Ewolucjonizm, Opracowania z netu


Hegel - stworzył filozofie zaprzeczającą możliwości istnienia takiej filozofii, która byłaby zarazem filozofia instytucji społecznych państwa i historii. Wyznaje idee postępu, interesował się historia powszechną, wyróżniał 3 klasy: rolniczą, przemysłową, myślącą. Jego idee: światem rządzi rozum, świat idzie na przód.

Hegel jako pierwszy stworzył system filozoficzny, który był zarazem systemem socjologicznym, a nie tylko zawierał socjologię, jako jedno z odgałęzień. Zaprzecza on możliwości istnienia takiej filozofii, która nie byłaby jednocześnie filozofią instytucji społecznych, państwa i historii.

Przy pobieżnym analizowaniu Hegla uderza podobieństwo do myśli konserwatywnej. Krytykuje się oświecenie, atomizm społ., kulturę społ. Całości, krytykę abstrakcjonizmu itd. Z drugiej strony zauważamy brak zgodności z wieloma ideami konserwatyzmu. W pewnych granicach Hegel jest antykonserwatystą:

1.Jest racjonalistą; odrzuca przekonanie, że życie społ. Jest irracjonalne; odrzuca folklor. Jest za rozumnym prawem nie za bezrozumnym obyczajem.

2.Wyznaje ideę postępu

3.Interesuje się historią powszechną lekceważona przez konserwatystów

4.Nie szuka w życiu społ. Harmonii. Jego filozofia mówi o sprzecznościach, konflikcie, walce w społ.

5.Niektóre terminy mają inne znaczenie niż u konserwatystów np. stan nie oznacza stanu feudalnego , a bardziej klasę.

6.Zakładał pewien stopień autonomii jednostek.

7.Uważał, że istnieje wielopoziomowy sposób socjalizacji jednostki.

Wyrósł z pozytywizmu. Był jedna z najbardziej wpływowych doktryn XIX w. Przyczynił się do rozwoju antropologii i socjologii. Założenia: jedność świata, prawidłowość, jedność natury ludzkiej. EWOLUCJONIZM - pozytywistyczny kierunek i teoria powstałe w drugiej połowie XIX w. w naukach społecznych i filozofii, uznające ewolucję kulturową i ewolucję społeczną za procesy decydujące o transformacji społeczeństw i kultury

Przedstawiciele:

Ewolucjonizm - jest postrzegany bądź to za wąsko bądź za szeroko. Za wąsko: ewolucjonizm w naukach, społ. utożsamia się z darwinizmem, a więc koncepcjami pochodzącymi od teorii ewolucji biologicznej Darwina. Za szeroko: ewolucjoniści to myśliciele, którzy wykazywali poważniejsze zainteresowania problematyką rozwoju społ. czyniąc poznanie jego praw i przebiegu naczelnym zadaniem nauk społ. Z tego punktu widzenia za ewolucjonistów można uznać wszystkich ważnych myślicieli XIX w. Darwinizm wywarł na nauki społ. bardzo duży wpływ i nawet koncepcji ewolucji społ. często zawdzięczały Darwinowi ostateczny kształt. Pojawiły się też koncepcje będące zastosowaniem niektórych hipotez Darwina (np. doboru naturalnego). Jednak jest w tym twierdzeniu wiele przesady, gdyż:

-Najważniejsze koncepcje ewolucjonizmu powstały przed Darwinem

-Miały one swe źródła w koncepcji XVIII i XIX w., z których korzystał też Darwin.

-Dzieła ewolucjonizmu często gruntownie różniły się w koncepcjach od dzieł Darwina

Za wąskie znaczenie definicji jest, zatem nie precyzyjne, za szerokie z kolei nie oddaje dobrze stanu faktycznego. Istnieją, zatem

Dwie tezy dotyczące ewolucjonizmu:

1.Ewolucjonizm był orientacją naturalistyczną, głosił tezę o fundamentalnej jedności świata i rządzących nim praw, metody badania wszelkich zjawisk mają być takie jak metody przyrodoznawstwa.

2.Ewolucjonizm był antyhistoryczny, polegał na tym, że ewolucjoniści rezygnowali z poznania procesów w ich konkretności, szukając raczej procesu wzorcowego oczyszczonego z odchyleń i deformacji. Ewolucjonistom konkretne procesy historyczne służyły jedynie do dostarczania danych dla pracy badawczej nad właściwymi prawami.

Ewolucjonistyczna antropologia Morgana. Znaczenie Morgana polegało na:

-Wprowadzeniu do teorii ewolucji społecznej problematyki rozwoju techniki i ekonomiki, jako jednej ze zmiennych podstawowych

-Powiązaniu sprawy genezy organizacji politycznych ze sprawą rozwoju własności prywatnej oraz omówieniu ewolucji własności oraz jej społ. Konsekwencji

-Podjęciu próby ustalenia korelacji pomiędzy zmianami różnych instytucji społ.

Najważniejszym aspektem ewolucji społecznej były dla Morgana przemiany sposobów zdobywania przez ludzi środków utrzymania. Stąd wynikał schemat zmontowany przez Morgana:

1.Dzikość :

Podokres pierwszy - zbieranie owoców i orzechów

Podokres drugi - łapanie ryb i ogień

Podokres trzeci - łuk i strzała

2.Barbarzyństwo

Podokres pierwszy - wyroby z gliny

Podokres drugi - oswojenie zwierząt , uprawa kukurydzy , nawodnienie , budownictwo z cegły i kamienia

Podokres trzeci - narzędzia żelazne

3.Cywilizacja - alfabet fonetyczny i pismo

Według Morgana wraz z własnością społ. kształtuje się stratyfikacja społ. i organizacja polityczna. Ewolucja społ. jest dla niego procesem pzrechodzenia od własności wspólnej do własności prywatnej ; od równości i braterstwa członków danego rodu do klasowego podziału i współzawodnictwa. Przemiany te spowodowały kształtowanie się organizacji politycznej. Traktował Morgan społeczeństwo jako powiązaną wewnętrznie całość i przedstawiał ewolucję jako wszechobejmujący ruch od systemów opartych na płci i pokrewieństwie do systemów opartych na terytorium i własności.

