Informacja o mieście
Sosnowiec jest jednym z najważniejszych i największych ośrodków przemysłowych w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym. Obszar miasta wynosi 91,2 km2 i jest zamieszkały przez ok. 240 tys. mieszkańców, co plasuje miasto pod względem liczby mieszkańców na 3 miejscu w województwie śląskim i na 14 miejscu w kraju. Prawa miejskie uzyskał Sosnowiec w czerwcu 1902 roku, w którym car Mikołaj II wydał ukaz nakazujący przemianowanie osiedla Sosnowiec na miasto niepowiatowe. Obejmowało ono wówczas ok. 19 km2 i liczyło ok. 60 tys. mieszkańców.
Na przestrzeni ostatnich lat Sosnowiec z ośrodka przemysłu wydobywczego związanego z eksploatacją węgla kamiennego oraz przemysłu hutniczego i maszynowego, przeobraził się w ośrodek handlowo-usługowo-przetwórczy. Obecnie gospodarka w mieście jest różnorodna, a w jej strukturze dominują małe i średnie firmy prywatne. Dużą rolę w zainteresowaniu inwestorów krajowych i zagranicznych odegrała utworzona w mieście Specjalna Strefa Ekonomiczna. Sosnowiec to jednak nie tylko przemysł, handel i usługi. To także miasto uniwersyteckie w którym działają:
Uniwersytet Śląski (Wydziały: Filologiczny, Nauk o Ziemi, Techniki),
Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych,
Śląska Akademia Medyczna (Wydział Farmacji),
Politechnika Śląska (Wydział Automatyki, Elektroniki i Informatyki)
prywatna Wyższa Szkoła Marketingu i Zarządzania.
Na terenie miasta swoją siedzibę mają również Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego oraz Oddział Górnośląski Państwowego Instytutu Geologicznego. Ponadto swoją siedzibę mają tu liczne placówki kultury m.in. ponad 100-letni Teatr Zagłębia, Sosnowieckie Centrum Sztuki - Zamek Sielecki i Muzeum Miejskie w XIX-wiecznym Pałacu Schoena.
Administracyjnie Sosnowiec należy do województwa śląskiego, położony jest w jego wschodniej części. Graniczy z Katowicami, Będzinem, Czeladzią, Dąbrową Górniczą, Sławkowem, Jaworznem i Mysłowicami, miasta te również należą do województwa śląskiego, część z nich (Dąbrowa Górnicza, Sławków, Jaworzno) graniczy z województwem małopolskim. Na mocy ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku Sosnowiec jest od dnia 1 stycznia 1999 roku powiatem grodzkim.
Geograficznie Sosnowiec położony jest na Wyżynie Śląskiej u zbiegu rzek: Brynicy, Przemszy i Białej Przemszy należących do dorzecza Wisły. Sosnowiec jest jednym z miast Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego lub w szerszym ujęciu - Górnośląskiego Zagłębia Węglowego i jest położony w północno-wschodniej części tego zagłębia. Otoczenie terytorialne miasta Sosnowca istotnie wpływa na warunki jego funkcjonowania. Są to silnie uprzemysłowione ośrodki miejskie o różnej liczbie ludności od stosunkowo małej 35-tysięcznej Czeladzi do 330-tysięcznych Katowic, połączone z Sosnowcem - z wyjątkiem Jaworzna - zwartą zabudową miejską lub terenami przemysłowymi. Jedynie od wschodu Sosnowiec graniczy z niewielkim miastem Sławkowem (niecałe 7 tys. ludności), leżącym na obrzeżach GOP-u; miasto to ma również, choć w mniejszym stopniu znaczenie przemysłowe i jest dość silnie związane z Dąbrową Górniczą. Z wymienionymi miastami (za wyjątkiem Sławkowa)
Miasto posiada dobre połączenia i możliwości komunikacyjne. Leży na szlakach drogowych i kolejowych prowadzących z południa na północ i zachodu na wschód. Przebiegają przez nie liczne drogowe trasy tranzytowe dające dobre możliwości komunikacyjne we wszystkich praktycznie kierunkach. Kolejowy system "Intercity" umożliwia dojazd do Warszawy 2,20 h. Port lotniczy Pyrzowice jest oddalony od Sosnowca o 20 km., a port lotniczy w podkrakowskich Balicach o 70 km. W odległości 12 km. od centrum miasta przebiega autostrada A-4 , którą można udać się w kierunku Wrocławia bądź Krakowa. Na terenie miasta funkcjonują 2 dworce i 5 stacji PKP. Ponadto w jego sąsiedztwie (w Sławkowie) znajduje się stacja przeładunkowa na zakończeniu linii kolejowej biegnącej w głąb Federacji Rosyjskiej (tzw. szerokich torów), która w przyszłości ma szansę stać się międzynarodowym terminalem towarowym.
Zagospodarowanie przestrzenne
Granice stref ochrony konserwatorskiej
W ramach sporządzonego "Studium urbanistyczno-architektonicznego" została m.in. wyznaczona strefa ścisłej ochrony konserwatorskiej , w skład której wchodzą:
Strefa A - ścisłej ochrony konserwatorskiej:
1. Założenie pałacowo-parkowe Schoena oraz zakłady "Intertex" ( część wpisana do rejestru).
2. Park Sielecki ( część wpisana do rejestru).
3. Kolonia Ludmiła - ulica Mikołajczyka.
4. Cmentarz żydowski - Modrzejów, ulica Pastewna.
5. Kolonia robotnicza - Dębowa Góra, ulice Niwecka i Targosza.
6. Zaespół zabudowy - Dańdówka, ulica Wojska Polskiego.
7. Zespół zabudowy ( część wschodnia) - Porąbka - Pekin, ulice Ligonia i Arctowskiego.
8. Zespół stacyjny - Maczki, ulice Krasowska, Spacerowa i Skwerowa.
9. Kościół pw. św. Jana Chrzciciela wraz z otoczeniem - Niwka, ulica Wojska Polskiego∗.
10. Kościół pw. św. Joachima wraz z otoczeniem - Zagórze, ulice Popiełuszki.
11. Teren pałacowo-parkowy - Zagórze, ulice Braci Mieroszewskich i Dworska ( część wpisana do rejestru ).
12. Zespół zabudowy szybu Kazimierz III KWK "Kazimierz - Juliusz" wraz z kościołem pw. NMP Częstochowskiej - Kazimierz, ulica Mikołaja Reja.
13. Zespół zabudowy - Kazimierz, ulice Jasieńskiego, Kościuszkowców, Armii Krajowej i Główna.
14. Dom Ludowy wraz z otaczającym terenem - Ostrowy Górnicze (gospoda w Niemcach), ulice gen. Waltera Jankego, Gałczyńskiego, Starzyńskiego i Klubowa.
II. Strefa B - pośredniej ochrony konserwatorskiej
15. Kwartał zabudowy ograniczony ulicami: Zabrską, Nowatorską i Lwowską.
16. Teren położony na zachód od założenia pałacowo - parkowego Schoena.
17. Kwartał zabudowy ograniczony ulicą Staszica i zakładami "Fakop".
18. Teren Huty im. Buczka.
19. Kwartał zabudowy w rejonie skrzyżowania ulic Orlej i Grota Roweckiego.
20. Zespół kolonii przy ulicy Witosa.
21. Zespół kolonii przy ulicy Niepodległości.
22. Zabudowa Śródmieścia ograniczona katowicką linią kolejową, ulicą 3 Maja do ulicy Parkowej, ulicami Parkową, Wawel i Glinianą do Czarnej Przemszy, doliną Czarnej Przemszy do ulicy 1 Maja i Sienkiewicza, ulicami Kruczkowskiego, Kościelną i Wspólną, a następnie ulicami Teatralną i Mieroszewskiego i torami kolejowymi.
