DADAIZM 1915-24 Ruch w sztuce XXw, którego głównymi hasłami były dowolność wyrazu, zerwanie z wszelką tradycją, swoboda twórczości. Dadaizm miał szokować i robił to skutecznie: dadaiści zbierali się w kawiarniach i klubach pisząc absurdalne "poezje", komponowali "muzykę hałasu", przedstawiali przedmioty codziennego użytku jako dzieła sztuki. BERLIN 1918-23 Przedstawiciele: J. Baader, R. Hausmann, R. Huelsenbeck, G.Grosz, G.Preiss Czasopisma: Neue Jugend, Die Aktion, Der Dada, Die Freie Strasse, Targi sztuki dada (1920) -apogeum i finał działaności berlińskiej Grupy: Club Dada, -założony przez Huelsenbecka w kwietniu 1918r -na pierwszym wieczorze ogłasza „Manifest dadaistyczny” Tematy: społeczno-polityczne, uczucia, sztuka, idea maksymalnej wolności osobistej KOLONIA Przedstawiciele: H.Arp, M.Ernst, Teodor Baard Czasopisma: Der Ventilator, Bulletin Dada Hasło: sztuka niezależna od rzeczywistości, od sztuki, od literatury Charakter: igranie emocjami, poczucie nicości, lęk przed siłami destrukcji HANOWER Przedstawiciele: Kurt Schwitters, Hans Arp, Max Ernst Czasopisma: „Merz”, „Kurier Dada” Charakter: duża rola przypadku, niewyczerpany humor, pierwotny materiał- litera; słowo- zestaw liter, słowo „Merz” podstawą wszystkich słów NOWY JORK (1915-23) Przedstawiciele: A Stieglitz, F.Picabia, M. Ray, A. Cravan, M. Duchamp Czasopisma: „Camera work” (1903-1917), „291”-(1915-1916)-czasopismo wydawane przez Stieglitza, „NY dada”, „the rogue(1915)- Norton, The Riddefiels Gazook (1915)- Man Ray, Rongwrong (1917)- z okładką Duschampa, The Blind Man (1917)- Duschamp, Wood, Roche ZURYCH (1915-22) Przedstawiciele: H. Bally, Bracia Marcel i Georges Janco - Kabaret Voltaire, Tzara, Arp, W Serner, Duschamp, M. Ernst Czasopisma: - Cabaret Voltaire- trój języczny (1916), -Der Zeltweg - 1919, -391- szwajcarski zeszyt Picabi, -Dada (1917-1920)- Tzara Manifesty: „Manifest dada”- Tzara - 1918, „dada burzy wszystko”- 1921 Cabaret Voltaire( czasopismo, grupa, kawiarnia) - niespełna rok działalności, -Grupka artystów, których okoliczności wojny skupiały w Zurychu PARYŻ(1919-22) Przedstawiciele: J.Vache, A. Breton, L Aragon, Ph Sopault, B . Peret, G.Apollinaire Czasopisma: „literarure“ 1919-1924- Dreton Aragon, Sopault FRANCUSKA AWANGARDA Nicolas Beaduin- twórca paroksyzmu- zastąpić poezje statyczną poezją dynamiczną;= synoptyzm wieloplanowy (symultanizm)- wykorzystywanie techniki snu Henri Barzen- dynamista; postulaty: - dynamizm - otwartość formy - 3,4,7 numerek z postulatów futurystycznych - „Era dramatu” 1912- kariera dynamitów - wtórni do Marinettiego Pierre Albert Birrot -(PAB) redaktor czasopisma „Sic”, skupiało dynamitów, paroksistów i innych SZTUKA FUTURYSTYCZNA - WIERSZ PIERRE WOJNA + KUBIZM + FUTURYZM + WOLA= PORZĄDEK=> STYL WOJNA + KUBIZM + FUTURYZM + WOLA= STYL => SZTUKA WOJNA + KUBIZM + FUTURYZM + WOLA + X => PRZYSZŁE ODRODZENIE FRANCJI WNIOSEK: STYL + SZTUKA + X = ODRODZENIE -Tytus Czyżewski- poeta szalony- człowiek jest maszyną Guillaume Apollinaire - uznawał impresjonizm, ekspresjonizm, symbolizm, fowizm, dramatyzm, paroksyzm, dynamizm plastyczny - ze środków artystycznych lubił słowa na wolności, onomatopeje, neologizmy - próba stworzenia nowego kierunku - orfizm- sztuka czysta, malarstwo czyste- największą rolę odgrywa światło Orfizm= kubizm literacki (opisywanie paradoksów rzeczywistości, podkreślenie sprzeczności natury) - zwolennik syntezy sztuk*Andre Gide (powieść katolicka)- otrzymał Nagrodę Nobla*reforma powieści- wprowadzenie do literatury nowożytnej kategorii dziennika intymnego*poszukiwanie własnej osobowości - w tym autentyzm*odrzucenie reguł gatunkowych*wprowadzenie dzieła otwartego* „Fałszerze”, „Immoralista”, „Dziennik intymny”, „Lochy Watykanu”- powieści LATA 20. LATA 30. Lata 20- „szalone lata” Modne: narkotyki, rozkwit klinik odwykowych, wyjazdy do Ameryki, domów pracy twórczej, egzotyka, hazard*Opanowują Paryż*Słynna afera*Hałaśliwe kurorty*Zanika symbolizm*Ludzie przekonują się do Woltera i jego poglądów*Różne orientacje artystyczne i filozoficzne*Dzieła kubistów, futurystów, surrealistów Epoka „Jeana Cocteau” - ceniony przez wszystkich, uosobienie elity kulturalnej Paryża. W 1918 udaje się skłonić młodych kompozytorów do założenia tzw. „grupy sześciu” (Aurie, Milbard, Ponlenc, Honegger, Tailleferre )- komponują, tworzą, recenzują, opisują. W 1936 ruszają w podróż dookoła świata (80 dni) Proust- publikował 1913- 1927 Metaliteratura Swoisty „pamiętnik tworzenia” Autoterapia Niczym nie skrępowana wypowiedź / świadomość, podświadomość/ Opowiada, opisuje co czuje i myśli, wartościuje sądy, próbuje zbudować porządek aksjologiczny Natomiast Joys- mówi co wie, a Kafka- strumień świadomości wydaje się być sztucznym i ironicznym zabiegiem. |