Pogląd filozoficzny, z którego cała natura lub jej dziedziny tworzą odrębne struktury organiczne nie dające się sprowadzić do sumy ich składników i podlegające swoistym prawom na wzór żywego organizmu. Początek dał PLATON i STOICY.

Organicyzm - kierunek filozoficzno-socjologiczny, według którego społeczeństwo jako nieodłączna część przyrody jak również jego funkcje i struktura zbudowane są i działają na wzór organizmu biologicznego. Struktury te podlegają swoistym prawom i nie dają się sprowadzić do swoich składników. Przedstawiciele: A. Conte, H. Spencer.

Istnieje 5 podstawowych podobieństw, pomiędzy społ. i żywym organizmem:

1.jedne i drugie cechuje wzrost masy

2.w jednych i drugich wraz ze wzrostem następuje różnicowanie części i komplikowanie budowy wewnętrznej

3.w jednych i drugich ma miejsce różnicowanie się funkcji

4.w jednych i drugich poszczególne części są od siebie zależne i funkcjonowanie jednej z nich bez istnienia pozostałych jest niemożliwe

5.w jednych i drugich niezbędne dla życia jest wypełnianie określonych funkcji, nie zaś trwanie jednostek które w poszczególnych momentach te funkcje wypełniają. Stąd całość jest trwalsza niż każdy z poszczególnych składników.

Istnieją też 4 różnice pomiędzy społ. i org. żywymi:

1.społeczeństwo nie ma określonego kształtu formy, zewnętrznej.

2.Społeczeństwo jest całością nieciągła rozproszoną w przestrzeni stąd komunikowanie odbywa się na odległość i ma formę symboliczną

3.W społeczeństwie różnicowanie się funkcji jest wydatnie ograniczane, gdyż nie wykształca się organ, w którym koncentrowałoby się czucie i świadomość.

4.Poszczególne części społeczeństwa nie są przyporządkowane określonym punktom przestrzeni, lecz wykazują znaczną ruchliwość.

Oznacza fascynacje psychologia jako podstawową nauka o człowieku. Źródłem jest przekonanie, że, jeżeli uczestnikiem procesów społecznych jest jednostka ludzka to na niej trzeba opierać badania.

Psychologizm to sposób myślenia, który bierze za punkt wyjścia psychiczne cechy jednostki, czyni z nich zmienne,po czym stara się zinterpretować zjawiska społ. jako ich przejawy lub zjawiska pochodne. Kierunki psychologistyczne powstały na gruncie pozytywistycznej filozofii nauki. Sprowadzenie faktów humanistycznych do faktów psychologicznych nie oznaczało uznania ich za fakty jakościowo odrębne od faktów badanych przez nauki przyrodnicze. Żaden z psychologów nie wątpi, że socjologia jest nauką wykrywającą prawa przyrody. Domniemają się jednak, że prawo trzech stadiów jest prawem pozornym.

Nie można powiedzieć, że wszyscy psychologiści byli antyewolucjonistami. Jednak należy zdać sobie sprawę, że wraz z psychologizmem rozpoczął się rozkład ewolucjonizmu. Społeczeństwo przestano widzieć jako organizm,a jako agregat jednostek. Odkrywane przez psychologistów prawa dotyczące zachowania się jednostek wtórnie mogły służyć do wyjaśniania procesów ewolucyjnych.

Psychologizm był orientacją indywidualistyczną (nominalistyczną).Poznanie cech psychicznych jednostek miało być koniecznym punktem wyjścia do studiów nad społeczeństwem.

Za psychologistyczne uznaje się w socjologii tylko te koncepcje w socjologii,które tłumaczą zjawiska społeczne za pomocą cech psychicznych jednostek ludzkich, nie podejmując kwestii ich oddziaływania wzajemnego. Stosunki społeczne przejawiają sposób przejawiania się procesów psychicznych.

Ważnym elementem wydaje się być antyintelektualizm polegający na koncentracji uwagi na nieświadomych procesach psychicznych. Podstawowymi kategoriami stają się zatem emocje, instynkty, nieświadomość itp.

Przedstawiciele:

Psychologia tłumów Le Bona - Punktem wyjścia był fakt zauważenia różnicy w zachowaniu jednostki działającej samodzielnie i jednostki znajdującej się w tłumie. Twierdzi się, że praw i instytucje uległy rozkładowi i są bezsilne wobec impulsywności tłumów. Ponadto autor pokazuje, że tłumy niezdolne są do posiadanie innych opinii niż zasugerowanych im. psychologia tłumów została sformułowana przez konserwatystów pozbawionych nadziei. Le Bon traktował o tłumach jako o zbiorach ludzi poddanych sugestii i w ten sposób posiadających duszę. Tłumem jest zbiegowisko oparte na gotowości do działania wynikającej z zatracenia się jednostki w masie i wynikającej z tego powodu zatraconej samokontroli. Do głosu dochodzą uśpione instynkty, które Le Bon nazywa instynktami rasy. Tłumem w znaczeniu psychologicznym jest dla niego nie tylko zbiegowisko uliczne, ale także załogo fabryki, klasa, bądź naród. Bycie tłumem warunkuje istnienie zbiorowej sugestii.

