Szkoła Podstawowa nr 2

im. Cystersów Wągrowieckich

w Wągrowcu

Program nauczania ortografii

„ZA PAN BRAT Z ORTOGRAFIĄ

W  KLASIE DRUGIEJ”

opracowała

Barbara Tyrakowska

nauczyciel nauczania zintegrowanego

WSTĘP

„Kto wie, że popełnił błąd i nie naprawia go, popełnia nowy błąd”.

(Konfucjusz)

Nie jest rzeczą łatwą opanować polską ortografię. Wiele trudności sprawia uczniom poprawne pisanie. Nic bowiem nie ośmiesza człowieka w późniejszym życiu tak, jak popełnianie prostych błędów ortograficznych i językowych, które są niestety jak „tłusta plama na fotografii matki, którą się kocha”. Dlatego też, jeżeli już w klasach niższych nie będziemy reagować na pierwsze poczynione przez uczniów błędy i nie będziemy starać się ich naprawić, to cytowane słowa Konfucjusza zaczną się szybko urzeczywistniać. Powinny one już od pierwszych chwil towarzyszyć poczynaniom każdego nauczyciela.

Jednym z podstawowych zadań współczesnej szkoły jest kształcenie u dziecka umiejętności pisania, wdrażającej do przestrzegania poprawności ortograficznej. W wyniku systematycznych ćwiczeń, czynności pisania automatyzują się i przechodzą w nawyk ortograficzny, czyli bezbłędne pisanie. Każdy zdaje sobie jednak z tego sprawę, jak żmudnym i wymagającym różnorodnych zabiegów dydaktycznych, jest nauczanie ortografii. Ile wysiłku kosztuje wyrobienie u dziecka tzw. czujności ortograficznej, czyli umiejętności dostrzeżenia i zastosowania w praktyce danej reguły ortograficznej.

Praktyka szkolna pokazuje, że stosowanie jednolitych metod nauczania ortografii jest nieskuteczne, a nawet zniechęcające ucznia. I dlatego też, chcąc tego uniknąć, powinno się pobudzić zainteresowanie, które jest warunkiem osiągnięcia poziomu koncentracji uwagi i stanowi jeden z głównych motywów uczenia się. Niezbędne jest więc stosowanie szerokiej gamy metod, form pracy, jak i środków dydaktycznych z równoczesnym przestrzeganiem określonych zasad postępowania dydaktycznego, do których m. in. należą:

- zasada systematyczności (wyrażająca się w planowaniu materiału nauczania ortografii

i rytmicznym jego realizowaniu),

- zasada integracji (wymagająca łączenia ćwiczeń ortograficznych z innymi formami ćwiczeń w mówieniu),

- zasada poglądowości (wymagająca właściwego doboru środków dydaktycznych, pomagających w skupieniu uwagi i zapamiętaniu obrazu wyrazu),

- zasada profilaktyki (polegająca na stałej trosce nauczyciela o poprawny zapis nowych lub trudnych wyrazów, na wdrażaniu ucznia do samokontroli własnego tekstu),

- zasada stopniowania trudności (dotycząca racjonalnego doboru i układu ćwiczeń oraz stopniowego przechodzenia od łatwych do trudnych form ćwiczeń w pisaniu),

- zasada aktywności (polegająca na tworzeniu warunków zapewniających wszystkim uczniom aktywny i świadomy udział w zajęciach oraz na zainteresowaniu ich treścią i sposobem wykonania ćwiczeń),

- zasada kontroli i oceny postępów ucznia (stosowana w celu likwidowania niedociągnięć i braków w opanowaniu umiejętności ortograficznych).

Koncepcją dydaktyczną, dającą widoczne efekty w procesie nauczania ortograficznego, jest wykorzystanie w procesie nauczania metod, wynikających z naturalnych potrzeb dziecka, mam tu na myśli formy zabawowe, tj. gry i zabawy dydaktyczne, zagadki i rozrywki umysłowe oraz dramę. Stanowią one pewną formę odpoczynku i odprężenia, a jednocześnie są silnie działającym bodźcem na wyobraźnię i zapamiętywanie, który z kolei pobudza wiarę we własne siły i możliwości. Odpowiednio dobrany materiał językowy, ciekawe i kształcące ćwiczenia, nie tylko korzystnie będą wpływać na kształtowanie nawyków poprawnego pisania, lecz będą także stymulować aktywność emocjonalną dziecka i wzbudzać w nim pozytywną motywację do uczenia się ortografii.

Program dotyczący ortografii to działanie, mające na celu doskonalenie umiejętności zastosowania poznanych zasad i reguł w praktyce oraz umiejętne wykorzystanie przez uczniów posiadanej wiedzy.

I OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU

Bazę konstrukcyjną programu stanowi "Program zintegrowanej edukacji XXI wieku. Klasy 1 - 3", autorstwa Jadwigi Hanisz, jak i podręczniki dla kl. II Hanny Dobrowolskiej i Anny Koniecznej „Wesoła szkoła” wydawnictwa WSiP.

Głównym celem programu jest wyrobienie u uczniów umiejętności poprawnego i bezbłędnego pisania poprzez uatrakcyjnienie ich pracy podczas zajęć.

Praktyka dowodzi, że zanim dzieci zaczną stosować reguły ortograficzne, należy je tego nauczyć w sposób bardziej dla nich interesujący. Uważam, że właściwą naukę najlepiej rozpocząć w klasie drugiej. Chociaż już pierwszaki mają opracowanych kilka trudności ortograficznych, to jednak w klasie drugiej pojawia się moment, by zacząć przybliżać im piękny, poprawny język polski, wykorzystując właśnie wtedy zdobyte przez nich umiejętności czytania i pisania, wyniesione z klasy pierwszej.