FUTURYZM Tomaso di Marinetti. Założył w Mediolanie w lutym 1905 roku pismo „Poesia”(wychodziło do października 1909 + Pisma: * „La Critica: (1903-1944)- założone przez B. Crocego * „Il regno” (1903-1906)-Coradini(nacjonalistyczna ideologia) * „Il Leonardo”(1903-1907)- Papini i Prezzelini * „La Voce”(1908-1916)-Prezzolini * „La Cerba”(1913-1915)Soffici * „Il futurismo”(1922-25; 1928-33) „Futurismo”(1922-1933) * „Arte Futurysta”1926 * “ L'Italia Futurista”(1916-1918)Sttimelleg, Corr, Ginn * “Noi”(1917-1918; 1923-25)- Prampolini * “Roma Futurista”(1918-1920) Marinetti, Seffinelleg nazwał swój program futuryzmem (zaczerpną nazwę z książki Alomara „El Futurisne”1905. Włoscy futuryści solidaryzowali się z przewrotem faszystowskim B. Mussoliniego. FUTURYZM A FASZYZM : Weszli oni w skłąd „ Fasci di Combattimento”. Marinetti odgrywał w ruchu faszystowskim znaczną rolę, wydał manifest „Po drugiej stronie komunizmu” Ostro atakował ideę rewolucji społecznej. W XI 1924 r. odbył się pierwszy wielki kongres futurystyczny, ustalono tu oficjalny polityczny charakter włoskiego futuryzmu. Manifest futurystyczny Marinettiego nie został przyjęty z radością (20.02.1909r.) w tym samym roku ukazał się „Manifest prymitywizmu” który został uznany za kontrmanofest. Manifesty: 20.02.1909 Marinetti „1 manifest futurystyczny” w La Figaro 1909 „ Manifest prymitywizmu”, „ Manifest polityczny futuryzmu”, „Zabijmy blask księżyca” 1910 „ Manifest techniczny literatury futurystycznej” „ Manifest malarzy futurystycznych” 1911 „Zabijamy jasność”, „ Manifest dramaturgii futurystycznej” 1912 „ Policzek powszechnemu gustowi”, „Manifest kultury futurystycznej” 1913 „ Wyobraźnia bez granic i słowa na wolności”, „Manifest polityczny” 1915 „ Wojna jedyną higieną świata” 1916 „Manifest alfabetu z zaskoczeniem” 1919 „ Po drugiej Stronie komunizmu” 1924 „Futuryzm a faszyzm” Przedstawiciele: C. Govani, A. Soffici, A. Papini, L. Folgore, F. De Maria, L. Ahomare Założenia futuryzmu: Futuryści agresywnie atakowali dziedzictwo kulturowe. Traktowali tradycje jako „nienawistny hamulec”, który krępuje swobodę twórczą. W swych agresywnych wystąpieniach futuryści włoscy porównywali przeszłość i tradycję do dwóch spluwaczek. Uważali, że trzeba niszczyć zabytki, bo są „bardziej zaraźliwe niż cholera”. Futuryści zachęcali do niszczenia bibliotek, muzeów, pamiątek. Polscy futuryści głosili:„cywilizacja i kultura jest chorobliwością na śmietnik, wybieramy prostotę, ordynarność, wesołość, zdrowie, trywialność, śmiech”; „ogłaszamy wielką wyprzedaż starych rupieci, sprzedajemy za pół ceny świeże mumie Mickiewiczów i Słowackich”. Cechą futuryzmu była: gwałtowność, agresywność, kult przemocy, wojny: „chcemy sławić wojnę, jedyną higienę świata”, futuryzm cechował aktywizm, rozpęd działania. Cele: Przezwyciężenie bierności dotychczasowej literatury. Pochwała przygody, odwagi, buntu. Marinetti mówił: „Ryczący samochód (...) piękniejszy od Nike z Samotraki”. Czas aktualności dzieła oceniali na 24 godziny - jutro dzieło będzie antykiem, a więc trzeba szybko tworzyć. Odrzucali dziedzictwo romantyzmu, psychologizm, antropoceptyzm: precz z psychologicznym, metafizycznym niepokojem. Wprowadzali materię jako jedyny motyw godny poezji - Marinetti pisał: „gorąco kawałka drzewa lub żelaza roznamiętnia nas bardziej niż uśmiech i łzy kobiety”; ból ludzi jest tak samo interesujący jak ból lamp. Tytus Czyżewski zalecał kochać maszyny elektryczne, nie kobiety. Kryterium futuryzmu było dążenie do oryginalności, odrzucenie tradycji. Wypowiedzieli wojnę fantazji i marzycielstwu. Sztuce wysunięto postulat oryginalności. Chciano stworzyć nowy język poetycki, wyzwolony z ograniczeń regułami. Chciano stworzyć język pozarozumowy. Żądano uwolnienia słowa z niewoli rozumu „Należy uwolnić słowa udręczone i storturowane tyranią myśli, należy stworzyć uniwersalny język pozarozumowy, w którym nie myśl rządziłaby słowami, lecz słowo - dźwięk objąłby nieznaną i rewelacyjną treść”. W nowym języku odrzucano przyimki, spójniki, a głównie znaki interpunkcyjne. Stosowano m.in. nowy sposób obrazowania polegający na wzajemnym przenikaniu się słów i obrazów w celu oddania dynamiczności; ekstrawagancję w zakresie formy typograficznej, na przykład kombinacje małych i wielkich liter, różne kolory farby do druku, czcionkę łamaną w różne figury geometryczne I. Rozłam między futurystami a Marinettim zapoczątkowało pismo „Lacebra” 1915r Futuryzm Włoski Przezwyciężenie kultury Pogarda dla kultu przeszłości, ale nieodrzucenie jej Wolne obrazy Nowa uczuciowość, Oryginalność, Ironia, Sztuczna wesołość, Duch walki, Patriotyzm, Antyreligijność, Amoralizm, Sexualna swoboda Futuryzm Marinettiego: Profetyzm, Optymizm, Humanitarny imperializm, Militaryzm, Szowinizm, Pogarda dla kobiet, Moralizm, Germanizm, Brak podstaw teoretycznych, Język pozarozumowy, Hasło MMM, Odizolowanie od przeszłości. Postulaty Marinettiego:przeciw akcjom faszystowskim; bunt przeciwko mieszczaństwu, dobremu smakowi, harmonii; fascynacje miastem, fabrykami, mostami; negacja przeszłości i tradycji; likwidacja składni na rzecz przypadkowej kolejności rzeczowników; unikanie przymiotnika i zaimka; rezygnacja ze znaków przystankowych; słowa na wolności; negacja psychologizmu |