23. Teren założenia parkowo-pałacowego dawanego pałacu Schoena wraz z pozostałościami fabryki.
24. Zabudowa przy ulicach: Ciasnej, Prostej, Starej, Płockiej, Składowej i Kierocińskiej.
25. Teren dawnego Parku Miejskiego z budynkiem Egzotarium
26. Zespół czterech domów mieszkalnych - Niwka, ulica Kopalniana
27. Zespół zabudowy - Niwka, ulica Stoczniowców.
28. Fabryka Maszyn Górniczych "Niwka" - Niwka, ulica Tuwima.
29. Kopalniana "Niwka Modrzejów" - Modrzejów.
30. Kolonia robotnicza "Glueck auf" - Dębowa Góra, ulica Mikołajczyka.
31. Zespół czterech domów mieszkalnych - Dębowa Góra, ulica Niwecka.
32. Cegielnia - Dębowa Góra, ulica Niwecka.
33. Zespół zabudowy - Klimontów, ulice: Hubala Dobrzańskiego i Kraszewskiego.
34. Kopalnia "Kazimierz - Juliusz" - Porąbka, ulica Grenadierów.
35. Stacja kolei dęblińskiej - Maczki.
36. Zakłady wodociągowe - Maczki.
37. Zespół zabudowy - Milowice, ulice Baczyńskiego i Podjazdowa.
38. Zespół zabudowy - Kazimierz, ulica Jasieńskiego.
39. Kopalnia "Kazimierz-Juliusz" - Kaziemierz.
40. Zespół zabudowy - Ostrowy Górnicze, ulice Gałczyńskiego i Bobrek.
41. Zespół zabudowy - Konstantynów, plac Kościuszki
Strefa Wo - obserwacji archeologicznej:
42. Teren na północ od kościoła pw. św. Joachima w strefie A.
Strefa K - ochrony krajobrazu:
43. Zespół cmentarzy przy ulicach: Grota Roweckiego, Gospodarczej i Smutnej.
44. Cmentarz - Niwka, ulica Wojska Polskiego.
45. Cmentarz - Klimontów Pekin, ulica 11 Listopada.
46. Cmentarz - Dębowa Góra (Walcownia), ulica gen. Andersa.
47. Cmentarz żydowski - Milowice, osiedle Kalety.
48. Cmentarz - Środula - Zagórze, ulica Zuzanny
Uwarunkowania ochrony środowiska
Stan środowiska na terenie miasta ulega systematycznej poprawie, głównie w wyniku likwidacji lub ograniczeniu działalności niektórych gałęzi przemysłu (przemysł wydobywczy węgla kamiennego, hutnictwo żelaza). Wynika to również z zaostrzenia przepisów dotyczących ochrony środowiska i wzrostu nakładów na jego ochronę.
Restrukturyzacja przemysłu, poprzez odejście od dominacji przemysłu ciężkiego na rzecz przemysłu wysokiej technologii, stworzyła możliwość poprawy warunków środowiska naturalnego w Sosnowcu.
W ostatnich latach nastąpiło zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza, szczególnie pochodzącej z zakładów przemysłowych. W zakładach przemysłowych na terenie miasta podejmowano działania polegające na zmianach w technologii, modernizacji lub montażu urządzeń służących do ochrony powietrza.
W przypadku zanieczyszczenia powietrza o jego stanie decyduje głównie nie przemysł, ale niska emisja i motoryzacja. W związku z zagrożeniem, jaki stanowi niska emisja, od lat podejmowane są działania na rzecz jej ograniczenia.
Od 1996 roku kontynuowane jest dofinansowanie do zmiany ogrzewania dla osób fizycznych ze środków Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (istniejącego od 1993 roku), a od roku 2002 również ze środków Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (istniejącego od 1998 roku). W sumie w latach 1996-2002 rozpatrzono pozytywnie 1033 wnioski. Dotowane są zadania modernizujące system ogrzewania, takie jak: wymiana kotłów węglowych na gazowe, olejowe lub elektryczne; wykonanie instalacji ogrzewania elektrycznego w miejsce pieców węglowych; podłączenie budynków do miejskiej sieci cieplnej. Ponadto z gminnego funduszu, a od 2002 roku również z powiatowego dotowane są zadania z zakresu ochrony środowiska, również w ramach likwidacji źródeł niskiej emisji. Do końca roku 2002 z Gminnego i Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej dofinansowano działania związane z ochroną powietrza, pozwalające na likwidację 16 kotłowni węglowych oraz zmianę ogrzewania na gazowe lub olejowe w 21 obiektach takich jak szkoły, przedszkola, przychodnie.
Dużym problemem dla miasta jest rekultywacja terenów poprzemysłowych, a w szczególności terenów pogórniczych. Zrekultywowano ponad 140 ha, głównie w kierunku leśnym, zostało do rekultywacji ponad 220 ha.
Prowadzone w ostatnich lata działania zmierzające w kierunku poprawy jakości wód, mają swoje odzwierciedlenie w zrealizowanych i kontynuowanych inwestycjach związanych z porządkowaniem gospodarki ściekowej na terenie Sosnowca. Wymagają one ogromnych nakładów finansowych, co związane jest z koniecznością pozyskania funduszy pozabudżetowych.
W roku 2000 oddano do eksploatacji oczyszczalnię ścieków „Radocha II”, spełniającą aktualne wymagania w zakresie usuwania zanieczyszczeń ze ścieków, w tym również związków biogennych. Ponadto przygotowano do realizacji inwestycję pn. „Uporzadkowanie gospodarki wodno-ściekowej w zlewni rzek Bobrek i Przemsza dla Sosnowca, Mysłowic i Katowic - Kolektor Bobrek”. Swym zakresem obejmuje ona wykonanie 15.400 mb kolektora oraz obiektów towarzyszących.
W roku 2000 rozpoczęto prace przygotowawcze dla budowy II etapu wysypiska o powierzchni 26 ha z wydzieleniem kwatery dla odpadów przemysłowych. Kontynuowano budowę instalacji i urządzeń do ujęcia, transportu i zagospodarowania gazu wysypiskowego ze składowiska odpadów komunalnych przy ulicy Grenadierów. W czerwcu 2001 r. oddany został do eksploatacji obiekt utylizacji gazu wysypiskowego, a gaz wykorzystywany jest do skojarzonej produkcji energii elektrycznej i cieplnej.
W 1998 roku rozpoczęto wdrażanie systemu gospodarki przeterminowanymi i nieużytecznymi środkami farmaceutycznymi w trzynastu wytypowanych aptekach. Założenia tego systemu na terenie województwa opracowane zostały przez Instytut Gospodarki Odpadami w Katowicach. Koszty zakupu pojemników na przeterminowane leki dla aptek, transportu odpadów oraz ich utylizacji pokrywane są z Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
We wszystkich tych działaniach przejawia się coraz większą dbałość o środowisko przyrodnicze. Jednak ze względu na historyczne uwarunkowania (ponad 200 lat eksploatacji węgla kamiennego, intensywny rozwój przemysłu hutniczego, zanieczyszczenia rzek itp.) doprowadzenie środowiska do stanu zadawalającego będzie wymagało czasu i ogromnych nakładów finansowych. Będzie to wymagało również współpracy miast sąsiadujących z Sosnowcem, jak i tych dalej położonych, ponieważ problemu zanieczyszczenia powietrza i rzek nie da się rozwiązać w granicach administracyjnych miasta.
Nakłady inwestycyjne w 2001 r. wg GUS na ochronę środowiska w Sosnowcu wyniosły
10 242,9 tys. zł (na 1 mieszkańca 42,6 zł), a na gospodarkę wodną 5 768,1 zł (na 1 mieszkańca 24,0 zł).
Kierunki wykorzystania gruntów i budynków
Według danych Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu Miejskiego w Sosnowcu na dzień 31.12.2002 r. powierzchnia geodezyjna miasta wynosi 91,26 km2 (9126 ha). Przeważają grunty zabudowane i zurbanizowane (34,00%) oraz użytki rolne (29,42%), znaczny jest też udział gruntów leśnych oraz zadrzewień i zakrzewień (21,04%). Kierunki użytkowania gruntów w Sosnowcu szczegółowo przedstawia tabela 1.
