyjątek: postanowienie umowy lub okoliczności)

- obowiązek zwrotu rzeczy w stanie niepogorszonym

3. Umowy o usługi:

a) umowy oznaczonego rezultatu

- umowa o dzieło (art. 627-646) - przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłacenia wynagrodzenia. Jest umową: konsensualną, dwustronnie zobowiązującą, odpłatną, wzajemną, rozporządzającą (gdy materiał do wykonania nie jest własnością zamawiającego). Strony: przyjmujący zamówienie i zamawiający. Elementy przedmiotowo istotne:

- wykonanie dzieła

- zapłata wynagrodzenia

Wykonanie dzieła jest spełnieniem usługi, która oznacza:

- przyszły wytwór pracy fizycznej lub umysłowej człowieka

- rezultat pracy jest z góry określony (podanie parametrów)

- wytwór pracy może mieć charakter materialny lub niematerialny

- dzieło musi być obiektywnie wykonalne

Sposoby wynagrodzenia za dzieło:

• wynagrodzenie kosztorysowe i jego skutki - dzieła skomplikowane

• wynagrodzenie ryczałtowe i jego skutki- dzieła proste

Obowiązki stron:

1) Obowiązki przyjmującego zamówienie:

-wykonanie oznaczonego dzieła osobiście - jeśli wynika to z umowy albo charakteru świadczenia

- wykonanie dzieła przy użyciu narzędzi, materiałów i surowców własnych, chyba ze co innego wynika z umowy

- przystąpienie do rozpoczęcia i zakończenia dzieła w odpowiednim czasie

- odp. przyjmującego zamówienie za wady działania z tytułu rękojmi

2) Obowiązki zamawiającego

- odebranie dzieła

- współdziałanie przy wykonywaniu dzieła

- umowa o roboty budowlane (art. 647-658) - wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót. W szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu oraz do odebrania obiektu i zapłacenia umówionego wynagrodzenia. Jest to umowa: konsensualna, dwustronnie zobowiązująca, odpłatna i wzajemna. Strony: inwestor i wykonawca. Forma - pisemna zwykła.

b) umowy starannego działania

- umowa zlecanie (art. 734-751) - przyjmujący zlecenia zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dal dającego zlecenie. Inne umowy o świadczenie usług (np. udzielanie korepetycji) - stosuje się przepisy o zleceniu. Jest umową: konsensualną, dwustronnie zobowiązującą, jeśli jest odpłatna (istnieje domniemanie odpłatności) to wtedy jest umowa wzajemną. Strony: przyjmujący zlecenie (zleceniobiorca) i dający zlecenie (zleceniodawca). Elementy przedmiotowo istotne - dołożenie naszytej staranności przy:

-dokonaniu czynności prawnej

- dokonaniu czynności faktycznej

Obowiązki stron:

1) Zleceniobiorcy:

-obowiązek dokonania czynności prawnej albo faktycznej osobiści z należytą starannością

- obowiązek zawiadomienia dającego zlecenie o przebiegu sprawy

- obowiązek wydania dającego zlecenie przedmiotów uzyskanych w wykonywaniu zlecenia i przedstawienie sprawozdania

2) Zleceniodawcy

- obowiązek zapłaty wynagrodzenia (w umowie odpłatnej)

- obowiązek zwrotu wydatków poniesionych przez przyjmującego zamówienie

- obowiązek zwolnienia przyjmującego zlecenie od zobowiązań związanych z wykonaniem zlecenia

- obowiązek udzielenia zaliczki na żądanie przyjmującego zlecenie

Dopuszcza się wykonanie zlecenia przez osobę trzecią

- tzw. substytucja dozwolona - np. choroba zleceniobiorcy

- substytucja niedozwolona - zleceniobiorca powierza wykonanie osobie trzeciej zlecenia

- prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia - jest to pozaumowne źródło zobowiązania i polega na dobrowolnym dokonywaniu czynności faktycznych albo dokonywaniu czynności prawnych na rzecz innych osób. Prowadzenie cudzej sprawy bez zlecenia ma charakter nieodpłatny. Zobowiązanie pomiędzy stronami powstaje z momentem dokonania określonej czynności prawnej. Cechy prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia:

- prowadzenie sprawy dla innej osoby na jej rachunek i interesie

-zamiar działania w imieniu zainteresowanego ma wynikać z zachowania prowadzącego sprawę.

Obowiązki i obowiązki prowadzącego cudzą sprawę:

• prowadzenie spryt z należytą starannością

• poinformowanie osoby o prowadzeniu takiej sprawy i stosowanie się do jej zaleceń

• obowiązek założenia rachunku i wydania osobie zainteresowanej przedmiotów uzyskanych w ramach sprawdzenia sprawy

• uprawnienie do żądania zwrotu uzasadnionych wydatków i nakładów. Ale tylko do wysokości uzyskanych przez te osobę korzyści

• uprawnienie do żądania zwolnienia z zobowiązań, które prowadząc cudzą sprawe zaciągnął

- umowa agencyjna (art. 758-764⁹) - przyjmujący zlecenia (agent) zobowiązuje się w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa do stałego pośredniczenia za wynagrodzeniem (prowizja), przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zwierania ich w jego imieniu. Rodzaje umów agencyjnych:

• umowa pośrednictwa agenta przy zawieraniu umów

• umowa przedstawicielska - zawieranie umów w imieniu dającego zlecenie oraz od odbieranie dla niego oświadczeń

• umowa o charakterze mieszanym - agent pośredniczy przy zawieraniu umów oraz do ich wykonywania.

Strony: agent (wyłącznie przedsiębiorca) i dający zlecenie. Umowa jest: konsensualna, dwustronnie zobowiązująca, odpłatna, wzajemna.

- umowa komisu (art. 765-773) - przyjmujący zlecenie (komisant) zobowiązuję się za wynagrodzeniem (prowizja) w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek dającego zlecenie (komitenta), lecz w imieniu własnym. Jest umowa: konsensualną, dwustronnie zobowiązującą, odpłatną, wzajemną. Strony: komisant (tylko przedsiębiorca) i komitent. Rodzaje umów komisu:

1) umowa komisu sprzedaży rzeczy ruchomej będącej własnością komitenta

2) umowa komisu zakupu rzeczy ruchomej dla komitenta

- umowa przewozu (art. 774-793) - przewoźnik zobowiązuje się w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa do przewiezienia za wynagrodzeniem osób lub rzeczy. Jest to umowa: konsensualna, dwustronnie zobowiązującą, odpłatna, wzajemna. Rodzaje umów przewozu:

1) umowę przewozu osób - z udziałem przewoźnika i osób

2) umowę przewozu rzeczy - z udziałem przewoźnika, wysyłającego i odbiorcy

Jeśli przewozu nie dokonuje przedsiębiorca albo przewoźnik poza zakresem działalności swojego przedsiębiorstwa do umów odpłatnych stosuje się przepisy dotyczące umowy o dzieło., a do nieodpłatnych - umowy zlecenie.

- umowa spedycji (art. 794-804) - spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem z zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa do wysłania lub odbioru przesyłki albo dokonania innych usług związanych z jej przewozem. Jest umowa: konsensualną, dwustronnie zobowiązującą, odpłatną, wzajemną, Strony: spedytor (tylko przedsiębiorca) i dający zlecenie. Umowy spedycji mogą polegać na dokonywaniu czynności prawnych (umowa ubezpieczenia, przewozu) oraz czynności faktycznych (zważenie, formalności celne)

- umowa przechowania (art. 835-845) - przechowawca zobowiązuje się do zachowania w stanie niepogorszonym rzeczy ruchomej oddanej mu na przechowanie. Umowa: realna, dwustronnie zobowiązująca, odpłatna (domniemanie odpłatności). Strony: przechowawca i składający

Depozyt nieprawidłowy - jest umową dwustronnie zobowiązującą, rozporządzającą, realną, może być odpłatna albo nieodpłatna. Ma on miejsce, gdy z przepisów szczególnych lub umowy lub okoliczności wynika, iż przechowawca może rozporządzać oddanymi mu na przechowanie pieniędzmi lub rzeczami oznaczonymi co do gatunku. Wtedy stosuje się przepisy o pożyczce.

- umowa składu (art. 853-859⁹) - przedsiębiorca składowy zobowiązuje się do przechowania, za wynagrodzeniem, oznaczonych w umowie rzeczy ruchomych. Jest umową: realną, dwustronnie zobowiązującą, odpłatną, wzajemną. Strony: przedsiębiorca składowy oraz składający. Przedsiębiorca składowy jest zobowiązany do wydania składającemu pokwitowanie, które wymienia rodzaj, ilość, oznaczenie i sposób opakowanie rzeczy.

4. Umowy z zakresu stosunków kredytowych

a) umowa pożyczki (art. 720-724) - dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić taką samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa: konsensualna, dwustronnie zobowiązująca, odpłatna (gdy obowiązek spełnienia odsetek wynika z umowy), NIE JEST UMOWĄ WZAJEMNĄ. Strony: dający pożyczkę (pożyczkodawca) i biorący pożyczkę (pożyczkobiorca). Forma pisemna zwykła - wartość pożyczki przekracza 500zł. Elementy przedmiotowo istotne:

- przeniesienie własności pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku

- zwrot tej samej pieniędzy albo tej samej ilości rzeczy tego samego gatunku i jakości

Obowiązki stron:

1) Obowiązki pożyczkodawcy:

- obowiązek przeniesienia na pożyczkobiorcę prawa własności przedmiotu pożyczki

- odpowiedzialność za wady techniczne i prawne rzeczy (wady wiadome pożyczkodawcy w chwili udzielania pożyczki, łatwość zauważenia wady przez pożyczkodawcę)

2) obowiązki pożyczkobiorcy

- pożyczkobiorcą nie ma obowiązku odebrania przedmiotu pożyczki, ma roszczenie o jego wydanie

- pożyczkę musi zwrócić w terminie umówionym. Gdy brak jest terminu - zwrot w ciągu 6tyg po wypowiedzeniu umowy przez pożyczkodawcę, Wcześniej - zwrot na zasadach ogólnych.

- jeśli umowa jest odpłatna - zwrot pożyczki z odsetkami

b) umowa rachunku bankowego (art. 725-733) - bank zobowiązuje się wobec posiadacza rachunku na czas oznaczony lub nieoznaczony do przechowywania jego środków pieniężnych oraz do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Umowa: konsensualna, dwustronnie zobowiązująca, odpłatna (oprocentowanie), wzajemna. Strony: bank i posiadacz rachunku. Elementy przedmiotowo istotne:

- zobowiązanie banku do przyjmowania i przechowywania środków pieniężnych posiadacza rachunku

- zobowiązanie baku do przeprowadzania rozliczeń na zlecenie posiadacza rachunku

Obowiązki stron:

1) Obowiązki banku:

- obowiązek przechowywania na czas oznaczony lub nieoznaczony środków pieniężnych posiadacza rachunku

- obowiązek prowadzenia rozliczeń pieniężnych na zlecenie posiadacza rachunku

- obowiązek przy każdej ziemianie stanu rachunku przesyłania posiadaczowi z rachunku wyciągu z ustaleniem salda

2) obowiązki posiadacza rachunku:

- zgłoszenie niezgodności salda w ciągu 14 dni od otrzymania wyciągu z rachunku

- posiadacz imiennego rachunku bankowego ma obowiązek powiadomienia banku o każdej zmianie swojego miejsca zamieszkania lub siedziby.

c) umowa kredytu bankowego (art. 69-70 pr. ban.) - bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie określoną kwotę środków pieniężnych, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie oraz do zwrotu wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w terminie umówionym, a także do zapłaty prowizji od przyznanego kredytu. Umowa: konsensualna, dwustronnie zobowiązująca, odpłatna, NIE JEST WZAJEMNA. Strony: bank (kredytodawca) i kredytobiorca (osoba fizyczna, osoby prawne, i j.org. nie posiadające osobowości prawnej). Elementy przedmiotowo istotne:

- bank zobowiązuję się oddać do dyspozycji określoną kwotę pieniężna na czas określony

- kredytobiorca zobowiązuję się do korzystanie z przyznanych mu kwot pieniężnych pod kontrola banku, zwrot kredytu, odsetek i prowizji

Obowiązki stron:

1) Banku:

- obowiązek oddania do dyspozycji kredytobiorcy kwoty pieniężnej

- obowiązek zbadania zdolności kredytowej kredytobiorcy

2) Kredytobiorcy:

- obowiązek korzystanie z kredytu

- obowiązek zwrotu kwoty kredytu, odsetek, prowizji

- obowiązek umożliwienia bankowi podejmowania czynności zwianych z oceną sytuacji finansowej, gospodarczej i kontroli wykorzystywania i spłaty kredytu.