FRANCUSKIE GRUPY LIT. Z I POL.XXw SYMBOLIZM- pod koniec XIX wieku- J. Morcas I kierunek awangardowy ( nie był w rozumieniu XIX wiecznej literatury, wyróżniał się, niedostosowanie do klasycyzmu; grupa, której nie rozumiemy; skomplikowana; niezgoda na zastaną rzeczywistość) - zaczął się w malarstwie, sztuce, literaturze- Żeromski, Tetmajer, Kasprowicz, Staff - trwałe, niezależne zasady - wieloznaczny, nieodgadniony - alegoria - świat materialny i złudzeń- dla symbolistów ważniejszy Malarstwo- Valeryn, Mallarme, Loforguen, Gilden Ojciec współczesnej poezji- Paul Claudel - u nas etap Młodej Polski - wypierany przez impresjonizm; ekspresjoniści wymyślili „wejście przez sedes” - teatr silnie rozwinięty- Maurycy Meterling (noblista 1911; „Życie pszczół”) Nfr- (ro roku 1900)- wydarz. Literackie, które piastował Gaston Gallinard (on nie przyjął Prousta)- oficyna księgarska; skrót przypisany naturystom. NATURYŚCI- „Nie ma estetyki bez etyki” - zwalczali symbolizm - kilka tekstów- „Zima w medytacji”- Bouhelier, La Blond „Esej o naturyzmie” - kult pracy, ziemi, natury; powstaje pismo „Revue naturist” ( 1897- 1899) - manifesty- szkoły naturystów; był artykuł opublikowany z 1897 w „Le Figaro” przez Bouheliera „Młodość pokolenia” (gł. manifest) Inne manifesty- 1896- „Zima w medytacji”, „Esej o naturyzmie” Założenia: Powrót do życia autentycznego ( do natury) Akceptacja świata takim jaki jest Kult codzienności Uznanie tradycji i geniuszu narodowego; hasło- „nie ma estety bez etyki” Sztuka syntetyczna (poł. wszystkich kierunków sztuki i dołączą sztukę pogańską)---to ich zgubiło, gdyż nie mogli tego pogodzić 1901-szkoła francuska „Ecole francaises” (pods. Nadrealizmu) - brak wielkich nazwisk, tendencji - klasyczna forma wiersza Członkowie tej grupy pisząc listy wpadli na pomysł z manifestem Nfr- nowy duch liter. francuskiej; narodowy dych Francji- przemiany ideowe i awangardowe w sztuce 1902- tendencje narodowe w literaturze - silny związek lit. Europejskiej z lit. Francuską - większość tekstów filozoficznych - twórcy integralizmu - postrzega poezję i literaturę jako formę wiedzy transcendentnej (duchowej)- zaprzeczenie nadrealizmu - poezja jest przyjemnością postrzegania, a nie warsztatem - nie chodzi o treść, a o to co niematerialne - nie interesowali się rzeczami społecznymi HUMANIŚCI - „manifest humanizmu”- 1902 w czasopiśmie „Le Figaro” autor- Ferdynand Grebh: - przeciwstawiał się hasłu „sztuka dla sztuki”, parnasizmowi - domagali się poezji czystej, ludzkiej - odwoływali się do starożytności, korzenie antyczne - nie awangardowe ZJAWISKA W LITERATURZE: - poprzedzona symbolizmem pod koniec XX w - nie odrzucano tradycji, ciągłość historyczna - Paryż stolicą świata; tu tworzyli najlepsi - nurt realistyczny się zachował - kubizm w malarstwie (samo dzieło jako indywidualne potrzeby) UGRUPOWANIE ACTION FRANCAISE -przywódca- Charles Maurras - faszystowski - tradycje narodowe- nacjonalistycznie - popieranie regionalizmu - wskrzeszenie symbolizmu UNAMIŚCI- UNAMIZM Ok. 1908- manifest kierunku „Życie jednomyślne” - kategoria duszy kolektywnej: człowiek jest indywidualistą, ale musi żyć w grupie - literatura masowa - awangarda - nie zwalczali symbolistów - MMM (jak potem futuryzm) - zarzucali jednokierunkowość (tylko forma lub treść) NEOKLASYCYŚCI, ok. 1908 -funkcje dominującą pełni proza - czasopismo (1908) Nouelle Revue Francaise -nie pretendowali do szkoły literackiej. FUTURYŚCI T. Marinnetti; kategoria „Nowej Rzeczowości" po 1918 roku w Niemczech: nazwa powstała w połowie lat 20-tych XXwieku. Oznacza odejście od technik ekspresjonistycznych. Polegała na ujmowaniu rzeczywistości w jej prostych konkretnych i przedmiotowych przejawach bez subiektywizmu i idealizacji.Do głosu dochodzą idee demokratycznego liberalizmu, także społ. Radykalizmu, postulaty zbliżenia sztyki z życiem oraz upowszechnienie jej. Rodzi się negatywna reakcja na idealizm i utopię ekspresjonizmu. Przedstawiciele: Henkel, Nolde, Arp, Kandinsky, Pechstein, Gropius, Feininger. Pierwsza wystawa upowszechniająca kierunek -Mannheim (Niemcy) 1925r. W sztuce założyli w Berlinie w 18.roku ugrupowanie Novembergruppe( Grupa listopadowa) którą kierował Arbeitsauschuss(komitet pracy)negowali panujący porządek. koncepcja języka w nadrealizmie /zapis automatyczny tworzenie swobodnych przypadkowych ciagow zdan przy zastosowaniu tradycyjnej skladni, mialo to na celu ukazanie nowej energii skladni z drugiej strony okrycie stanow wyobrazni. Kierowanie slowem lecz z uznaniem potoku mysli. Nadrealizm opierał się na zaufaniu do marzeń, swobodnych skojarzeń. Artysta miał notować przejściowe i nieuchwytne stany wewnętrzne - sny, halucynacje, mysli, uczucia. Charakterystyczny czarny humor. Przeszłość równoznaczna z przesz.iteraz. Zjawiska czasowo odległe sprowadzają się w istocie do jednego momentu. Chciano przenieść rzeczywistość snu na jawę. Spisywanie myśli bez kontroli rozumu. Celem i ambicją nadrealizmu było odkrycie takich zasad poznania i twórczości , któ®e pozwoliłyby przezywciężyć sprzezności swiata, poczucie wolności, antyracjonalizm, antyeralizm, gra przypadku, opozycja wobec konwencji, wyzwolenie sztuki z racjonalistycznych rygorów, gra skojarzeń, dążył do ujawnienia drugiej rzeczywistości, bez fanazji wszystko zamiera i więdnie. |
