8523


Wnioskowania prawnicze służą do wyciągania z norm wyrażonych w przepisach takich norm, które wprost nie wynikają, ale na podstawie odpowiednich reguł inferencyjnych można uznać, że obowiązują. Każde wnioskowanie ma schemat logiczny o następującej treści: `jeżeli norma N wprost wyrażona w przepisie ustanawia jakiś obowiązek O to przyjmujemy, że obowiązują w systemie normy nie wyrażone w przepisie, które określają obowiązek O, inferencyjnie związany z O.'

Są 3 grupy wnioskowań prawniczych:

  1. LOGICZNE- może być zasadniczo stosowane w każdej gałęzi prawa,

  2. INSTRUMENTALNE- może być zasadniczo stosowane w każdej gałęzi prawa

  3. AKSJOLOGICZNE- jest zrelatywizowane do poszczególnych dziedzin stosunków prawnych

WIOSKOWANIA LOGICZNE

Opierają się na kryterium logiki formalnej i na zasadzie zawierania się zakresu. Są one najbardziej pewne, ale ze względu na wysoki stopień sformalizowania sa stosunkowo mało użyteczne. Schemat logiczny brzmi: `jeżeli norma N wprost wyrażona w przepisie ma zakres zastosowania ZZ i zakres normowania ZN to przyjmujemy, że obowiązują w systemie normy nie wyrażone w przepisach, których zakresy zawierają się w całości ZZ i ZN'.

Np. jeżeli norma N zabrania wprowadzania zwierząt do budynku użyteczności publicznej to wówczas przyjmujemy, że do szpitala nie wolno wprowadzać psów.

Lub np. jeżeli norma N zabrania grania w piłkę na korytarzu szkolnym, to przyjmujemy, że bieganie po tym korytarzu również jest zakazane, ponieważ bieganie zawiera się właśnie w graniu w piłke.

WNIOSKOWANIA INSTRUMENTALNE

Opierają się na relacji cel - środek i na założeniu, że jeżeli ustawodawca wymaga od adresatów norm osiągnięcia określonych celów to milcząco wymaga podejmowania działań, które adekwatnie zmierzają do realizacji tych celów.

`Jeżeli norma N wprost wyrażona w przepisie nakazuje osiągnięcie celu C to przyjmujemy, że obowiązują w systemie normy nie wyrażone w przepisach, które nakazują wszystko co jest przyczynowo konieczne do osiągnięcia celu C.'

Np. gmina ma obowiązek ochrony zabytków np. czegoś tam jakiegoś posągu, ale nie dopełniła tego obowiązku, ponieważ ludzie różne rzeczy na tym posągu pisali i wówczas odpowiedni organ zgłosił, że gmina nie dopełniła swojego obowiązku i sąd administracyjny nakazał założyć monitoring i otoczyć płotem ten posąg. I to nie jest wyrażone w przepisach, ale wynika z niego instrumentalnie.

- stosowane przy nakazach

`Jeżeli norma N wprost wyrażona w przepisach nakazuje osiągnięcie celu C to przyjmujemy, że obowiązują w systemie normy nie wyrażone w przepisach, które zakazują podejmowania działań uniemożliwiających lub rażąco utrudniających osiągnięcie celu C.'

Np. jest przepis, który mówi, że studenci mają oddać indeksy do 5 marca, natomiast profesor zdecydował, że 8 marca wpisze studentom oceny. Ale nie może tak zrobić, ponieważ norma jasno mówi, że do 5 marca należy to zrobić i z tego wynika, że zakazane jest utrudnianie wykonania tej normy.

W tej normie jakiś nakaz wynika z zakazu.

- stosowana przy zakazach

`Jeżeli norma N wprost wyrażona w przepisie zakazuje osiągnięcia celu C to przyjmuje się, że obowiązują w systemie normy nie wyrażone w przepisach, które zakazują podejmowania działań adekwatnie prowadzących do osiągnięcia celu C.'

Np. Pan P. postanowił zabić sąsiada więc w tym celu pojechał do Czech i kupiłam tam strzelbę po czym strzelał do sąsiada, ale ze względu na to, że jest zezowaty nie trafił w niego. Pomimo tego, że go nie zabił i tak będzie odpowiadał wg. Artykułu 148, ponieważ dążył do celu, który jest zakazany. Strzelanie adekwatnie prowadzi do zabójstwa.

W polskim prawie karnym stosowanie tego wnioskowania jest ograniczone, może ono nastąpić przy spełnieniu łącznie dwóch przesłanek. Po pierwsze rodzaj przestępstwa dopuszcza stosowanie takiego wnioskowania, a po drugie faza realizacji przestępstwa wyszła poza zamiar. Sam zamiar nie jest karalny.

WNIOSKOWANIA AKSJOLOGICZNE

Te wnioskowania oparte są na założeniu o konsekwencji ocen prawodawcy czyli na założeniu, ze za prawem tkwi pewien system wartości.

3 kategorie wnioskowań aksjologicznych:

Wnioskowania a contrario

Wnioskowanie z przeciwieństwa albo przez przeciwieństwo. Przyjmuje dwie postacie

- pierwsze zastosowanie przy zakazach

To wnioskowanie brzmi: `jeżeli norma N wprost wyrażona w przepisie zakazuje zachowania Z to należy przyjąć, że obowiązują w systemie normy nie wyrażone w przepisach, które dozwalają na zachowania nie będące Z'

Należy to rozumieć w taki sposób, że to co nie jest zakazane jest dozwolone. Tego typu wnioskowanie można stosować wyłącznie do przepisów karnych. Przepisy karne zawierają tzw. Znamiona przestępstw. Znamiona to cechy, które muszą być łącznie spełnione przez dany czyn by mógł on zostać uznany za przestępstwo danego rodzaju. Jeżeli czyn nie spełnia choć jednego ze znamion przestępstwa to należy uznać go za dozwolony, chyba że spełnia znamiona innego czynu zabronionego.

Np. przestępstwo kradzieży ma 3 znamiona: zabór, cudzej rzeczy, w celu przywłaszczenia.

Jeżeli więc zabrano cudzą rzecz w celu innym niż przywłaszczenie nie jest to kradzież.

Lub np. dzieciobójstwo polega na tym, że matka zabija swoje własne dziecko przy porodzie, ale jeśli zabije inne dziecko niż swoje to już nie jest oskarżona pod pretekstem dzieciobójstwa, ale jest za to oskarżona o zabójstwo.

- drugie zastosowanie przy nakazach

`Jeżeli norma N wprost wyrażona w przepisie nakazuje zachowanie U to należy przyjąć, że obowiązują w systemie normy nie wyrażone w przepisach w myśl, których zachowania nie będące U są fakultatywne' (fakultatywność oznacza legalność powstrzymania się od określonego zachowania)

Jeżeli coś jest nakazane - jest dozwolone.

Jeżeli coś jest nakazane to jest Obowiązkiem.

Zakaz jest również przedmiotem obowiązku.

Jeżeli jakiś czyn jest indyferentny to jest dozwolony.

Czym, który jest zakazany jest fakultatywny.

Jeżeli czyn będzie indyferentny będzie fakultatywny.

Jeśli coś jest zakazane - nie jest dozwolone

Jeśli coś nie jest nakazane - jest fakultatywne.

Jeśli coś nie jest przedmiotem obowiązku - jest indyferentne.