5. Umowy losowe

a) umowa ubezpieczenia (art. 805-834) - zakład ubezpieczeń zobowiązuje się spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się do zapłacenia składki. Umowa: konsensualna, dwustronnie zobowiązująca, odpłatna, losowa. Forma pisemna. Strony: ubezpieczyciel (zakład ubezpieczeń) i ubezpieczający. Elementy przedmiotowo istotne:

- spełnienie świadczenia przez ubezpieczyciela, które jest zależne od zaistnienia zdarzenia losowego

- zapłata składki przez ubezpieczającego

Rodzaje ubezpieczeń:

• ubezpieczenia społeczne związane z reguły z stosunkiem pracy

• ubezpieczenia gospodarcze - ekonomiczna metoda wyrównywania strat majątkowych doznanych w wyniku zajścia zdarzenia losowego przez podmioty prawa cywilnego. Wypadek ubezpieczeniowy p zdarzenie przyszłe i niepewne.

Działalność ubezpieczeniowa - rodzaj działalności gospodarczej oznacza realizowanie czynności ubezpieczeniowych związanych z oferowaniem i udzielaniem ochrony na wypadek ryzyka wystąpienia skutków zdarzeń losowych.

Ubezpieczenia:

a) obowiązkowe - związane z ubezpieczaniem odp. cywilnej podmiotu lub ubezpieczeniem mienia, posiadaniem określonych rzeczy albo dotyczą prowadzenia określonej działalności. Ubezpieczeniem obowiązkowym jest:

• ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych - ubezpieczenia odp. cywilnej posiadaczy poj. mechanicznych za szkody powstałe w związku z ich ruchem

• ubezpieczenie OC rolników - ubezpieczenie odp. cywilnej rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego

• ubezpieczenie budynków rolnych - od ognia i innych zdarzeń losowych

Zakład ubezpieczeniowy nie może odmówić zawarcia takiego ubezpieczenia.

2. nieobowiązkowe

Ubezpieczania - ze względu na przedmiot ochrony ubezpieczenia

1) ubezpieczenia majątkowe - przedmiotem ubezpieczenia może być każdy interes, który nie jest sprzeczny z prawem i da się ocenić w pieniądzu. Ma charakter dobrowolny, suma ubezpieczenia stanowi górną granice odpowiedzialności, odszkodowanie związane jest z wysokością szkody i nie może być wyższe od faktycznej szkody, zakład ubezpieczeń ma prawo regresu względem osoby trzeciej odpowiedzialnej za szkodę.

2) ubezpieczenia osobowe - maja charakter dobrowolny. Świadczenie wypłacone z zakładu ubezp nie ma charakteru odszkodowawczego, wysokość świadczenia jest określoną sumą pieniędzy, ubezpieczony może wskazać osobę uprawnioną (uposażonego) do odbioru sumy ubezpieczenia na wypadek śmierci, także umowa ubezp. na okaziciela. Suma ubezpieczenia przypadająca uposażonemu nie należy do spadku po ubezpieczonym. Ubezpieczenia osobowe dotyczą:

• przy ubezpieczenie na życie - śmierci, ozucia określonego wieku

• przy ubezpieczeniu od następstwa nieszczęśliwych wypadków - uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia, śmierć

Umowa odp. cywilnej - zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odp. deliktową ponosi ubezpieczający albo osoba, na której rzecz została zawarta umowa ubezpieczenia.

b) umowa dożywocia (art. 908-916) - taka czynność prawna, w której w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązuje się zapewnić zbywcy utrzymanie, a także w braku innej umowy, przyjąć zbywca jako domownika, dostarczyć mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, kwitła, opały. Pomoc i pielęgnacje, sprawienie pogrzebu. Umowa: konsensualna, dwustronnie zobowiązująca, odpłatna wzajemna. Strony: dożywotnik (zbywca nieruchomości) i nabywca nieruchomości

c) umowa renty (art. 903-907) - jedna ze stron zobowiązuje się względem drugiej strony do określonych świadczeń okresowych w pieniądzu lub w rzeczach oznaczonych co do gatunku. Umowa: konsensualna, jednostronnie zobowiązująca. Odpłatna labo nieodpłatna. Strony: zobowiązujący i podmiot uprawniony. Forma pisemna zwykła.

d) umowa gry i zakładu (art. 413) - strony przyrzekają sobie oznaczona korzyść majątkową w razie ziszczenia się w przyszłości, w wyniku przez nie działań, jakiegoś, co najmniej częściowo zależnego przypadku, zdarzenia.

Rodzaje gier i zakładów:

1. prowadzone na podstawie zezwolenia właściwego organu państwowego - można zaskarżyć roszczenia

2. zakazane przez przepisy prawa albo nierzetelne - spełnienie świadczenia powoduje, ze ma ono charakter świadczenia nienależnego i może ulec przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa

3. inne - oprócz 1 i 2- roszczenie niezaskarżalne, co wynika z zobowiązania niezupełnego

6. Umowy służące wykonaniu zobowiązań

a) umowy poręczenia (art. 876-887) - poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Umowa: konsensualna, jednostronnie zobowiązująca, odpłatna (jeśli wynika to umowy). Strony wierzyciel i poręczyciel. Elementy przedmiotowo istotne:

- akcesoryjność poręczenie wobec długu głównego. Poręczyciel jest odp. jak współdłużnik solidarny - gdy brak odmiennego zastrzeżenia. Oświadczenie poręczyciela - forma pisemna zwykła pod rygorem nieważności. Poręczyciel, jeśli spełni świadczenie ma roszczenie regresowe wobec dłużnika.

b) umowa ugody (art. 917-918) - strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w istniejącym miedzy nimi stosunku prawnym w celu uchylenia niepewności co do roszczeń wynikających z tego stosunku albo uchylenia sporu istniejącego lub mogącego powstać (ugoda sadowa). Wywołuje skutki materialnoprawne i prawno-procesowe. Może być zawarta przed sadem przed wniesieniem pozwu.

7. Inne umowy:

umowa spółki (art. 860-875) - wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wzniesienie wkładów. Elementy przedmiotowo istotne:

- dążenie wspólników do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego

- zobowiązanie wspólników do działania w oznaczony sposób - wniesie wkładów

Umowa: konsensualna, dwu- lub wielostronna, zobowiązującą, odpłatna, losowa. Forma pisemna zwykła.

Wkłady wspólników mogą polegać na:

• wniesieniu własności rzeczy

• wniesieniu innych praw majątkowych

• świadczeniu usług

• wniesieniu świadczeń pieniężnych

Na majątek wspólników składa się:

- wkłady w formie własności i inny praw podmiotowych

- dochody łącznie ze środkami finansowymi oraz prawa nabyte w drodze surogacji

- wierzytelności oraz roszczenie o wniesienie wkładu

Własność spółki jest współwłasnością bezudziłowa. Istnieje możliwość udziały wspólnik. Za zobowiązania spółki zaciągnięte przez jednego lub kilku wspólników - odpowiedzialność solidarna. Odpowiedzialność majątkiem spółki i osobistym. Każdy wspólnik:

- jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenie spraw spółki.

- może prowadzić sprawy związane ze zwykłymi czynnościami bez uprzedniej zgodny wspólników

- jeśli czynności przekraczają zakres zwykłych czynności, to wspólnik może to czynić, gdy jest zgoda wszystkich wspólników

- może wykonywać czynności nagłe bez uprzedniej zgody wspólników, jeśli zaniechanie tej czynności narażało by na straty spółkę

- jeśli z treści umowy lub uchwały wspólników do reprezentacji spółki może być oprócz także osoba trzecia.

Przyrzeczenie publiczne - podmiot przez ogłoszenie publiczne przyrzeka nagrodę za wykonanie oznaczonej czynności i powinien przyrzeczenia dotrzymać. Czynność jednostronna. Zobowiązanie powstaje dopiero, wtedy gdy nastąpi wykonanie czynności wskazanej w przyrzeczeniu.

PRAWO RODZINNE I OPIEKUŃCZE

I.UWAGI OGÓLNE

1.POJĘCIE PRAWA RODZINNEGO

-prawo rodzinne: zajmuje się szeroko rozumiana rodziną i stosunkami prawnymi jakie zachodzą w rodzinie zarówno majątkowymi jak i niemajątkowymi, jakie wynikają z małżeństwa, pokrewieństwa oraz opieki i kurateli

2.ŹRÓDŁA PRAWA RODZINNEGO

-źródła prawa rodzinnego:

• konstytucja

• kodeks rodzinny i opiekuńczy-ustawa z 25.02.1964r. (obowiązująca od 01.01.1965r.)

• ustawy szczególne np. prawo o aktach stanu cywilnego, ustawa o funduszu alimentacyjnym

• kodeks postępowania cywilnego (art.425-452-sprawy małżeńskie, 453-458-sprawy ze stosunków rodzice-dzieci,561-605-nieproces, 1081-1088-egzekucja świadczeń alimentacyjnych, 1089-1095-sprawy dotyczące odebrania osoby podlegającej władzy rodzicielskiej)

• kodeks cywilny-w braku postanowień k.r.o. do stosunków rodzinnoprawnych stosuje się wprost k.c.

3.ZASADY PRAWA RODZINNEGO

-zasady prawa rodzinnego:

• zasada monogamii-zarówno mężczyzna jak i kobieta nie mogą pozostawać jednocześnie w więcej niż jednym ważnie zawartym małżeństwie-art.13§1-„ nie może zawrzeć małżeństwa, kto już pozostaje w związku małżeńskim:/ poligamia- wielożeństwo, poliandria-posiadanie kilku mężów/

• trwałość małżeństwa-małżeństwo powinno być dozgonnym związkiem istniejącym do śmierci jednego z małżonków

• ochrona dobra dziecka-władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny-art.95§3

• równouprawnienie małżonków

II.MAŁŻEŃSTWO

1.ZAWARCIE MAŁŻEŃSTWA

-małżeństwo jest czynnością prawną o dużej wadze, dlatego tez ustawa obwarowuje dokonanie tej czynności koniecznością spełnienia szeregu przesłanek:

• przesłanki istnienia małżeństwa, których niezachowanie powoduje nie zawarcie małżeństwa:

1.odmienność płci-wyłączenie zawarcia małżeństwa przez osoby tej samej płci, płeć wynika z aktu urodzenia, problem przy obojnactwie

2.równoczesna obecność nupturientów-wyeliminowanie przypadków oddzielnego stawania się nupturientów „ w wolnej chwili” czego nie sposób pogodzić z powagą aktu zawarcia małżeństwa, wyjątek z art.6-złozenie oświadczenia o wstąpieniu przez pełnomocnika w związek małżeński, co jest potrójnie ograniczone:

-występują ważne powody

-konieczne jest uzyskanie w tym celu zezwolenia sądu

-pełnomocnictwo powinno czynić zadość wymogom formalnym udzielone na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym i powinno wymieniać osobę, z która małżeństwo ma być zawarte

3.zgodne oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński-oświadczenia nupturientów musza być zgodne-każdy z nich wyraża wolę zawarcia małżeństwa ze stawajacym partnerem, jest to oświadczenie różne od oświadczenia woli, w związku z tym nie stosuje się przepisów o wadach oświadczenia woli

4.obecność osoby, przed którą można złożyć takie oświadczenie:

a)kierownik USC / nie ma małżeństwa gdy asystujący przy jego zawarciu nie był upoważnionym do tego urzędnikiem np. zastępcą kierownika USC/

b) osoba duchowna od 1998r.