Z uwagi na to, że wszelakie fakty, jak i zjawiska oraz występujące pomiędzy nimi zależności, kształtują w umyśle ośmiolatka scalony obraz świata, co uwarunkowane jest jego rozwojem, proponuję przyswajanie treści ortograficznych w sposób tematyczny. Będę nauczać ich w powiązaniu z realizacją danego bloku tematycznego, łącząc jednocześnie z ćwiczeniami słownikowo - frazeologicznymi, jak i syntaktycznymi, które będę przeplatać stosowaniem różnorakich form zabawowych.

Niniejszy program jest częścią edukacji polonistycznej, dlatego w jego realizacji biorą udział wszyscy uczniowie z klasy.

Po rocznym cyklu edukacyjnym program będzie kontynuowany w klasie trzeciej, gdzie dziecko utrwalać będzie pisownię poznanych wyrazów i uzupełni ją o nowe reguły ortograficzne.

Program angażuje do współpracy rodziców poprzez uczestnictwo w zajęciach z edukacji polonistycznej, jak i pomoc w pracach domowych.

II CELE KSZTAŁCENIA

Cele ogólne:

1. Kształtowanie umiejętności samodzielnego, świadomego i poprawnego posługiwania się językiem pisanym.

2. Kształtowanie zdolności dostrzegania różnego rodzaju związków i zależności w piśmie.

3. Eliminacja błędów w pracach uczniowskich.

4. Rozwijanie świadomości i użyteczności zdobywanej wiedzy.

Cele szczegółowe:

1. Rozbudzenie zainteresowań ortograficznych.

2. Uatrakcyjnienie nauczania ortografii.

3. Doskonalenie umiejętności poprawnej pisowni.

4. Utrwalanie podstawowych zasad i reguł ortograficznych.

5. Rozwijanie umiejętności analizowania trudności ortograficznych.

6. Kształtowanie pozytywnego nastawienia do podejmowania wysiłku intelektualnego, pobudzanie ciekawości poznawczych.

7. Mobilizowanie do wykorzystania posiadanej wiedzy w praktyce.

8. Wytworzenie stanu czujności oraz spostrzegawczości ortograficznej.

9. Wdrażanie do nawyku korzystania ze słowniczka ortograficznego.

10. Przygotowanie do udziału w konkursach ortograficznych.

11. Zapoznanie z możliwością wykorzystania komputera w rozwijaniu umiejętności ortograficznych.

Przewidywane osiągnięcia uczniów

W wyniku realizacji programu uczeń powinien:

▪ stosować na co dzień poznane wyrazy zawierające ortogramy,

▪ znać zasady i reguły ortograficzne i stosować je w praktyce,

▪ umieć uzasadnić pisownię wyrazów z trudnością ortograficzną,

▪ potrafić kojarzyć tematycznie słowa z opracowaną trudnością ortograficzną,

▪ zilustrować odpowiednią techniką plastyczną omawiany temat,

▪ korzystać przy pisaniu wyrazów ze znajomości innych form tego samego wyrazu i rodziny

wyrazów oraz wiadomości z nauki o języku,

▪ wyjaśniać ciekawostki ortograficzne,

▪ zilustrować ruchem poznawane wyrazy w zabawach muzyczno - ruchowych,

▪ wykorzystywać komputer w rozwijaniu umiejętności ortograficznych,

▪ wykazywać spostrzegawczość i czujność ortograficzną,

▪ rozumieć istotę bezbłędnego pisania,

▪ mieć nawyk sprawdzania tekstu po napisaniu i rozumieć sens poprawy błędów,

▪ dokonywać autokorekty własnego tekstu w oparciu o słowniczek ortograficzny,

▪ doskonalić technikę czytania, która ma pozytywny wpływ na eliminowanie błędów,

▪ chętnie uczestniczyć w zajęciach, przejawiając różne formy aktywności,

▪ prowadzić regularnie słowniczek ortograficzny, gromadzący poznawany materiał,

▪ brać chętnie udział w konkursach ortograficznych,

▪ być tolerancyjnym w stosunku do innych, popełniających także błędy,

▪ współdziałać w grupie podczas prac zespołowych.

III FORMY PRACY I SPOSOBY REALIZACJI PROGRAMU

„ZA PAN BRAT  Z ORTOGRAFIĄ W KLASIE DRUGIEJ”

1. Praca indywidualna.

2. Praca w grupach.

3. Prowadzenie - założonego w klasie pierwszej i kontynuowanego aż do klasy trzeciej -

słowniczka obrazkowo - wyrazowego, podzielonego na działy tematyczne

i uwzględniającego różne trudności ortograficzne.

4. Wypełnianie tematycznych kart pracy zgodnych z proponowaną tematyką.

5. Współtworzenie w klasie - ortograficznej gazetki: „Z ortografią za pan brat”.

6. Rozwiązywanie indywidualnie i zbiorowo - w grupach rebusów, krzyżówek, logogryfów, eliminatek, zagadek ortograficznych oraz uzupełnianie kolorowanek ortograficznych.

7. Praca ze słowniczkiem ortograficznym.

8. W ramach edukacji polonistycznej korelacja działań z zajęciami plastycznymi, muzycznymi, fizyczno - ruchowymi, środowiskowymi i matematycznymi.

9. Organizowanie konkursów.

10. Nauka piosenek i wierszyków przybliżających poznanie zasad i reguł ortograficznych.

11. Wycieczki tematyczne.

12. Gry i zabawy edukacyjne z wykorzystaniem oprogramowania komputerowego.

13. Zabawy i zadania kształcące spostrzegawczość i pamięć wzrokową.

IV ZADANIA NAUCZYCIELA I SZKOŁY

1. Wprowadzenie uczniów w świat wiedzy ujmowanej interdyscyplinarnie, zapewnienie zdobycia wiedzy na poziomie umożliwiającym kontynuowanie nauki na następnym poziomie edukacji.