Przecinające kreski oznaczają wnioskowania a contrario.

To wnioskowanie a contrario w stosunku do nakazu stosujemy przede wszystkim dla wykładni kompetencji oraz w prawie podatkowym.

Jeżeli chodzi o kompetencje można podać przykład: Prezes Rady Ministrów powołuje wojewodów i z tego wynika a contr ario, że nikt inny poza prezesem nie powołuje wojewodów.

Lub np. opodatkowane jest posiadanie psów, ale legalne jest niepłacenie podatku od kota.

Wnioskowanie a simili

Wnioskowanie z podobieństwa albo przez podobieństwo. Stosuje się je wszędzie tam gdzie nie stosuje się a contr ario. Najczęściej w prawie cywilnym, handlowym, rachunkowym itp.

Te wnioskowania przyjmują 2 postawy:

Wnioskowanie oparte na następującym schemacie: `jeżeli norma N wprost wyrażona w przepisie wiąże konsekwencje K ze stanem rzeczy S to przyjmujemy, że obowiązują w systemie normy nie wyrazone w przepisach, które pozwalają na łączenie konsekwencji K ze stanem rzeczy nie S jeżeli jest do S istotnie podobny.'

Przykład sąsiadów, którzy mieli wspólny płot:

Stan rzeczy S - budowa płotu

K -poniesienie kosztów;

Stan nie będący S - nie budowa płotu, ale jego rozbiórka

Analogia z ustawy, z prawa. Ma taki schemat: `jeżeli norma N wprost wyrażona w przepisie oraz szereg innych norm N1, N2, N3.. też wyrażonych w przepisach, chroni dobro prawnie chronione D bądź wartość W to przyjmujemy, że obowiązują w systemie normy nie wyrażone w przepisach, które też są ważne dla ochrony dobra D, bądź wartości W.'

Stosowanie tego wniosku jest powszechne w systemach common law. Natomiast w systemach kontynentalnych jest ograniczone ze względu na duże ryzyko prawotwórstwa.

Np. norma N zakazuje deptania ściółki, norma 2 zakazuje ścinania drzew, norma 3 zakazuje wjeżdżania samochodem do lasu. Ale nie ma przepisu zakazującego spalenia lasu, ale nie wolno tego robić, ponieważ obowiazuje szereg norm chroniących las to i spalanie lasu jest niedozwolone.

WNIOSKOWANIE A FORTORI

Oznacza `do przodu'.

Są dwa takie wnioskowania:

Jest to wnioskowanie z większego na mniejsze. Stosowane przy nakazach i dozwoleniach. Ma następujący schemat: `jeżeli norma N wprost wyrażona w przepisie nakazuje bądź dozwala na większą ingerencje w dobro D1 lub wartość W to przyjmujemy, że obowiązują w systemie normy nie wyrażone w przepisach, które pozwalają na mniejszą ingerencję w to samo dobro.'

Np. jeżeli przepis stanowi, że dany organ może pozbawić kogoś uprawnień to można przyjąć, że może również ograniczyć te uprawnienia.

Lub np. jeśli policjant może nałożyć mandat to może również pouczyć, chyba, że przepisy mówią inaczej.

Wnioskowanie z mniejszego na większe. Stosowane przy zakazach. `Jeżeli norma wprost wyrażona w przepisach zakazuje mniejszej ingerencji w dobro D bądź wartość W to można przyjąć, że obowiązują w systemie normy nie wyrażone w przepisach, które zakazują większej ingerencji w to samo dobro.'

Np. jeżeli z przepisu wynika, że nie można kogoś obrażać to tym bardziej nie wolno go uderzyć.

Stosując wnioskowania aksjologiczne należy pamiętać, że norma N czyli norma z której się wnioskuje i normy wywnioskowane muszą mieć tą samą podstawę aksjologiczna.

PRECEDENS jest to rozstrzygnięcie sądu albo organu administracyjnego wydany w konkretnej sprawie, który wywiera wpływ na przyszłe rozstrzygnięcia tego samego sadu albo innego, bądź organu.

Zależnie od systemu (common law, civil law) są różne precedensy.

I PODZIAŁ PRECEDENSÓW:

DE IURE - są to precedensy prawnie wiążące, czyli następne sądy i organy administracji muszą orzekać zgodnie z precedensami. Taki precedens może być zmieniony wyłącznie przez sąd wyższej lub tej samej instancji przy czym sąd tej samej instancji może to zrobić tylko z ważnych przyczyn. TTe precedensy są charakterystyczne dla common law. Niemniej jednak w Polsce można odnaleźć tego typu precedensy, są to np. wyroki trybunału Konstytucyjnego.

DE FACTO - takie orzeczenia sądów i organów administracyjnych, które mimo tego, że nie są wiążące czyli mogą być zignorowane przez następne sądy orzekające w podobnych sprawach to jednak są respektowane i powielane. Tego typu systemy możliwe są w obu systemach. W prawie Polskim występują nagminnie. Wynika to z jednej rzeczy - sędzia chce zarobić dużo kasy więc aby ją mieć musi mieć jak najwięcej spraw dobrze wykonanych - odfajkowanych więc przepisuje wyroki, ponieważ jest to największe prawdopodobieństwo, że tego nie uchylą, ponieważ wcześniej tez nie uchylili.

II PODZIAŁ PRECEDENSÓW:

DEKLARATORYJNE - są to precedensy wydawane w ramach czyli w zakresie normowania uprzednio ustanowionych norm prawnych czyli w ramach tzw. Luzu decyzyjnego. Żeby dany precedens uznać za deklaratoryjny uprzednio musi istnieć przepis prawny, który zawiera szeroką normę w której precedens się mieści.

KONSTYTUTYWNE - to takie precedensy, które zawierają elementy nowości normatywnych albo wyprowadzone z niego norma jest sprzeczna bądź przeciwna normom zawartych w przepisach ( taki precedens nazywamy precedensem contra legem - przeciw prawu), bądź też wykraczają swoim zakresem zastosowanie lub normowania poza zakresy norm zawartych w przepisach (taki precedens nazywa się praeter legem - poza ustawą)

O ile precedensy deklaratoryjne są kompatybilne z założeniami obu systemów typów tzw. Są możliwe zarówno w common law jak i civil law, o tyle precedensy konstytutywne są charakterystyczne dla systemu common law.

Jak odróżnić te dwa precedensy?

Np. We Wrocławiu odszkodowanie za dany obszar ziemi na obrzeżach miasta wynosi milion. I w Poznaniu za podobnych obszar ziemi również na obrzeżach miasta również należy się milion. - PRECEDENS DEKLARATORYJNY

Lub:

Sąd w Poznaniu orzeka, że za wywłaszczenie należy się odszkodowanie, ale za wynajem nie. Natomiast za wynajem w ramach wywłaszczenia już tak. - PRECEDENS KONSTYTUTYWNY

Wynika to z tego, że sędzia wyszedł jakby poza prawo. Za samo wywłaszczenie - to precedens deklaratoryjny, ale jeśli sędzia wychodzi dalej, orzeka coś w sprawie, ale dalej niż jest to napisane wtedy jest to precedens konstytutywny.

Wyróżnia się dwa rodzaje luk:

  1. Luka aksjologiczna - nie jest luką z punktu widzenia pozytywistycznego, ma charater krytyczny. Zwana jest inaczej luką pozorną lub luką subiektywną. Mamy z nia do czynienia, gdy porównujemy system konkretny (w danym miejscu i danym czasie) z wizją systemu idealnego.