Koncepcja tzw.,języka zaumnego" w literaturze rosyjskiej: występuje w kubofutur.ros.-twórcy:Kruczonych i Chlebnikow, wszystkie głoski i litery posiadają jakiś ukryty sens znaczeniowy,teoria zaumu przyczyniła się do powstania niezwykle charakterystycznego stylu pisania,polegającego głównie na tworzeniu neologizmówi stosowaniu zaskakujących skojarzeń brzmieniowych.Wyzwolenie słowa spod poddaństwa sensu,akcent na ekspresję słowa,jego fakt i kształt. Inspiracja: stare zaklęcia,pierwotne modlitwy, archaizmy i egzotyzmy. Cyfry i nazwy geograficzne. Rosyjskie ugrupowania literackie w latach 20-tych Bracia Serafionscy- Grupa literacka złożona przede wszystykim z prozaików. Powstała w Piotrkogrodzie na początku lat 20tych i działała mniej więcej do 1925. Nie ogłosiła żadnych manifestów Pierwsze oficjalne zebranie grupy odbyło się w Domu Sztuki 1 lutego 1921 roku. Do grupy należeli m. in:Kawierin, Iwanow, Fiedin, Słonimski,Łunc. Nazwa grupy pochodzi od tytułu cyklu nowel niemieckiego pisarza Hoffmanna " Bracia Serafiońscy". Łunc napisał trzy artykuły o quasi-programowym charakterze (wszystkie w 1922 r) -Dlaczego jesteśmy braćmi Serafina -Na zachód -O ideologii i publistyce w których objaśnił CELE GRUPY: -niechęć dla utalitaryzmu -pisali nie dla propagandy -nie byli szkołą ani nie tworzyli nowego kierunku -sztuka jest taką samą realnością jak życie -niechęć dawania kopii natury -utwór literacki jako twór organiczny, realny, zyjący własnym zyciem -obrona fabuły powieści przygodowej -utwór może ale nie musi odzwierciedlać epoki - prawo pisarzy do własnych przekonań - powieść zachodnioeuropejskato wzór z którego nauczyć się można konstruowania fabuł,ciekawych wydarzen i akcji Kuźnica(MAPP, Oktiabr) Moskiewska grupa literacka założona w 1920 roku przez poetów, którzy chociaż wystąpili z Proletkultu nie zgadzając sie z jego programem to propagowali idee literatury proletariackiej. Do grupy należeli najpierw poeci Aleksandrowski, Gierasimow, Kiriłłow, Obradowicz potem prozaicy Gładkow, Laszko, Niewierow. Od maja 1920 grupa zaczęła wydawać czasopismo :Kuźnica", którego tytuł stał sie następnie nazwą grupy. - zainteresowanie warsztatem literackim i technikami artystycznymi -kult doskonałej formy i chwytu poetyckiego - swoboda w wyborze metody twórczej - wolność w podejmowaniu wzorców tradycji i doświadczeń innych kierunków -pisarz to artysta w pełni świadomy swojej twórczości i powołania - patos upadku starego inarodzin nowego świata -kult pracy i techniki wyrażający się w duchu rewolucyjnej romantyki -abstrakcyjność i symboliczność Pieriewał (Przełęcz)Marksistowska grupa literacka powstała w Moskwie na przełomie 1923 i 1924 z inicjatywy pisarzy, którzy opuścili ugrupowania Młoda Gwardia i Oktiabr (Paźdźiernik) w proteście przeciw ich ortodoksyjnie partyjnemu programowi. Jej założyciele skupili się przy wydawanym przez Woronskiego piśmie " Krasnaja now", który stał sie jednym z najlepszych czasopism literackich tego czasu. Nazwa grupy pochodzi od tytułu tekstu Wornowskiego " Na przełęczy". NIeliczną początkowo grupę tworzyli Wiesioły, Swietłow, Gołodny, Jasny. Później grupa powiekszyła się. Deklarację zamieszczoną w piśmie "Krasnaja now" ( Deklaracja wszechzwiązkowego stowarzyszenia pisarzy robotniczo-chłopskich "Przełęcz") podpisali m. in: Katajew, Diementiew, Bagricki, Małyszkin, Zarudin. W latach 1924-1929 grupa wydała 6 almanachów ztytułowanych "Pieriewał" Program artystyczno- ideowy kształtowany był na podstawie tekstów Wornowskiego ( Sztuka widzenia świata) i wypowiedziach teoretycznych Gorbowa i Leżniewa. - uznawali socjalistyczne funkcje literatury - głosili hasła twórczej wolności i prawa pisarza do swobonego wyboru tematu - opowiadali się za "pogłębionym realizmem" w przedstawianiu "wrażeń bezpośrednich" -twierdzili, że literackie odkrywanie rzeczywistości jest aktem podświadomym i intuicyjnym -podkreślali znaczenie tradycji literackiej i dotychczasowego dorobku kulturalnego -szacunek dla pisarzy bezpartyjnych i ich twórczości oraz inteligentów i poputczyków - mieli swoją szkołę literacką i światopogląd estetyczny oraz wspólną filozofię sztuki Lewy Front Sztuki (LEF) Rosyjskie radykalne ugrupowanie literackie w przeszłości kreowali kubofuturyzm, a po rewolucji 1917 próbowali łączyć założenia futuryzmu i komunizmu. W latach 1923-1925 wydawali czasopismo ”LEF” a od 1927-28 „Nowy LEF”. Na jego łamach propagowali produktywizm i literaturę faktu. Należeli: Majakowski, Asiejew, Czużak, Tretjakow, Brink, Kuszner,Arwatow, Nieznamow, Piercow. literatura ma dawać świadectwo rewolucji (być polityczna) literatura ma być utyllutarna, powszechna negowali fikcje, wizjonerstwo, przypadkowość postulowali produktywizm (powieść produkcyjna nazwa zmieniała się na REF ( Rewolucyjny Front Sztuki) Manifesty-artykuły programowe: Czużak „ Pod znakiem budowania życia” , Trietiakow „Skąd i dokąd- perspektywy budowania futuryzmu” Określali swoją twórczość jako literaturę faktu( dla nich fakt i autentyzm to bolszewizm) Korzystali z doświadczeń futuryzmu
|