2. Otoczenie szczególną opieką uczniów mających trudności z  opanowaniem treści programu nauczania.

3. Wspieranie rozwoju uczniów, wdrażanie ich do samodzielności i świadomego podejmowania decyzji.

4. Zapewnienie warunków sprzyjających rozwojowi indywidualnych uzdolnień i zainteresowań uczniów.

5. Przygotowanie uczniów do rozwiązywania problemów poznawczych.

6. Inspirowanie aktywności ucznia.

7. Umożliwienie korzystania z pracowni komputerowej szkoły.

8. Kładzenie nacisku na atrakcyjność zajęć.

V TREŚCI KSZTAŁCENIA

Treści programu

Stosowanie wielkich liter w pisowni imion, nazwisk, nazw geograficznych, nazw
ulic, w korespondencji, na początku zdania, w tytułach utworów literackich.

Pisownia wyrazów ze spółgłoskami miękkimi w różnych pozycjach:

▪ przed samogłoską

▪ przed spółgłoską

▪ na końcu wyrazu.

Pisownia wyrazów z „ó”

- ćwiczenia w pisowni wyrazów z „ó” wymiennym

- ćwiczenia w pisowni wyrazów z „ó” w zakończeniach rzeczowników:

- ów, -ówka, -ówna

- ćwiczenia w pisowni wyrazów z „ó” niewymiennym

- ćwiczenia w pisowni wyrazów z „ó” - wyjątki.

Pisownia wyrazów z „u”

- ćwiczenia w pisowni wyrazów z „u” w czasownikach zakończonych na: -uje,
-ujesz, -uje, -ujemy, -ujecie, -ują

- ćwiczenia w pisowni wyrazów z „u” w rzeczownikach zakończonych na: -un,
-unka, -unek, -uszek, -uszka, -uszko, -uś, -usia, -unia, -unia

Pisownia wyrazów z „rz”

- ćwiczenia w pisaniu wyrazów z „rz” wymiennym

- ćwiczenia w pisaniu wyrazów z „rz” po spółgłoskach: b, p, d, t, g, k, ch, w, j

- ćwiczenia w pisaniu wyrazów z „rz” niewymiennym.

Pisownia wyrazów z „ż”

- ćwiczenia w pisaniu wyrazów z „ż ”wymiennym

- ćwiczenia w pisaniu wyrazów z „ż” niewymiennym.

Pisownia wyrazów z „ch”

- ćwiczenia w pisaniu wyrazów z „ch” na końcu wyrazu

- ćwiczenia w pisaniu wyrazów z „ch” - do zapamiętania

Pisownia wyrazów z „h”

- ćwiczenia w pisaniu wyrazów z „h” w wyrazach „głośnych”

- ćwiczenia w pisaniu wyrazów z „h” na początku wyrazu

Pisownia wyrazów z „ą” wymiennym na „ę”.

Stosowanie znaków interpunkcyjnych.

Podnoszenie poziomu ortografii nie tylko podczas edukacji polonistycznej, ale również w trakcie pozostałych edukacji, np.

▪ edukacji matematycznej: zbiór, suma, różnica, dłuższy, droższy, znaki rzymskie, siódmy itd.

▪ edukacji środowiskowej: wschód, zachód, południe, północ, burza, korzeń, ogórki, rzepa itd.

▪ edukacji plastyczno - technicznej: kukiełki, rysunek, narzędzia, półka, włókno, gwóźdź itd.

▪ edukacja muzyczna: nuta, półnuta, ósemka, dźwięk, trąbki, klucz wiolinowy, nastrój itd.