Tabela 1. Powierzchnia geodezyjna i kierunki wykorzystania gruntów w Sosnowcu na dzień 31 grudnia 2002 roku
Kierunek wykorzystania |
Powierzchnia (ha) |
% powierzchni miasta |
|
Użytki rolne |
2685 |
29,42 |
|
w tym: |
grunty orne |
1365 |
14,96 |
|
sady |
210 |
2,30 |
|
łąki trwałe |
307 |
3,36 |
|
pastwiska trwałe |
364 |
3,99 |
|
grunty rolne zabudowane |
358 |
3,92 |
|
rowy |
81 |
0,89 |
Grunty leśne, oraz zadrzewienia i zakrzewienia |
1920 |
21,04 |
|
w tym: |
lasy |
1792 |
19,64 |
|
zadrzewienia i zakrzewienia |
128 |
1,40 |
Grunty pod wodami |
120 |
1,18 |
|
w tym: |
pod wodami płynącymi |
102 |
1,12 |
|
pod wodami stojącymi |
18 |
0,20 |
Grunty zabudowane i zurbanizowane |
3194 |
34,00 |
|
w tym: |
tereny mieszkalne |
1247 |
13,66 |
|
tereny przemysłowe |
466 |
5,11 |
|
inne tereny zabudowane |
81 |
0,89 |
|
zurbanizowane niezabudowane |
152 |
1,67 |
|
rekreacji i wypoczynku |
281 |
3,08 |
|
użytki kopalne |
1 |
0,01 |
|
drogi |
576 |
6,32 |
|
koleje |
376 |
4,12 |
|
inne tereny komunikacyjne |
14 |
0,15 |
Tereny różne |
819 |
8,97 |
|
Nieużytki |
389 |
4,27 |
|
RAZEM |
9126 |
100,00 |
|
Źródło: Wydział Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu Miejskiego w Sosnowcu
Sosnowiec charakteryzuje się znacznym udziałem terenów zainwestowanych w ogólnej powierzchni miasta. Grunty zabudowane i zurbanizowane stanowią 34 % powierzchni. Do najbardziej zainwestowanych jednostek osadniczych należą: Śródmieście, Pogoń, Stary Sosnowiec, Środula, Dębowa Góra i Dańdówka. Są to jednostki praktycznie nie posiadające terenów niezainwestowanych lub niewielkie ich zasoby. Do jednostek najludniejszych należą Pogoń, Zagórze, Śródmieście, a następnie Środula, Stary Sosnowiec i Niwka-Modrzejów. Natomiast w wielkości terenów usługowych przodują Śródmieście, Stary Sosnowiec, Pogoń i Zagórze. Tereny wytwórcze koncentrują się głównie w Zagórzu, na Pogoni, dzielnicy Ludmiła-Staszic w Maczkach (ze względu na kopalnię piasku podsadzkowego) oraz w Kazimierzu Górniczym i Niwce-Modrzejów.
W strukturze użytkowania terenów znaczącą pozycję zajmują tereny komunikacyjne - około 10,6% - a wśród nich:
tereny kolejowe, ze względu na rozbudowany układ szlaków kolejowych i stacji towarowo-rozrządowych oraz linii przemysłowych i bocznic,
tereny dróg i ulic, ze względu na przebieg dróg krajowych oraz wewnętrzny układ uliczny, o rozbudowanych, w większości zgodnych z obowiązującymi standardami głównych tras miejskich, parametrach technicznych.
Większość terenów nie zainwestowanych koncentruje się na obrzeżach miasta - w dzielnicach: Maczki, Bobrek, Ostrowy Górnicze, Porąbka i Jęzor. Odrębną pozycję zajmuje jednostka Północ w rejonie DK 94, stanowiąca rezerwę terenową (wybudowano tam cztery hipermarkety).
Wśród terenów zainwestowanych większość (81%) stanowią tereny o ustalonym sposobie użytkowania wymagającym jedynie właściwej eksploatacji zasobów lub ich remontów i modernizacji. Świadczy to o znacznej stabilizacji sposobu użytkowania terenów w mieście. Tereny zainwestowane, które wymagałyby doinwestowania, przy utrzymaniu dotychczasowego sposobu użytkowania, obejmują 12% terenów zainwestowanych miasta. W sumie, zmianie przeznaczenia podlegać może około 7% terenów zainwestowanych. Rozwój przestrzenny miasta winien polegać na intensyfikacji terenów ekstensywnie użytkowanych i wymagających przekształceń funkcjonalnych (około piąta część terenów zainwestowanych) oraz na odpowiednim wykorzystaniu terenów o znaczeniu strategicznym.
Użytki rolne zajmują 29,4%, w tym grunty orne 15%, reszta to sady, łąki, pastwiska, rowy i grunty pod stawami. Lasy zajmują 19,6% powierzchni terenu miasta, a 1,4% to zadrzewienia i zakrzewienia. Nieużytki zajmują 4,3% powierzchni, a wody powierzchniowe płynące i stojące zajmują 1,3%.
Jednostki osadnicze, ich funkcje oraz wzajemne relacje
Zróżnicowany stopień zainwestowania terenów jednostek osadniczych oraz ich wzajemne związki przestrzenne i funkcjonalne sprawiają, że układ jednostek strukturalnych nie jest jednolity. Wyróżniają się wśród nich obszary tworzące zespoły jednostek strukturalnych, względnie samodzielne jednostki (Mapa 1. Podział miasta Sosnowiec na dzielnice).
„Właściwy” Sosnowiec tworzą: Śródmieście (wraz z Sielcem), Pogoń oraz Stary Sosnowiec. Ten centralny zespół jednostek osadniczych organizuje układ osadniczy Sosnowca. Posiada on znaczny potencjał ludnościowy (nieco mniej niż połowa mieszkańców miasta) rozmieszczony na stosunkowo małej powierzchni (około jedną ósmą część obszaru miasta). Tereny o utrwalonych funkcjach mieszkaniowych obejmują 80% terenów mieszkaniowych zespołu i 89% mieszkań. Śródmieście posiada największą gęstość zaludnienia w całym mieście wynoszącą odpowiednio 333 M/ha oraz największą intensywność. W Starym Sosnowcu wskaźnik ten wynosi 275 M/ha.
Na Pogoni i w Starym Sosnowcu występują zespoły obiektów wytwórczych w mieszanej zabudowie mieszkaniowo-przemysłowo-usługowej. Jednocześnie jest to obszar o znacznym nasyceniu i największej koncentracji usług.
Zespół jednostek mieszkaniowych, do którego należą Środula, Zagórze i Klimontów, charakteryzuje się silnymi związkami wewnętrznymi. Liczy on ponad 80 tys. mieszkańców. Zlokalizowana jest tam czwarta część powierzchni terenów usługowych miasta oraz piąta część terenów przemysłowych
Rys. nr 1: Podział Miasta Sosnowiec na jednostki osadnicze
W tym zespole najpełniej uformowane są osiedla mieszkaniowe w Środuli, posiadające ukształtowany ośrodek dzielnicowy. Natomiast nie w pełni są uformowane ośrodki usług dzielnicowych w Klimontowie i Zagórzu.
Omawiane jednostki charakteryzują się znacznym utrwaleniem funkcji mieszkaniowych w wielkich zespołach mieszkaniowych, o wysokiej, ustępującej jedynie Śródmieściu, intensywności zabudowy, wzniesionych głównie w latach siedemdziesiątych. Osiedla o utrwalonej zabudowie mieszkaniowej obejmują 68% terenów mieszkaniowych zespołu i 92% mieszkań. Środula i Zagórze posiadają największą gęstość zaludnienia w zespole, wynoszącą odpowiednio 295 i 275 M/ha, oraz wskaźniki intensywności zabudowy 0,51 i 0,44 (m2p.u./ha). Jedynie Klimontów, jako jednostka strukturalna posiada niższe wskaźniki, co wynika ze znacznie większego udziału jednorodzinnej zabudowy mieszkaniowej.