Literackie Centrum Konstruktywistów 1924-1930. Jego członkowie w swoich programach i manifestach szczególne znaczenie nadawali konstrukcji utworu literackiego oraz jego regionalnej i logicznej organizacji. Dążenia wyraźnie zbieżne z założeniami konstruktywizmu „Konstrukcja- przysięga konstruktywistycznych poetów” . Podpisali ją :Cziczerin, Sielwiński. Odczytana została 1 kwietnia 1923 na „Pierwszej olimpiadzie Literackiej”. Drukiem ukazała się w 1924 w broszurze „Zmiana wszystkich”. Do grupy należeli: Zieliński(główny teoretyk grupy), Gabriłowicz, Agapow, Inbier. Na łamach LEF-u ukazał się 1925 nr 3 podstawowy manifest LCK „ Deklaracja Literackiego Centrum Konstruktywistów”. Centrum miało być zasadą kształtujacą życie społeczne stylem epoki, metodologia kultury, wreszcie drogą do komunizmu Podstawowe zasady konstruktywizmu: fabularność utworu dominanta znaczeniowa maksymalizacja semantyki słowa i jego organizacji brzmieniowej „gruzofikacja” przenoszenie w obręb poezji chwytów prozatorskich OBERIU (Stowarzyszenie Sztuki Realnej) Leningarckie ugrupowanie rosyjskiej awangardy zalożone w końcu 1926 po rozpadzie grupy Lewe Skrzydło, przez Charmsa, Wwiedienskiego, Zabłockiego, działajace na początku lat trzydziestych w sekcjach: teatralnej literackiej, filmowej i plastycznej. Ugrupowanie działało na marginesie wszystkich innych ugrupowań . Ich oficjalny manifest zawierał sformułowania kategoryczne „ ŚWIAT ZANIECZYSZCZONY JĘZYKAMI WIELU GŁUPCÓW ODRADZ SIĘ OTO W CAŁEJ CZYSTOŚCI SWYCH KONKRETNYCH MĘTNYCH FORM” ich poetyka nie była jednolita uważali że tworzą nie tylko nowy język poetycki ale i odczucie życia i jego elementów krytykowali program języka pozarozumowego wykorzystywali w poetyce strukturę dialogu poetyka charakteryzowała się prześmiewczymi chwytami, ludycznymi zaawami językiem, parodią, alogizmem, obrazami surrealno- groteskowymi podstawowe pytania kulturowe Stephena Greenblatta Dlaczego utwór uznajemy za atrakcyjny? Czy są różnice między moimi wartościami a tymi, które są zawarte w tym dziele? W jakim kontekście kulturowym to dzieło jest napisane? Po co wracamy do tych dzieł po latach? Czy ten utwór poszerzył czy ograniczył naszą działalność, myślenie, wyobraźnie? Czy utwór zrobił wrażenie tylko na mnie, czy są szersze aspekty kultury? Tożsamość kulturowa Propozycja konkretnych stylów życia. Powtarzalna regularność zjawisk, są to zjawiska wyuczone (nie jest przekazywana na drodze genetycznej), jest ponadjednostkowa- aspekt społeczny. Jeden z ważniejszych składników kultury. Zbiór zachowań, gestów, tekstów w niej mieści się kategoria inności. Inność: przysługuje nie wszystkim (bo go nie poznaliśmy lub nie utożsamia się z grupą), konstrukcja podmiotowa- alienacja. Inność nie jest względna ani bezwzględna. Antonio Gramsci i projekt hegemonii w kulturze Rządzimy za pomocą kompromisu- jednej klasy nad drugą. Cechy zjawisk kulturowych Wymiar czasowy, przestrzenny, system symboli, realizuje pewne zasady działania, adaptacja człowieka do warunków
Zakres badań kulturowych Genealogia zakres pojęcia jedna z nauk pomocniczych historii, zajmująca się badaniem więzi rodzinnych między ludźmi na bazie zachodzącego między nimi pokrewieństwa i powinowactwa. W szczególności przedmiotem zainteresowania genealogii są wybrane rodziny i rody, ich pochodzenie, historia oraz wzajemne relacje i losy poszczególnych członków rodziny. Przedmiotem badań genealogicznych jest ogół faktów genealogicznych (np. data i miejsce urodzin, imię i nazwisko), a ich źródłem - swoiste źródła danych, zwłaszcza metrykalia. Osoba zajmująca się takimi badaniami nazywana jest genealogiem. Rezultatem pracy genealoga mogą być różnego rodzaju tablice genealogiczne (w tym artystyczne, zwłaszcza popularne „drzewo”), książkowe i kartkowe publikacje rodzinne, komputerowe bazy danych oraz rodzinne strony internetowe. Genealogia bardzo często utożsamiana jest z tymi rezultatami (zwłaszcza sformułowania: „genealogia rodziny...”, czyjaś genealogia). Genealogia może mieć charakter badań naukowych lub być hobby dla genealoga-amatora. Od II poł. XX w. na świecie, w tym w Polsce od końca lat 1990., obserwuje się intensywny wzrost zainteresowania własną, indywidualną genealogią rodzinną i poszukiwaniem przodków, co przejawia się zwłaszcza w powstawaniu towarzystw genealogicznych (w tym Polskiego Towarzystwa Genealogicznego w 2006 r.), w zjazdach rodzinnych czy w tworzeniu rodzinnych witryn internetowych. badania kulturowe - określenie założeń Kultura aktywnie uczestniczy w istocie istnienia. Skierowane ku potrzebom indywidualnym. Definiuje siebie na nowo, sfera psychologii- specyficzna. |
teoria gier językowych Ludwiga Wittgensteina Stanowisko to jest punktem wyjścia do twierdzenie, że nie istnieje jeden wzorcowy model języka. Sytuacja takiego idealnego języka nie może zaistnieć dopóki są ludzie którzy inaczej niż ogół rozumieją dane zwroty. Język danej grupy ludzi jest odseparowany od języka „idealnego”, a więc nie ma też płaszczyzny, na której mogłoby dojść do pełnego porozumienia między ludźmi o przeciwstawnych sobie poglądach. Sytuacje, w której każda grupa ludzi powiązana z sobą jakimś zbiorem tych samych cech posługując się swoistym językiem Witggenstein nazywa grą językową. kultura- próba określenia zjawiska Istnieje mnóstwo definicji kultury, często rozbieżnych, a nawet wzajemnie sprzecznych. Jakby na przekór tej opinii badacze kultury tworzyli coraz to nowe definicje, za każdym razem uwzględniając jakiś wycinkowy, konkretny punkt widzenia na kulturę. A Critical Review of Concepts