Kręgi tematyczne

Blok tematyczny	Termin realizacji	Tematyczny zestaw ortograficzny
1. W szkole i po wakacjach	IX	Wspomnienia z wakacji - „NA PLAŻY”. pisownia wyrazów z „ż”: Żaneta, Błażej, Bożena, plaża, leżak, zauważyły, bliżej, piłka plażowa, żagiel, żaglówka, żółty, żal, pożegnanie, koleżanka, pożyczyć, zjeżdżalnia, żar Wspomnienia z wakacji - „W GÓRACH”. - pisownia wyrazów z „ó”: góry, górka, pagórek, wzgórze, źródło, górski, góral, góralka, górale, góralski, zachód, wschód, północ, podróże, wędrówki,
2. Bezpieczeństwo	IX	Zasady zachowania na drogach. - pisownia wyrazów z „rz” po spółgłoskach: zatrzymać się, przystanąć, spojrzeć, popatrzeć, przejść, przechodnie, przechodzić, przez,
3. Ogród pełen barw	IX	Co słychać w ogrodzie? pisownia wyrazów z „rz” niewymiennym: kalendarz, zwierzątko, korzeń, warzywa, warzywny, porzeczka, rzodkiewka, rzeczy, rzepka, pisownia wyrazów z „rz” po spółgłoskach: przyroda, krzak, krzew, grządka, wrzesień, drzewa, przechowywać,
4. Zwierzęta hodowane przez człowieka	X	W gospodarstwie wiejskim. - pisownia wyrazów z „h”: hodowca, hodowla, hodowlane, hodować, wyhodować,
5. Zawody ludzi	X	Zawody ludzi na wsi i w mieście. pisownia wyrazów - nazw zawodów zakończonych na - arz: lekarz, murarz, stolarz, kolejarz, malarz, marynarz, piekarz, tokarz, kominiarz, pisarz, aptekarz, weterynarz, dziennikarz, kucharz, handlarz, pielęgniarz, garncarz, rzeźbiarz, rymarz, gospodarz, - pisownia wyrazów - czasowników z cząstką -uje: gotuje, kupuje, pracuje, rysuje, kieruje, pilnuje, maluje, dyryguje, opiekuje się, muruje, zapisuje, hoduje, handluje, produkuje, pielęgnuje,
6. Zwierzęta wokół nas	XI	Zwierzęta z ogrodów ZOO i nie tylko. - pisownia „ż” w większości nazw zwierząt w Polsce: żaba, żuk, żyrafa, żubr, żbik, żmija, żółw, piżmak, jeż, bażant, wąż, czyżyk, wyżeł, żuraw, żyrafa, nosorożec, - pisownia „rz” w nazwach zwierząt: nietoperz, orzeł, węgorz, tchórz,
7. Nasza Ojczyzna	XI	Jestem dumny z powodu bycia Polakiem. - pisownia wyrazów z „h”: hymn, honor, honorowe, historia, hasło, historyczny, herb, hejnał, harcerze, druh, druhna,
8. Wkrótce zima	XII	Warto pomyśleć o zapasach na zimę. pisownia wyrazów z zakończeniem - ów, -ówka: lodówka, parówka, surówka, sokowirówka, ... itp. zapasów, koszyków, regałów, słoików, ...itp.
9. Sprawiamy radość innym	XII	Dla kogo te prezenty? pisownia wyrazów - imion z „rz”: Marzenka, Przemek, Grzegorz, Jerzy, Krzysztof, Katarzyna, Andrzej, Kazimierz, pisownia wyrazów - imion z „h”: Hubert, Henryk, Henryka, Hilary, Halina, Hania, Horacy, Helena, Hipolit, Honorata, Bohdan, oprócz: Chryzostoma, Chrystiana,
10. W świątecznym nastroju	XII	Kto zasiada do świątecznego stołu? pisownia wyrazów z „ż”: małżeństwo, mąż, żona, małżonek, małżonka, zamężna, mężatka, żonaty, małżonkowie, Bożena, Błażej, Grażyna, Żaneta, Żaklina, Ambroży,
11. Rozpoczął się Nowy Rok	I	Ach ten huk w tę sylwestrową noc! pisownia głośnych wyrazów z „h”: huk, hałas, hałaśliwy, zahuczało, harmider, huknęło, - pisownia nazw kolorów z „ż” i „ó”: żółty, różowy, różnobarwny, różnokolorowy,
12. Nie nudzimy się w zimowe wieczory	I	Nasze kolekcje. - pisownia wyrazów z  zakończeniem -ów: znaczków, samolotów, samochodów, dzwonków, plakatów, klocków, zamków, papierków, albumów, wagoników, żołnierzyków,
13. Rodzina	I	W mojej rodzinie. opracowanie pisowni zmiękczeń przez „i” oraz znak diakrytyczny: ● cia, cie, cio, ciu, nia, nie, nio, niu, sia, sie, sio, siu, zia, zie, zio, ziu, dzia, dzie, dzio, dziu, ● ć, ń, ś, ź, dź.
14. Zima w pełni	II	W świecie lektur - „Szewczyk Dratewka”. pisownia wyrazów z „ó” niewymiennym ze świata baśni: król, królowa, królewna, królewicz, królestwo, królewski, źródełko, próba, późno, skóra, córka, półka, północ,
15. W świecie muzyki	II	Wszystko nam gra. pisownia krótkich piszczących wyrazów z „ż”: że, iż, już, aż, chociaż, może, gdyż, ponieważ, niż, żeby, ależ, również, też, a także, każde, przecież,
16. Zbliża się wiosna	III	Co słychać na wsi? pisownia wyrazów z „ch”, które kojarzą się z wsią: chałupa, chata, chłop, strzecha, bochen, chleb, pulchny, chlew, chów, zmierzch,
17. Technika na co dzień	III	Techniczne podejście do sprawy.. - pisownia wyrazów z „rz” po spółgłoskach: „be, pe, de, te, ka, gie, jot, wu, ce cha” „Brzoza i przecinek, patrzeć, drzewa, spojrzeć, krzew, chrzan, grzebień, wrzesień, krzesło, trzeba, dojrzeć.”
18. To już wiosna	IV	Robimy wiosenne porządki. -pisownia wyrazów z końcówką -uszek: fartuszek, garnuszek, świntuszek, maluszek, jabłuszek, Januszek, Tadeuszek, Mateuszek, itp.
19. Dzień Ziemi	IV	Nasza Ziemia. -pisownia wyrazów z końcówką -unek: rysunek, podarunek, malunek, sprawunek, itp.
20. Ogród żyje	V	W królestwie pszczół -pisownia wyrazów - wyjątków z „sz” po spółgłoskach: kształt, pszenica, pszczoła, Pszczyna, kształcić, wykształcony, kształtny, pszenny, pszczeli, pszczółka, pszczelarz, pszczelarstwo,
21. Wędrówki po kraju	V	Słuchamy śpiewu ptaków. - pisownia wyrazów - nazw ptaków z „ó”: wróbel, jaskółka, sójka, przepiórka, mysikrólik, sokół, myszołów,
22. W świecie książek	VI	„Ż” też potrafi być wymienne pisownia wyrazów z „ż” wymieniających się na „g”: książka - księga, wstążka - wstęga, krążek - krąg, drążek - drąg, uważny - uwaga,
23. Ciekawostki ortograficzne - utrwalenie wiadomości	VI	Ortografia wcale nie jest nudna! przypomnienie poznanych zasad w formie wesołych wierszyków ortograficznych typu: Pif - paf Szedł paw Padł wśród traw Co za traf.

VI EWALUACJA PROGRAMU

Przed wdrożeniem programu należy przeprowadzić dyktando diagnostyczne. W czasie realizacji programu można prowadzić notatki z uwagami dotyczącymi przebiegu zajęć i aktywności oraz zaangażowania uczniów podczas wykonywania ćwiczeń.

Po wdrożeniu programu wskazane jest przeprowadzenie ewaluacji w celu uzyskania odpowiedzi na temat merytorycznej wartości programu, jak i ewentualnej potrzeby jego modyfikowania, jak i uzupełnienia.