Ponadto Zagórze posiada znaczne i zróżnicowane zespoły terenów przemysłowych, a wśród nich trzy kompleksy terenów zamkniętych kopalń węgla kamiennego, wymagające przekształceń i powtórnego zagospodarowania, teren Sosnowieckiej Strefy Ekonomicznej i kilka znaczących zakładów przemysłowych.
Południowy zespół jednostek osadniczych składa się z Niwki i Modrzejowa, Ludmiły-Staszica oraz ciążącej ku nim Dańdówki. Jednostki te posiadają charakter przemysłowy, przy jednocześnie niewielkim zaludnieniu (około 20 tys. mieszkańców). Tereny przemysłowe podlegać będą procesom transformacji oraz powtórnego, stosownego do potrzeb i możliwości, zagospodarowania; dotyczy to terenów pokopalnianych, terenów użytkowanych ekstensywnie oraz nieużytków poprzemysłowych. W tych jednostkach znaczną powierzchnię zajmują obiekty oczyszczalni ścieków oraz obiekty usług komunalnych.
Pozostałe jednostki osadnicze tworzą lokalne układy lub występują jako wyizolowane z zespołów dzielnic. Szczególne miejsce zajmuje Kazimierz Górniczy, który wraz z Ostrowami Górniczymi i Strzemieszycami tworzy, niezbyt mocno powiązany, ponadgraniczny zespół z Dąbrową Górniczą. Pozostałe jednostki strukturalne funkcjonują samodzielnie, jak to ma miejsce w przypadku Maczek (kolonia Cieśle, kolonia Wągródka i Stare Maczki), względnie parami, które tworzą Jęzor-Bór z Bobrkiem oraz Porąbka z Zawodziem (osiedle Juliusz).
Jednostki te charakteryzują się występowaniem przykopalnianych osiedli mieszkaniowych (osiedle Wagowa, osiedle Juliusz), jednostek osadniczych w Ostrowach Górniczych, Jęzorze i Maczkach oraz stosunkowo rozległymi terenami zabudowy jednorodzinnej o niskiej gęstości zabudowy i gęstości zaludnienia (około 8 mieszkań/ha i 20 mieszkańców/ha). Są to tereny o znacznych rezerwach mieszkaniowych.
Infrastruktura techniczna
Sosnowiec należy do jednych z ważniejszych węzłów komunikacyjnych województwa. Miasto znajduje się na przecięciu tras łączących południową część Europy z południową oraz zachodnią ze wschodnią, którymi odbywa się większość tranzytu krajowego i międzynarodowego.
Przez miasto przebiega droga krajowa nr 1 Cieszyn-Łódź. droga krajowa nr 94 Katowice-Kraków. W odległości 12 km. od centrum miasta znajduje się autostrada A-4 Wrocław-Kraków.
Tabela nr 2: Infrastruktura techniczna miasta Sosnowca
Wyszczególnienie(dane na 2002 r.) |
Sosnowiec |
Drogi publiczne o twardej nawierzchni (km/100km2) |
333,5 |
Samochody zarejestrowane na 1000 ludności (w szt.) |
288,5 |
Placówki pocztowe na 10 000 ludności |
4,1 |
Abonenci telefonii przewodowej w TP S.A. na 1000 mieszkańców |
321,6 |
Sieć rozdzielcza w km
|
570,10 365,19 387,0 |
Układ kolejowy
Przez Sosnowiec przebiega jeden z głównych krajowych szlaków kolejowych - linia magistralna PKP nr 1, służąca krajowym i zagranicznym przewozom dalekobieżnym. Miasto posiada bezpośrednie połączenia międzynarodowe z Wiedniem, Bratysławą, Budapesztem i Pragą, poprzez układ połączeń Intercity posiada ekspresowe połączenie z Warszawą. Innym ważnym szlakiem kolejowym jest linia kolejowa PKP nr 62 relacji Sosnowiec-Strzemieszyce-Wolbrom-Kielce, prowadząca ruch pasażersko-towarowy. Sosnowiec jest poza tym położony na szlaku pasażerskich połączeń w rejonie aglomeracji śląskiej na linii Gliwice-Zawiercie. Jednak z powodu regresu w przewozach pasażerskich w latach dziewięćdziesiątych zrezygnowano z budowy Kolejowego Ruchu Regionalnego. Sosnowiec stanowi też ważne ogniwo w układzie towarowych linii kolejowych. Na terenie miasta znajduje się fragment linii PKP nr 171 relacji Gliwice - Ruda Śląska - Katowice Ligota - Katowice Muchowiec - Sosnowiec Dańdówka - Dąbrowa Górnicza Towarowa oraz odcinek linii kolejowej nr 180 relacji Mysłowice Brzezinka - Jęzor - Dorota. Z tymi liniami związane są liczne bocznice kolejowe oraz linie kolejowe kopalni piasku „Maczki-Bór”. Jednak znaczenie obsługi zakładów przemysłowych bocznicami kolejowymi maleje.
Infrastruktura drogowa
W Sosnowcu układ drogowo-uliczny można podzielić na dwa rejony: silnie zurbanizowany obszar zachodni miasta, ograniczony od wschodu drogą krajową Nr 1 oraz ekstensywny obszar położony na wschód od niej. Oba te obszary charakteryzują się odmienną strukturą sieci drogowej, mimo to gęstość sieci drogowej w obu przypadkach jest wystarczająca. Układ drogowo-uliczny Sosnowca zapewnia prawidłowe połączenie obszaru miasta z siecią dróg regionalną i międzynarodową. Bezpośrednio przez miasto przebiegają DK-1 relacji Gdańsk - Cieszyn - granica państwa, całkowicie bezkolizyjnie skomunikowana z miastem DK 86 relacji Wojkowice Kościelne - Katowice - Tychy; DK 94 relacji Krzywa - Legnica - Kraków - Balice oraz DK 79 relacji Warszawa - Bytom. Układ komunikacyjny Sosnowca jest również powiązany z autostradą A-4 na odcinku Katowice-Kraków (docelowo będzie to autostrada Zgorzelec - Medyka, aktualnie w znacznej części w stanie budowy lub planowanej budowy). Bardzo korzystnym zjawiskiem dla układu drogowego miasta jest praktyczny brak ruchu tranzytowego w centrum miasta. Natomiast konieczna jest modernizacja lub budowa nowych skrzyżowań w samym mieście w rejonach największego natężenia ruchu. Przydatne byłoby również wybudowanie szybkiego i bezkolizyjnego połączenia centrum miasta z autostradą A-4.
Zaopatrzenie miasta w energię elektryczną
Przez Sosnowiec przebiegają linie energetyczne trzech operatorów:
- Będzińskiego Zakładu Elektroenergetycznego S.A. posiadającego najbardziej rozbudowaną sieć elektroenergetyczną i będącego głównym dostawcą energii elektrycznej na terenie miasta, dysponującego liniami 110 kV, większością GPZ oraz liniami średniego i niskiego napięcia,
- PSE posiadają trzy linie energetyczne, z których jedna Tucznawa-Tarnów, jest dwutorowa,
- Górnośląskiego Zakładu Elektroenergetycznego S.A. Gliwice, posiadającego na obszarze miasta jedną linię napowietrzną 110 kV.
Zlokalizowane na terenie miasta stacje transformatorowe GPZ 110/SN oraz liczne powiązania sieci dystrybucyjnej 30 kV, 20 kV i 6 kV z siecią zasilaną z sąsiednich GPZ-tów zapewniają bardzo wysoką pewność i bezpieczeństwo zasilania odbiorcom energii. Systematyczne zmniejszające się zapotrzebowanie mocy i zużycie energii elektrycznej tworzą automatycznie rezerwy w przepustowości sieci na różnych poziomach napięć.