-jeżeli małżeństwo zawierane jest przed osoba duchowną maja zastosowanie jeszcze dwie przesłanki:

5.złożenie oświadczeń, że nupturienci chcą wywołania skutków w sferze prawa cywilnego

6.musi być sporządzony akt małżeństwa/ osoba duchowna w terminie zawitym 5 dni od zawarcia małżeństwa ma obowiązek osobiście lub listem poleconym przesłać dokumenty do USC właściwego wg. miejsca zawarcia związku by kierownik USC sporządził akt małżeństwa-art.8§3, jeżeli kierownik USC sporządzi akt małżeństwa pomimo upływu tego terminu można wystąpić z powództwem o ustalenie nieistnienia małżeństwa-art.2-„(...) każdy, kto ma w tym interes prawny, może wystąpić z powództwem o ustalenie nieistnienia małżeństwa”; osoba duchowna może przyjąć oświadczenie o zawarciu związku małżeńskiego gdy nupturienci legitymują się zaświadczeniem kierownika USC o braku przeszkód do zawarcia małżensytwa-art.4¹, które ważne jest 3 miesiące od daty wydania

• przesłanki formalno-porządkowe, niezachowanie których nie wpływa na ważność zawartego małżeństwa:

1.właściwym miejscowo jest kierownik USC/osoba duchowna miejsca zamieszkania jednej ze stron, przed innym kierownikiem USC/osobą duchowną jest to możliwe z ważnych przyczyn albo w razie niebezpieczeństwa grożącemu bezpośrednio życiu

2.małzenstwo powinno być zawarte w lokalu urzędu USC/kościele, poza tylko z ważnych powodów np. w szpitalu

3.zawarcie małżeństwa musi poprzedzać złożenie odpowiednich dokumentów, jeżeli złożenie ich napotyka trudne do przezwyciężenia trudności sąd może zwolnić od obowiązku przedłożenia ich np. gdy dokument znajduje się za granicą

4.małżeństwo nie może być zawarte przed upływem miesiąca od dnia złożenia przez nupturientów zapewnienia, że nie wiedza o istnieniu okoliczności wyłączających zawarcie przez nich małżeństwa

5.małżeństwo może być zawarte uroczyście w obecności dwóch pełnoletnich świadków

6.musi być sporządzony akt małżeństwa

• przeszkody małżeńskie ( impedinenta matrimonii), których istnienie wyłącza zawarcie małżeństwa:

1.wiek-ukończone 18 lat, z ważnych powodów sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła 16 lat a z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny-art.10

2..ubezwłasnowolnienie całkowite-art.11-nie może zawrzeć małżeństwa osoba ubezwłasnowolniona całkowicie (uchylenie ubezwłasnowolnienia względnie zmiana na częściowe niweluje przeszkodę)

3.choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy-art.12

4.bigamia-nie może zawrzeć małżeństwa osoba , która już pozostaje w związku małżeńskim-art.13

5.pokrewieństwo i powinowactwo-nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa krewni w linii prostej, rodzeństwo ani powinowaci w linii prostej-art.14 ( sąd z ważnych powodów może zezwolić na zawarcie małżeństwa między powinowatymi)

6.przysposobienie-art.15nie mogą zawrzeć małżeństwa przysposobiony i przysposabiający, gdyż przysposobienie jest równoznaczne z naturalnym stosunkiem rodzicielskim, obowiązuje bez względu czy jest to przysposobienie pełne czy niepełne

-podział przeszkód na:

• nieusuwalne:

-pokrewieństwo

-ubezwłasnowolnienie całkowite

-bigamia

• usuwalne:

-wiek

-choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy

-powinowactwo

-zaręczyny: umowa mocą której kobieta i mężczyzna uzgadniają, że w przyszłości zawrą małżeństwo (można dochodzić odszkodowania za szkodę polegającą na wydatkach związanych z przygotowaniami do małżeństwa)

2.UNIEWAŻNIENIE MAŁŻENSTWA

-unieważnić małżeństwo można tylko z przyczyn przewidzianych w przepisach działu zawarcie małżeństwa-art.17

-unieważnienia małżeństwa można zadąć z powodu:

• przeszkód zawarcia małżeństwa-patrz wyżej-art.10-15

• art.15¹-od 1998r.:

-stan wyłączający świadome wyrażenie woli

-błąd co do tożsamości drugiej strony

-groźba drugiej strony lub osoby trzeciej

-legitymacje do unieważnienia małżeństwa posiadają:

• małżonkowie- legitymacja czynna

• każdy kto ma w tym interes prawny w przypadku bigamii i pokrewieństwa

• prokurator zawsze

-termin do wniesienia powództwa: nie można unieważnić małżeństwa po upływie 6 miesięcy od ustania stanu wyłączającego świadome wyrażenie woli, od wykrycia błędu lub ustania obawy wywołanej groźbą a w każdym wypadku po upływie lat 3 od zawarcia małżeństwa-art.15¹§3.

-skutki unieważnienia małżeństwa:

* małżeństwo w ogóle nie istnieje od początku, ex tunc- traktowane jest tak jakby w ogóle nie było zawarte np. dzieci z tego związku są dziećmi pozamałżeńskimi, małżonkowie nie są względem siebie zobowiązani do alimentacji małżeństwo nie powoduje powstania powinowactwa

-można zadąć unieważnienia, gdy małżeństwo było zawarte przez pełnomocnika jeżeli:

• brak było zezwolenia sądu na złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński

• jeżeli pełnomocnictwo było nieważne lub skutecznie odwołane-art.16

-nie można unieważnić małżeństwa po jego ustaniu-art.18, nie dotyczy to jednak unieważnienia z powodu pokrewieństwa między małżonkami oraz z powodu bigamii

-jeżeli jeden z małżonków wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa a drugi zmarł to na jego miejsce wstępuje kurator-art.19

-orzekając unieważnienie sąd orzeka czy i który z małżonków zawarł małżeństwo w złej wierze-jest nim małżonek złej wierze ,który w chwili zawarcia małżeństwa wiedział o okoliczności stanowiącej podstawę jego unieważnienia-art.20

-małżonek, który zawarł małżeństwo w złej wierze, traktowany jest tak jak małżonek winny rozkładowi pożycia

3.PRAWA I OBOWIAZKI MAŁŻONKÓW

-zawarcie małżeństwa wywiera daleko idące skutki w sferze prawa np. przez zawarcie małżeństwa małoletnia uzyskuje pełnoletność-art.10§2 k.c., maź i żona stają się względem siebie spadkobiercami-art.931k.c.

-konsekwencją zasady równości małżonków jest norma art.24-„ małżonkowie rozstrzygają wspólnie o istotnych sprawach rodziny”, w braku porozumienia każdy z nich może zwrócić się do sądu o rozstrzygnięcie, sąd powinien dążyć do ugody

-małżonkowie obowiązani są w myśl art.23 do:

• wspólnego pożycia-polegającego na duchowej ( wewnętrzna więź psychiczna, wzajemna lojalność), fizycznej ( obowiązek współbycia) i gospodarczej ( prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego) więzi małżonków

• wzajemna pomoc-współdziałanie w zaspakajaniu potrzeb materialnych a ponadto udzielaniu pomocy moralnej, wsparcia w razie choroby czy kalectwa

• wierności dotyczy w szczególności sfery stosunków seksualnych

• współdziałania dla dobra rodziny

-o nazwisku, które każdy z małżonków będzie nosił po zawarciu małżeństwa, decyduje jego oświadczenie złożone przed kierownikiem USC:

• wspólne nazwisko będące dotychczasowym nazwiskiem jednego z nich

• każdy może zachować swoje dotychczasowe nazwisko

• każdy może połączyć dotychczasowe nazwisko z nazwiskiem drugiego małżonka ( max dwa człony)

-przyczynianie się do zaspakajania potrzeb rodziny-art.27, obejmuje zarówno dostarczanie materialnych środków na utrzymanie rodziny jak i osobiste starania w całości lub w części o wychowanie dzieci i o pracę we wspólnym gospodarstwie domowym ( praca w gospodarstwie domowym zrównana jest z praca zarobkową)

-sąd może nakazać aby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające temu małżonkowi, który nie spełnia ciążącego na nim obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, były w całości lub w części wypłacane do rak drugiego małżonka-art.28 (nakaz ten zachowuje moc mimo ustania po jego wydaniu wspólnego pożycia małżonków)

-w razie przemijającej przeszkody dotyczącej jednego z małżonków, drugi może za niego działać w sprawach zwykłego zarządu, w szczególności może bez pełnomocnictwa pobierać przypadające im nalezności-art.29

-zgodnie z art.30 oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspakajania zwykłych potrzeb rodziny ( z ważnych powodów sąd może postanowić na żądanie jednego, że za powyższe zobowiązania odpowiedzialny jest ten, który je zaciągnął np. rozrzutność, lekkomyślność, nieudolność)

4.STOSUNKI MAJĄTKOWE MIEDZY MAŁŻONKAMI

-na tle k.r.o. możliwe jest ukształtowanie stosunków majątkowych miedzy małżonkami na zasadzie:

• WSPÓLNOŚCI USTAWOWEJ:

-z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje miedzy małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca ich dorobek-art.31

-przedmioty majątkowe nie objęte wspólnością stanowią majątek odrębny

-występują tutaj trzy masy majątkowe;

1.majatek wspólny małżonków (dorobek)

2.majatek odrębny żony

3.majatek odrębny męża

-system ten obowiązuje ex lege- od chwili zawarcia małżeństwa

-wspólność ustawowa- obowiązujący małżonków z mocy ustawy system rządzący ich stosunkami majątkowymi, decydujący jakie składniki majątkowe mogą stać się przedmiotami majątku wspólnego

-majątek wspólny małżonków-masa majątkowa, jakiej małżonkowie się dorobili

-w skład majątku wspólnego wchodzą wszystkie przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, które nie wchodzą w skład majątku odrębnego

-jest to współwłasność łączna, różniąca się od współwłasności w częściach ułamkowych:

a)żaden z małżonków nie ma oznaczonego udziału

b)każdemu z małżonków przysługują jednakowe uprawnienia względem całości majątku objętego współwłasnością

c) małżonek nie może rozporządzać swoimi prawami do majątku wspólnego i wyzbyć się ich na rzecz osób trzecich

-dorobkiem są w myśl art.32:przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, w szczególności:

1.pobrane wynagrodzenie za pracę oraz za inne usługi świadczone osobiście przez któregokolwiek z małżonków

2.dochody z majątku wspólnego, jak również z odrębnego majątku każdego z nich

-przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił-art.34

-art.33-majatek odrębny:

1. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;

2. przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;

3.przedmioty majątkowe nabyte ze środków uzyskanych w zamian za przedmioty wymienione w dwóch punktach poprzedzających;

4.przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;

5.przedmioty majątkowe służące do wykonywania zawodu, jeżeli zostały nabyte ze środków należących do odrębnego majątku małżonka wykonywującego ten zawód; nie dotyczy to jednak przedmiotów służących do prowadzenia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa;

6. prawa niezbywalne;

7.przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;

8.wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub za inne usługi świadczone osobiście przez jednego z małżonków;

9. przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;

10. prawa autorskie twórcy, prawa twórcy wynalazku, wzoru lub projektu racjonalizatorskiego

-w czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego-art.35

-w zarządzaniu małżonkowie obowiązani są współdziałać-art.36§1, każdy z małżonków może wykonywać samodzielnie zarząd majątkiem wspólnym

-podział czynności na:

1.czynności zwykłego zarządu-zarząd polegający na dokonywaniu czynności związanych z normalną gospodarka tym majątkiem i zaspokojenia bieżących potrzeb rodziny, może sprawować każdy z małżonków samodzielnie-art.36§2zd.1, skuteczna z chwilą dokonania przez jednego z małżonków

2.czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu-potrzebna jest zgoda drugiego małżonka np. zbycie nieruchomości-art.36§2zd.2. brak zgody drugiego małżonka powoduje, że mamy do czynienia z czynnością kulejącą- do jej ważności potrzebne jest jej potwierdzenie przez drugiego małżonka w formie wymaganej dla danej czynności prawnej, jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna-art.37

-dla ochrony dobrej wiary osoby trzeciej art.38 stanowi, ze jeżeli na podstawie czynności prawnej dokonanej przez jednego małżonka bez wymaganej zgody drugiego osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona z obowiązku stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie osób, które w dobrej wierze dokonały czynności prawnej z osobą nie uprawnioną do rozporządzania prawem

-jeżeli jeden z małżonków odmawia zgody na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym albo jeżeli porozumienie napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, drugi małżonek może zwrócić się do sądu o zezwolenie na dokonanie czynności. Sąd udziela zezwolenia jeżeli dokonanie czynności wymaga dobro rodziny-art.39

-z ważnych powodów np. marnotrawstwa sąd może na żądanie jednego z małżonków pozbawić drugiego samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym, może także postanowić, że na dokonanie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym będzie wymagane zamiast zgody drugiego małżonka zezwolenie sądu-art.40

-odpowiedzialność za zobowiązania w czasie trwania wspólności ustawowej:

• wierzyciel może zaspokoić swoją wierzytelność z majątku wspólnego nie tylko wówczas gdy dłużnikami solidarnymi są oboje małżonkowie-art.30 ale także wówczas gdy dłużnikiem jest jeden z małżonków-art.41§1.

• jeżeli jednak wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności ustawowej albo jeżeli dotyczy odrębnego majątku jednego z małżonków, wierzyciel może żądać zaspokojenia tylko z odrębnego majątku dłużnika oraz z wynagrodzenia za pracę lub za inne usługi świadczone osobiście przez dłużnika, jak również z korzyści uzyskanych przez dłużnika z jego praw autorskich twórcy, praw twórcy wynalazku, wzoru lub projektu racjonalizatorskiego-art.41§2

• art.41§3-sąd może ograniczyć lub wyłączyć możliwość zaspokojenia się z majątku wspólnego przez wierzyciela, którego dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków, jeżeli ze względu na charakter wierzytelności albo stopień przyczynienia się małżonka będącego dłużnikiem do powstania majątku wspólnego-zaspokojenie z majątku wspólnego byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego np. mąż pijak pożyczył pieniądze na wódkę

-ustanie wspólności ustawowej:

• ex lege z chwilą ustania małżeństwa- śmierć, rozwód, unieważnienie małżeństwa

• w czasie trwania małżeństwa:

a)z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać zniesienia wspólności ustawowej przez sąd-art.52

b)z mocy prawa w razie ubezwłasnowolnienia jednego z małzonków-art.53

c)w drodze umowy zawartej przez małżonków w formie aktu notarialnego -art.47§1

-skutki ustania wspólności ustawowej: powstanie współwłasności w częściach ułamkowych, oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym, z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać aby ustalenia udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w jakim każdy z nich przyczynił się do powstania majątku (przy ocenie tegoż stopnia uwzględnia się nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym, gospodarstwie domowym)-art.43

-podział majątku wspólnego:

• podział może nastąpić:

a)w drodze umowy

b)na podstawie orzeczenia sądowego

• podział może polegać na:

a)podziale fizycznym-podzielenie przedmiotów między małżonków

b)podziale cywilnym- sprzedaż poszczególnych przedmiotów i podział uzyskanej sumy miedzy małżonków

c)przyznaniu przedmiotu jednemu z małżonków z obowiązkiem spłaty przez drugiego

-zmiana lub wyłączenie wspólności ustawowej:

• małżonkowie mogą przez umowę w formie aktu notarialnego wspólność ustawową:

a)rozszerzyć

b)ograniczyć

c)wyłączyć-art.47

• nie można przez umowę rozszerzyć zakresu wspólności na:

a)prawa niezbywalne

b)wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej, jak również wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę

c)niewymagalne jeszcze wierzytelności o wynagrodzenie za pracę albo za inne usługi świadczone osobiście przez jednego z małżonków

• ROZDZIELNOŚCI MAJĄTKOWEJ

-rozdzielność majątkowa powstaje:

• na mocy orzeczenia sądowego

• w wypadku ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków

• na mocy umowy między małżonkami

-istota rozdzielności majątkowej-art.51-„ w razie umownego wyłączenia wspólności każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później, zarządza i rozporządza całym swoim majątkiem samodzielnie”

5.USTANIE MAŁŻEŃSTWA

-ustanie małżeństwa:

• śmierć jednego z małżonków-z chwilą śmierci człowiek przestaje być podmiotem praw i obowiązków, k.r.o. nigdzie tego nie wypowiada, nawiązanie do art.55 a.s.c.-dowodem ustania małżeństwa jest odpis aktu zgonu jednego z małżonków czy też odpis postanowienia sadu o stwierdzeniu zgonu jednego z małżonków

• uznanie jednego z małżonków za zmarłego (domniemanie, iż małżeństwo ustało z chwilą, która w orzeczeniu została oznaczona jako chwila jego śmierci-art.55§1)

Jeżeli po uznaniu jednego małżonka za zmarłego, drugi zawarł nowe małżeństwo, związek ten nie może być unieważniony z tego powodu, że małżonek uznany za zmarłego żyje albo że jego śmierć nastąpiła w innej chwili aniżeli chwila oznaczona w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego.

• rozwód

-ROZWÓD-rozwiązanie istniejącego związku małżeńskiego a więc w sytuacji gdy oboje małżonkowie żyją

-pozytywne przesłanki rozwodu, których istnienie stanowi warunek sine qua non orzeczenia rozwodu, aby rozwód był orzeczony muszą wystąpić poniższe przesłanki-art.56§1:

• zupełny rozkład pożycia-jeżeli doszło do zerwania miedzy małżonkami wszystkich więzi jakie normalnie w małżeństwie występują- duchowej, fizycznej i gospodarczej. Zupełność rozkładu pożycia wiąże się najczęściej z wrogim lub co najmniej niechętnym nastawieniem małżonków do siebie, jednakże nawet przyjazne ustosunkowanie się jednego do drugiego nie wyłącza zupełności rozkładu, jeżeli w/w więzi ustały. Oczywiście ustanie wspólnoty fizycznej lub gospodarczej o charakterze czasowym związanym z chorobą małżonka nie będzie stanowić przejawu rozkładu pożycia.

• trwały rozkład pożycia-rozkład nieodwracalny, brak perspektyw aby pożycie małżeńskie mogło być przywrócone, gdy można przyjąć, że małżonkowie do siebie już nie powrócą. jeżeli sad ustali, że w konkretnych okolicznościach powrót do wspólnego pożycia należy uważać za nieprawdopodobny, oznacza to, że rozkład jest trwały

-negatywne przesłanki rozwodu. których wystąpienie powoduje, że rozwód mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia nie może być orzeczony-art.56§2:

• żądanie rozwodu przez małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia- gdy tylko zawinione zachowanie jednego małżonka stało się przyczyną rozkładu pożycia pewnych wypadkach, mimo żądania rozwodu przez małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia, rozwód będzie mógł być orzeczony:

a)jeżeli drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód

b)jeżeli odmowa zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Jest to tzw. zasada rekryminacji.

• dobro wspólnych małoletnich dzieci-rozwód nie jest dopuszczalny jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków. Jeżeli z okoliczności \danej sprawy wynika, że po rozwodzie sytuacja dziecka uległaby pogorszeniu w porównaniu z jego aktualna sytuacją wówczas rozwód nie będzie orzeczony.

• zasady współżycia społecznego-nie mogą sprzeciwiać się orzeczeniu rozwodu. Jeżeli np. po długotrwałym pożyciu doszło do jego rozkładu z powodu nieuleczalnej choroby małżonka i stan zdrowia wymaga udzielenia mu pomocy materialnej lub moralnej, orzeczenie rozwodu nie będzie możliwe, ponieważ byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

-wyrok orzekający rozwód zawiera:

• czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia-art.57 ( na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie

• sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków ( sad może powierzyć władzę rodzicielska jednemu z rodziców ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka)

• sąd orzeka w jakiej wysokości każdy z małżonków obowiązany jest do ponoszenia kosztów utrzymanka i wychowania dziecka

• sąd orzeka o sposobie korzystania z mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków ( sad w wyjątkowych wypadkach, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka

• sąd orzeka o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznania jednemu są możliwe ( sąd uwzględnia przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej)

• sąd może dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu

-w ciągu 3 miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu małżonek rozwiedziony może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem USC powrócić do nazwiska, jakie nosił przed zawarciem małżeństwa-art.59

-małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładowi pożycia ( niewinny od winnego i winny od winnego)i znajduje się w niedostatku- niemożność zaspokojenia swoich podstawowych potrzeb życiowych i kulturalnych, może zadąć od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego-art.60§1-alimenty zwykłe

-art.60§2-alimenty represyjne-jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładowi pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, są na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się do zaspakajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. Istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego-żona zarabia mniej od męża, porównanie sytuacji gdyby rozwód nie został orzeczony.