Dokonując całościowej ewaluacji stwierdzę i określę, czy zamierzone i wskazane przez mnie cele były możliwe do zrealizowania i osiągnięcia, i czy zalecane i proponowane metody odniosły skutek i efekt.

Podsumuję realizację programu poprzez:

• napisanie przez uczniów dyktanda sprawdzającego,

• porównanie uzyskanych wyników z początkowymi,

• ocenę efektów realizacji programu (przedstawię na forum klasy i spotkaniu z rodzicami),

• udział uczniów w szkolnym konkursie ortograficznym,

• wyznaczenie kierunków dalszej pracy z uczniami.

VII UWAGI DOTYCZĄCE REALIZACJI PROGRAMU

Należy wziąć pod uwagę fakt, że podnoszenie poziomu ortografii powinno odbywać się nie tylko podczas edukacji polonistycznej, ale również w trakcie pozostałych edukacji. Dlatego też należałoby zwrócić uwagę na zapis nowo poznanych wyrazów i pojęć podczas:

√ edukacji matematycznej: zbiór, suma, różnica, wpół, północ, południe, dłuższy, droższy,

cięższy, lżejszy, znaki rzymskie itd.

√ edukacji przyrodniczej: porzeczka, burza, korzeń, ogórek, żonkil, róża, wschód, zachód,

rzodkiewka, chomik, kogut, kura, jeż itd.

√ edukacji plastyczno - technicznej: włókno, półka, gwóźdź, płótno, malarz, rzeźbiarz,

narzędzia, rysunek, obcążki, kukiełka itd.

√ edukacji muzycznej: nuta, półnuta, nastrój, klucz, taktuje, komponuje, utwór,

muzyka, harfa, skrzypce itd.

√ edukacji fizycznej: przewrót, rzut, bieg, kula, rząd, dwuszereg, przegrany,

zwycięzca, zwyciężyć itd.

Są to tylko nieliczne przykłady wprowadzanych pojęć w klasie drugiej, w których znajduje się jedna lub więcej trudności ortograficznych.

Program należy wzbogacać na bieżąco o nowe treści wynikające z zainteresowań uczniów. Aby zapewnić jego atrakcyjność trzeba nieustannie pozyskiwać nowe gry edukacyjne, stosowną literaturę oraz ciekawe zestawy ćwiczeń.

Bieżące spełnianie oczekiwań uczniów jest jedną z podstawowych dróg prowadzących do  zamierzonych celów.

Uczniowie powinni emanować radością podczas wykonywanych ćwiczeń oraz zdobywać sukcesy w konkursach ortograficznych, natomiast my - nauczyciele nie powinniśmy zapominać słów Jana Szajewskiego: „Uczeń nie chce robić błędów. Uczeń daje z siebie maksimum wysiłku, dlatego nie powinniśmy patrzeć tyle na to, czego on nie umie, lecz na to, co umie”.

VIII BIBLIOGRAFIA

1. Dobrowolska H., Konieczna A. „Wesoła szkoła” - podręczniki dla klasy II, WSiP 2004

2. Gawdzik W.„Ortografia na wesoło” Inst. Wyd. (Pax) Warszawa 1990

3. Hanisz J.„Program zintegrowanej edukacji XXI wieku. Klasy 1 - 3” Warszawa 1999

4. Kaleta- Sawicka M., Skalska I. „Vademecum nauczania ortografii w klasach

początkowych”.

5. Kapica G. „Rozrywki umysłowe w nauczaniu początkowym” WSiP Warszawa 1986

6. Owsińska E., Staniszewska Z.„Wesoły świat ortografii” Wyd. Podsiedlik - Raniowski

i Spółka Poznań 1990

7. Polański E., Jakubowicz A, Dyka F.„Ortografia i interpunkcja w nauczaniu

początkowym” Wyd. Juka Łódź 1996

8. Jedut A., Pleskot A.„Nauczanie ortografii w klasach I-III”. Poradnik nauczyciela WSiP

Warszawa 1991

9) Zakrzewska B. „Ortografia - twój sukces” WSiP Warszawa 1998

VI PROPOZYCJE ZESTAWÓW ĆWICZEŃ

I WIERSZYKÓW ORTOGRAFICZNYCH

DO REALIZACJI

☼ Chyba to od dawna wiesz,

ch wymienia się na esz:

mucha - muszka.

Zna to chłopiec i dziewuszka.

Do podanych wyrazów dopisz wyrazy pokrewne, w których „ch” wymienia się na „sz”.

grzech - ..................................... piechota - .......................................
proch - ...................................... ucho - ............................................
śmiech - .................................... piach - ............................................
Lech - ........................................ suchy - ............................................

☼ Naucz się słów ortograficznej piosenki pt. „Historia chrapiącego niedźwiedzia”,

sł. Jacek Kałucki, mel. „Stary niedźwiedź mocno śpi”

Jak zapiszesz głoskę "hy"?
Jak zapiszesz głoskę "hy"?
Samo "ha" piszemy
Czy "ce cha"? Nie wiemy.
Tego zaraz dowiesz się,
Tego zaraz dowiesz się.

"Ce cha" zmienia się na "szy",
"Ce cha" zmienia się na "szy":
Cicho, ciszej, cisza,
Suchy, suszyć, susza.
O tym musisz wiedzieć Ty,
O tym musisz wiedzieć Ty.

"Ce cha" piszemy po "es",
"Ce cha" piszemy po "es":
Schodzić, schować, schowek,
Schudnąć, schab lub schodek.
Ta zasada ważna jest,
Ta zasada ważna jest.

Zmieniasz samo "ha" na "żet",
Zmieniasz samo "ha" na "żet",
Tak jak druh - drużyna,
Druhna to dziewczyna.
Każdy harcerz o tym wie,
Każdy harcerz o tym wie.