Zaopatrzenie miasta w gaz ziemny
Eksploatacją sieci gazowniczej w Sosnowcu zajmuje się Górnośląska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o., Grupa Kapitałowa Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa S.A., Oddział Gazowniczy w Zabrzu. Na obszarze miasta gaz rozprowadzany jest siecią rozdzielczą wysokiego, średniego i niskiego ciśnienia. Miasto nie ma własnych źródeł gazu, tak więc zaopatrywane jest w gaz wysokometanowy z systemu krajowego. Rozdział gazu odbywa się za pośrednictwem 18 stacji redukcyjno-pomiarowych eksploatowanych przez Rejon Gazowniczy w Sosnowcu i 5 będących własnością zakładów przemysłowych. Sieć gazownicza jest bardzo rozbudowana i wszystkie dzielnice z wyjątkiem Maczek i Jęzora-Bór posiadają zasilanie gazem. Zgodnie z opracowanymi „Założeniami do Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Sosnowca mieszkalne części Boru i Maczek zostały uznane jako rozwojowe predystynowane do ogrzewania gazowego.
Zaopatrzenie miasta w energię cieplną
System ciepłowniczy miasta zasilany jest głównie ze źródeł zlokalizowanych poza jego obszarem. Jest to przede wszystkim Elektrociepłownia Będzin. Poza terenem miasta znajduje się również kotłownia ZEC Wydział Nr 11 Ruch Piaski (dawna KWK Saturn), zasilająca rejon Milowic. Na obszarze miasta jest 8 kotłowni o mocy powyżej 10 MW, opalanych węglem kamiennym. Jest to m.in. elektrociepłownia na terenie PHS Huta Cedler S.A., wytwarzająca ciepło na potrzeby własne i odbiorców zewnętrznych: Zakład Energetyki Cieplnej Katowice Sp. z o.o. mający wydziały na terenie byłych kopalń „Niwka-Modrzejów” i „Kazimierz-Juliusz”; przedsiębiorstwo „Enmech”(dawna „Silma”); przedsiębiorstwo Komech na terenie byłej kopalni „Porąbka-Klimontów”. Całkowita długość sieci ciepłowniczej w Sosnowcu wynosi ponad 100 km. Najbardziej rozwinięta jest sieć związana z EC Będzin i ona też jest, poza nielicznymi wyjątkami, w najlepszym stanie. Stan sieci należący do pozostałych użytkowników nie jest najlepszy.
Istotnym problemem jest zanieczyszczenie środowiska spowodowane produkcją ciepła. W wyniku spalania paliw emitowanych jest do atmosfery cały szereg substancji szkodliwych dla środowiska m.in. dwutlenku siarki, tlenków azotu, tlenku węgla i pyłu. Największa ilość zanieczyszczeń spowodowana jest zapotrzebowaniem ciepła przez mieszkania. Aktualnie znaczącym emitorem zanieczyszczeń powietrza jest ogrzewanie indywidualne, opalane głównie węglem kamiennym. Należy dążyć do takiego modelu, w którym kotłownie lokalne zastępowane będą dostawą ciepła z systemów o znacznie niższej emisji. W Sosnowcu w związku z problemem emisji związanej ze spalaniem węgla kamiennego od lat podejmowane są działania na rzecz jej ograniczenia. Modernizuje się kotłownie węglowe lub je likwiduje, albo zmienia na opalane gazem czy też olejem opałowym. Dofinansowuje się też zmiany ogrzewania na gazowe i olejowe u osób fizycznych. Ze względu na specyfikę regionu w przypadku palenisk domowych opalanych węglem kamiennym celowa jest również wymiana starych pieców węglowych na nowoczesne, wysokosprawne, posiadające atest przyjaznych dla środowiska. Konieczne jest też dalsze dołączanie budynków do większych dystrybutorów ciepła, w celu ograniczenia zanieczyszczeń. Istnieje również większa możliwość wykorzystania gazu do celów produkcji ciepła i przestawienia lokalnych źródeł ciepła opalanych głównie węglem kamiennym na ten rodzaj bardziej proekologicznej energii. Niestety problemem jest stały wzrost cen na gaz, przy jednoczesnym występowaniu na terenie Śląska tańszego paliwa w postaci niskiej jakości węgla kamiennego.
Na terenie miasta od 2001 roku funkcjonuje ujęcie gazu wysypiskowego na terenie dawnego składowiska odpadów komunalnych przy ul. Grenadierów. Biogaz wykorzystywany jest do produkcji energii elektrycznej i cieplnej.
Gospodarka wodno-ściekowa
Gospodarka wodna
Na terenie miasta na koniec 2002 roku długość sieci wodociągowej wynosiła ogółem 543,149 km, w tym:
- sieć przesyłowa to 37,191 km
- sieć rozdzielcza to 369,958 km
- przyłącza wodociągowe to 136 km
Miasto Sosnowiec zaopatrywane jest w wodę pitną z następujących ujęć wodnych:
- SUW Maczki
- SUW Goczałkowice-Czaniec
- SUW Łazy
Woda dostarczana jest przewodami magistralnymi należącymi do Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów w Katowicach. Jest to jedyne źródło zaopatrzenia miasta w wodę dla celów konsumpcyjnych. Z ujęcia Maczki woda przesyłana jest do Sosnowca magistralami ø 800 i ø 600, natomiast ze stacji Goczałkowice-Czaniec rurociągiem przesyłowym ø 1400. Z ujęcia wodnego w Łazach podawana jest woda rurociągiem ø 600, ale w chwili obecnej dopływ wody z tego ujęcia jest wstrzymany. Na przyłączeniu sieci PGW Katowice z siecią RPWiK Sosnowiec znajdują się 42 studnie wodomierzowe, z czego 37 jest czynnych i poprzez sieci rozdzielcze pracujące w układzie pierścieniowym i rozdzielczym woda dostarczana jest odbiorcom w Sosnowcu. W 2002 roku zostało zakupione na potrzeby miasta Sosnowca 18 330,98 tys. m3 wody.
Gospodarka ściekowa
Długość sieci kanalizacyjnej miasta Sosnowca (wg stanu na 31.12.2002 r.) wynosi ogółem 370,912 km, w tym:
- kanalizacja ogólnospławna 166,437 km
- kanalizacja deszczowa 51,629 km
- kanalizacja sanitarna 88,646 km
- przykanaliki 64,2 km
W mieście działają aktualnie cztery duże oczyszczalnie ścieków: Radocha II, Zagórze, Kazimierz i Porąbka. Ilość odprowadzanych do nich ścieków wynosi w okresach bezopadowych średnio 39 500 m3/d (maksymalnie 54 600 m3/d) , a w okresach opadów średnio 70 800 m3/d (maksymalnie 109 000 m3/d). Istnieją również niewielkie oczyszczalnie osiedlowe. Niektóre zakłady posiadają własne oczyszczalnie (Mapa 3. Lokalizacja oczyszczalni ścieków na terenie miasta Sosnowca). Na mapie przedstawione zostały oczyszczalnie komunalne i przemysłowe oznaczone odpowiednimi numerami.
Oczyszczalnie przemysłowe:
1. Emeres Product S.C.
2. PW ENMECH Sp. z o.o.
5. Ergom Poland Sp. z o.o.
8. Spółdzielnia Inwalidów „Naprzód” (osadnik Imhoffa)
9. PHS Huta Cedler S.A.
10. Przedsiębiorstwo Robót Kolejowo-Budowlanych
Oczyszczalnie komunalne:
2. PW ENMECH Sp. z o.o.
3. RPWiK „Sosnowiec” Zagórze
4. RPWiK „Sosnowiec” Kazimierz
6. RPWiK „Sosnowiec” Porąbka
7. RPWiK „Sosnowiec” Radocha II
11. Oczyszczalnia Biała Przemsza spółdzielni Lokum
12. Oczyszczalnia spółki mieszkaniowej Niwka-Modrzejów na ul. Tuwima
13. Osadniki na osiedlu Śliwki
Wokół oczyszczalni w Zagórzu wyznaczona została strefa ochronna, której zasięg po uzyskaniu pozytywnej opinii Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego, zatwierdzony został decyzją Wydziału Ekologii Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach z dnia 30.07.1993 r. Strefa ochronna wokół oczyszczalni Radocha II wyznaczona zostanie po przyłączeniu kolektora Bobrek.