  1. Luki tetyczne - zwane również lukami rzeczywistymi lub lukami obiektywnymi. Taka luka ma miejsce wtedy, gdy na podstawie zobiektywizowanych kryteriów można orzec, że ustawodawca na pewno chciał uregulować jakiś element stosunków społecznych, ale z jakiś przyczyn, najczęściej w skutek niedokończenia regulacji prawnych, tego nie uczynił.

Rodzaje luk tetycznych:

Rodzaje sytuacji, gdy może się to zadziać:

- przepis blankietowy - (przepis na podstawie, którego nie można zrekonstruować pełnej normy prawnej). Odsyła do innego przepisu, a ten inny przepis nigdy nie został wydany, został uchylony albo wygasł. Przepis odsyla do czegoś czego nie ma.

- gdy ustawa zawiera delegacje czyli upoważnienie dla organu władzy wykonawczej do konkretyzacji treści normy prawnej w formie aktu wykonawczego, a akt taki nie został jeszcze wydany.

- ustawodawca ustanowił jakiś organ, ale nie określił procedury jego powoływania lub odwoływania;

- sytuacja w której istnieje impas prawny i brak jest przepisów dostosowujących. Luka rzeczywista może być, czasem musi być wypełniona przez interwencje prawodawcze, może być też zapełniona przez użycie odpowiednich metod lub inferencji.

PRAWOTWÓRCZOŚĆ

FORMY PRAWOTWÓRCZOŚCI:

Są różne specyficzne formy stanowienia:

- kodyfikacja - polega na zebraniu w formie jednego aktu normatywnego norm należących do danej gałęzi prawa obejmujących całość lub istotną część tej gałęzi.

Wynikiem kodyfikacji jest wydanie kodeksu. Procedura wydania kodeksu jest inna niż w przypadku ustaw zwykłych.

- kodeks - zawiera przepisy. Cechą szczególną kodeksu jest to, że w zasadzie nie zawiera on przepisów II stopnia (nowelizujących, przejściowych, dostosowujących, derogowanych) z wyjątkiem przepisów końcowych. Przepisy II stopnia dotyczące przepisu uchwalenia są w osobnej ustawie. Kodeks ma specyficzną strukturę podzialu treści. Zawiera zwykle cześć ogólną i część szczególną. Kodeks nie ma wstępów tylko paragrafy.

- dekodyfikacja - odwrotność kodyfikacji. Polega na wyodrębnieniu z kodeksu jakiejś jego części i uchwalenia tej części w formie odrębnego aktu normatywnego. De kodyfikacji dokonuje się zwykle z ważniej przyczyny, najczęściej z powodu wyodrębnienia się, autonomizacji jakiejś nowej dziedziny prawa lub z powodu niezgodności prawnych reguł z zasadami.

- nowelizacja - specyficzna forma stanowienia. Polega na zmianie zakresów zastosowania lub normowania norm zawartych już w uchwalonych lub wydanych aktach prawnych. N

- ujednolicanie - wydawanie tekstów jednolitych. To czy jest to forma stanowienia jest sporne, ponieważ ujednolicanie nie zmienia treści norm prawnych. można je jednak uznać za formę stanowienia bo zmienia status ustaw nowelizujących. Tekst ujednolicony może zrobić każdy , na swój własny użytek. Tekst jednolity od tekstu ujednoliconego różni się tym, że ujednolicenie polega na nanoszeniu zmian na tekst pierwotny, wprowadzenie nowelizacji. Natomiast tekst jednolity jest wydany przez odpowiedni organ w wyniku obwieszczenia.

MOŻLIWOŚCI:

- klauzule generalne - przez to prawodawca formułuje tzw. Odeslanie pozasystemowe. W konsekwencji uznaje się za cześć prawa obowiązującego normatywnie jakiegoś pozaprawnego systemu reguł, np. jeden z art. Stanowi , że najemca lokali powinien przestrzegać zasad współżycia społecznego - prawodawca wciąga do prawa czegoś czego nie ma. Zasady współżycia społecznego są różnie odczytywane w różnym czasie i w różnym miejscu.

- uznanie zwyczaju - zwyczaj to pewna praktyka społeczna utrwalona, której towarzyszy tzw. Opinio necesitatis czyli opinia, że jest to praktyka niezbędna. Takie przekonanie o konieczności, niezbędności takiego zachowania.

- unifikacja - polega na tym, że dany prawodawca uznaje za część ustanowionego przez siebie ….. prawnego całość lub część systemu prawnego ustanowionego przez innego prawodawcę. Przyczyną unifikacji jest najczęściej powstanie nowego państwa czyli ukonstytuowanie się nowego włascy, lub połączenie się państw, okupacja, powstawanie organizacji ponadnarodowych.

- inkorporacja - występuje w common law. Polega na zebraniu w formie jednego lub wielu tomów dokumentów orzecznictwa sądowego i nadaniu temu orzecznictwu prawa państwowego.

- zawieranie umów międzynarodowych - większość państw przyjęła w zakresie relacji prawa międzynarodowego do prawa krajowego tzw. Monizm - oznacza, że prawo krajowe i międzynarodowe tworzą jeden system prawa więc zawieranie przez państwo umów międzynarodowych jest formą prawotwórczą, ponieważ normy w nich zawarte są prawem obowiązującym obywateli.

Alternatywa dla monizmu jest dualizm - oznacza, że uznaje się prawo międzynarodowe i krajowe za odrębne. Prawo międzynarodowe nie obowiązuje obywateli tylko obowiązuje państwo.

- Zawieranie umów samorządowych i innych umów publiczno-prawnych jest uznawane za formę prawotwórczą bo w umowach tych zawarte są normy abstrakcyjne i generalne, które są stosowane przez sądy i organy administracji, tak samo jak inne normy abstrakcyjne i generalne.

- umowy prywatno - prawne - w systemie prawa stanowionego (civil law) umowy prywatno - prawne zwykle nie są uznawane za prawotwórcze. Chyba, że zawierają normy abstrakcyjne i generalne, np. układy zbiorowe pracy - takie układy zawierają normy, które są stosowane przez sądy, organizacje administracyjne na podobieństwo norm prawa stanowionego więc można je uznać za formę prawotwórstwa.

KOLIZJE W SYSTEMIE PRAWA

RODZAJE KOLIZJI:

KOLICJE LOGICZNE - Kolizje te występują wtedy, gdy dwóch norm należących do systemu, spełniających kryteria obowiązywania i pokrywających się całkowicie lub częściowo zakresem zastosowania nie da się jednocześnie zastosować nie naruszając jednej z nich.

Z tą kolizją mamy do czynienia wtedy gdy mamy dwa rozkazy, sprzeczne ze sobą - jeden z nich czegoś zakazuje, a drugi to samo nakazuje.

RODZAJE KOLIZJI LOGICZNYCH:

  1. SPRZECZNOŚĆ - występuje wtedy, gdy dwóch norm należących do systemu, spełniających kryteria obowiązywania i pokrywających się całkowicie lub częściowo zakresem zastosowania nie da się jednocześnie wypełnić ani jednocześnie naruszyć. Najczęściej takie sytuacje mają miejsce wtedy, gdy jedna norma coś nakazuje, a druga tego samego zakazuje.