☼ Przeczytaj poniższy wierszyk i podkreśl wyrazy z „ch”. Ułóż zdania z trzema wybranymi przez siebie wyrazami.

Chińczyk pewien chytry, chłop na chwałę, uwierzcie,
śpiewał w chińskim chórze, bawiąc w Budapeszcie.
Teraz samochodem jedzie do zbójników,
by z niewoli wydostać rodzinę chomików.
Gdzie go można spotkać?
Co to za sekrety?
Chińczyk ten istnieje tylko w snach, niestety.

☼ Kłopotliwe samo „h”

dość szczególną skłonność ma;

lubi hałaśliwe słowa:

huk, harmider, hałasować,

heca, hurmem, hej, hop, hura,

hola, horda, hejnał, hulać,

hasać, halo, hop, wataha…

W tych wypadkach się nie wahaj!

W puste miejsca wpisz „h” lub „ch”.

W ...otelu była uroczystość. Goście przyje...ali samo...odami i narobili dużo ...ałasu. Wtargnęli ...urmem do sali. Kelner zagrał na ...armonijce ...ymn powitalny. Ku...arka ubrała ...aftowany fartuszek i podała im sok z mar...wi. Na ...wilę uci..ły nawet ...asające dzieciaki, bo wszystkim bardzo smakował sok.

☼ Przeczytaj wyrazy i wypisz rzeczowniki.

hałas, huśta się, huk, Helena, harmider, Henryk, hałasuje, huragan, huknęło, zahuczało, Hubert, huśtawka, Hania, hałaśliwy, Horacy, helikopter, herbaciane, herbata.

☼ Imiona dzieci odczytaj wspak (od tyłu) i wpisz je do logogryfu. Następnie odczytaj hasło i zapisz je.

				1.
2.
	3.
4.
	5.
		6.

1. ANNAH

2. KYRNEH

3. ANILAH

4. TREBUH

5. ATARONOH

6. ATNYCAIH

☼ Dokończ podane zdania.

Świnki mieszkają w ...................... .

Kto jeszcze dziś wypieka bochen ............... ?

Babcie nosiły zazwyczaj na głowach ................ .

Jesteś natrętna jak .............. .

Maciuś nie jest dziewczynką lecz ............. .

◊ Z ó pisownię każdy zna.

Wymienia się na: o, e, a!

Powtórz cicho tę zasadę,

A na błędy znajdziesz radę.

Przeczytaj zdania. Podkreśl wyrazy z literką „ó” i wypisz je. Objaśnij ich pisownię.

Czwórka przyjaciół z szóstej klasy wybrała się na wycieczkę. Samochód zawiózł ich do starego lasu. Tutaj dzieci wesoło się bawiły. Potem długo leżały na wygrzanej ściółce i podziwiały piękne muchomory.

◊ Rozwiąż logogryf , odczytaj hasło i zapisz je.

2.
3.
	4.
		5.

1. Ćwierka od samego rana.

2. Maluje kwiaty na szybach zimą.

3. Stoją na niej książki..

4. Ciągnie go koń.

5. Rosną w nim warzywa i owoce.

◊ W miejsce kropek wpisz odpowiednie litery. Podkreśl wyrazy z „ó” niewymiennym. Uzasadnij, że w pozostałych wyrazach „ó” jest wymienne.

„ó” - jask-łk-, kr-wk-, wr-b-l, mr-wk-, ż-łw, k-zka, s-jk-, sok-ł, kr-l-k, prz-pi-rka, pszcz-

łka, wi-wi-rka,

„u” - m-cha, k-ra, kog-t, b-rs-k, ż-k, ż-br, k-na, n-tr-a, pap-ga, rop-cha, pl-skwa, k-rcz-k

◊ Niech nie drży raczej twa stalówka,

gdy piszesz: -ówna, -ów i -ówka.

Utwórz i napisz wg wzoru

lód - lodówka mak - ......................... groch - ............................

stół - .................. głód - ......................... ciężar - ............................

◊ Skuwka, wsuwka i zasuwka

to są wyjątkowe słówka,

które z zasady znanej żartują

i u z przekory nie kreskują.

Ułóż i napisz po dwa zdania: oznajmujące, pytające i rozkazujące z następującymi

wyrazami:

skuwka, wsuwka, odkuwa, zakuwa, okuwa, podkuwa

◊ Zapamiętaj zawsze tu,

pisz otwarte, zwykłe u;

w cząstkach: - unka, -un i -unek:

opiekunka, zdun, pakunek.

Pisz je także: w cząstce -ulec,

więc: budulec i hamulec;

w ulu, dwu, gdzie u litera

wyraz kończy i otwiera.

Pogrupuj wyrazy na:

1. jednosylabowe

2. dwusylabowe

3. trzysylabowe

4. czterosylabowe

opiekun, ul, Ula, hamulec, biegunka zdun, rysunek, usta, ulica, Ujście, opiekunka,

◊ Niech nikt nigdy nie kreskuje

w czasownikach cząstki -uje!

Uzupełnij podane zdania brakującymi czasownikami.

Hania .......................... żelazkiem spodnie Tomka.

Babcia ........................... w sklepie sok dla Marty.

Michał ............................. domki z klocków lego.

Mama .............................. zawsze pyszną zupę pomidorową dla całej rodziny.

Łukasz ........................... pod wodą.

◊ Napisz zdrobnienia od podanych wyrazów.

struga - strużka sługa - ....................
noga - .................... droga - ....................

◊ Utwórz i napisz wg wzoru.

fartuch - fartuszek kożuch - ...................... garnek - ......................

świntuch - ...................... Tadeusz - ..................... maluch - .....................

paluch - ...................... brzuch - ...................... kwiat - ......................