Na terenie miasta funkcjonuje przede wszystkim kanalizacja ogólnospławna. Od roku 1975 zaczęto realizować sieć kanalizacyjną rozdzielczą: sanitarną i deszczową. W mieście istnieje również 15 zlewni kanalizacji deszczowej, której odbiornikami są głównie: Bobrek, Brynica, Czarna Przemsza, Potok Zagórski i Kanał Mortimerowski. Kanalizacja sanitarna ogólnospławna odprowadza ścieki
z rejonu Zagórza, Zawodzia, Kazimierza, Starego Sosnowca i zachodniej części Milowic. Jedynie osiedla na Środuli i Zagórzu posiadają kanalizację rozdzielczą. Sieci kanalizacyjnej nie posiadają tereny Maczek, Jęzora, Ostrów Górniczych, Kazimierza Górniczego (poza osiedlem Wagowe), Niwka
w rejonie Bór-Bobrek (Mapa 2. Zasięg kanalizacji sanitarnej, ogólnospławnej i deszczowej na terenie miasta Sosnowca).
Aktualnie z kanalizacji korzysta około 170 000 mieszkańców miasta (około 72%). W celu uzyskania liczby 100% mieszkańców korzystających z kanalizacji konieczne jest zbudowanie 100 km sieci i budowa oczyszczalni w dzielnicy Maczki.
Do planowanych inwestycji regionalnych zalicza się budowę kolektora „Bobrek”. Jego realizacja pozwoli na przejęcie i skierowanie do oczyszczalni ścieków Radocha II ścieków z miasta,
a także z części Mysłowic i Katowic. Dzięki temu można będzie zlikwidować pozostałe oczyszczalnie ścieków poza oczyszczalnią Zagórze. Budowa kolektora nie zapewni jednak możliwości skanalizowania dzielnicy Maczki. W przyszłości powinno się wybudować w tym rejonie lokalną oczyszczalnię.
Ścieki przemysłowe z zakładów trafiają do rzeki Przemszy, należącej do zlewni Wisły, bezpośrednio lub przez jej dopływy - Bobrek, Brynicę, rzadziej Białą Przemszę (Mapa 4. Lokalizacja punktów zrzutu ścieków z terenu miasta Sosnowca). Znaczna część zakładów kieruje ścieki do kanalizacji, część jednak zrzuca ścieki, często po wstępnym podczyszczeniu w zakładowych oczyszczalniach, zwykle mechanicznych, bezpośrednio do cieków powierzchniowych. Na mapie 4 przedstawiono punkty zrzutu ścieków na terenie miasta oznaczając je odpowiednimi numerami:
1 - RPWiK Sosnowiec - ścieki komunalne
2 - RPWiK Sosnowiec - ścieki komunalne
3 - RPWiK Sosnowiec - ścieki mieszane
4 - Technlogie Buczek S.A.
5 - RPWiK Sosnowiec - ścieki mieszane
6 - RPWiK Sosnowiec - ścieki mieszane
7 - KWK Sosnowiec - wody dołowe
8 - RPWiK Sosnowiec - ścieki mieszane
9 - RPWiK Sosnowiec - ścieki mieszane
10 - RPWiK Sosnowiec - ścieki mieszane
11 - RPWiK Sosnowiec - ścieki mieszane
12 - Spółdzielnia Ogrodnicza „Warzywa-Owoce” - ścieki mieszane
13 - RPWiK Sosnowiec - ścieki komunalne
14 - PHS Huta Cedler S.A. ścieki chłodnicze
15- RPWiK Sosnowiec - ścieki komunalne
16 - Spółdzielnia Inwalidów „Naprzód”, Zakłady Urządzeń Wiertniczych - mieszane
17 - RPWiK Sosnowiec - ścieki mieszane
18 - KWK „Niwka-Modrzejów” - wody dołowe
19 - KWK „Niwka-Modrzejów” - ścieki komunalne
20 - RPWiK Sosnowiec - ścieki komunalne
21 - RPWiK Sosnowiec - ścieki mieszane
22 - Fabryka Silników Elektrycznych Małej Mocy S.A. w upadłości „SILMA” - ścieki mieszane
23 - Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „ENMECH” Sp. z o.o. - ścieki przemysłowe
24 - KWK „Porąbka-Klimontów” - wody dołowe
25 - RPWiK Sosnowiec - ścieki komunalne
26 - PKM Sp. z o.o. - ścieki mieszane
27 - KWK „Kazimierz-Juliusz” Sp. z o.o. - ścieki mieszane
28 - RPWiK Sosnowiec - ścieki komunalne
29 - KWK „Kazimierz-Juliusz” Sp. z o.o. - ścieki przemysłowe
30 - KWK „Porąbka-Klimontów” - ścieki mieszane
31 - KWK „Kazimierz-Juliusz” Sp. z o.o. - ścieki przemysłowe
32 - RPWiK Sosnowiec - ścieki komunalne
33 - CTL Maczki-Bór
Największe ilości wody do cieków powierzchniowych odprowadzają kopalnie węgla kamiennego, zarówno czynna jak i te zamknięte. Są to następujące ilości w roku 2002:
· KWK „Kazimierz-Juliusz”Sp. z o.o. - 1,3 mln m3
· KWK „Sosnowiec” - 4,1 mln m3
· KWK „Porąbka-Klimontów” - 1,6 mln m3
Do zakładów odprowadzających największe ilości ścieków do wód powierzchniowych należą m.in. (dane za 2002 r.):
· Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „Enmech” - 98 tys. m3/rok
· Technologie Buczek S.A. - 18 tys. m3/rok
· Spółdzielnia Inwalidów „Naprzód” - 15 tys. m3/rok
· PHS Huta Cedler S.A. - 14,9 tys. m3/rok
Tabela nr 3 : Identyfikacja głównych problemów dotyczących zagospodarowania przestrzennego miasta
ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE MIASTA |
|
|
|
|
|
|
|
Gospodarka
Sosnowiec od wielu lat należy do jednego z największych ośrodków przemysłowych w Polsce. Podobnie jak w innych miastach naszego regionu podstawę gospodarki Sosnowca jeszcze do niedawna stanowił przemysł wydobywczy wraz z kooperującymi zakładami pracy oraz hutnictwo i przemysł włókienniczy.
Transformacja jaka miała miejsce w naszym kraju na początku lat 90-tych pociągnęła za sobą restrukturyzację branży górniczej i przemysłów tradycyjnych. W wyniku tych działań w Sosnowcu uległo likwidacji pięć kopalń węgla kamiennego składających się na dziewięć zakładów górniczych, obecnie funkcjonuje w mieście tylko jeden zakład górnictwa węgla kamiennego. Restrukturyzacji poddawana jest branża hutnicza, również związana z miastem od początku jego istnienia i reprezentowana między innymi przez tak znane huty jak: Huta Buczek S.A. czy Huta Cedler S.A. Zlikwidowane zostały również prawie wszystkie istniejące przedsiębiorstwa z branży włókienniczej.
Zmiany związane z restrukturyzacją gospodarki regionu spowodowały konieczność rozwoju nowoczesnych, przyszłościowych gałęzi. Dlatego też obecna struktura branżowa przedsiębiorstw wskazuje na znaczny rozwój gałęzi wykorzystujących nowe technologie i wysoko przetworzoną myśl techniczną w przemyśle maszynowym, elektrotechnicznym, akcesoriów samochodowych, lekkim, spożywczym i hutnictwie.
Znaczącą rolę odgrywają obecnie usługi: handel, bankowość, transport i gastronomia poprzez co współczesna struktura gospodarki Sosnowca posiada charakter usługowo-przetwórczy.