-wygaśniecie obowiązku alimentacyjnego miedzy małżonkami;

• zawarci przez małżonka uprawnionego nowego małżeństwa ( bez względu na winę )

• upływ 5 lat od orzeczenia rozwodu między byłymi małżonkami, gdy zobowiązanym jest małżonek który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia

6.SEPARACJA

-pozytywna przesłanka separacji, których istnienie stanowi warunek sine qua non orzeczenia separacji: zupełny rozkład pożycia-jeżeli doszło do zerwania między małżonkami wszystkich więzi jakie normalnie w małżeństwie występują- duchowej, fizycznej i gospodarczej-art.61¹§1

-negatywne przesłanki separacji, których wystąpienie powoduje, że separacja mimo zupełnego rozkładu pożycia nie może być orzeczona:

• dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków ( jeżeli małżonkowie nie mają dzieci sad może orzec separacje na podstawie zgodnego żądania małżonków-art.61¹§3)

• zasady współżycia społecznego

-jeżeli jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji a drugi rozwodu i żądanie to jest uzasadnione sąd orzeknie rozwód, jeżeli orzeczenie rozwodu nie jest dopuszczalne a żądanie orzeczenia separacji uzasadnione sąd orzeka separację

-przy orzekaniu separacji stosuje się art.57 i 58 tj. to samo co zawiera wyrok rozwodowy, sąd może nie orzekać o winie na podstawie zgodnego żądania małżonków

-skutki separacji:

• ma skutki takie jaki rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, chyba że ustawa stanowi inaczej-art.61

• nie można zawrzeć małżeństwa

• jeżeli wymagają tego względy słuszności, małżonkowie pozostający w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy obowiązek dostarczania środków utrzymania przez jednego z małżonków pozostających w separacji drugiemu-tak jak w art.60 z wyjątkiem §3

• nie można wrócić do nazwiska przed zawarciem małżeństwa

• powstanie rozdzielności majątkowej

-na zgodne żądanie małżonków sad orzeka o zniesieniu separacji:

• z chwilą zniesienia separacji ustają jej skutki

• sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga rodziców

• na zgodny wniosek małżonków sad orzeka o utrzymaniu między małżonkami rozdzielności majątkowej

III.POKREWIENSTWO

1.USTALENIE POCHODZENIA DZIECKA

-stosunki miedzy rodzicami a dziećmi można podzielić na:

• stosunki polegające na samym fakcie pochodzenia dziecka od rodziców

• stosunki wynikające z władzy rodzicielskiej

• stosunki alimentacyjne

• pozostałe stosunki

-pochodzenie decyduje o stanie cywilnym dziecka i rodziców i stanowi dla tych osób jedno z najważniejszych dóbr osobistych oraz warunkuje dalsze stosunki prawne między rodzicami a dziećmi

A.MACIERZYŃSTWO

-skoncentrowanie ustawodawcy na pochodzeniu dziecka od ojca, problem macierzyństwa nie nastręcza poważniejszych trudności w praktyce, co znalazło wyraz w łacińskiej paremii mater semper certa est- matka jest zawsze pewna

-dopóki nie wiadomo, która kobieta jest matką dziecka, dopóty nie jest możliwe stwierdzenie, kto jest jego ojcem, ojcostwo jest następstwem obcowania określonego mężczyzny z określona kobietą, konieczna przesłanka ustalenia ojcostwa jest uprzednie ustalenie macierzyństwa

-do ustalenia macierzyństwa w trybie zwykłym dochodzi w toku czynności zmierzających do sporządzenia aktu urodzenia dziecka, urodzenie dziecka podlega obowiązkowemu zgłoszeniu, przy czym obowiązek ten ciąży po kolei na: ojcu, kierowniku szpitala, położnej lub lekarzu obecnym przy porodzie, na matce o ile jej stan zdrowia na to pozwala

-powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa-osoba, która kwestionuje macierzyństwo wynikające z aktu urodzenia dziecka

-powództwo o ustalenie macierzyństwa-kto dąży do ujawnienia osoby matki, dlatego że nie ma jej w akcie urodzenia dziecka, jest możliwe w dwóch wypadkach:

• gdy matka dziecka nie była od początku wpisana do aktu urodzenia dziecka, gdyż dziecko miało status nieznanych rodziców

• gdy osoba matki została wykreślona z aktu urodzenia na skutek uprzedniego zaprzeczenia macierzyństwa przez sąd

-k.r.o. nie normuje instytucji macierzyństwa, nawiązuje do niego jedynie w art.86-powództwo o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka może wytoczyć także prokurator

-podstawę prawna powództw zmierzających do ustalenia lub zaprzeczenia macierzyństwa stanowi norma ogólna z art.189 k.p.c. w myśl której powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa.

-powództwo z zaprzeczenie lub ustalenie macierzyństwa mogą wytoczyć:

• samo dziecko

• kobieta, której macierzyństwo wchodzi w rachubę

• mężczyzna, którego ojcostwa dotknie wynik postępowania

• osoba/osoby, które dziecko przysposobiły

-brak ograniczeń czasowych do wytoczenia powództwa

-wyrok ustalający lub zaprzeczający macierzyństwo jest skuteczny erga omnes

-przesłanki zaprzeczenia macierzyństwa; wykazanie, że kobieta, której macierzyństwo jest kwestionowane nie jest biologiczna matką dziecka, może to polegać na:

• udowodnieniu, że domniemana matka w ogóle nie odbyła porodu w dacie urodzenia dziecka lub odbyła poród w dacie urodzenia dziecka, ale dziecko to nie jest identyczne z dzieckiem urodzonym przez nią, gdyż nastąpiła zamiana dzieci w szpitalu

• wykazaniu, że miedzy nią a dzieckiem nie ma naturalnej więzi rodzicielskiej

-przesłanki ustalenia macierzyństwa; stwierdzenie przez sąd, że określona kobieta jest matką dziecka, konieczną przesłanka jest brak wpisu w akcie urodzenia dziecka danych co do osoby matki oraz wykazanie, ze kobieta, której macierzyństwo ma być udowodnione jest rzeczywiście matką dziecka.

B.OJCOSTWO

-ojciec dziecka jest zawsze niepewny, dlatego ten problem ma istotne znaczenie praktyczne i został szczegółowo uregulowany w k.r.o.

-sposoby ustalenia ojcostwa;

• domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki;

-dotyczy dzieci urodzonych w małżeństwie

-pater est quem nuptiae demonstrant-ojcostwo wynika z faktu urodzenia dziecka w małżeństwie

-art.62§1-„ jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem 300 dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi od męża matki” ( domniemania tego nie stosuje się, jeżeli dziecko urodziło się po upływie 300 dni od orzeczenia separacji).Termin 300 dni odpowiada czasowi najdłuższej ciąży

-może się zdarzyć, że dojdzie do zbiegu domniemań. np. gdy matka wyszła za mąż wkrótce po rozwiązaniu małżeństwa a dziecko urodziło się już po zawarciu przez nią drugiego małżeństwa ale przed upływem 300dni od ustania pierwszego małżeństwa-art.62§2-„ jeżeli dziecko urodziło się przed upływem 300 dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, lecz po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa, domniemywa się , że pochodzi ono od drugiego męża”

-domniemania te mogą zostać obalone-domniemania wzruszalne, ograniczone:

1. w drodze powództwa o zaprzeczenie ojcostwa

2. żądać obalenia domniemania mogą samo dziecko, mąż matki i matka

3. dopuszczalność obalenia podlega rygorystycznym ograniczeniom czasowym

4. obalenie podlega szczególnym rygorom dowodowym-wykazanie niepodobieństwa męża matki-art.67

-powództwo o zaprzeczenie ojcostwa może wytoczyć:

1. mąż matki- w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka-art.63, przeciwko dziecku i matce a jeżeli matka nie żyje przeciwko dziecku-art.66

2. matka dziecka-w ciągu 6 miesięcy od jego urodzenia-art.69§1, przeciwko mężowi i dziecku a jeżeli mąż nie żyje przeciwko dziecku-art.69§2

3. dziecko z chwila osiągnięcia pełnoletności, nie później jednak niż przed upływem 3 lat od jej uzyskania-art.70§1, przeciwko mężowi swojej matki i matce, a jeżeli matka nie żyje przeciwko jej mężowi, jeżeli mą matki nie żyje przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy-art.70§2

4. prokurator-bez ograniczenia terminu-art.86

-przesłanki zaprzeczenia ojcostwa:

1. gdy dziecko urodziło się poi upływie 180 dnia od zawarcia małżeństwa-wykazanie niepodobieństwa, żeby mąż mógł być ojcem dziecka ( gdy małżonkowie żyli w rozłączeniu, gdy wprawdzie pozory wskazują na pochodzenie dziecka od męża matki ale dowód pewny wyłącza jego ojcostwo-dowód z kodu genetycznego DNA)-art.67

2. gdy dziecko urodziło się przed 180 dniem od zawarcia małżeństwa a powództwo wytacza mąż matki- złożenie przez męża matki oświadczenia, że nie jest ojcem dziecka-art.68§1. Takie oświadczenie nie jest wystarczające w dwóch wypadkach:

-jeżeli mąż matki obcował z matka dziecka nie dawniej niż w 300 dniu ale nie później niż w 181 dniu przed urodzeniem się dziecka

-gdy mąż matki zawierając małżeństwo wiedział, ze żoną jest w ciaży-art.68§2-konieczne jest wykazanie, iż zachodzi niepodobieństwo, żeby mąż mógł być ojcem dziecka

-skutki zaprzeczenia ojcostwa: ustanie wynikających ze stosunku rodzicielskiego wzajemnych praw i obowiązków-stanu cywilnego, władzy rodzicielskiej, nazwiska dziecka oraz wzajemnego prawa dziedziczenia

• uznanie dziecka przez jego ojca:

-dotyczy dzieci pozamałżeńskich

-ustalenie ojcostwa z mocy oświadczenia mężczyzny, który poczuwa się do ojcostwa, następuje z woli ojca, nie jest mu narzucone

-uznanie dziecka powinno być zgodne z rzeczywistym (biologicznym)pochodzeniem dziecka

-organ przyjmujący oświadczenie o uznaniu ma obowiązek odmowy przyjęcia oświadczenia, jeżeli jest oczywiste, że mężczyzna pragnący złożyć takie oświadczenie nie jest jego ojcem np. gdy wynika to z porównania jego wieku z wiekiem dziecka

-oświadczenie to musi być złożone osobiście

-nie może dziecka uzna przedstawiciel ustawowy ojca nie mającego pełnej zdolności do czynności prawnych-art.73

-do uznania dziecka przez ojca mającego ograniczona zdolność do czynności prawnych potrzebna jest zgoda jego przedstawiciela ustawowego-art.74

-można uznać dziecko co do którego brak jest ustalenia ojcostwa, dlatego dziecko mężatki może być uznane dopiero po zaprzeczeniu ojcostwa jej męża

-można uznać dziecko nawet nie narodzone ale już poczęte-nasciturusa-art.75

-uznanie dziecka nie może nastąpić po jego śmierci z jednym wyjątkiem: jest to dopuszczalne o ile pozostawiło ono zstępnych-art.76

-ponieważ uznanie wkracza w sferę uprawnień matki dziecka, k.r.o. wymaga zgody matki dziecka na uznanie. Zgoda jest wymagana, gdy chodzi o dziecko:

a)dopiero poczęte

b)małoletnie

c)pełnoletnie.-dodatkowo potrzebna jest jej zgoda-art.77§3

-wyjątki od uzyskania zgody na uznanie dziecka-art.77:

a)jeżeli matka nie żyje

b)nie przysługuje matce władza rodzicielska

c)jeżeli porozumiewanie się z matka napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody

-zgoda powinna być wyrażona w formie przewidzianej dla uznania dziecka albo na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym-art.78§1

-zgoda może być wyrażona:

a)przed uznaniem

b)jednocześnie z uznaniem

c)w ciągu 3 miesięcy od daty uznania-art.78

-uznanie dziecka następuje przed:

a)kierownikiem USC

b)sądem opiekuńczym

c)polskim konsulem lub osoba wyznaczona do wykonywania funkcji konsula-za granicą

d)notariuszem-w razie niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio życiu ojca lub dziecka