◊ Wyrazy z u zapamiętać trzeba,

bo ich wymienić się nie da!

Utwórz liczbę mnogą od podanych rzeczowników:

chmura - ul - kura - kapusta -

komputer - but - kogut - cukierek -

▲ W wyrazach, które zapożyczamy,

po spółgłosce n literkę ż stawiamy.

Zaś po literkach l, ł, r musimy

stawiać ż także w wyrazach rodzimych.

▲ Wpisz brakującą literkę i zapisz wyrazy według alfabetu.

oran.ada, rewan., dr.enie, mał.eństwo, l.ejszy, oskar.enie

▲ Tworzenie wyrazów z sylab.

Wyszukaj wyrazy w rozsypance i zapisz je:

▪ 3 wyrazy jednosylabowe

▪ 3 wyrazy dwusylabowe

▪ 2 wyrazy trzysylabowe

▪ 1 wyraz czterosylabowy

ża wąż ży no jeż ba ra so żubr żmi fa nie ro o to żec rze perz ja

( wąż, jeż, żubr), (żaba, żmija, orzeł), (żyrafa, nietoperz), (nosorożec)

▲ Łamigłówka

Ostatnia litera odgadniętego wyrazu jest zarazem pierwszą następnego.

1. Pomieszczenie, w którym mieszka samochód.
2. Bardzo wolne zwierzę.
3. Wysoki dom, w którym mieszka bardzo dużo ludzi.
4. Podnosi go mały atleta.
5. Świeci nocą.
6. Niewielki ptaszek.

(garaż, żółw, wieżowiec, ciężarek, księżyc, czyżyk)

▲ Zapamięta nawet szczur,

że „zet” z kropką pisze się,

gdy wymienia się na „gie”.

No i jeszcze „ha”, „es”, „zet”

- zapamiętasz - szóstka wnet!

Połącz wyrazy parami i podkreśl literę „ż”.

śnieg kolega druh blisko każę koleżanka śnieżyca książka kazać droga bliżej wstążka dróżka wstęga księga drużyna

śnieg - śnieżyca

▲ Napisz zdrobnienia od podanych wyrazów.

struga - strużka sługa - ....................
noga - .................... droga - ....................

Zagadka

Pijesz z niej herbatę, lecz to nie jest szklanka.

Ma uszko, jest mała i zwie się ...................... .

▲ To nie gimnastyka języka, ani tajny kod,

po spółgłoskach: k, p, t, ch, g, d, b, w, jot

pisz rz zawsze i wszędzie,

inaczej zdanie z błędem będzie!

Uzupełnij wyrazy, wpisując rz lub ż. Zwróć uwagę na powyższy wierszyk!

P...emek, w...esień, no...yczki, ście...ka, k...y..., paso...yt, k...esło, ch...an, wę...yk, t...y, b...uch, g...ebień, ko...uch, ba...ant, d...ewo, ły...ka, t...eba, uj...ał, nó...,

▲ Naucz się słów ortograficznej piosenki pt. „Krakowiaczek na „rz”

sł. Jacek Kałucki, mel. „Krakowiaczek jeden”

Są pewne zasady, gdzie „er zet” się pisze,
Chcemy je przypomnieć. Prosimy o ciszę.

Dworzec, bo dworcowy, lekarz, bo lekarski,
Marzec, bo marcowy, kucharz, bo kucharski.

Po literach takich, jak: „pe, be, de, te, ka”,
Cztery nam zostały: „gie, jot, wu, i ce cha”.

Brzoza i przecinek, patrzeć, spojrzeć, drzewa,
Krzew, chrzęst, zgrzyt i wrzesień - zapamiętać trzeba.

Są też tu wyjątki, gdzie „es zet” piszemy:
Kształt, pszenica, pszczoła, inne pominiemy.

Ortografia nasza jest co nieco trudna,
Ale za to wierzcie, nie jest taka nudna.

▲ Pszczyna, pszenica, kształcić, wszystko, kształt, pszczoła,

to są wyjątki - tak uczy szkoła.

Podane zdania uzupełnij wyrazami z ramki, stosując ich odpowiednią formę.

( Pszczyna, pszenica, kształcić, kształt, pszczoła )

Bardzo spodobał nam się ........................... nowego samochodu pani Bożenki.
Żaneta ................................... się, by zostać lekarką.
................................ i żyto, to często występujące na naszych polach zboża.
.............................. schroniły się w ulu przed burzą.
W tym roku wybieram się do ................................... .

Napisz wyrazy w liczbie mnogiej wg wzoru.

♥ Nie wiem, jak ty, ale ja już to wiem,

że ą wymienia się na ę!

ząb - zęby dąb - .......................
gołąb - .................... błąd - .....................
żołądź - ................... wąż - ......................

☻ Zapamiętaj sobie

        to, co powiem ci,

             że przed samogłoską

           zawsze zmiękcza „i”.

Utwórz i napisz według wzoru:

Barbara - Basia Katarzyna - ............... Anna - ..................

Zofia - .............. Krzysztof - ................ Krystyna - ..............

☻         I to też pamiętać mamy:

na końcu wyrazu

              i przed spółgłoskami

              kreseczką zmiękczamy.

Utwórz i napisz według wzoru:

Basia - Baśka Kasia - .................. Marysia - .....................

Zosia - ............. Gosia - ................. Krysia - ......................

☻ Dobrą radę dam ci

- gdy brak innych samogłosek

zawsze zmiękcza „i”.

Podwójną wtedy rolę przyjmuje,

bo oprócz zmiękczania,

sylabę buduje.

Ułóż i napisz zdania pytające z następującymi wyrazami:

cicho, zima, siwy, dziki, nigdy, zimno,

♣ Osobno piszemy „nie” z czasownikami:

nie piszę, nie kicham, nie krzyczę czasami.