Np. Mężczyzna zawarł umowę o pracę jako kierowca ciężarówki czyli ma nakaz prowadzenia samochodu ciężarowego, ale niestety policja zabrała mu prawo jazdy.

NAKAZ - umowa o pracę

ZAKAZ - brak prawo jazdy.

  1. PRZECIWIEŃSTWO - występuje wtedy, gdy dwóch norm należących do systemu, spełniających kryteria obowiązywania i pokrywających się całkowicie lub częściowo zakresem zastosowania nie da się jednocześnie wypełnić, ale można je jednocześnie obie naruszyć.

Np. profesor w każda środę musi być na uniwersytecie wrocławskim i wykładać dla studentów pierwszego roku administracji, ale dziekan uniwersytetu opolskiego nakazał, aby ten profesor był w tym samym czasie w Opolu i również wykładał. Profesor nie jest w stanie wypełnić jednocześnie obu tych rozkazów, ale może nie wypełnić ani jednego z nich - może zostać w domu i nie iść na żaden uniwersytet. Wówczas naruszy obie normy.

Kolizje logiczne likwiduje się stosując reguły kolizyjne.

KOLIZJE AKSJOLOGICZNE - pojęcie kolizji aksjologicznych związane jest z założeniem o konsekwencji ocen prawodawcy, tzn. z założeniem, że za prawem tkwi spójny system aksjologiczny oparty na preferencjach ustawodawcy i jego ocenach. Prawnik zakłada, że prawo to nie tylko normy, ale poza prawem to spójny system.

RODZAJE KOLIZJI AKSJOLOGICZNYCH:

  1. SYMETRIA WARTOŚCI - występuje wtedy gdy w jednym przepisie ustawodawca preferuje wartość A przed wartością B, a w drugim przepisie odwrotnie czyli ustawodawca preferuje wartość B przed wartością A. W prawie zakłada się, że wartości są trwale asymetryczne czyli preferencja jednej oznacza brak preferencji dla drugiej, choćby preferencja dla drugiej wynikała z innego przepisu.

  1. ZABURZENIA PRZECHODNOŚCI - będzie to miało miejsce wtedy, gdy przechodność wartości proponowana przez ……. Będzie zaburzona. Przechodność będzie wtedy gdy normo dawca będzie preferował wartość A przed wartością B, w drugiej normie będzie preferował wartość B przed wartością C, a w trzeciej będzie preferował wartość A przed wartością C. Jeżeli ten stan rzeczy jest zaburzony czyli u jednej z norm ustawodawca preferuje inną wartość niż w pozostałych normach to mamy zaburzenie przechodniości.

Kolizje aksjologiczne rozstrzyga się za pomocą reguł kolizyjnych czyli jedną z skonfliktowanych norm się stosuje, a drugą nie.

KOLIZJE PRAKSEOLOGICZNE

PRAKSEOLOGIA - refleksja na temat odpowiedniego działania, np. jak złożyć meble z Ikei.

Kolizje te maja miejsce wtedy, gdy dwie normy należące do systemu i spełniające kryteria obowiązywania mogą być wprawdzie zastosowane, ale nie jest to celowe, ponieważ zastosowanie jednej normy uniweczy skutki zastosowania drugiej.

Np. rozkaz - jeżeli drzwi są zamknięte to je otwórz, a druga norma mówi, że jeżeli drzwi są otwarte to należy je zamknąć.

No i to jest sprzeczne, ponieważ jeżeli ktoś chciałby się zastosować do obu tych norm, to musiałby cały czas otwierać i zamykać drzwi.

Podobnie jest z obecnie często stosowaną praktyką położenia nowej drogi po czym robienia w danej miejscowości kanalizacji co oczywiście wiąże się bezpośrednio z kopaniem dziur w nowej drodze. Jest to niezgodność prac.

Obie te normy (rozkazy) da się zastosować, ale po co?

Niezgodność prakseologiczna rozstrzygamy zgodnie z regułami prakseologicznymi czyli np. przez wykonanie norm we właściwej kolejności, niekoniecznie w takiej w jakiej zostały wydane.

REGULY KOLIZYJNE

Do rozstrzygnięcia kolizji logicznych i aksjologicznych służą reguły kolizyjne. Nie są ustanowione przez prawodawcę, ale są wytworem praktyki prawniczej jest więc sporne czy należą do prawa czy nie.

Reguły kolizyjne są I i II stopnia.

Reguły kolizyjne I stopnia służą do rozstrzygania kolizji między normami, a reguły kolizyjne II stopnia służą do rozstrzygania kolizji I stopnia.

REGUŁY KOLIZYJNE I STOPNIA

Np. Mężczyzna pisze w testamencie, że dom zostawia żonie, a samochód synowi, potem zmieni zdanie i w kolejnym testamencie dom przepisuje kochance a samochod synowi, ale potem poraz kolejny zmienia zdanie i chce oddać wszystko co ma na kościół. Czyli po śmierci mężczyzny cały jego majątek trafi do kościoła.

Np. kto zabije podlega karze.

Matka, która zabija dziecko podlega karze od 8 lat więzienia, ale matka, która zabija dziecko przy porodzie podlega karze do 6 lat więzienia.

Bardziej szczegółowa II ma pierwszeństwo. Te reguły kolizyjne same mogą kolidować ze sobą.

Np. jeśli norma ogólna znajduje się w konstytucji, a norma bardziej szczegółowa znajduje się w ustawie to w takiej sytuacji pierwsza reguła kolizyjna (hierarchiczna) nakazuje preferować konstytucję , natomiast reguła zakresowa nakazuje nam preferować ustawę czyli jest kolizja reguł kolizyjnych. Do rozstrzygania tego typu kolizji służą reguły kolizyjne II stopnia.

Reguła hierarchiczna ma pierwszeństwo zarówno przed regułą temporalną, jak i przed zakresową.

Najbardziej problematyczny jest stosunek reguły temporalnej do zakresowej. Zasada mówi preferowanie reguły zakresowej, co wyraża się jako: `Lex posterior generalis non derogat legi priori (anteriori) speciali' - ustawa późniejsza o charakterze ogólnym nie uchyla wcześniejszej ustawy szczególnej.

Od tej zasady są jednak wyjątki .

Pierwszy wyjątek dotyczy prawa spadkowego. W prawie sprayowym preferuje się stosowanie reguły temporalnej przed zakresowym czyli późniejsza dyspozycja o charakterze ogólnym wyłącza zastosowanie wcześniejszej szczegółowej.

Drugi wyjątek to prawo umów. Do wykładni oświadczeń woli stosuje się przede wszystkim regułę temporalną co oznacza, że oświadczenie późniejsze bardziej ogólne ma pierwszeństwo przed wcześniejszym szczegółowym.

TEORIA NORMY PRAWNEJ

Są dwa sposoby definiowania przedmiotu:

- analiza funkcjonalna - do czego służy, jakie są funkcje

- analiza strukturalna - badanie budowy zjawisk;

Analiza klasyczna - określenie ogólnej dziedziny

Norma - rodzaj rozkazu, wypowiedzi

NORMA - FUNKCJE WYPOWIEDZI

Czym różni się norma od innych wypowiedzi?

Mają na celu przekazywanie wiedzy o danej rzeczy lub zjawisku. Są albo prawdziwe, albo fałszywe - są logiczne

Normy prawne nie pełnią funkcji opisowej bo jego zdania w sensie logicznym/opisowym są fałszywe, a jego rozkazy są bez sensu, bez wartości logicznej. Np. kto zabił - podlega karze. Nie wszyscy podlegają karze!