W roku 2003 działało 25.505 podmiotów gospodarczych prowadzących działalność gospodarczą na terenie miasta Sosnowiec, w tym 24 907 podmiotów w sektorze prywatnym i 598 osób prawnych. Natomiast ilość spółek prawa handlowego (ważnych z punktu widzenia gospodarczego) wynosi na koniec 2002 r. 922, w tym z udziałem kapitału zagranicznego 3. Dane liczbowe dotyczące zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej, z uwzględnieniem formy organizacyjno-prawnej, zostały przedstawione w tabeli poniżej.
Tabela 4: Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarki
Wyszczególnienie |
1997 |
1998 |
1999 |
2000 |
2001 |
2002 |
2003 |
Podmioty gospodarcze ogółem |
19.607 |
20.879 |
21.635 |
22.653 |
24.368 |
24.953 |
25.505 |
sektor prywatny |
19.308 |
20.390 |
21.175 |
22.124 |
23.811 |
24.379 |
24.907 |
Na swoją siedzibę Sosnowiec wybrało wiele podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego m.in.:
TIMKEN Sp. z.o.o. - światowy lider w produkcji łożysk stożkowych,
FOSTER WHEELER ENERGY FAKOP Ltd. - produkujący znane z jakości kotły fluidalne i wymienniki ciepła,
ER.SI Poland Sp. z.o.o. - specjalizujący się w produkcji części samochodowych z tworzyw sztucznych,
SUTCO - POLSKA Sp z o.o. - specjalizująca się w konstruowaniu, produkcji urządzeń i maszyn dla techniki ochrony środowiska (Sortownie, kompostownie, komponenty linii technologicznych)
HERAEUS ELECTRO-NITE POLSKA Sp. o.o. - producent czujników i aparatury pomiarowej służacej do kontroli ciekłych metali.
W krajobraz Sosnowca wpisała się już inwestycja tak znanej firmy handlowej jak Makro Cash and Carry, która właśnie tu wybudowała swój pierwszy w województwie śląskim obiekt handlowy.
W pierwszym półroczu 1999r. rozpoczął funkcjonowanie duży kompleks handlowy francuskiej firmy AUCHAN, na początku 2000r. otwarto przemysłowy hipermarket Leroy Merlin. W II połowie 2001 r. otwarto obiekty handlowo- usługowe : GEANT przy ul. Baczyńskiego oraz Centrum Handlowe PLEJADA przy ul. Staszica. W I połowie 2004 otwarto ,zaprojektowane w stylu XIX-wiecznej Anglii centrum handlowe "Outlet Centre", które docelowo zawierać będzie 100 sklepów oraz kawiarni i resteuracji.
Dążąc do zapewnienia inwestorom korzystnych warunków rozwoju, władze samorządowe podjęły uwieńczone sukcesem starania o utworzenie w Sosnowcu Podstrefy Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. W 1998r. na terenie strefy w Milowicach rozpoczęły działalność gospodarczą pierwsi inwestorzy w tym prężnie rozwijająca się sosnowiecka firma Państwa Małgorzaty i Mariana Dudów z branży spożywczej, która zajmie się przetwórstwem mięsnym.
Zachodzące zmiany w gospodarce Sosnowca znajdują swoje odzwierciedlenie w strukturze osób pracujących. Ponad 51% ogółu zatrudnionych stanowią pracownicy sektora usługowego, około 48% sektora przetwórczego, do którego zaliczono przemysł i budownictwo, a zaledwie około 1% sektora surowcowego, obejmującego m.in. górnictwo.
Ludność aktywna zawodowo stanowi w Sosnowcu 52,3 % ogółu ludności w wieku 15 lat i więcej ( w województwie 50,6%). Natomiast udział biernych zawodowo w ogólnej liczbie ludności w wieku 15 lat i więcej kształtuje się na poziomie 45,3 %.
Generalnie problem gospodarczy sprowadza się do zachowania w operacyjnym horyzoncie czasowym, krótkim i średnim, równowagi pomiędzy procesami kurczenia się potencjału gospodarczego i zatrudnienia w sektorach przetwórczym i usługowym oraz spowodowania uruchomienia w długim horyzoncie czasowym pożądanych procesów rozwojowych miasta, które powinny znaleźć wyraz w przesunięciu zasobów z sektora przetwórczego do usługowego i w przesunięciach międzygałęziowych w obu sektorach.
Niepokojącym zjawiskiem jest stały spadek ogólnej liczby ofert pracy oraz to, że w przeważającej większości są to oferty pracy na czas określony.
Należy również zauważyć, iż pomimo tego, że osoby z wyższym wykształceniem stanowią najmniejszy odsetek wśród zarejestrowanych bezrobotnych to właśnie dla tej grupy (przeważnie absolwentów wyższych uczelni) adresowanych jest najmniej ofert pracy. W dłuższej perspektywie czasu może to spowodować odpływ z Sosnowca ludzi z wyższym wykształceniem w celu poszukiwania pracy w innych miastach bądź zagranicą.
Najważniejsze dane dotyczące stanu gospodarki Sosnowca przedstawiają tabele poniżej.
Tabela nr 5: Rynek pracy , wynagrodzenia na koniec 2002
|
Pracujący |
Przecięte miesięczne wynagrodzenie brutto w zł. |
||||
|
ogółem |
rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo; rybołówstwo i rybactwo |
przemysł |
usługi |
usługi nierynkowe |
|
|
|
w % ogółem |
|
|||
Sosnowiec |
50694 |
0,4 |
39,5 |
34,2 |
25,9 |
2007,77 |
Województwo śląskie |
1118538 |
0,8 |
45,8 |
30,4 |
23,0 |
2298,40 |
Tabela nr 6: Bezrobocie na koniec 2002
|
Bezrobotni zarejestrowani |
Stopa bezrobocia rejestrowanego |
|||||
|
ogółem |
z ogółem |
|
||||
|
|
kobiety |
długotrwale bezrobotni |
w wieku do 24 lat |
|
||
|
|
w % |
|
||||
Sosnowiec |
22079 |
54,8 |
49,3 |
26,3 |
23,7 |
||
Województwo śląskie |
330150 |
53,7 |
47,6 |
29,1 |
16,5 |
||
Źródło: Główny Urząd Statystyczny
Tabela nr 7: Struktura podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowanych w systemie REGON
sekcje |
1998 |
1999 |
2000 |
Przemysł |
8% |
8% |
8% |
Budownictwo |
10% |
10% |
10% |
Handel |
47% |
45% |
44% |
Transport |
9% |
9% |
9% |
pozostałe |
26% |
28% |
29% |
Tabela nr 8: Identyfikacja głównych problemów
GOSPODARKA |
|
|
|
|
|
|
Sfera społeczna
Według GUS na dzień 31.12.2001 r. Sosnowiec jest zamieszkały przez 239 816 mieszkańców. Gęstość zaludnienia wynosi 2635 osób/km2. Struktura wiekowa ludności miasta wg GUS 2001 r. przedstawia tabela nr 9.
Tabela nr 9: Struktura wiekowa ludności miasta Sosnowca na dzień 31.12.2001 r.
Przedział wiekowy |
Liczba mieszkańców |
0-2 lat |
5 043 |
3-6 lat |
7 277 |
7-14 lat |
19 890 |
15-19 lat |
19 029 |
20-29 lat |
40 569 |
30-39 lat |
29 272 |
40-49 lat |
43 944 |
50-59 lat |
34 409 |
60-64 lat |
11 450 |
65 lat i więcej |
28 933 |
W podziale według płci większość stanowią kobiety; wskaźnik kobiet na 100 mężczyzn wynosi 110,1. W podziale według ekonomicznych grup wieku w roku 2001 spośród 239,8 tys. mieszkańców miasta 18% (43,1 tys.) było w wieku przedprodukcyjnym, 67,4% (161,6 tys.) w wieku produkcyjnym i 14,6% w wieku poprodukcyjnym (35,1 tys.).
Analiza struktury wiekowej
Analiza struktury wiekowej wskazuje, że najwięcej mieszkańców Sosnowca jest w grupie wiekowej 40-49 lat, która stanowi 18,32% ogółu mieszkańców. Natomiast najmniejszy procent mieszkańców reprezentuje grupa wiekowa 0-2 lat - 2,1%.