-uznanie dziecka jest czynnością jednostronną

-skutki uznania dziecka: mężczyzna, który dziecko uznał jest w świetle prawa ojcem dziecka, uznanie rodzi więc wszelkie prawa i obowiązki jakie wynikają ze stosunku rodzicielskiego-władza rodzicielska, obowiązek alimentacyjny ze skutkiem wstecznym od chwili jego urodzenia, prawo do nazwiska, wzajemne prawo do dziedziczenia

-unieważnienie uznania dziecka-pozbawienie mocy prawnej uznania przez sąd

-podmioty mające legitymacje do wytoczenia powództwa o unieważnienie uznania dziecka;

a)mężczyzna, który dziecko uznał-w ciągu roku od daty uznania z powodu wady swego oświadczenia woli-art.80

b)matka dziecka

c)dziecko po dojściu do pełnoletności nie później jednak niż w ciągu lat 3 od jej osiągnięcia z powodu, że mężczyzna który je uznał nie jest jego ojcem-art.81

d)prokurator

-po śmierci dziecka unieważnienie uznania jest niedopuszczalne-art.83

-przesłanki unieważnienia uznania dziecka:

a)wady oświadczenia woli

np. błąd- mylne przekonanie uznającego, że nie jest on ojcem dziecka, przekonanie to musi znajdować oparcie w pewnych obiektywnych okolicznościach-gdy dziecko urodziło się przedwcześnie a w rzeczywistości przyszło na świat jako donoszone, gdy uznający był w błędzie co do daty urodzenia dziecka, groźba- gdy jest dostatecznie poważna

b)udowodnienie, że nie współżył on z matką w okresie poczęcia dziecka lub wykluczenie ojcostwa na podstawie jednego z dowodów przyrodniczych

c)brak biologicznej więzi miedzy uznanym dzieckiem a mężczyzną, który je uznał

• sądowe ustalenie ojcostwa;

-dotyczy dzieci pozamałżeńskich

-stwierdzenie w wyroku sadowym, że dziecko urodzone poza małżeństwem pochodzi od określonego mężczyzny

-legitymacje do wytoczenia powództwa o ustalenie ojcostwa posiadają:

a)dziecko-bez ograniczenia w czasie

b)matka-do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności-art.84

c)prokurator-bez ograniczenia w czasie

-powództwa tego nie może wytoczyć biologiczny ojciec dziecka, może on bowiem uznać dziecko

-powództwo wytaczane przeciwko domniemanemu ojcu dziecka, a gdy ten nie żyje przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sad opiekuńczy

-przesłanki sadowego ustalenia ojcostwa:

a)domniemanie-ojcem dziecka jest ten, kto obcował z matką dziecka w okresie koncepcyjnym (121 dni)-nie dawniej niż w 300 dniu a nie później niż w 181 dniu przed urodzeniem się dziecka, domniemanie usuwalne na drodze dowodów przyrodniczych. Okoliczność, że matka obcowała w tym samym okresie z innym mężczyzną może być podstawą do obalenia domniemania tylko wtedy, gdy z okoliczności wynika, ze ojcostwo innego mężczyzny jest bardziej prawdopodobne-art.85§2

b)wyłączność ojcostwa jednego mężczyzny

-skutki ustalenia ojcostwa: ustalenie ojcostwa jest orzeczeniem deklaratywnym, sięgającym wstecz do chwili urodzenia dziecka a nawet jego poczęcia w związku z tym ojciec obowiązany jest łożyć na utrzymanie dziecka od chwili jego przyjścia na świat a nie od uprawomocnienia się wyroku. Dziecko takie także dziedziczy po ojcu

2.STOSUNKI MIĘDZY RODZICAMI A DZIEĆMI

A.NAZWISKO DZIECKA

-kwestia dotycząca nazwiska dziecka została uregulowana w przepisach ogólnych o stosunkach miedzy rodzicami a dziećmi:

a)nazwisko dziecka małżeńskiego-art.88:

-dziecko, co do którego istnieje domniemanie pochodzenia z małżeństwa nosi nazwisko męża. Jeżeli żona zachowała swoje nazwisko albo dodała do niego nazwisko męża, dziecko nosi nazwisko męża, chyba że małżonkowie przy zawarciu małżeństwa oświadczyli, że dziecko będzie nosić nazwisko żony. Jeżeli rodzice zawarli małżeństwo po ukończeniu przez dziecko 13 roku życia, do zmiany nazwiska dziecka potrzebna jest zgoda dziecka wyrażona osobiście.

b)nazwisko dziecka uznanego-art.89§1:

-dziecko pozamałżeńskie, uznane przez ojca nosi jego nazwisko. Może jednak nosić nazwisko matki, jeżeli uznający za zgoda osób, których zgoda jest potrzebna do skuteczności uznania -złożył w akcie uznania oświadczenie, że będzie ono nosić nazwisko matki, jeżeli w chwili uznania dziecko ukończy 13 lat, potrzebna jest także jego zgoda.

c)nazwisko dziecka, którego ojciec jest nieznany-art.89§3:

-jeżeli ojcostwa dziecka nie ustalono nosi ono nazwisko matki. W akcie urodzenia takiego dziecka, jako imię ojca wpisuje się imię wskazane przez przedstawiciela ustawowego, a w braku takiego wskazania-jedno z imion zwykle w kraju używane oraz jako nazwisko ojca-nazwisko matki.

d)nazwisko dziecka, którego rodzice nie są znani-art.89§3:

-imię i nazwisko nadaje dziecku sąd opiekuńczy. Ustali on także miejsce i datę urodzenia dziecka oraz określi, jakie imiona rodziców i nazwisko rodowe matki mają być wpisane do aktu urodzenia.

e)nadanie dziecku nazwiska męża matki, który nie jest jego ojcem-art.90:

jeżeli matka małoletniego dziecka zawarła małżeństwo z mężczyzną, który nie jest ojcem dziecka, małżonkowie mogą złożyć przed kierownikiem USC oświadczenie, że dziecko będzie nosiło nazwisko męża matki. Jeżeli dziecko ukończyło 13 lat do nadania nazwiska męża matki potrzebna jest zgoda dziecka wyrażona osobiście.

B.WŁADZA RODZICIELSKA

-władza rodzicielska: ogół praw i obowiązków rodziców względem dziecka, mających na celu zapewnienie należytej pieczy i strzeżenie jego interesów

-władza rodzicielska powstaje ex lege z chwilą urodzenia się dziecka

-dziecko pozostaje aż do pełnoletności pod władzą rodzicielską-art.92, wyjątki:

• nie uzyskują z chwilą urodzenia się dziecka władzy rodzicielskiej rodzice, którzy nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych-art.94

• nie ma władzy rodzicielskiej matka, która nie jest w sensie prawnym znana tj. nie jest uwidoczniona w akcie urodzenia

• w wypadku uznania dziecka władza rodzicielska ojca powstaje od daty skutecznego uznania

• w razie sądowego ustalenia ojcostwa władza rodzicielska przysługuje ojcu tylko wtedy, gdy przyzna mu ją sąd w wyroku ustalającym ojcostwo lub później sąd opiekuńczy w odrębnym postanowieniu

-na pojęcie władzy rodzicielskiej składają się:

• piecza nad osobą dziecka:

-art.96-rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim, obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień

-piecza nad osoba dziecka polega na:

a)wychowaniu dziecka

b)kierowaniu dzieckiem-środek należytego wychowania, obejmuje: regulowanie trybu życia dziecka, kontrolowanie, w jakim przebywa towarzystwie, jak spędza czas, jakim oddaje się rozrywkom, pilnowanie aby dziecko należycie wypełniało swoje obowiązki

c)obowiązek troski o zapewnienie dziecku odpowiednich warunków egzystencji-polega na organizowaniu warunków życia dziecka-zapewnienie należytego wyżywienia, odzieży, warunków mieszkalnych, pomocy szkolnych, opieki lekarskiej

d)troska o bezpieczeństwo dziecka-obejmuje wszelkie niebezpieczeństwa, tak fizyczne jak i duchowne, niezależnie od źródła zagrożenia

-szczególne znaczenie miejsca pobytu-rozstrzygają rodzice w ramach władzy rodzicielskiej, z reguły dom rodzinny lub na czas przejściowy np. wakacje u dziadków i zamieszkania dziecka-miejsce zamieszkania rodziców lub jednego z nich

-koniecznym odpowiednikiem obowiązków i praw rodziców jest obowiązek posłuszeństwa dziecka-art.95§2-„ dziecko pozostające pod władzą rodzicielską winne jest rodzicom posłuszeństwo”. Rodzice powinni stosować takie środki wychowawcze, aby dziecko świadomie poddało się ich kierownictwu.

• piecza nad majątkiem dziecka:

-rodzicom przysługuje zarząd majątkiem dziecka a pożytki z tego majątku przypadają dziecku

-art.101-”rodzice obowiązani są sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską „

-o podjęciu czynności zwykłego zarządu rodzice decydują sami, natomiast rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zwykły zarząd ani wyrażać zgody na dokonanie takiej czynności przez dziecko-art.101§3 np. zbywać lub obciążać majątku dziecka

-zarząd majątkiem dziecka nie obejmuje:

a)zarobku dziecka ani przedmiotów oddanych mu do swobodnego użytku-art.101§2

b)przedmiotów przypadających dziecku z tytułu darowizny albo testamentu-art.102

-dochody jakie przynosi majątek dziecka są jego własnością, jednakże w myśl art.103- czysty dochód z majątku dziecka powinien być przede wszystkim obracany na utrzymanie i wychowanie dziecka oraz jego rodzeństwa, które wychowuje się razem z nim, nadwyżka zaś na inne uzasadnione potrzeby rodziców

• przedstawicielstwo czyli obowiązek i uprawnienia reprezentacji dziecka:

-rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka-art.98

-zgodnie z art.98§2 żadne z rodziców nie może, mimo iż przysługuje im władza rodzicielska reprezentować dziecka:

a)przy czynnościach prawnych między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską

b)przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem, za wyjątkiem: jedno z rodziców może reprezentować dziecko przy czynności prawnej dokonanej z drugim rodzicem-ojczymem, macochą, gdy czynność polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka lub dotyczy należnych dziecku środków utrzymania i wychowania

-jeżeli żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka, reprezentuje je kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy-art.99

-czynność prawna dokonana w imieniu dziecka przez rodziców, którym nie przysługuje władza rodzicielska jest nieważna

-wykonywanie władzy rodzicielskiej:

• art.95§3 nakazuje wykonywać władzę rodzicielską tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny, stopień staranności, z jaką rodzice powinni wykonywać władzę rodzicielska powinien być maksymalny

• obowiązywanie zasady osobistego wykonywania władzy rodzicielskiej przez rodziców

• art.97§1-jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania a co do reprezentacji-każde z rodziców może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka

• art.97§2-o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie, w braku porozumienia co do istotnej sprawy dziecka rozstrzyga sąd opiekuńczy

-sąd opiekuńczy ma czuwać nad należytym wykonaniem władzy rodzicielskiej przez rodziców i jest wyposażony w stosowne środki, sąd może:

a)wydać odpowiednie zarządzenie dla zapobieżenia zagrożonemu dobru dziecka wskutek nienależytego wykonywania władzy rodzicielskiej:

-poddanie rodziców takim ograniczeniom, jakim podlega opiekun

-umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej lub zakładzie wychowawczym

-powierzenie zarządu majątku dziecka ustanowionemu kuratorowi

b)zawiesić władzę rodzicielska i ustanowić dla dziecka opiekę-w razie przemijającej przeszkody np. w razie pobytu za granicą art.110

c)pozbawić władzy rodzicielskiej rodziców lub jednego z rodziców-art.111:

-gdy wystąpiła trwała przeszkoda uniemożliwiająca należyte sprawowanie władzy rodzicielskiej np. nieuleczalna choroba

-gdy rodzice nadużywają swej władzy np. skłaniają do popełniania przestępstw

-gdy w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki naruszając przez to dobro dziecka np. tolerują złe prowadzenie się dziecka

-jeżeli mimo udzielonej pomocy nie ustały przyczyny zastosowania art.109§2 pkt.5, a w szczególności gdy rodzice trwale nie interesują się dzieckiem

-w sytuacjach, w których wymaga tego dobro dziecka sąd opiekuńczy ma obowiązek wydania rodzicom pozbawionym władzy rodzicielskiej zakazu osobistej styczności z dzieckiem -art.113 np. gdy rodzice demoralizują dziecko swoim postępowaniem

-władza rodzicielska może zostać przywrócona, jeżeli ustaną trwałe przeszkody w jej wykonywaniu albo sad opiekuńczy uzna, że nie ma już obawy nadużycia tej władzy lub rażącego zaniedbywania obowiązków przez rodziców.