Psychologia tłumów staje się, zatem teorią życia społ., polityki, władzy, rewolucji, zmiany społ. itd.

Funkcjonalizm- orientacja teoretyczna i metodologiczna w antropologii kulturalnej oraz w socjologii rozwinięta głównie na gruncie E. Durkheima. T Parsonsa i R. K. Mertona. Funkcjonaliści postrzegają społeczeństwo ( kulturę) jako zorganizowany kompleks wzajemnie ze sobą powiązanych instytucji zmierzających do integracji i zapewnienia równowagi całemu systemowi społecznemu. Wyjaśniając poszczególne zjawiska społeczne, starają się wskazać ich funkcję w społeczeństwie.

Funkcjonalizm Malinowskiego - ośrodkiem jego uwagi były potrzeby nie systemu społecznego lecz organizmów biologicznych. Browna interesowało pytanie jak utrwalany jest ład społeczny. Malinowski pytał raczej o to, w jaki sposób istnienie ładu społecznego służy zaspokajaniu naturalnych potrzeb ludzkich. Punktem wyjścia teorii Malinowskiego był organizm biologiczny wyposażony w pewien zespół trwałych potrzeb, czyli jak sam mówił natura ludzka. „teoria kultury - pisał - musi opierać się na danych biologicznych”. Teorii kultury Malinowskiego nie można sobie wyobrazić bez określonej koncepcji człowieka. Wg Niego człowiek posiada pewną liczbę wrodzonych predyspozycji, podstawowych potrzeb, na których nadbudowuje się dopiero kultura. Jest ona w ostatecznym rachunku nie, czym innym jak ogromnym aparatem dla zaspokajania potrzeb, zespołem reakcji na te potrzeby i narzędzi niezbędnych dla ich zaspokajania. Opisać kulturę to opisać warunki, jakie musza być spełnione, aby zbiorowość była w stanie przetrwać. Funkcjonalizm w tym ujęciu jest „teorią przekształcania organicznych - tzn. indywidualnych - potrzeb w potrzeby pochodne czy też w imperatywy kultury. Na tym polegała jedna z zasadniczych różnic pomiędzy Malinowskim a Brownem:, dlatego drugiego kultura służyła umacnianiu struktury społecznej, podczas gdy dla pierwszego kultura służyła zaspokajaniu podstawowych potrzeb biologicznych. W funkcjonalizmie Malinowskiego mamy do czynienia z konfliktem teoretyka, szukającego jednolitej zasady wyjaśniania zachowania się ludzkiego z badaczem, którego nade wszystko fascynowała wielość i różnorodność instytucji ludzkich.

Najbardziej znaczący myśliciele to Platon i Arystoteles. Dygresja dotycząca helenizmu - stanowiła je filozofia stoicka.

Stoicyzm - jest prezentowany jako filozofia koncentrująca swoje zainteresowania na kwestiach etycznych, moralności. Ucieka od kwestii ogólnych, dąży do życia moralnego. Rozważania te rzutują na refleksję nad życiem społecznym. Polega to na tym, że: Już za życia Arystotelesa, dokonała się zmiana o charakterze ogólnym, społecznym, nie została bez wpływu na określenie pewnej perspektywy myślowej, teoretycznej. Do Arystotelesa - to co było, a w wyniku podbojów dokonanych przez Aleksandra Macedońskiego perspektywa ulega zasadniczemu poszerzeniu. W ramach jednego państwa, wspólnoty politycznej zgromadzono różne sposoby życia rodzinnego: obyczaje, języki. Zatem wyznacza to nową perspektywę w myśleniu. Pojawia się pojęcie człowieka jako człowieka społeczeństwa (dotychczas był jako mała wspólnota, grecka wspólnota, wyrażało się to w olimpiadach - zawierano rozejmy, zawieszano wojny na czas olimpiady, działania wojenne były wstrzymywane). W ślad za tym szła wizja dzieląca ludzi na Greków - cywilizowanych i barbarzyńców, ogólnie ujmując, gdyż nie negowali istnienia innych, zawierali kontrakty handlowe z ludami stojącymi na innym poziomie cywilizacyjnym, traktowali te ludy w sposób niezróżnicowany. Ta wąska myśl państwa - miasta ulega przemianie pojawia się wrażenie ogólnoludzkiej wspólnoty. Realizuje się to w IV w p.n.e. Pojawia się więc myśl stoicka, posiada ona elementy generujące widzenie spraw społecznych. Najistotniejszym momentem jest pojęcie człowieka jako rodzaju ludzkiego (widzenie uogólniające). Myśl stoicka była dominującą choć nie jedyną myślą w czasie podbojów i dominacji Rzymu. Inne idee również rozwijały się, ale stoicyzm w okresie helenizmu i okresie rzymskim. Tępo cywilizacji heleńskiej przejmuje Rzym. Jakkolwiek sytuacja przedstawiała się tak, że mimo dominacji Rzymu, Grecja została dominującym ośrodkiem cywilizacji. Dwa imperia: łacińskie i greckie. Potem cesarstwo rzymskie gdy zostało podzielone - zachodnia to łacińska, grecka (bizantyjska) to wschodnia.

Ten uniwersalizm w pojmowaniu człowieka, jednostki ludzkiej w ramach czegoś większego, idea ta pojawiła się przed chrześcijaństwem, choć kojarzy się ją z nim.