Pełni wypowiedz jeżeli służy wyrażeniu opinii podmiotu na temat określonej rzeczy lub zjawiska. Wypowiedzi te nie są traktowane jako fałszywe albo prawdziwe. Są to wypowiedzi, które mają na celu wyrażenie opinii.

Funkcja ekspresywna nie jest podstawową funkcją normy prawnej, ale przez normę prawodawca demonstruje swój aprobatyczne albo krytyczne podejście do określonych zachowań.

Wypowiedz pełni funkcję sugestii jeśli ma wpłynąć na zachowanie określonej osoby i skłonić ją do określonego zachowania, działania albo powstrzymać.

Norma ewidentnie pełni funkcję sugestywną. Jest to podstawowa funkcja normy. Ma ona wpłynąć na zachowanie adresatów.

Wypowiedz pełni tą funkcję jeśli zmienia status osób lub rzeczy.

Norma prawna nie jest performatywem, ale pełni bardzo ważną rolę w stosunku do performatywow. Określa sposoby ich wykorzystywania, interpretacji i warunków ich ważności.

Ogarnia czy performatyw jest ważny czy nie.

Wypowiedz spełnia gdy służy podtrzymaniu więzi.
Norma nie pełni funkcji fatycznej.

NORMA PRAWNA - jako wypowiedz ma funkcje przede wszystkim sugestywną, pełni też ważną rolę w zakresie performatywów. Dodatkowo prezentuje stosunek prawodawcy do określonego zachowania.

Jest wiele koncepcji badania normy prawnej, ale dwie są najbardziej popularne:

  1. KONCEPCJA TRÓJELEMENTOWA

H - D - S

Wg tej koncepcji normą prawną jest wypowiedz składająca się z:

- HIPOTEZY - element normy prawnej, który mówi kto jest adresatem i w jakich okolicznościach norma znajduje zastosowanie;

- DYSPOZYCJI - część normy prawnej, która określa jakie zachowanie jest nakazane, zakazane lub dozwolone.

- SANKCJI - część normy prawnej, która określa konsekwencje, naruszenie dyspozycji w warunkach określonych przez hipotezę.

Ta koncepcja powstała na gruncie prawa karnego. W przepisach prawa cywilnego, administracyjnego nie ma całych norm, tylko ich części (oddzielenie przepisu od normy) lub nich koncepcja.

  1. KONCEPCJA NORM SPRZĘŻONYCH

(H1 - D1) - (H2 - D2)

H2 = D1

Wg tej koncepcji na system prawa składają się pary norm. Każda z tych norm ma taką samą budowę. Składa się z hipotezy, którą na tym gruncie nazywa się zakresem zastosowania i z dyspozycji - zakres normowania.

Każda z tych norm ma inną nazwę i innego adresata.

  1. NORMA SANKCJONOWANA - do każdego może być adresowana, sama wybiera odbiorcę.

  2. NORMA SANKCJONUJĄCA - do ogółu stosującego prawa.

Relacja tych dwóch norm opiera się na tym, że zakresem zastosowania normy sankcjonującej jest naruszenie zakresu normowania normy sankcjonowanej.

Np. w kodeksie cywilnym jest napisane, że testament musi być napisany ręcznie

Norma - jeśli robisz testament (hipoteza),rób to własnoręcznie (dyspozycja)

Jeżeli testament nie został sporządzony ręcznie to unieważnia go określony podmiot.

HIPOTEZA - jeżeli testament nie został sporządzony na piśmie; DYSPOZYCJA - unieważnij go! (podmiot stosujący prawo)

Zakresem zastosowania normy jest naruszenie normy.

*Jest to koncepcja uniwersalna - nadaje się też do prawa karnego. Zawiera wtedy normę sankcjonującą i sankcjonowaną. Zarówno do przestępcy jak i do sędziego.

RODZAJE NORM PRAWNYCH:

  1. ABSTRAKCYJNE - norma, której treści nie można wywnioskować. Ile razy została zastosowana lub kiedy ewentualnie traci sens. Np. kto zabija, podlega karze (nie wiemy kiedy to straci sens) - mogą to być np. przepisy prawa karnego.

  2. KONKRETNE - taka norma z której streści wynika ile razy ona znajdzie zastosowanie. Kiedy straci pragmatyczny sens. Np. 1.10.2013r. - wszyscy studenci zgłoszą się po legitymacje do bos'u

cd. Rodzajów NORM prawnych (kolejny podział) :

  1. GENERALNA - norma, która określa swojego adresata przy pomocy cech rodzajowych, np. funkcja społeczna, sytuacja.

  2. INDYWIDUALNA - norma, która określa swojego adresata przy pomocy konwencjonalnej metody, np. imię, nazwisko, pesel, nip, adres.

Podział ten jest użyteczny, ponieważ ułatwia rozgranicznenie, tworzenie i stosowanie prawa. Tworzenie prawa będzie operacją na normach indywidulanych i konkretnych. W aktach tworzenia prawa (uchwałach, zarządzeniach) nie można zamieszczać norm indywidualnych i konkretnych. Podobnie w aktach stosowania prawa (wyrokach, decyzjach) nie powinno się zamieszczać norm generalnych i abstrakcyjnych.

NORMY:

  1. NORMY REGUŁY - normy, które są skonstruowane tak precyzyjnie i dokładnie, że można klasyfikacyjnie określić co na pewno wchodzi w zakres zastosowania normy, a co nie. Na podstawie ich treści można stwierdzić, ze norma albo będzie zastosowana albo naruszona (podwójna rola klasyfikacji). Normy reguł nadają się na samodzielną podstawę (można na ich podstawie wydawać wyroki, decyzje).

  1. NORMY ZASADY - są to normy, które nie spełniają podwojnej roli klasyfikacyjnej albo z ich treści nie da się precyzyjnie określić jaki jest ich zakres zastosowania, albo wykonanie normy może być stopniowe. Normy zasady nie nadają się - nie można na ich podstawie wydawać wyroków. Ich funkcja jest optymalizacją stosowania reguł, np. pomocnicza). Brak tutaj precyzyjności, nie wiadomo co przestrzegać. Funkcja optymalizacyjna - oznacza, że zasady zapobiegania nadużywania reguł, obejścia reguł, sprzyjają prawidłowej interpretacji wykładni reguł.

NORMY:

  1. IUS COGENS - Normy bezwzględnie stosowane. Ich stosowanie nie zależy od woli stron stosunku prawnego.

  2. IUS DISPOSIVUM - są to normy, których stosowanie jest uzależnione od stron. Są to normy względnie stosowane.

Zwykle przepisy rozpoczynają się do słów : „o ile strony inaczej nie postanowiły”; „o ile umowa nie stanowi inaczej”.

Rola: Ułatwienie wykładni, oświadczeń, woli.

OBOWIĄZYWANIE PRAWA

ISTNIEJĄ 3 KONCEPCJE OBOWIĄZYWANIA PRAWA:

  1. KONCEPCJA OBOWIĄZYWANIA AKSJOLOGICZNA - właściwa dla większości kierunków prawno - naturalistycznych. Prawo obowiązuje ze względu na istniejący na zewnątrz prawa system obiektywnych ocen i wartości. Prawo obowiązuje mocą tego systemu. Obowiązuje jeśli realizuje wartości, a nie obowiązuje jeśli nie realizuje tych wartości.