C.PRZYSPOSOBIENIE

-przysposobienie(adopcja) pochodzi z łaciny adoptio, zwane także usynowieniem, polega na kreowaniu miedzy przysposabiającym a przysposobionym takiego stosunku prawnego, jaki istnieje miedzy rodzicami a dzieckiem-art.121§1

-przesłanki przysposobienia:

• dotyczące przysposabiającego:

a)zgoda przysposabiającego na przysposobienie, która wyrażana jest przez złożenie wniosku o orzeczenie przysposobienia-art.117§1

b)istnienie między przysposabiającym a przysposobionym odpowiedniej różnicy wieku-art.114§2, powinna wynosić co najmniej tyle ile wynosi najmniejsza różnica miedzy wiekiem dziecka a wiekiem jego naturalnych rodziców tzn. około lat 18.Orzecznictwo przyjmuje, że nawet znaczna różnica wieku nie stanowi sama przez się przeszkody w dojściu przysposobienia do skutku, chyba że z okoliczności wynika, że w konkretnym wypadku przysposabiający nie zdołałby zapewnić przysposobionemu należytej pieczy

c)pełna zdolność przysposabiającego do czynności prawnych

d)pozostawanie przysposabiającego przy życiu-art.117§3-„ Orzeczenie nie może być wydane po śmierci przysposabiającego lub osoby, która ma być przysposobiona”

e)odpowiednie właściwości osobiste (prawy charakter, zdolności wychowawcze)-tzw. kwalifikacje podmiotowe przysposabiającego

f)możliwość wychowania przysposobionego przez przysposabiającego bez nadmiernego dla niego uszczerbku, zwłaszcza uszczerbku na zdrowiu

• dotyczące przysposobionego:

a)przysposobić można osobę małoletnią-art.114§1przysposabiane powinny być przede wszystkim dzieci nie mające rodziców lub mające tylko jednego z nich, dzieci wchodzące w skład rodziny pełnej, brak przysposabiającego, dzieci obce jak i spokrewnione

b)potrzebna jest zgoda przysposabianego jeżeli ukończył on lat 13-art.118§1

c)nie można orzec przysposobienia po śmierci przysposabianego-art.117§2

d)przysposobienie jest dopuszczalne tylko dla dobra przysposabianego-art.114§1

• dotyczące innych osób:

a)rodziców dziecka, które ma być przysposobione-wyrażenie zgody na przysposobienie dziecka ma charakter złożony- prawo osobiste i stanowi wyraz wykonywania władzy rodzicielskiej/ zgoda rodziców nie jest wymagana: jeżeli rodzice zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej , są nieznani, porozumienie się z nimi napotyka ciężkie do przezwyciężenia trudności, nie jest potrzebna zgoda ojca, jeżeli jego ojcostwo zostało ustalone przez sad a władza rodzicielska nie została mu przyznana.

Zgoda na przysposobienie:

• nie może być wyrażona wcześniej niż po upływie 6 tygodni od urodzenia się dziecka-art.119²

• w zasadzie rodzice wyrażają zgodę na przysposobienie ich dziecka przez określoną osobę/osoby, ustawa pozwala jednak na przysposobienie swojego dziecka w przyszłości bez wskazania osoby przyspasabiajacego-art.119¹§1, zgodę tę mogą odwołać przez oświadczenie przed sądem opiekuńczym, nie później jednak niż przed wszczęciem sprawy o przysposobienie-jest to tzw. zgoda blankietowa a przysposobienie takie nazywamy anonimowym

b)małżonka przysposabiającego. Podział przysposobień na:

• przysposobienie przez jedna osobę

• przysposobienie wspólne dokonane przez dwie osoby, dopuszczalne tylko wtedy, gdy przysposabiający są małżeństwem-art.115§1, przysposobienie ma skutki przysposobienia wspólnego także wtedy, gdy osoba przysposobiona przez jednego z małżonków zostaje następnie przysposobiona przez drugiego, gdy przysposobienie zostaje co do każdego małżonka orzeczone oddzielnie.

c)opiekuna dziecka-jeżeli dziecko pozostaje pod opieką, do przysposobienia potrzebna jest zgoda jego opiuekuna-art.120, sąd opiekuńczy może ze względu na szczególne okoliczności orzec przysposobienie nawet mimo braku zgody opiekuna, jeżeli wymaga tego dobro dziecka.

-dokonanie przysposobienia:

• o przysposobieniu orzeka sąd opiekuńczy w postępowaniu nieprocesowym

• legitymację do wszczęcia postępowania ma przysposabiający

• uczestnikami są osoby, których zgoda potrzebna jest do przysposobienia, wyjątki/; nie wzywa się na rozprawę rodziców, którzy wyrazili zgodę blankietową, sąd może ograniczyć lub wyłączyć osobisty udział małoletniego w postępowaniu, jeżeli przemawiają za tym względy wychowawcze

• postanowienie orzekające przysposobienie jest skuteczne erga omnes

• postanowienie o charakterze konstytutywnym. Skuteczne od daty uprawomocnienia się ex nunc

-rodzaje przysposobień w zależności od skutków:

• pełne (rozwiązywalne):

-wywiera skutki zarówno w stosunku do przysposobionego i przyspasabiajacego jak i w stosunku do ich rodzin

-przysposobiony wchodzi w pełni w rodzinę przyspasabiajacego a wychodzi ze swej rodziny naturalnej:

a)między przysposabiającym a przysposobionym powstaje prawny stosunek pokrewieństwa

b)w stosunku do krewnych przyspasabiajacego przysposobiony nabywa takie same prawa i obowiązki, jakie ma dziecko naturalne- przysposobiony wchodzi do rodziny przyspasabiajacego

c)ustają wynikające z pokrewieństwa prawa i obowiązki przysposobionego względem jego rodziny naturalnej

d)ustaje dotychczasowa władza rodzicielska nad przysposobionym-skupia się ona w osobie przyspasabiajacego

e)przysposobiony otrzymuje nazwisko przyspasabiajacego, a jeżeli został przysposobiony przez małżonków wspólnie-nazwisko, które nosiłyby dzieci z tego małżeństwa

• niepełne:

-na żądanie przyspasabiajacego i za zgodą osób, których zgoda jest do przysposobienia potrzebna, sąd opiekuńczy orzeka, że skutki przysposobienia mogą polegać na postaniu stosunków miedzy przysposabiającym a przysposobionym, jednakże skutki przysposobienia rozciągają się na zstępnych przysposobionego-art.124

-różnice między przysposobieniem pełnym a niepełnym;

• przysposobienie niepełne nie rozciąga się na rodzinę przyspasabiajacego

• skutki naturalnego pokrewieństwa nie ulęgają wyłączeniu, w pewnych sytuacjach zaktualizować się może obowiązek alimentacyjny naturalnych krewnych przysposobionego-gdy przysposabiający nie może wywiązać się ze swojego obowiązku. Także przysposobiony może być obciążony obowiązkiem alimentacyjnym względem swoich krewnych lecz w ostatniej kolejnosci-art.131

• całkowite (pełne rozwiązywalne);

-dochodzi do skutku wtedy, gdy rodzice wyrazili zgodę na przysposobienie swego dziecka w przyszłości bez wskazania osoby przysposabiającej, w wypadku tzw. przysposobienia anonimowego

• istota tego polega na tym, że przysposobiony jest pod każdym względem traktowany tak jakby był naturalnym dzieckiem przysposabiających

• przesłanki: rodzice wyrażając zgodę blankietowa nie mogą w przyszłości dziecka i przyspasabiajacego niepokoić, zgoda wyrażana co do niemowląt i przez samotne matki.

• cechy charakterystyczne:

a)przysposobiony traci swój dotychczasowy stan cywilny

b)tajemnica przysposobienia całkowitego-sporządza się nowy akt urodzenia

c)przysposobiony nie zachowuje swojego dotychczasowego nazwiska

d)nie może być przysposobienie dokonane przez małżonka ojca lub matki przysposobionego, gdyż w takim wypadku zgoda ojca lub matki wskazuje na konkretną osobę

e)rozwiązanie nie jest dopuszczalne

-rozwiązanie przysposobienia:

• przesłanka pozytywna: z ważnych powodów zarówno przysposobiony jak i przysposabiający mogą żądać rozwiązania stosunku przysposobienia przez sąd-art.125§1 np. głęboki rozkład więzi rodzicielskiej

• przesłanki negatywne: dobro małoletnich dzieci, przesłanka winy- nemo turnitudinem suam allegans- nikt nie może powoływać się na własna niegodziwość

-skutki rozwiązania przysposobienia:

• z chwilą rozwiązania przysposobienia ustają jego skutki, działa ex nunc- od chwili uprawomocnienia jego wyroku

3.OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY

A.ISTOTA I CEL OBOWIĄZKU ALIMENTACYJNEGO

-obowiązek alimentacyjny polega na czynnościach mających na celu zaspokojenie potrzeb osoby, która sama utrzymać się nie może, przedmiotowo obejmuje dostarczenie środków utrzymania- środki na wyżywienie, odzież, mieszkanie, leczenie, potrzeby kulturalne i rozrywkowe i wychowania-potrzebne tylko małoletniemu dziecku, wydatki na szkołę i pomoce szkolne

-cechy obowiązku alimentacyjnego:

• osobisty charakter obowiązku alimentacyjnego- obowiązek nieprzenoszalny w drodze czynności prawnych, wygasa wraz ze śmiercią osoby zobowiązanej a odpowiadające mu uprawnienie do alimentacji gaśnie ze śmiercią osoby uprawnionej

• źródłem obowiązku alimentacyjnego są stosunki rodzinne-pokrewieństwo, przysposobienie, małżeństwo nie czynności prawne

• przepisy o charakterze bezwzględnie obowiązującym

• możliwość realizacji obowiązku alimentacyjnego nie jest ograniczona w czasie, przedawniają się raty alimentacyjne a nie samo prawo do alimentacji

• obowiązek alimentacyjny nie jest zależny od określonego obowiązku czy zachowania się osoby uprawnionej. Zobowiązany nie może zwolnić się od tego obowiązku podnosząc zarzut naganności postępowania osoby uprawnionej.