and Definitions zebrali 168 jej określeń i podzielili je na sześć typów: opisowo-wyliczający Edwarda Tylora: "Kultura, czyli cywilizacja, jest to złożona całość, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawa, obyczaje oraz inne zdolności i nawyki nabyte przez ludzi jako członków społeczeństwa." Bronisława Malinowskiego: "Kultura jest integralną całością składającą się z narzędzi i dóbr konsumpcyjnych, twórczych zasad różnych grup społecznych, ludzkich idei i umiejętności, wierzeń i obyczajów." Historyczny Definicje tu umieszczone kładą nacisk na czynnik tradycji jako mechanizmu przekazywania dziedzictwa kulturowego. Normatywny Definicje normatywne akcentują podporządkowanie się zachowań ludzkich normom, wzorom, wartościom i modelom. psychologiczny Definicje psychologiczne skupiają uwagę na psychicznych mechanizmach kształtowania się kultury. Analizują one mechanizmy uczenia się, formowania nawyków kulturowych, internalizacji norm obowiązujących w danej zbiorowości i wartości uznawanych przez tą zbiorowość, jak również wpływ kultury na kształtowanie osobowości jednostek. Główny nacisk położony jest na uczenie się i naśladownictwo jako procesy przyswajania Strukturalny Wyróżnia się cztery kategorie elementów kultury: materialno-techniczne, społeczne, ideologiczne, psychiczne (dotyczące uczuć i postaw). Genetyczny Definicje te skupiają uwagę na problemie genezy kultury, próbują wyjaśnić jej pochodzenie. Definicje te można podzielić na dwie grupy: dotyczące wewnętrznego rozwoju kultury, wyłaniania się jednych (wyższych) jej form z form innych wcześniejszych (uważanych za niższe), dotyczące problemu wyłaniania się kultury z natury oraz związkami, różnicami i przeciwieństwami między nimi.
|
Podstawy programowe realizmu socjalistycznego w Polsce i ZSRR Doktryna: program ten był od razu gotowy- został przeniesiony z lit. Radzieckiej. W krótce pojawiły się książki w nowym stylu;”Sztuka w walce o socjalizm” Włodzimierz Sokorski-1950.”Spór o realizm” Melania Kierczyńska 51.”Na literackim froncie” Jerzy Putrament 53.”Kierunek natarcia”Grzegorz Lasota53. Realizm był całościowym sposobem artystycznego ujmowania świata wspartym w Prost na filozofii marksizmu, leninizmu i związanym z ruchem komunistycznym. Literatura przedmiotem zainteresowania uczyniła rewolucyjne przemiany dokonujące się aktualnie, tworzenie się nowego społeczeństwa i wysiłek przebudowy kraju. Zachęcano pisarzy aby jeździli do dużych zakładów pracy w celu poznania środowiska robotniczego;problemów gosp.-zazywano to „akcją terenową”. Powieść produkcyjna w Polsce i ZSRR Są to utwory o tematyce fabrycznej.Zajęły główne miejsce w dorobku prozy SOCREALISTYCZNEJ.Tematyka produkcyjna pozwalała ukazać rzeczywistość jako twórczą ożywioną przez projekt przyszłego lepszego życia.Była miejscem gdzie mógł zrodzić się bohater pozytywny. Najwcześniej w ZSRR(symptomy już w 29r,rozkwit lata 30.) CECHY:przedmiotowy charakter fabuły,celem jest działanie produkcyjne, określone zdarzenie. Ocena postaci uzależniona jest od dokonań produkcyjnych i przynależności do partii. Ten kto nie przystępuje do kolektywu -wyrzuceni poza nawias społeczny. Całe życie uzależnione od pracy zawodowej. Zło i dobro jest definiowane jednoznacznie. TYTUŁY:”Dzień wtóry” Ilja Erenburg.”Główna oś” Wasilij Kienkow. „Energia” Fiodor Gładkow. „Czasie na przód!” Walentyn Katajew. „Zapora wodna” Marietta Szaginian. „Tama” Michaił Zawiłłow.POLSKA:”Nr 16 produkuje” Jan Wilczak-1949-powieśc o odbudowie fabryk cukierków. „Np. Plewa” Bogdan Hamera-1950 powieśc o majstrze w zakładach metalurgicznych. „ Przy budowie” Tadeusz Konwicki -1950 o budowie linni kolejowych do nowej huty.” Fundamenty” Jerzy Pytlakowski-1948.”Kampania znaczy walka” M.Kowalewski-1950-cukrownia.ZSRR „ Nad rzeką Socią”-Leonow 1930. „Człowiek zmienia skórę” Jasieński-1932. „Wielka Taśma” Ilian -1934. „Kuźma fabryczna Polewoj”. Orfizm- kubizm literacki (opisywanie paradoksów rzeczywistości, podkreślenie sprzeczności natury) - zwolennik syntezy sztuk*Andre Gide (powieść katolicka)- otrzymał Nagrodę Nobla*reforma powieści- wprowadzenie do literatury nowożytnej kategorii dziennika intymnego*poszukiwanie własnej osobowości - w tym autentyzm*odrzucenie reguł gatunkowych*wprowadzenie dzieła otwartego* „Fałszerze”, „Immoralista”, „Dziennik intymny”, „Lochy Watykanu”- powieści |
Realizm socjalistyczny w Polsce od połowy 48 r. w polskim życiu politycznym zaczęły następować różne przeobrażenia.Odsunięcie Gomółki, Zjednoczeniowy zjazd ruchu robotniczego, który powołał PZPR o wyraźnie komunistycznym obliczu. Uchwalenie plany 6-letniego,zakładającego gigantyczną rozbudowę przemysłu ciężkiego, kolektywizacja rolnictwa, łączenie prywatnych chłopskich gosp. W PGR-y. Hasło naśladowania ZSRR jako państwa przodującego i szczęśliwego. Analogiczne zmiany dokonywały się w tym czasie we wszystkich państwach ,oprócz Jugosławii. W Polsce wprowadzono to na Szczecińskim zjeździe literatów w styczniu i zarazem na zjazdach następnych i naradach poświęconych sztukom plastycznym,teatrowi,architekturze,muzyce i filmowi. Zadeklarowanie socrealizmu było częścią rewolucji kierowaną odgórnie i przeprowadzoną przez