  1. KONCEPCJA OBOWIĄZYWANIA BEHAWIORALNEGO - jest właściwa dla kierunków realistycznych. W myśl tej koncepcji obowiązywanie normy jest równoznaczne z jej przestrzeganiem. To przestrzeganie nie musi być świadome, ale musi być faktyczne. Norma obowiązuje jeśli działa, jeśli wpływa na ludzkie zachowanie, a nie obowiązuje jak nie jest przestrzegana.

  1. KONCEPCJA OBOWIĄZYWANIA TETYCZNEGO - w myśl tej koncepcji obowiązywanie normy pochodzi od kompetencji władczych autorytetu prawodawczego. Prawo obowiązuje mocą tych kompetencji i w granicach tych kompetencji. Prawo nie obowiązuje jeżeli nie można prawidłowo wykazać jego pochodzenia od autorytetu prawodawczego. Albo jeśli zostało wydane z naruszeniem kompetencji.

Zmodyfikowaną wersją tej koncepcji jest tzw. Koncepcja obowiązywania systemowego, która jest oficjalnie przyjętą w Polsce koncepcją obowiązywania prawa.

KONCEPCJA OBOWIĄZYWANIA SYSTEMOWEGO

Ta koncepcja jest spełniona jeśli wszystkie określone przepisy są przestrzegane.

Ta koncepcja pochodzi z De i obowiązuje jeśli spełnia następujące kryteria:

- została ustanowiona przez kompetentny organ w pisemnej formie;

Kompetentny organ jest to podmiot, którego kompetencja prawodawcza wynika bezpośrednio z norm obowiązujących systemowo albo z deklaracji kompetencji przez podmiot właściwy na podstawie norm obowiązujących systemowo. Np. władza może wynikać po prostu z prawa albo może być pośrednia - burmistrz przenosi włądzę na jakąs panią zosie.

Akty wydane przez jednostki stanowiące organów administracji lokalnej mogą być publikowane w sposób zwyczajowo przyjęty, np. ogłoszone przez księdza.

Znaki drogowe jako normy prawne i inne podobne znaki sa ogłaszane jeżeli są umieszczone zgodnie z przepisami w widocznym miejscu. Jeśli tego nie spełniają - nie obowiązują.

- norma prawna obowiązuje jeżeli weszła w życie i nie została wycofana ani nie wygasła;

- norma obowiązuje jeśli nie jest niezgodna z innymi normami, a jeśli jest niezgodna to obowiązuje wtedy norma wskazana przez reguły kolizyjne.

PRAWO OBOWIĄZUJE SYSTEMOWO W 3 ASPEKTACH:

- temporalnym - czasowym;

- terytorialnym - przestrzennym;

- personalnym - bez względu gdzie dane osoby się znajdują;

ASPEKT TEMPORALNY OBOWIĄZYWANIA PRAWA

Norma powstaje wtedy kiedy zostaje wydana czyli kiedy zostanie napisany w akcie normatywnym przepis lub przepisy, które tą normę ustanawiają.

Ale ona wtedy jeszcze nie obowiązuje, ponieważ musi zostać ogłoszona.

Norma obowiązuje do momentu derogacji (pozbawienie mocy obowiązującej jednej normy przez drugą normę), bądź wygaśnięcia.

Derogacja: pozbawienie mocy obowiązującej jednej normy przez drugą normę. Derogacja wyraźna ma miejsce, gdy norma derogująca będzie wyrażona wprost w przepisie derogacyjnym zmieniającym albo końcowym.

RODZAJE DEROGACJI:

- WYRAŹNA - będzie miała miejsce, gdy norma derogująca będzie wyrażona wprost w przepisie derogacyjnym zmieniającym albo końcowym.

- DOROZUMIANA - polega na tym, ze norma zostaje `przykryta' przez zakres zastosowania albo normowania innej normy. Nie ma wtedy przepisu derogującego. Derogacja dorozumiana jest najłatwiej dostrzegana jeżeli przepis został znowelizowany.

Inną formą derogacji dorozumianej jest celowe uchwalenie przez prawodawcę w innym akcie normatywnym normy przeciwnej lub sprzecznej w skutek do normy derogowanej. Jeżeli na tą drugą normę będą wskazywały reguły kolizyjne to pierwsza norma zostanie derogowana. Np. jeżeli jest testament, i potem zostanie stworzony drugi i są sprzeczne to obowiązuje ten późniejszy, uchwalony jako drugi.

Zasadą jest, ze prawo jest prospektywne czyli działa wyłącznie do przodu `lex retro non agit' - prawo nie działa wstecz.

Reguła ta oznacza, że do oceny zgodności z prawem zachowań, dokumentów, czynności konwencjonalnych, stosujemy przepisy obowiązujące w dniu wystąpienia danego zachowania, sporządzenia dokumentu czy dokonania czynności bez względu na to jakie przepisy obowiązują dzisiaj, obecnie.

Od zasady prospektywności są dwa wyjątki:

- Na gruncie prawa karnego - jeżeli od czasu popełnienia przestępstwa do czasu orzekania obowiązywały różne reguły, stosuje się najwzględniejsze reguły dla oskarżonego. Nawet jeżeli te reguły nie obowiązywały w dniu popełnienia przestępstwa i nie obowiązują teraz.

Względność reżimu określa się inkontento czyli dla konkretnego przypadku.

Najczęściej przyjmuje się, że wykładnia prawa jest to operacja myślowa polegająca na ustaleniu sensu i znaczenia przepisów prawnych (wykładnia prawa polega na odkodowywaniu z przepisów prawnych norm prawnych).

Wykładnia prawa przebiega według pewnych reguł zwanych regułami egzegezy prawnej. Reguły egzegezy nie są nigdzie spisane, nie przybierają form przepisów prawnych, a funkcjonują w świadomości i doktrynie prawniczej.

Ze względu na stosowane dyrektywy (sposoby) wykładni można wyróżnić następujące rodzaje wykładni prawa:

Pomocniczo można stosować wykładnię porównawczą i wykładnie historyczną.

Wykładnia językowa jest najważniejszym rodzajem wykładni w systemie prawa stanowionego. Wykładnia językowa stanowi zawsze punkt wyjścia wykładni. Wykładnia językowa polega na ustaleniu sensu i znaczenia przepisu w kontekście języka prawnego (języka tekstu prawnego), języka prawniczego (języka wypowiedzi o prawie) i języka potocznego.

W ramach wykładni językowej funkcjonują szczegółowe dyrektywy wykładni, takie jak np.:

Wykładnia systemowa polega na ustaleniu sensu i znaczenia przepisu w kontekście systemu prawa. Wykładnia systemowa opiera się na założeniu: aby zrozumieć element należy odnieść się do całości. Przy wykładni systemowej istotną rolę odgrywają zasady prawa, tzn. jeżeli na gruncie wykładni językowej mamy wątpliwości, wówczas wybieramy takie znaczenie przepisu, które jest zgodne z systemem prawa. Przy wykładni systemowej istotną rolę odgrywa również umieszczenie przepisu w tekście prawnym, tzw. interpretacja ”argumentum a rubrica”.