• istnienie regresu-osoba, która dostarcza drugiemu środków utrzymania lub wychowania nie będąc do tego zobowiązanym albo będąc zobowiązana z tego powodu, że uzyskanie na czas świadczeń alimentacyjnych od osoby zobowiązanej w bliższej lub tej samej kolejności byłoby dla uprawnionego niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami, może żądać zwrotu od osoby, która powinna była te świadczenie spełnić-art.140

-przesłanki obowiązku alimentacyjnego:

• ten, kto znajduje się w niedostatku-art.133§2:/w niedostatku znajduje się te, kto nie jest w stanie sam się utrzymać, gdyż nie może pracować i nie ma innych dochodów ani majątku, które pozwoliłyby mu zaspokoić jego usprawiedliwione potrzeby

• dziecko nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania, dopóki dziecko nie osiągnie samodzielności-dopóki nie zdobędzie odpowiadających jego uzdolnieniom i predyspozycjom kwalifikacji zawodowych. Dziecko ma prawo do równej stopy życiowej z rodzicami i to zarówno wtedy, gdy żyje z nimi we wspólnocie jak i poza tą wspólnotą. Jeżeli jedno z rodziców nie ma możliwości zarobkowych i majątkowych, cały ciężar spada na drugiego z rodziców.

-zakres obowiązku alimentacyjnego jest zależny od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego-art.135§1, może polegać także na osobistych staraniach w całości lub w części na osobistych staraniach o jego utrzymanie i wychowanie

-obowiązek alimentacyjny obejmuje: krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo

-kolejność obowiązku alimentacyjnego:

• między krewnymi obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, dzieci przed rodzicami

• między małżonkami- gdy małżonkowie pozostają we wspólnym pożyciu są względem siebie zobowiązani do zaspokojenia swoich potrzeb. Jeżeli małżonkowie nie są w stanie pokryć swoich usprawiedliwionych potrzeb, wówczas powstaje obowiązek alimentacyjny po stronie ich krewnych według kolejności zstępni przed wstępnymi.

• w razie przysposobienia pełnego sytuacja jest taka sama jak sytuacja naturalnego dziecka. W razie przysposobienia niepełnego-obowiązek alimentacyjny obciąża przyspasabiajacego przed wstępnymi i rodzeństwem przysposobionego, a obowiązek alimentacyjny względem wstępnych i rodzeństwa obciąża przysposobionego dopiero w ostatniej kolejności.

-wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego:

• na skutek śmierci zobowiązanego, gdyż nie przechodzi na jego spadkobierców

• na skutek śmierci uprawnionego, gdyż z tą chwila przestają istnieć jego potrzeby

• na skutek uchylenia obowiązku alimentacyjnego-gdy uprawniony uzyskał zdolność do samodzielnego utrzymania się np. gdy dziecko podjęło pracę zarobkową lub całkowita utrata przez zobowiązanego możliwości pozyskiwania jakichkolwiek dochodów np. na skutek kalectwa

-szczególny obowiązek alimentacyjny:

• art.141§1-ojciec nie będący mężem matki obowiązany jest przyczynić się w rozmiarze odpowiadającym okolicznościom do pokrycia wydatków związanych z ciążą i porodem oraz kosztów trzymiesięcznego utrzymania matki w okresie porodu .Z ważnych powodów matka może żądać udziału ojca w kosztach swego utrzymania przez czas dłuższy niż 3 miesiące.

• Jeżeli ojcostwo mężczyzny, który nie jest ojcem matki , nie zostało ustalone, zarówno dziecko jak i matka mogą dochodzić roszczeń majątkowych związanych z ojcostwem tylko jednocześnie z dochodzeniem ustalenia ojcostwa. Nie dotyczy to roszczeń matki, gdy dziecko urodziło się nieżywe-art.143.

• dziecko może żądać świadczeń alimentacyjnych od męża swojej matki, nie będącego jego ojcem, jeżeli odpowiada to zasadom współżycia społecznego-art.144§1

• mąż matki dziecka, nie będącego jego ojcem, może żądać od dziecka świadczeń alimentacyjnych, jeżeli przyczyniał się do wychowania i utrzymania dziecka, a żądanie jego odpowiada zasadom współżycia społecznego-art.144§2

IV.OPIEKA I KURATELA

1.OPIEKA

-opieka: dbałość o osobę potrzebującą pomocy- o osobę małoletnią i osobę całkowicie ubezwłasnowolnioną

A.OPIEKA NA MAŁOLETNIM;

• ustanawiana dla:

a)dzieci, którzy nie mają rodziców

b)gdy rodzice są małoletni

c)gdy rodzice zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej

d)rodzice są całkowicie lub częściowo ubezwłasnowolnieni

• opiekę sprawuje opiekun-art.146 (osoba fizyczna z pełną zdolnością do czynności prawnych, która nie została pozbawiona praw publicznych, rodzicielskich lub opiekuńczych i daje gwarancję, że z obowiązków wywiąże się znakomicie-art.148§1)

• jeżeli dobro pozostającego pod opieką nie stoi temu na przeszkodzie, opiekunem małoletniego powinna być osoba wskazana przez ojca lub matkę, jeżeli nie byli pozbawieni władzy rodzicielskiej-art.149§1

• jeżeli opiekunem nie została ustanowiona osoba wskazana przez rodziców-powinien być nim krewny lub inna osoba bliska pozostającego pod opieką albo jego rodziców. W braku takich osób sąd opiekuńczy zwraca się o wskazanie opiekuna do właściwego organu prezydium rady narodowej albo organizacji społecznej, do której należy piecza nad małoletnimi a jeżeli dziecko przebywa w zakładzie wychowawczym zwraca się do tego zakładu-art.149§2 i §3

• sąd opiekuńczy może ustanowić jednego opiekuna dla kilku osób, jeżeli nie ma sprzeczności miedzy ich interesami. Opieka nad rodzeństwem powinna być w miarę możności powierzona jednej osobie.-art.151

• wspólne sprawowanie opieki może być powierzone tylko małzonkom-art.146zd.2

• każdy, kogo sad opiekuńczy ustanowi opiekunem, obowiązany jest opiekę objąć-art.152 Z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zwolnić z tego obowiązku.

• Objecie opieki następuje przez złożenie przyrzeczenia przed sadem opiekuńczym-art.153.opiekun powinien objąć swe obowiązki niezwłocznie.

-sprawowanie opieki;

• opiekun obowiązany jest wykonywać swe obowiązki z należytą starannością, jak wymaga tego dobro pozostającego pod opieka i interes społeczny-art.154

• opiekun sprawuje pieczę nad osobą i majątkiem pozostającego pod opieką-art.155§1.podlaega przy tym nadzorowi sądu opiekuńczego.

• Do sprawowania opieki stosuje się odpowiednio przepisy o władzy rodzicielskiej z zachowaniem jednak pewnych reguł odmiennych:

a)opiekun uzyskać musi zezwolenie sadu opiekuńczego w każdej ważnej sprawie, która dotyczy osoby małoletniego albo jego majątku np. wybór kierunku kształcenia-art.157

b)art.160-sporządzenie inwentarza majątku osoby pozostającej pod opieką i przedstawić go sądowi opiekuńczemu

c)opiekun powinien w ważniejszych sprawach wysłuchać podopiecznego i w miarę możliwości uwzględnić jego rozsądne życzenie-art.158

d)opiekun obowiązany jest w terminach oznaczonych przez sąd, nie rzadziej niż raz do roku, składać sądowi sprawozdania dotyczące osoby pozostającej pod opieką oraz rachunki z zarządu jego majątkiem-art.166

e)opiekun sprawuje funkcje nieodpłatnie. Jeżeli z opieką związany jest zarząd majątkiem wymagający znacznego nakładu pracy, sąd opiekuńczy może na żądanie opiekuna przyznać mu stosowne wynagrodzenie okresowe lub jednorazowe w dniu ustania opieki lub za zezwoleniem sądu opiekuńczego-art.162

f)sąd opiekuńczy może zobowiązać opiekuna do złożenia do depozytu sadowego kosztowności, papierów wartościowych i innych dokumentów należących do pozostającego pod opieką-art.161

-nadzór nad sprawowaniem opieki:-

• sąd opiekuńczy wykonuje nadzór nad sprawowaniem opieki, zaznajamiając się na bieżąco z działalnością opiekuna oraz udzielając mu wskazówek i poleceń. Może zażądać od opiekuna wyjaśnień we wszelkich sprawach należących do zakresu opieki oraz przedstawienia dokumentów związanych z jej sprawowaniem-art.165

• opiekun obowiązany jest w terminach oznaczonych przez sąd, nie rzadziej niż raz do roku, składać sądowi sprawozdania dotyczące osoby pozostającej pod opieką oraz rachunki z zarządu jego majątkiem-art.166

• sąd opiekuńczy bada sprawozdania i rachunki opiekuna pod względem rzeczowym i rachunkowym, w razie potrzeby zarządza ich sprostowanie i uzupełnienie oraz orzeka czy i w jakim zakresie rachunki zatwierdza-art.167

-zwolnienie opiekuna:

• z ważnych powodów sąd opiekuńczy może na żądanie opiekuna zwolnić go z opieki

• z powodu przeszkód faktycznych lub prawnych opiekun jest niezdolny do sprawowania opieki albo dopuszcza się czynów lub zaniedbań, które naruszają dobro pozostającego pod opieką

-ustanie opieki:

-z mocy prawa:

• gdy małoletni osiągnie pełnoletność

• gdy przywrócona zostanie nad nim władza rodzicielska

B.OPIEKA NAD UBEZWŁASNOWOLNIONYM CAŁKOWICIE

-do opieki nad ubezwłasnowolnionym całkowicie stosuje się odpowiednie przepisy o opiece nad małoletnim, z tym, że jeżeli wzgląd na dobro pozostającego pod opieką nie stoi temu na przeszkodzie, opiekunem powinien być jego małżonek, a w braku jego ojciec lub matka.-art.176

-opieka taka ustaje z mocy prawa w razie:

• uchylenia ubezwłasnowolnienia

• zmiany ubezwłasnowolnienia całkowitego na częściowe

2.KURATELA

-cel kurateli jest podobny do celu opieki-ochrona praw oraz interesów osób, które tej ochrony potrzebują

-różnice między opieką a kuratelą:

• kuratela głównie dotyczy majątku i

• kuratela na ogół ma krótkotrwały charakter

-kuratora ustanawia się w wypadkach w ustawie przewidzianych np. dla osób częściowo ubezwłasnowolnionych, dla nasciturusa, dla osoby, której miejsce pobytu jest nieznane

-kuratelę ustanawia:

• sąd opiekuńczy

• organ państwowy

-kurator osoby ubezwłasnowolnionej częściowo jest powoływany do jej reprezentowania i do zarządu jej majątkiem, tylko wtedy gdy sąd opiekuńczy tak postanowił-art.181

-dla nasciturusa ustanawia się kuratora, jeżeli jest to potrzebne do strzeżenia przyszłych praw dziecka-art.182

-osoba ułomna może żądać ustanowienia kuratora, jeżeli potrzebuje pomocy do prowadzenia wszelkich spraw albo spraw określonego rodzaju-art.183

-dla ochrony praw osoby, która z powodu nieobecności nie może prowadzić swoich spraw, a nie ma pełnomocnika lub gdy pełnomocnik nieobecnego nie może wykonywać swoich czynności albo gdy je wykonuje nienależycie ustanawia się kuratora-art.184

-uchylenie kurateli:

• gdy odpadnie cel kurateli np. gdy kurator ukończy daną sprawę był ustanowiony do załatwienia tej właśnie sprawy

• w razie uchylenia ubezwłasnowolnienia

• z chwilą urodzenia się dziecka

• na żądanie osoby ułomnej, dla której była ustanowiona kuratela

6

---