aparat partyjny. Miała ona dwa cele: Przyporządkowanie wszystkich dziedzic działalności kulturalnej państwa kierującego.Oraz wszczepienie kulturze własnego wzorca ideologicznego( zw. „Nauką marksizmu-Leninizmu”). Wytyczne programu kulturalnego państwa zostały zarysowane przez włądzę Tuz po wojnie: otwarcie dostępu do kultury warstwom robotniczym i chłopskim, wykształcenie nowej inteligencji wywodzącej się z tych warstw, związanie sztuki z potrzebami podstawowych mas narodu. W tym celu stworzono szeroką sieć bibliotek publicznych, kin i domów kultury, robotników prowadzano do teatru i na spotkania z pisarzami. Książka stała się powszechnie dostępna. Ceną książki była paczka papierosów. W istocie nie chodziło o kulturalny awans mas tylko o wychowanie nowych obywateli orędowników rządzącej ideologii, budowniczych socjalistycznej polski. Cała kultura została przesycona silną propagandą. Upaństwowiono teatry,stowarzyszenia naukowe, kulturalne i oświatowe. Zlikwidowano prywatne wydawnictwa i ruch księgarski. Na początku 50-roku nadano nowy status. Rozwiązano czasopisma „Kuźnica” i „Odrodzenie” ich miejsce zajął nowy tygodnik „Nowa Kultura” który w 52 stał się oficjalnym organem Związku Literatów mającym strzec wytycznych socrealizmu i wyznaczać kierunek artystycznych dyskusji. Freudyzm- (psychoanaliza)- kierunek w psychiatrii i psychologii kierunek który ze wzgledu na odkrywcze koncepcjeobjaśniające osobowość ludzkąz niej nieświadomymi siłami psychicznymi odegrałistotną rolę w kształtowaniu się zarówno artystyczno- literackich sposobów prezentacji wewnetrznego życia człowieka jak i w krystalizacji metod literaturoznawczych uznających dzieło literackie za swoisty materiał psychologiczny poddany nastepnie badaniu w celu rozpoznania mechanizmow pisarstwa a takze utajonych sensów tekstu i jego świata przedstawionego. Został stworzony przez austriackiego neurologa i psychiatrę S. Freuda najpierw jako metoda terapii zaburzeń psychicznych i emocjonalnych, na podstawie której sam jego twórca i jego uczniowie zbudowali ogólny system teoretyczny. Składały się nań teorie dotyczące popędu seksualnego,nieświadomości, mechanizmów tłumienia i przeniesienia oparte na badaniach marzeń sennych, czynności pomyłkowych i błędów językowych. Nietzscheanizm- krytyka zasad moralnych,moralności panów, zsada nierówności społecznej, odrzucenie altruizmu,działanie poza dobrem i złem Ekspresjonizm- rozwinął się głównie w Nienczech na początku XX w. Kierunek przeciwstawny impresjonizmowi . Charakteryzuje go dążenie do szczególnie wyraźnego przedstawienia subiektywnych przeżyć, stanów wewnętrznych artysty, nadawania dziełom sztuki(malarskim i literackim) silnego napięciaemocjonalnego, dramatyzowania treści i posługiwania się ekspresywnymi,sugestywnymi środkami wyrazu. Ekspresjonizm działa na literaturę w okresie Młodej Polski Prymitywizm- tendencja estetyczno-warsztatowa wykształtona w opozycjii do dehumanizujących przejawów nowoczesnej cywilizacji, zwłaszcza w kierunkach awangardy, której promotorzy poszukiwali inspiracji w kulturach odległych w czasie, w nieskażonej konwencjami "sztuce nieobrobionej" społeczeństw pierwotnych, w swoistej archeologii językowej przywołującej stare, wyszłe z użycia formy, archaiczne dialekty w antystetycznych deformacjach współczesnego języka badź w odwołaniach do mowy i wyobaźni dziecka. Toważyszyły tym dążeniom konceocje artysty- szłowieka pierwotnego, który od nowa odkrywa możliwości sztuki, dopiero ją inicjuje, odrzucając wszystkie dotychczasowe nawarstwienia oraz swoisty kult bohatera -prostatczka, wolnego od obezwładniającej kultury, kierującego się instynktem i spontanicznymi emocjami. Nihilizm- pesymistyczny pogląd negujący w różny sposób istnienie, sens lub cel zjawisk przyrody, wywodzącym się od pojęcia nicości. Jest odrzucaniem, negowaniem wszelkich przyjętycg wartości, norm, zasad,praw zycia zbiorowego i indywidualnego, jest to sceptycyzm absolutny. Według Nihilistów ludzka egzystencja jest pozbawiona jakiegokolwiek znaczenia celu lub zasadniczej wartości. Nihilizm zakładał bierność poznawczą i moralną. Pojawiał się najczęściej w okresach kryzysów społ., zaburzeń postępu społ lub naukowego. |
mikrofizyka władzy- Ciało i władza, mechanizm panoptyczny. Analiza wpływu władzy pastoralnej na ukształtowanie stosunku do ciała w kulturze śródziemnomorsko-judeochrześcijańskiej. Płeć, seksualność, zdobywanie własnej tożsamości i autonomii. Tabu i ryty przejścia. Funkcjonowanie ciała w przestrzeni fizycznej i medialnej. Strategie wykluczania i oporu. Feminizm. Ciało jako fenomen uparcie lokalny -powierzchnia zapisu zdarzeń (...) masa w ciągłym rozpadzie (M. Foucault)- przyciąga wzrok (i myśli) nie tylko współczesnych filozofów. Syntetyzuje biologiczność i symbole tożsamości kulturowych: rasowe, etniczne, wyznaniowe, płciowe, i znamiona życia codziennego. Postrzegane w pryzmacie klisz kulturowych oraz mitów promowanych przez popkulturę otwiera perspektywę badań nad kształtowaniem tożsamości oraz systemami regulacji społecznej. Jako takie jest eksploatowane przez artystów i teoretyków. A jednak, mimo swej konkretności (namacalności) umyka werbalizacji, narracji.