Struktura wieku ludności Sosnowca cechuje się wyraźnym występowaniem par wyżów i niżów demograficznych i ma regresywny charakter oznaczający mniejszą liczebność pokolenia dzieci w stosunku do pokolenia rodziców. W związku z tym ludność Sosnowca wykazuje tendencję starzenia się przy wyraźnym zmniejszaniu się ilości ludzi młodych. Proces ten wygląda różnie w poszczególnych dzielnicach, stosunkowo korzystnie sytuacja demograficzna przedstawia się w dzielnicach z powstałymi w okresie ostatnich 20-25 lat osiedlami mieszkaniowymi, np. w części Zagórza, na osiedlu Naftowa. Do innych cech struktury ludności należą obecnie:
fala niżu demograficznego obejmującego dzieci szkolne, powodująca spadek obciążenia szkół podstawowych,
wchodzenie największego wyżu demograficznego obejmującego roczniki 40-49 do wieku przedemerytalnego,
nieco wyższy, niż przeciętnie w miastach województwa katowickiego, udział osób posiadających wyższe wykształcenie.
Aktywizacja zawodowa
W Sosnowcu w 2001 r. pracowało ogółem w gospodarce narodowej 49 557 osób, w tym najwięcej w przemyśle - 17704 osoby, co stanowi 35,72% ogółu pracujących w gospodarce narodowej. Pozostałe osoby pracowały w następujących branżach licząc kolejno pod względem ilości zatrudnionych: handel i naprawy (7599); edukacja (4905); obsługa nieruchomości i firm, nauka (4840); ochrona zdrowia i opieka społeczna (4628); budownictwo (3583); transport, gospodarka magazynowa i łączność (2187); administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne (1523); pośrednictwo finansowe (1068) oraz hotele i restauracje (548).
W 2001 r. wg GUS w Sosnowcu zarejestrowane było 19 362 osoby bezrobotne, co stanowiło 8,1% ogółu mieszkańców. Stopa bezrobocia kształtowała się na poziomie 22,1%, co lokowało miasto na dalekim 24 miejscu w województwie. Licząc według grup wykształcenia udział bezrobotnych w poszczególnych grupach był następujący: podstawowe i niepełne podstawowe (6894), zasadnicze zawodowe ((5793), policealne i średnie zawodowe (4588), średnie ogólnokształcące (1223), wyższe (854). Aktywizacja zawodowa obejmowała między innymi: prace interwencyjne, roboty publiczne, umowy absolwenckie, staże i szkolenia. Aktywizacja ta odbywała się min. w ramach Programów: Pierwszy krok w zatrudnieniu, Pierwsza praca.
Procesy demograficzne
Od kilkunastu lat liczba ludności miasta systematycznie maleje. Najwięcej mieszkańców liczył Sosnowiec w roku 1990 - 259.400 osób. Rok ten zakończył dynamiczny wzrost ludności Sosnowca, który rozpoczął się w latach siedemdziesiątych spowodowany:
wysokim przyrostem naturalnym,
napływem nowych mieszkańców przyciągniętych szeregiem inwestycji przemysłowych, w tym budową Huty „Katowice”,
zmianami granic miasta w czasie reformy administracyjnej w 1975 roku (włączenie Zagórza, Kazimierza Górniczego, Klimontowa).
Największy przyrost liczby ludności miał miejsce w latach 1978-1979, głównie w dzielnicach, w których powstawały nowe osiedla mieszkaniowe (m.in. Zagórze, Środula). Od tego czasu przyrost naturalny się zmniejszał sięgając w roku 1990 wartości bliskiej zero. Po roku 1990 przyrost ludności jest cały czas ujemny. Na przykład w 2000 r. urodziło się 1 767 dzieci, zmarło 2 393 osób, w 2001 r. urodziło się 1718 dzieci, zmarło 2449 osób. Ujemny przyrost naturalny wykazuje stały i pogłębiający się charakter. Dobrze ten proces ilustrują dane z „Rocznika statystycznego województwa śląskiego 2002”, wg którego wskaźnik urodzeń żywych na 1000 ludności wynosił w 2000 r. 7,3, a w 2001 - 7,2, z kolei wskaźnik zgonów na 1000 ludności wynosił w 2000 r. 9,9, a w roku 2001 10,2. W sumie liczba ludności spadła z 241,1 tys. w roku 2000 do 239,8 tys. w roku 2001, a ujemny przyrost naturalny pogłębił się z - 2,6 do -3,0. Oprócz ujemnego przyrostu naturalnego po 1990 r. występuje ujemne saldo migracji. W roku 2000 wynosiło ono -2,9, w roku 2001 -2,3. Zjawisko to jest szczególnie niekorzystne, ponieważ większość osób wyjeżdżających na stałe z miasta stanowią osoby z wyższym i średnim wykształceniu. Utrata przez miasto dodatniego salda migracji, w porównaniu z innymi miastami województwa jak i z krajem, jaka wystąpiła po 1990 roku, świadczy o przegrywaniu konkurencji Sosnowca jako miejsca zamieszkania z innymi ośrodkami.
Tabela nr 10: Struktura wiekowa mieszkańców miasta na tle województwa
Wyszczególnienie
|
Sosnowiec |
Województwo |
Struktura wiekowa ludności ogółem (%)
|
18 67 15 |
22,5 63,4 14,1 |
Struktura zatrudnienia ludności ogółem (%)
w tym: usługi rynkowe |
|
12,2 37,7 50,1 34,6 |
.
W Sosnowcu istnieje ok. 165 zarejestrowanych i zaewidencjonowanych organizacji pozarządowych prowadzących szeroko pojętą działalność statutową .
Z liczby tej ok. 116 organizacji prowadzi działalność, a praca ok. 50 organizacji jest zauważalna w mieście.
W Sosnowcu działają organizacje pozarządowe o zasięgu lokalnym jak i miejskie oddziały organizacji o zasięgu krajowym mające swoje własne struktury.
W Sosnowcu działa kilka fundacji wspierających lokalny rynek, wśród których najbardziej widoczna jest działalność fundacji TIMKEN.
W grupie 18 przykładowych organizacji działających na rzecz ochrony środowiska występują organizacje mające struktury lokalne jak i ogólnokrajowe.
1. Miejskie Koło Polskiego Związku Wędkarskiego z 7 Kołami dzielnicowymi
2. Polskie Towarzystwo Geologiczne
3. Polskie Towarzystwo Geograficzne.
4. Polskie Towarzystwo Medycyny Środowiskowej.
5. Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi.
6. Polskie Towarzystwo Tatrzańskie.
7. PTTK
8. Sosnowieckie Stowarzyszenie Pszczelarzy.
9. Stowarzyszenie Budowy Zespołu Mieszkalnego "EKO-SIEDLISKO"
10.Klub Speleologiczny "AVEN"
11. Stowarzyszenie Sympatyków Kazimierza Górniczego.
12. Stowarzyszenie "Zdrowy Rozwój"
13. Towarzystwo Opieki nad Zwierzętami
14. ZHP
15.Związek Hodowców Kanarków "EGZOTA"
16. Towarzystwo Żeglarskie "MORS"
17. Koł o Ligi Ochrony Przyrody + Szkolne Koło LOP
18.Okręgowy Związek Hodowców Drobnego Inwentarza
Tabela nr 11: Identyfikacja głównych problemów sfery społecznej
SFERA SPOŁECZNA |
|
|
|
|
|
Analiza SWOT
Tabela nr 12: Analiza SWOT miasta Sosnowiec
MOCNE STRONY |
SŁABE STRONY |
|
|
SZANSE |
ZAGROŻENIA |
|
|
∗ Wytłuszczone zostały obiekty znajdujące się na rewitalizowanym obszarze lub w jego bliskim sąsiedztwie.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
9385
9385
9385
9385
9385
więcej podobnych podstron