Dwie linie refleksji teorii na gruncie rzymskiego stoicyzmu

Cyceron - w jego filozofii zachowała się idea prawa naturalnego podejmuje w szerokim zakresie zlekceważony przez Stoików problem prawa pozytywnego; podjął Arystotelowski problem genezy państwa; przypisywał człowiekowi wrodzony pęd do życia zbiorowego, ale sądził, iż żeby można było mówić o państwie niezbędne są: prawa i władza. Uważał za sprawę zasadniczą prawo i oparta na nim władzę wykazując niewielkie zrozumienie dla innych aspektów stosunków międzyludzkich. Wg jego filozofii cały wszechświat poddany jest rządom Boga; wszystkie istoty na niższych szczeblach stworzenia uczestniczą w tym jednolitym porządku.

Seneka - myśliciel ten nie wykazywał zainteresowania problemem instytucji politycznych, w prawie naturalnym zaś widział zespół nakazów a mnie formę przydatną dla twórców i reformatorów określających system prawny. Wg niego ludzka wspólnota nie była wspólnotą polityczną, było to raczej społeczeństwo niż państwo. Państwo jest dla niego, co najwyżej złem koniecznym; Seneka dopuszczał do siebie myśl o wspólnocie ludzkiej, która nie potrzebuje żadnego rządu i praw, ponieważ nie wkradło się jeszcze do niej zepsucie cechujące ludzi współczesnych.

Odrodzenie - budzi pewne wątpliwości: Jak odróżnić epokę kulturalną (średniowieczną) od odrodzenia. Biorąc pod uwagę cechy odrodzeniowe, pojedynczo wiele z nich występuje w epoce wcześniejszej: ścisłej granicy nie ma. W epoce późniejszego średniowiecza ujawniło się wiele tendencji odrodzenia, granica między epokami dotyczy epoki kultury przekracza się tu granicę ilościową - tzn. elementów odrodzeniowych pojawiło się bardzo wiele.

Odrodzenie jest prądem myśli elitarnym, udziałem wąskich grup, naturalna reformacja wielu ludzi (razem z odrodzeniem). Nowa myśl rodzi się w społeczeństwie feudalnym, jednak w kryzysie. Zmiany: rozbudza się handel, przemysł, odkrycia geograficzne) odkrycie Columba 1492 r., podział starożytności- odrodzenia, skończyła się kilkusetletnia obecność Arabów, u nas zmarł Jagiellończyk, papieżem został Aleksander VI.

Sytuacja społeczna, która rodzi myśl renesansową to: zmiany społeczne, gospodarcze, w polityce - mają wpływ na zmiany w psychologii. Pozycja jednostki zależy od niej samej W warunkach współpracy - awans, zależy od jego starania, to refleksem wywiedzionym z obserwacji zjawiska jest indywidualizm. Jeśli chodzi o politykę i sposoby osiągnięcia władzy, to polityka staje się celem technicznym. Widać to wyraźnie u Nicollo Machiavellego. On to uchodzi za symbol renesansowego myślenia o polityce 1469-1527. Nazwisko jego zyskało wątpliwą sławę, że od jego nazwiska -

Makiawellizm - czyli cynizm, przewrotność, niemoralne metody w polityce, sprowadza się do zasady cel uświęca środki. Punktem wyjścia w koncepcjach Machiavllego jest to co jest, a nie to co być powinno. Czy to jest adekwatne do jego prac?

Praca jego „Książę...” zawiera wskazówki dla księcia, ale ogólnie zależy to od interpretacji. Są to również rozważania dotyczące natury ludzkiej, wyrażał się w sposób surowy, gorzki, dlatego nie był sympatyzowany. Mówi o ludziach, że są prędzej gotowi przeboleć śmierć ojca niż utratę ojcowizny. Zastanawia się nad wartością utrzymania władzy, miłość czy strach, mówi że strach, bo miłość to zobowiązania, a ludzie to ci którzy są gotowi sprzeniewierzyć się zobowiązaniom.

Lepszą metodą jest, więc posługiwanie się strachem (terrorem). Wszystkie środki są dozwolone do zdobycia władzy. Machiawelli przez 14 lat był urzędnikiem republiki Florencji i organizował obronę miasta przed interwencją króla hiszpańskiego. Interwencja ta przywróciła władzę medyceuszom. Przez to został Machiavelli stracony do więzienia, mówiono, że spiskował, był torturowany. Po wyjściu z więzienia oddaje się pisarstwu i udziela rad dla księcia.

Myśl socjologiczna Bodena - jest bogactwem, odmładza stosunki, nie ogranicza się do władzy i poddanych, ale wymienia inne jak: rodziny, zrzeszenia, korporacje i kolegia. Społeczeństwo to nie relacja władza poddani, ale bardziej złożona struktura. Ze zjawiskiem rodziny rodzi się własność prywatna, więc władza absolutna nie jest ograniczona. Sformułował pojęcie państwa narodowego. Mówi się, że postawił problem historii, jako swoistego przedmiotu. Historia jako proces, podjął próbę zdefiniowania państwa - władza zwierzchnia, moc stanowienia praw i karania tych którzy nie przestrzegają go, łamią.

Myśl społeczna polskiego odrodzenia - myśl ta nie odbiega od myśli europejskiej pod wieloma względami ma poziom wysoki. Jan Ostroróg XIX wiek Pamiętnik w sprawie: „Uporządkowania Rzeczypospolitej”. Rady dotyczą uporządkowania spraw polskich: jak urządzić lepiej państwo, problem władzy królewskiej (aby ją wzmocnić). Myśl renesansowa Polski nie odbiega od myśli zachodniej a nawet ją przewyższa.