Wykładnia funkcjonalna polega na odwołaniu się do celów i funkcji prawa. W wykładni funkcjonalnej dużą rolę odgrywają oceny moralne, ekonomiczne, religijne, polityczne. Z tego względu wykładnia funkcjonalna może się okazać wykładnią najmniej precyzyjną. Kiedy nie mamy wątpliwości co do wykładni językowej i wykładni systemowej, szukamy odpowiedzi dodatkowo w zakresie wykładni funkcjonalnej.

Rodzaje wykładni ze względu na wynik - można tu wyróżnić :

Rodzaje wykładni ze względu na moc wiążącą:

Od aktów wykładni należy odróżniać teorie wykładni, czyli rozważania na temat wykładni i jej rezultatów. Wyróżniamy tzw.:

Wykładnia prawa

Termin „wykładnia” („interpretacja”) jest wieloznaczny. Jednakże zawsze występuje przeciwstawienie wykładni jako procesu oraz wykładni jako rezultatu tego procesu.

Wykładnia w sensie pragmatycznym - proces zmierzający do ustalenia znaczenia przepisu prawnego.

Wykładnia w sensie apragmatycznym - wynik, rezultat powyższego procesu (podział wykładni ze względu na wyniki).

1.Prawodawca - wykładnia autentyczna, dokonywana przez ten sam podmiot, który ustanowił dany przepis prawny. Przykładem są definicje legalne. Przyjmowana jest konstrukcja prawodawcy racjonalnego. Model racjonalnego prawodawcy zakłada, że prawodawca w pełni wykorzystuje swoją kompetencję językową. Z

2. Sąd- podmiot rozumienia i wykładni operatywnej (praktycznej).

3. Dogmatyka prawa - powiązana z właściwościami naukowca, czy uznaje on tekst za jasny, czy też szuka jego ustalenia w wykładni doktrynalnej.

4. Jednostka - z założenia nie ma kompetencji językowej w stosunku do języka prawnego. Wpływa to na rozumienie tekstu przez jednostkę.

Klasyfikacja wykładni prawa na podstawie następujących kryteriów:

  1. Ze względu na sposób dokonywania wykładni, tzn. rodzaj zastosowanych dyrektyw interpretacyjnych, wyróżnia się wykładnię językową, systemową i funkcjonalną;

  2. Ze względu na wyniki, czyli zakres dokonanych ustaleń interpretacyjnych, wskazywana jest wykładnia literalna, rozszerzająca i zwężająca;

  3. Ze względu na stosunek podmiotu interpretującego prawo do wartości znajdujących wyraz w powoływanych ideologiach wykładni, wyróżnia się wykładnię obiektywną, subiektywną, statyczną i dynamiczną;

  4. Ze względu na materiały wykorzystane w procesie interpretacji, wyróżnia się wykładnię historyczną i komparatystyczną;

  5. Ze względu na osobę interpretatora, wyodrębnia się wykładnię autentyczną, legalną, sądową i doktrynalną.

Dyrektywy wykładni językowej:

  1. Domniemanie języka potocznego;

  2. Domniemanie języka prawnego;

  3. Domniemanie języka specjalistycznego;

  4. Nakaz przestrzegania definicji legalnych;

  5. Zakaz interpretacji synonimicznej;

  6. Zakaz interpretacji homonimicznej

  7. Dyrektywa zakładająca racjonalność językową prawodawcy.

Dyrektywy wykładni systemowej:

Dyrektywy wykładni funkcjonalnej:

Koncepcja klaryfikacyjna wykładni (semantyczna intensjonalna) :

Jasność kwalifikacji - brak wątpliwości co do tego pod jaką normę podciągnąć dany stan faktyczny;

Jasność systematyzacji - brak wątpliwości co do relacji zachodzących pomiędzy normami obowiązującymi w systemie prawa;

Jasność orientacji w prawie - brak wątpliwości co do tego kto jest adresatem, w jakich okolicznościach, w jaki sposób powinien się zachować.

Koncepcja derywacyjna:

  1. współczesne stanowisko w dziedzinie kultury;

  2. fakt, że stwierdzenie jasności, czy niejasności wymaga zawsze zastosowania reguł interpretacyjnych, reguły stosowane są niekiedy z pełną świadomością, niekiedy zupełnie nieświadomie;

  3. interpretacja jest konieczna ze względu na cechy przepisów prawnych.

Poziomowa interpretacja tekstu prawnego:

  1. Poziom deskryptywny interpretacji tekstu prawnego to opisowa, wyrażona bezpośrednio w języku warstwa tekstu prawnego. Warstwa ta obejmuje opis osób, zachowań zdarzeń należących do pewnego świata. O świecie tym mówi właśnie tekst prawny. Jest to opis pewnego świata. Wizję tego świata wytwarza sobie właśnie interpretator w trakcie bezpośredniego, literalnego, dosłownego studiowania tego tekstu;

  2. Poziom dyrektywny interpretacji tekstu prawnego to wszystkie dyrektywy, które są w nim zawarte. Interpretator w procesie interpretacji rekonstruuje te dyrektywy;

  3. Poziom presupozycji interpretacji tekstu prawnego stanowi głębszy poziom interpretowanego tekstu. Do tego poziomu dociera się poprzez analizę poziomu deskryptywnego, a także poziomu dyrektywnego. Poziom presupozycji obejmuje informacje o współczesnym dla prawodawcy świecie, społeczeństwie, człowieku, jego poglądach i wartościach. Informacje te można odtworzyć z tekstu prawnego.

- system common law (np. brytyjskie) - mamy do czynienia z pewnym napięciem między władzą ustawodawczą a sądowniczą. Wynika z tego, że zakłada się, że interpretator nie jest ustami ustawy (nie zakłada znaczenia ustanowionego przez tekst prawny) a je tworzy. Przyczyną sporu jest też pytanie „Co jest źródłem prawa?”. Odpowiedź: źródłem prawa jest precedens, czyli decyzja podjęta przez sąd. Decyzja podjęta przez sąd w podobnej sprawie stanowi podstawę normatywną do rozstrzygnięcia naszej sprawy. Urzędnik musi sięgnąć do tekstu prawa a także do innych tekstów ustanowionych w podobnej sprawie (podobnym stanem faktycznym). Za prawo rozumie się teksty prawne oraz precedensy na gruncie ustawodawstwa i na gruncie sądowniczym.

Precedens de iure (w prawie Common Law) - sąd otwarcie mówi w podstawie normatywnej (uzasadnieniu dlaczego taka decyzja) że podjął taką decyzję, że w podobnej sytuacji została podjęta podobna decyzja.

- system prawa kontynentalnego - opiera się na trójpodziale władzy. Istnieje władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza. Ktoś tworzy prawo, ktoś inny je wykonuje a jeszcze ktoś inny decyduje co jest zgodne z prawem. Mamy do czynienia z metaforą urzędnika (interpretatora ustawy). Zakłada się, że źródłem prawa jest ustawa.

Precedens de facto(w systemie kontynentalnym) (mimo, że na podst Konstytucji decyzja sądowa nie wyznacza postępowania innych sądów, to inne sądy tak robią) - sądy mówią, że podjęta decyzja nie stanowi podstawy dla dzisiaj podejmowanej decyzji, ale faktycznie tak bardzo często jest. Decyzja podjęta przez sąd administracyjny może wyznaczać drogę postępowania dla sądów niższej instancji. Sędzia sądu rejonowego nie chce, by jego decyzja nie została zakwestionowania przez sąd wyższej instancji

System prawa europejskiego przypomina system Common Law. Kluczowe decyzje są podejmowane w Europejskim Trybunale Sprawiedliwości. W porządku europejskim zakłada się, że decyzja podjęta w ETS stanowi podstawę w podjęciu decyzji w innych, podobnych przypadkach. Stało się tak dlatego, że pierwszymi sędziami byli sędziowie brytyjscy; chodzi także o charakter społeczno-polityczny (rządy technokratów).