Relację ciala i tożsamości przedstawia m.in. twórczość Hiroyo Kitao. Już sam tytuł spektaklu Hanjo Mishimy. Oziębłość Bezbolesnej Cywilizacji a Samo-zwańcza Tożsamość dobitnie opisuje ten związek. Kolejny The Sleep of Soine-Arbeiter, gdzie Soine-Arbeiter oznacza: pracownicy, którzy pomagają samotnym ludziom zasnąć dzieląc z nimi łóżko, pokazuje jak ważna jest obecność w pielęgnacji marzeń, by marzyć. Symbolizm- kierunek poetycki i w sztukach plastycznych, powstały we Francji i Belgii w drugiej połowie XIX wieku, jako reakcja na naturalizm. W poezji symboliści dążyli do wywołania nastroju nie poprzez efekty malarskie, jak parnasiści, ale poprzez rytm i muzykę wiersza. Po raz pierwszy nazwa symbolizm pojawiła się w 1886 r. w tytule manifestu programowego młodych poetów francuskich. Opublikował go w 1886 roku paryski dziennik "Le Figaro". Tytuł manifestu: "Las simbolisme". Nazwa bardzo szybko rozpowszechniła się w całej Europie. Z Francji do Belgii, Niemiec, Skandynawii oraz Polski. Goraczm zwolennikiem symbolizmu w Polsce był Zenon Przesmycki ("Miriam"). Symbolizm stał się ważnym składnikiem nowatorskich poszukiwań estetycznopoetyckich. Głównym patronem idei został Ch. Baudelaire (1821-1867). Po 1900 roku w obliczu kryzysu wartości symbolicznych powstają liczne szkoły, manifesty i programy: Naturyzm, Impulsjonizm, Humanizm, Dramatyzm, Unanimizm, Syntetyzm, Integralizm Programy te pragnąc przezwyciężyć symbolizm , kierowały swoją uwagę ku rzeczywistości, realiom dnia codziennego i życiu zwyczajnych ludzi. Estetyka i poetyka symbolizmu była sumą rozmaitych poglądów, przeświadczeń i teorii formowanych także na podstawie obserwacji praktyki twórczej mistrzów - wielkich poprzedników. Największym wynalazkiem symbolistycznym stała się teoria tzw. Wiersza wolnego - vers libre. Według nich wiersz to możliwie najkrótszy fragment wyrażający zatrzymanie głosu bądź dźwięków, które zależą od skali głosu, oddechów , wzruszenia. Dekadentyzm- - jeden z prądów modermizmu i swoisty aspekt symbolizmu ukształtowany we Francji końca XIX wieku. Uzyskał status wpływowej w wielu literaturach narodowych ideologii i pesymistycznych postaw wobec rzeczywistości wyrażającej się w skrajnym subiektywizmie, poczuciu schyłku , rozpaczliwej melancholii, nienasyceniu, ucieczce w wyrafinowanie, w proteście przeciwko trywialności mieszczańsiekgo życia i wyklęciu przez filisterskie społeczeństwo
Kubizm- Kubizm jest to kierunek w sztukach plastycznych, głównie malarstwie i rzeźbie, który rozwinął się we Francji na początku XX wieku. Po raz pierwszy określenia kubizm użył krytyk sztuki Louis Vauxcelles. W języku francuskim brzmi ono cubisme i pochodzi od łacińskiego słowa cubus co oznacza kostka lub sześcian. Ten termin przyjął się i szybko wszedł do powszechnego użytku, jednak twórcy tego kierunku długo unikali jego stosowania. We wczesnej fazie rozwoju kubizmu, tzw. fazie prekubistycznej (zwanej też cezannowską), Picasso i Braque pracowali niezależnie od siebie. Inspiracją do wypracowania nowego podejścia do przestrzeni malarskiej, transformacji obiektu i interpretacji rzeczywistości była dla nich sztuka staroiberyjska i plemienne maski afrykańskie oraz niektóre dzieła Paula Cezanne'a. Później Picasso i Braque zaczęli pracować razem, tworząc podstawy kubizmu analitycznego, a następnie kubizmu syntetycznego (od roku 1912). W kubizmie syntetycznym w obrazach pojawiały się wklejane kawałki gazet, tapet czy kolorowych kawałków papieru, a także trójwymiarowe formy wbudowywane w płaszczyznę obrazu. |
parnasizm był pozytywist. reakcją na romantyzm; wywodził się z teorii „sztuki dla sztuki”, postulował poezję bezosobową, nie stroniącą od erudycyjnej opisowości, o harmonijnej, precyzyjnej formie; cechowały go kult dla sztuk plast. i nawiązywanie do kultur staroż.; prekursorem parnasizmu był Th. Gautier, gł. przedstawicielami: Ch.M.R. Leconte de Lisle, J.M. de Heredia, Sully Prudhomme. Parnasizm znalazł również odbicie w literaturze pol. (m.in. F. Faleński, W. Gomulicki, A. Lange). Kapizm- Kapizm, zwany też koloryzmem - kierunek malarski, który wykształcił się i zdominował polską sztukę w drugiej dekadzie dwudziestolecia międzywojennego. Kapiści wpłynęli na ukształtowanie się w polskiej twórczości kultury malarskiej, mimo iż ówczesna awangarda wysunęła stanowisko krytyczne wobec ich twórczości. Nazwa pochodzi od skrótu Komitetu Paryskiej Pomocy dla Wyjeżdżających Studentów na Studia Malarskie do Francji. Koloryści w swoich obrazach chętnie ukazywali naturę, krajobrazy, pejzaże oraz malowali portrety. U nich kolor przeważał nad całą konstrukcją, był głównym odnośnikiem do nastroju dzieła. Jak sami mawiali - kształtowali formę kolorem. Nie używali czarnej barwy, światło przedstawiali ciepłymi barwami, natomiast cienie zaznaczali chłodnymi odcieniami. Malowali w sposób prosty, unikając symboliki, dwuznaczności i wpływów historii czy literatury. Jedną z ważniejszych postaci nurtu był Jan Cybis, malarz pejzażysta i martwej natury. Jako ciekawostkę dodać można, że malował bez uprzedniego szkicu, od razu nakładając farbę na płótno. Intuicjonizm- prąd epistemologiczny w filozofii współczesnej przyjmujący intuicję za podstawę poznania. Jego głównym twórcą jest Henri Bergson. W jego pojęciu intuicja ma naturę organiczną, równą rzeczą poznawanym, a jej przedmiotem jest rzeczywistość wewnętrzna. Rozważaniom na temat intuicji poświęcił m.in. książkę Wstęp do metafizyki, Intuicja filozoficzna. W tym zakresie poprzednikami Bergsona byli: Blaise Pascal, święty Augustyn, Plotyn, John Henry Newman. |