Wykonaj uważnie polecenia:

1. Podkreśl czasowniki.

2. Dopisz brakującą cząstkę „nie”.

1. Grześ leży w łóżku. Nie chodzi do szkoły, ale się uczy, bo nie jest leniem.
   Nie chce mieć zaległości w nauce. Na razie nie może jeszcze dużo pracować,
   ale już rwie się do książek.

2. Mama ..... pozwala mu się przemęczać. ...... chce, aby jej synek zdał za wszelką cenę. Zdrowie jest bezcennym skarbem i ...... można go trwonić.

♣ Naucz się słów ortograficznej piosenki pt. „Jaś przekora”

sł. Jacek Kałucki, mel. „Płynie Wisła, płynie”

Łatwo ciągle mówić:

„Nie chcę, nie, nie lubię”,

„Nie chcę, nie, nie lubię”,

Ale jak napisać „nie” z innym wyrazem,

Tego już nikt nie wie,

Oddzielnie czy razem?

Osobno piszemy „nie” z czasownikami,

„Nie” z czasownikami:

„Nie śpiewam”, „nie czytam”,

„Nie mówię”, „nie piszę”,

„Nie trzeba”, „nie wolno”

„Nie widzisz”, „nie słyszę”.

Cząstkę „nie” piszemy

Razem z rzeczownikiem,

Razem z rzeczownikiem:

Nieszczęście, niezgoda,

Nieśmiałość, niedola,

Nienawiść, niepokój,

Nieczystość, niewola.

Razem „nie” piszemy

Także z przymiotnikiem,

Także z przymiotnikiem:

Niemiły, niedobry,

Niegrzeczny, niezgodny,

Nieładny, niezgrabny,

Nieczysty, niemodny.

Jakbyś miał wybierać:

Zgodny czy niezgodny,

Chciany czy niechciany,

Wyrzuć „nie” do kosza,

A będziesz lubiany!

Wyrzuć „nie” do kosza,

A będziesz lubiany!

VII PRZYKŁADY DYKTAND UTRWALAJĄCYCH MATERIAŁ

Na plaży

Bożenka wybrała się na plażę ze swoją koleżanką Żanetą. Zabrały ze sobą żółte leżaki i kilka drobnych rzeczy. Słonko w tym dniu mocno grzało. Dziewczynki opalały się, kąpały i zjeżdżały na zjeżdżalni. Zauważyły w oddali Błażeja płynącego żaglówką. Podpłynął do nich bliżej i pożyczył im swoją piłkę. Ich pożegnanie było bardzo smutne.

W górach

Niektórzy górale podróżowali w lipcu na północ kraju. Chcieli zobaczyć wschód i zachód słońca nad morzem. Podczas wędrówek brzegiem morza, spotkali góralkę z sąsiedniej miejscowości. Kobieta tęskniła za górami i swoją córką Ulą. Wspominała wodę z czystego źródełka i Józka, który tańczył dla niej po góralsku. Dwa dni później góralka wróciła do domu.

Oznaki jesieni

Już jest jesień. Jaskółki wyruszyły w daleką podróż do ciepłych krajów. Żuczki i chrząszcze ukryły się pod górą liści. Wiewiórka gromadzi orzechy na zimę. W lesie zakwitły wrzosy.

Późna jesień.

Późną jesienią przyroda układa się do zimowego snu. Ptaki odleciały do ciepłych krajów, wiewiórki zebrały orzechy i żołędzie do dziupli, a niedźwiedzie śpią już w swoich gawrach. Zimą pod śniegiem pożywienia będą szukać: zając, lis, dzięcioły i wróbelki. Drzewa i krzewy przykrywa już śnieg. Dzieci cieszą się, że nadchodzi zima. Będą jeździć na sankach, łyżwach i nartach.

Mroźna zima

Od rana prószy śnieg. Na dworze mróz i chłód. Na rzekach powstał gruby lód. Skulone wróble czekają na obiad w ptasiej stołówce. Marzenka i Dawid nie zapomnieli o ptakach. Wsypią im nasiona i okruchy.

Zabawy zimowe

Nastała śnieżna zima Śnieg pokrył wzgórza. Na dworze jest lekki mróz. Dla dzieci to wielka radość. Jedne idą z łyżwami na ślizgawkę. Inne zjeżdżają z górki na nartach lub sankach. Maluchy lepią bałwana. Jest wesoło.

Wiosenne porządki.

Przyroda budzi się już do życia. Można to zauważyć na każdym kroku. Trawa się zieleni, na drzewach pojawiły się pąki. Na klombach rozkwitły żółte żonkile i czerwone tulipany. W stawie koncertują żaby, a na łące świerszcze. Pogoda jest zmienna. Czasem mocno przygrzewa słońce, a czasem jest chłodno i burzowo. W nocy bywają przymrozki, ale i tak cieszymy się, że jest wiosna.

Co słychać w ogródku?

Znaczną część ogródka zajmują warzywa. Na grządkach rośnie już rzodkiewka, sałata, marchewka  i pietruszka. Przyroda budzi się do życia. Na drzewach i krzewach widać już pąki. Każdy dba o porządek. Nawet Marzenka i Katarzyna rzadko narzekają i pomagają swojej mamie.

Piórnik Oli.

Ola dostała na urodziny różowy piórnik. Była z niego bardzo dumna. Ułożyła tam równiutko swe różnokolorowe ołówki, pióro i żółtą gumkę. Zapomniała jednak włożyć długopisu i pisaków. Chyba ciocia Kasia jej o tym przypomni.

Wakacyjne plany

Nadchodzą wakacje. Hania i Halinka chcą jechać w Tatry. Hubert i Róża marzą o wyjeździe na Mazury. Tylko Mateusz i Jacuś chcą pozostać w swych domach. Ci chłopcy mają zawsze ciekawe pomysły na spędzenie wolnego czasu.

---