Czołowy pisarz odrodzenia to A.F. Modrzewski, jego praca „O naprawie Rzeczypospolitej” miało swoje pełne wydania za granicą, a u nas tylko 3 księgi. W tym samym rzędzie Piotr Skarga „Kazania Sejmowe” S. Petrycy z Pilsna, późny renesans, ma zasługi w zakresie filozofii w naszym kraju. Sebastian Petrycy tłumaczył prace Arystotelesa dotyczące kwestii moralnych i etycznych, społecznych. Wszyscy opowiadają się za umocnieniem władzy królewskiej. Występowali przeciwko niesprawiedliwości. Charakterystyczna złota wolność w systemie anarchicznym.

Utopie renesansowe - dzieła Morussa

Tomasz More tytuł pracy, od niej pochodzi kierunek i sposób myślenia stanowiący swoisty standard „Utopia”. Tomasz More zwany Morusem 1478-1535 został skazany i stracony za sprawą króla Henryka VIII w związku z postawą w stosunku do owego króla, jego postępowania, ogłoszony został patronem polityków. Owa Utopia jest znaną pracą, należy ją uznać za najbardziej typowe np. Tomas Companela - napisał pracę „Państwo słońca”. Franicszek Bejkon „Nowa Atlantyda” - pisali o społeczeństwie.

Utopia składa się z dwóch części:

1 cz. przedstawia realistyczny opis stosunków społecznych. Prawo nie usunie zła koniecznego, konieczna jest zmiana stosunków ekonomicznych, gospodarczych. Przede wszystkim zniesienie własności pływalnej - prowadzi bowiem do różnic społecznych.

2 cz. przedstawia doskonale społeczeństwo istniejące na wyspie Utopia. Społeczeństwo doskonale jest bez własności prywatnej, bez konfliktów, panuje harmonia, zgoda, nie ma przestępczości, za cenę kontroli społecznej, kontrola jest samokontrolą, ale bardzo drobiazgową. Społeczeństwo doskonale stabilne jest możliwe na wyspie izolowanej od świata, na Utopi może ujawnić się człowiek autentyczny, będący sobą.

Wszyscy pisarze renesansowi twierdzą, że ład społeczny jest dziełem ludzkim, umiejętności dziełem sztuki, ład można przekształcać. Każdy porządek może być zmieniany. Mamy więc do czynienia z tendencją świecką, uwalnia politykę od teologii. Jest to zeświedczenie życia politycznego.

Ruch reformacji - duże odbicie społeczne i polityczne, doprowadził do rozłamu w kościele zachodnim. Myśl społeczna reformacji - w jaki sposób reformacja generuje myśl społeczną. Na tym gruncie poddano ideę kościoła - wspólnota wiernych.

W ramach wspólnych idei wszyscy są równi w stosunku do Boga. Wspólnota religii może być pozbawiona władzy zwierzchniej. Tutaj założono, że może istnieć wspólnota pozbawiona zwierzchniej władzy. Wspólnoty luterańskie, duchowni nie są duchownymi, są administratorami życia duchowego, religijnego. Wszyscy członkowie wspólnoty mają jednakowe prawa i obowiązki. Tak elitarne pojęcia dotyczące życia religijnego nie ma odniesienia do życia świeckiego, w którym mają być zachowane i instytucje, które przesądzają o władzy hierarchii. Reforma dotycząca życia religijnego.

Reformacja Lutra. Czy myśl reformowana ograniczająca się do tego co dotyczy wspólnoty religijnej, czy ma wpływ na myśl ogólnospołeczną. Tak, dopatruje się wpływu reformy na ukształtowanie się zasad rewolucyjnych w XVIII wieku. Jak widać mamy ciągłość myśli i oddziaływanie tej myśli idzie w stulecia, da się zaobserwować w innych pokoleniach. Pewien wpływ myśli reformatorskiej na kształtowanie się idei społecznej miało miejsce i wpływ na zasadniczą rewolucję 1789 roku.

Myśl renesansowa reprezentuje orientację świecką, taką samą można zobaczyć w doktrynach prawno-naturalnych. Reprezentantami są (mają zasługi dla filozofii).1. T.Hoobs 1588-1679 XVII wiek 2. John Locke 1632-1704 Są angielskimi filozofami - empiryści. Inne cechy to indywidualizm, traktowanie życia społecznego w kategoriach zbiorowiska jednostek. Z myślą renesansową - problematyka władzy - władza ma pochodzić nie z siły, a z zasad prawa naturalnego. Zapoczątkowano rozważania społeczne czym różne są od państwa - porządek społeczny niezależny od woli i świadomości człowieka.

Pojęcie prawa naturalnego - kontynuacja średniowiecza, ma jednak miejsce zeświedczenie, mówi się o prawic naturalnym w kategoriach świeckich, uwolnienie od Stwórcy świata (przedst.. Hugo Grotiz). Twierdził, że Bóg Stwórca świata, nic może zmienić prawa naturalnego, ani praw matematyki. W ramach owych doktryn rozważania dotyczące stanu naturalnego, czyli prawa jednostek w stanie czystym.

Problematyka społeczna w myśli oświecenia.