- w prawie prywatnym istotne jest to, że jest ono oparte na relacjach między osobami fizycznymi (obywatel - obywatel) np. prawo cywilne, prawo kupna - sprzedaży. Relacja równorzędności.

prawo publiczne - ma regulować stosunki między obywatelem a państwem. Element władztwa administracyjnego (charakter hierarchiczny). Reguluje sfere wolności jednostki i jej granice w wymiarze administracyjnym. Przykład: prawo administracyjne.

Dzisiaj - proces publicyzacji prawa prywatnego. Wzrasta rola osoby, która zajmuje się porządkowaniem prawa administracyjnego.

- postulat względem prawodawcy

- założenie kontrfaktyczne będące narzędziem pracy urzędnika (metafora okularów)

Racjonalny prawodawca - jest to założenie kontrfaktyczne (idealizacyjne, tak naprawdę go nie ma), pozwala budować pewien obraz tekstu prawnego jako spójny, jednolity i pozbawiony luk system. Wyposaża osoby obsługujące prawo w jego nowy obraz, nowy język.

- pojęcie systemu prawnego zakłada spójność:

* logiczną

* braksamoniczną

Wykładania językowa (gramatyczna) polega na ustaleniu znaczenia tekstu prawnego (treści i zakresu wyrażeń użytych w tekście prawnym) poprzez odwołanie się interpretatora do przesłanek tworzących kontekst językowy (do reguł składni lub sensu) występowania określonych terminów, zwrotów czy wyrażeń w języku prawnym.

Wykładnia systemowa polega na ustaleniu znaczenia przepisu na podstawie jego miejsca w systemie prawa. Opiera się ona na założeniu, że miejsce przepisu w systemie, jego relacje pionowe i poziome z innymi elementami systemu, są wynikiem celowej działalności prawodawcy i wywierają wpływ na jego znaczenie. Przykładowo, jeżeli przepis „Studenci są zobowiązani uczestniczyć na zajęciach” znajduje się w regulaminie UniWroc, to termin „studenci” będzie rozumiany jako odnoszący się do studentów UWr.).
Polega na ustaleniu znaczenia tekstów prawnych ze względu na kontekst systemowy, tzn. ze względu na inne formy prawne tworzące system, do którego należy dana norma określona na podstawie interpretowanego przepisu bądź przepisów.

Wykładnia funkcjonalna (czasami bywa nazywana celowościową) - gdy ustawa dotyczy ochrony praw lokatorów, to chodzi w niej o ochronę praw lokatorów.

Według poniższych dyrektyw:
a) domniemanie języka potocznego - związane z wykładnią językową, mówi że „Interpretowanym zwrotom nie można bez dostatecznych powodów przypisywać swoistego znaczenia prawnego, ale gdy się ustali, że takie znaczenie mają, wówczas należy się nim posługiwać bez względu na to, jakie znaczenie mają równokształtne zwroty w języku potocznym”. Sąd musiał uznać, że naprawy płotu nie można uznać za definicję legalną w kontekście synonimu wobec remontu mieszkania.
b) exceptiones non sunt extendendae - wyjątków nie należy interpretować rozszerzająco, wyjątek (jako odstępstwo do reguły) ma moc obowiązującą tylko w takim zakresie, jak to wynika z jego treści i NIE może być w drodze zabiegów interpretacyjnych przenoszony na sytuacje podobne lub zbliżone.
c) dyrektywy wykładni systemowej dotyczące zastosowania zasad w procesie wykładni - nie wolno intepretować przepisów prawa w sposób prowadzący do luk.
d) argumentum a rubrica - dyrektywa wykładni systemowej, która polega na wnioskowaniu z systematyki ustawy (w jednostce redakcyjnej - części, księdze, tytule, dziale, rozdziale itd.). Zasada stosowana, jeżeli ustalenia uzyskane na podstawie innych dyrektyw zgodnie wskazują wadliwe usytuowanie przepisu w systemie prawa. Do zasad tej dyrektywy należą m.in.: unikanie wyjątków czy niewykraczanie poza swój zakres przedmiotowy i podmiotowy.

a) argumentum a rubrica - zasada mówiąca o tym, że przepisy prawne należy interpretować, biorąc pod uwagę ich miejsce w systematyce zewnętrznej i wewnętrznej aktu normatywnego. Systematyka zewnętrzna uwzględnia do jakiej gałęzi prawa należy interpretowany przepis, a wewnętrzna ustala czy przepis znajduje się w części ogólnej czy szczególnej aktu albo czy należy do przepisów przejściowych, właściwych lub wprowadzających.
b) analogia legis - analogia z ustawy; opiera się na stwierdzeniu podobieństwa między faktem unormowanym i nieunormowanym. Na tej podstawie sąd mógł powiązać te sytuacje wobec skutków prawnych.
c) wybrana dyrektywa wykładni funkcjonalnej - według wykładni funkcjonalnej sąd mógł uznać, że prawodawca, tworząc dany przepis miał na myśli ochronę pożyczającego i nieistotne jest to czy szkoda została mu wyrządzona przez wadę produktu czy też brak istotnych, typowych dla tego przedmiotu właściwości. Jest to dyrektywa tożsama z celem normy. Może też być to dyrektywa związana z powszechnie akceptowanymi normami moralnymi, zasadami sprawiedliwości i słuszności.

Preambuła (łac. praeambulum, od praeambulare, iść wcześniej): wstęp do aktu prawnego, zwykle o istotnym znaczeniu politycznym (umowy międzynarodowe, konstytucje, rzadziej ustawy i akty niższego rzędu), opisujący okoliczności wydania aktu oraz określający cele, jakim powinien on służyć.

Reguły inferencyjne: określone reguły, według których wywnioskowano normę z innej normy.

Abrogacja: uchylenie, odwołanie lub zniesienie uchwały czy aktu prawnego bez zastąpienia go innym.


Egzegeza: dokładne badanie norm.

Norma postępowania: zakłada jakiś zamiar.

Normy prawne: mają charakter językowy, są wyrażone językiem prawnym, zakładają normy postępowania (kto jak się ma zachować).

Sposób wymawiania przez podmiot ustanawiający normę- kara (przymus fizyczny). Przymus jest istotny w prawie podatkowym i karnym.

Systemowe obowiązywanie norm: normodawca jest racjonalnym prawodawcą (realnym 460 posłów- 100 senatorów); normy tworzą ogólną całość.

Równowaga/reguła kolizyjna: ciężar derogacji, który spoczywa na osobie, której ona dotyczny. Rozporządzenie jest wydawane wg przepisu, który zezwala na tę czynność.

13 XII 1981 r. stan wojenny (obowiązywanie ustawowe, nie było ścieżki legislacyjnej)

Desuetudo: termin prawniczy oznaczający jedną z reguł derogacyjnych, według której długotrwałe niestosowanie lub nieprzestrzeganie w praktyce określonej normy prawnej skutkuje utratą przez nią mocy obowiązującej.











Wyszukiwarka