Myśli odmiany oświeceniowej - francuskie i szkockie

Oświecenie niemieckie wyróżnia się w sposób następujący: Specyfika wynika z rozwoju niemieckiego, zacofania krajów niemieckich (były podzielone politycznie). Zjednoczenie Niemiec z punktu widzenia historii jawi się jako swoisty fenomen. Pewne zacofanie niemieckie związane jest ze skutkami wojny 30-letniej zakończonej w poł. XVII wieku, znalazło wyraz w różnych sferach życia oraz w myśli socjologicznej. Myśl społeczna przybiera charakter bardziej abstrakcyjny, mniej odniesień do konkretnych sytuacji i możliwości głębi psychologicznej.

Emanuel Kant - klasyk filozofii widać to na jego przykładzie. Wypowiedzi socjologiczne są małe i jest ich niewiele. Istotniejsze - jest twórcą koncepcji filozoficznej, myśli historii socjologicznej. Są wypowiedzi Kanta, które odnoszą się do epoki. Właściwie można wyodrębnić trzy aspekty myśli, które odnoszą się do doktryny społecznej. Idea wylansowana przez Kanta to:

Krytycyzm - 3 rodzaje: krytyka rozumu czystego (analiza tradycyjnych problemów ontologicznych), krytyka praktycznego rozumu (analiza zagadnień etycznych, badania nad moralnością), krytyka władzy sądzenia (Kaniowska estetyka).

W kontekście krytyki filozoficznej istotna jest idea przewrotu kopernikowskiego sprowadzająca się do tego, że punktem wyjścia w tworzeniu jest podmiot (Kant wychodzi od podmiotu). Punkt wyjścia - podmiot poznający (aktywna rola) Idea aktywnej roli podmiotu zostanie podjęta przez Hegla i Marksa, choć nastąpi tu przeformowanie. Idea ta znajdzie się też u Durkheima. Kant zakłada, że droga poznania od teorii do doświadczenia, wychodzi od idei społeczeństwa. Widzi w powołaniu ludzi do życia jako istoty rozumne i moralne. Człowiek jako podmiot moralny i rozumny należy do królestwa wolności. System etyczny obraca się przeciwko utylitaryzmowi i etyce religijnej.

Imperatyw etyczny wg Kanta.

Pozornie etyka Kanta nie zawiera treści filozoficznych. Jedynym nakazem jest poszanowanie człowieka. U Kanta jest pewien ideał etyczny- wolność jednostki nie zagraża wolności drugiej jednostki. Aspołeczna towarzyskość - okazuje się, że ludzie dążą do zdobycia pozycji wśród innych ludzi, których nie znoszą, ale jednocześnie nie mogą się bez nich obejść. Aspołeczna towarzyskość jest warunkiem trwania społeczeństwa i społecznego postępu. To zbliża go do idei niezamierzonych rezultatów. Charakterystycznym momentem u Kania w jego myśli socjologicznej jest swoisty dualizm. Wyodrębnia dziedzinę relacji życia międzyludzkiego jako domenę wolności, przypada domeną konieczności.

Dwie nauki o przyrodzie i o duchu (ludzi). Jest to trwałe zwłaszcza w myśli niemieckiej. Te dwa porządki - kwestia pogodzenia. Tu mówi się, że socjologia oparta jest o Durkheima.

Formalizm (przy impresjonizmie społecznym) jest naśladowany zwłaszcza w socjologii formalnej. Zapoczątkował style myślenia rozwijane w późniejszej myśli.

Oświecenie brytyjskie - D.HUME (1711-1776) A.FERGUSON (1723-1816) A.SMITH (1723-1790) J.MILLAR J.BENTHAM B. MANOLEVILLE (1670-1733)

Są to Brytyjczycy (Szkoci)

Mowa o oświeceniu szkockim, bowiem uczeni z uczelni Glesgow - myśl szkocka Myśl oświeceniowa w tych ośrodkach nadała pole do rozwoju. Myśl brytyjska rozwijana na terenie Londynu, to osiągnięcia londyńczyków są ważniejsze.

IDEE TO:

Idea nauki społecznej oparta na doświadczeniu i obserwacji (empiryzm) w taki sposób jak nauki przyrodnicze. Zasługa są odkrycia: prawa niezamierzonych rezultatów na gruncie szkockiego oświecenie człowieka traktuje się jako całość nie indywidualistycznie. Charakterystyczny motyw myśli brytyjskiej jest swoisty internacjonalizm (uwzględnienie czynników poza racjonalnych). W systemie kiedy przebija idea nauki społeczne w taki sam sposób jak nauki przyrodnicze.

Oświecenie francuskie Znaczące postacie to: C.A. Helvetius P.T. Holbach La Mettrie D. Diderot

Wszyscy nie dożyli rewolucji. Holbach zmarł w momencie wybuchu rewolucji. Reprezentanci naturalistyczni, łączył ich sposób widzenia społeczeństwa. Człowiek traktowany jako część przyrody, który funkcjonuje wg zasad ścisłego determinizmu. Porządek społeczny jest kształtowany przez istniejący ustrój polityczno-społeczny, kształtowany w niezgodzie z prawem natury. W tej wizji połączyli determinizm z interdeterminizmem.

Liberalizm - myśl liberalna XVII wieku

Przedstawiciele myśli liberalnej są również przedstawicielami angielskiego oświecenia. W Anglii dokonuje się rew. przemysłu.

Myśl liberalna w różnych wersjach.

Jeremy Bentam (tw. Utylitaryzm 1748-1832) reprezentował teorie prawa i moralności.

A. Sinish (1723-1790)

J. Mill (1773-1836) filozof. społeczna i moralistyka

J. Sl. Mill (1806-1873) twórca nurtu późny liberalizm

Założenia myśli: traktowanie w kategoriach indywidualizmu, oddzielenie systemu społecznego od politycznego, przyznanie systemowi gospodarczemu swobodny na samorealizację

Punktem, wyjścia jest psychologizm. Liberaliści odwoływali się do zmiennych cech opinii ludzkiej.

Porządek społeczny - kształtuje się spontanicznie ze sprzecznych, egoistycznych ludzkich dążeń.

Znaczenie myśli liberalnej Liberalizm wolno ugruntował pogląd powstawania samorzutnie ładu społecznego. Trzy trwale okazały się dwa dogmaty, motywy myśli liberalnej: utylitarystyczna koncepcja człowieka (trwa od XIX do p. XX w.), rozważanie zbiorowości ludzkiej, na którym jednostki osiągają maksymalne zyski i minimalne straty.

Myśl liberalna przeżywa renesans dzisiaj (oprócz politycznych)

Pojęcie pozytywizmu.

1.pozytywizm Comta : szkoła naukowa ( i nie tylko naukowa ) która sama nadała sobie taką nazwę.

2.pozytywizm jako orientacja filozoficzna , poglądy od Huma do wspólczesności typ myślenia , który my sami konstruujemy nadając mu nazwę pozytywizmu , z tego powodu że jak nam się wydaje poglądy branych pod uwagę pisarzy są podobne do poglądów pisarzy pozytywistycznej szkoły.

Wątki pozytywistyczne istnieją w myśli średniowiecza , XVII w. i oświecenia.

Osobliwości pozytywizmu.

1.Antykrytycyzm - „pozytywne” zostało przeciwstawione temu co negatywne, urojone , jałowe, destrukcyjne itd.. , jako to co realne , pozytywne itd. Pozytywizm sprzeciwiał się nie religii czy złej filozofii , a takiej filozofii , która prowadzi do skostnienia , zastoju oraz dezorganizacji społ. , anarchii. Dążono do uzyskania wiedzy , która pomoże przezwyciężyć kryzys społ. i pomorze organizować społ.

2.Krytyka metafizyki i fenomenalizmu . - Nauka zajmuje się wyłącznie zjawiskami , wszystko co metafizyczne nie istnieje. Np. natura ludzka to tylko empiryczne dane właściwości jednostek ludzkich , a nic metafizycznego

3.Naturalizm - Zakładano , że metody stosowane w naukach społ. nie powinne różnić się od tych stosowanych w naukach przyrodniczych.

4.Fakty społeczne jako rzeczy - istnieje ostry przedział między przedmiotem i podmiotem powstania Świat społ. jest zespołem zjawisk całkowicie niezależnych od obserwatora.

5.Antynormatywizm - działalność poznawcza jest neuralna w stosunku do sporów o wartości i nie dostarcza zaangażowanym w nie stronom żadnych argumentów.

6.Nauka jako podstawa inżynierii społ. - Nauka miała umożliwiać przewidywanie , a przewidywanie z kolei kontrolę procesów społ.

Socjologia A. Comt'a Społ. jest w stanie głębokiego kryzysu , którego rozwiązania oczekiwał od nauki. Źródłem kryzysu jest trwająca 5 wieków dziłalność metafizyków. Rozkładowi uległ dawny system wierzeń - średniowieczny katolicyzm, jak i jego polityczny odpowiednik ustrój feudalny. Społeczeństwo uległo dezintegracji rozpadło się na egoistyczne atomy.

Wyjście z kryzysu jest możliwe, gdy wprowadzimy system wierzeń, który wykluczałby niszczące społeczeństwo spory , nie będąc repliką systemu teologicznego. Obietnicę takiego systemu dostrzegł w nauce.

Trzeba rozciągnąć naukę pozytywną na problematykę społ., polityczną i moralną, czyli konieczne jest stworzenie socjologii.

Comte uważa, że jego poglądy są intersubiektywnie sprawdzalne i zdeterminowane przez naturę rzeczywistości. Poglądom przeciwników przypisuje charakter arbitralny. Swoim poglądom daje sankcję historiozoficzną. Proces poznania przechodzi przez 3 zasadnicze fazy: teologiczną, metafizyczną i naukową, czyli pozytywną.

Socjologia powstaje, gdyż jest zwieńczeniem i dopełnieniem systemu naukowego jest ponadto niezbędna ludziom borykającym się z problemami społ., ale również też matematykom, fizykom itd.

Swemu syst. Naukowemu Comte z czasem nadał charakter syst. Religijnego opartego na dogmatach nauki.

JOHN STUARD MILL Mill był propagatorem dorobku Comta w Anglii. Uznawał zasługi Comta dla rozwoju socjologii mimo to nie zgadzał się z nim w wielu aspektach. Zgadzał się co do podstawowych założeń metody pozytywnej, konieczności skompletowania syst. wiedzy naukowej. Mill akceptował prawo 3 stadiów rozwoju ludzkiego umysłu. Dzielił socjologię na statykę i dynamikę podobnie jak Comte; operował teorią consensusu.

Główną różnića był fakt, że Mill był socjologicznym nominalistą (sądził , że prawa społ. dadzą się sprowadzić praw zachowań jednostek ludzkich) , z kolei Comte był realistą (traktował społ. jako całość i w ten sposób rozpatrywał prawa). Mamy tu do czynienia z pierwszą wersją sporu pomiędzy psychologizmem, a socjologizmem, redukcjonizmem i holizmem. Nie dało się wg. Milla wyjaśnić zjawisk społ. bez odniesień do natury człowieka i psychologii.

Millowska opracowł swój własny system socjologiczny. Millowska metodologia nauki o społ. jest interesująca w dwóch punktach:

1.Rozważał możliwość zastosowania w socjologii kanonów indukcji. Rozpatrując metody różnicy , zgodności , zmian towarzyszących i reszt doszedł do wniosku , że metoda ta jest ograniczona gdyż w naukach społ. Niemożliwe jest wyizolowanie poszczególnych czynników wpływających na jakieś zjawisko. Rzeczywistość społ. jest nieskończenie złożona .

2.Ważnym jego wkładem było wynalezienie kilku prawd dotyczących charakteru praw zachowania ludzkiego , jakie odkrywają nauki społ. Prawa te mają charakter statyczny.

Koncepcje i doktryny filozoficzne, w których treść wiedzy abstrakcyjnej nie mogą mieć odpowiedników w rzeczywistości. Spencer twierdził, ze społeczeństwo nie jest zbiorową nazwą dla pewnej liczby jednostek

Spencer głosił z jednej strony nominalistyczną tezę, że cechy społecznej całości są wywodliwe z cech jej części składowych. Z drugiej strony twierdzi on, iż skutki, jakie mogą być osiągnięte tylko przez połączenie działania wielu ludzi możemy wyróżnić jako społeczne początku są one indywidualne, jednak wraz z wzrostem wielkości społ. przestają być indywidualne, a dostają odrębny charakter. Można to wyjaśnić formułą: cechy całości są pochodne od właściwości części, ale te z kolei kształtują się pod wpływem całości i zmian, jakim ona ulega.

Spencerowska klasyfikacja społeczeństw

Dzielił je na klasy i podklasy: na społeczeństwo proste, złożone, 2 złożone, 3 złożone

Społeczeństwo militarne - posiadające jeden ośrodek kierowniczy, społeczeństwo industrialne - przeciwne.

Socjologizm - nurt metodologiczno-teoretyczny zapoczątkowany na szeroka skalę przez E. Durkheima i jego kontynuatorów, oparty na założeniu, że zarówno kształt życia psychicznego człowieka jak i problemy kultury są wyznaczone przez społeczeństwo, socjologia zaś najtrafniej wyjaśnia wszelkie zjawiska społeczne dzięki swoim specyficznym metodom. Socjologizm był po pierwsze określoną teorią socjologiczną, związaną z zespołem „zasad metody socjologicznej” i zawierającą pouczenia jak zjawiska społeczne mają być badane i wyjaśniane. Po drugie socjologizm był doktryną filozoficzną roszczącą sobie prawo do wypowiadania się o sprawach, których nie sposób zaliczyć do socjologii. W tym drugim znaczeniu chodzi o wyjaśnianie teorii wyprowadzanych przez socjologów poprzez objaśniania działania ludzkiego umysłu. Najważniejsze cechy socjologizmu:

Koncepcja socjologii według Durkheima - Socjologia jest tylko jedną z wielu nauk społecznych, w których jest miejsce i na ekonomię polityczną i historię i inne dziedziny. Podmiot socjologii został jednak bardzo rozciągliwy. Durkheim wkraczał często na obszary zarezerwowane dla innych dziedzin naukowych. Socjolog mógł według niego zajmować się tym, co historyk, ekonomista, bądź etnolog, lecz inaczej niż to robiono dotychczas. Miał stosować socjologiczną metodę, dostrzegając, że fakty przez niego badane należą do szerszej kategorii faktów społecznych. Durkheim chciałby socjologia wspomagała inne nauki swoją wiedzą. Pragnął stworzenia nowej filozofii, która dzięki wiedzy socjologicznej wyzwoli się z fałszywych alternatyw i pozornych problemów. Istniało tu zagrożenie redukcjonalizmu socjologicznego - odnoszenia wszystkich zjawisk do praw społecznych.

Szkoła Durheimowska Durkheim był jednym z nielicznych w socjologii twórców szkoły naukowej. Powstanie jej stało się możliwe dzięki paru okolicznościom:

A)Socjologia Durkheima nie tworzyła zamkniętego systemu , będąc zespołem pytań , problemów i propozycji metodologicznych.

B)Powstaniu szkoły pomogła sytuacja społ-polityczna ówczesnej Francji.

C)Durkheim starał się uprawomocnić socjologię przy pomocy nie tylko argumentacji intelektualnej , ale też taktyki organizacyjnej.

Najważniejsze założenia funkcjonalizmu:

HOLIZM - wg. Radcliffe-Brown jeśli funkcjonalizm znaczy cokolwiek, to oznacza on z pewnością próbę ujęcia życia społecznego jako całości, jako jedności funkcjonalnej. A także przekonanie o wzajemnym związku wszelkich instytucji ludzkich.

Florian Znaniecki to jeden z twórców polskiej socjologii jako dyscypliny akademickiej. Odegrał on wyjątkową, doniosłą rolę organizacyjną, nauczycielską oraz inspiratorską. Sławę swoją Znaniecki zawdzięcza przede wszystkim pracy wykonanej wspólnie z Thomasem na samym początku swojej kariery socjologicznej. W latach późniejszych zbudował on i pracowicie doskonalił przez całe swoje życie system teoretyczny. W okresie międzywojennym system ten był jednym z najbardziej ambitnych przedsięwzięć teoretycznych w socjologii światowej. System socjologiczny Znanieckiego, uważany jest najczęściej za jedno z najpełniejszych sformułowań tzw. teorii czynności, którą poprzedził teoretyczny renesans socjologii amerykańskiej w okresie po II wojnie światowej. Z tego punktu widzenia bliskimi Znanieckiemu byli R. Maciver i H. Becker.


Wyszukiwarka