Produkt krajowy brutto (PKB, ang. GDP)
miara wielkości wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest jego właścicielem
PKB + dochody netto z tytułu własności za granicą = PNB
PNB (j. ang - GNP) - produkt narodowy brutto
Wartość wszystkich dóbr i usług wytworzonych w gospodarce w danym okresie (np. w ciągu roku).
Jest to podstawowy miernik całkowitej produkcji dóbr i usług w gospodarce
Dochód narodowy (czyli produkt narodowy netto wytworzony w gospodarce) = PNB w cenach czynników produkcji - amortyzacja
(jest to ilość pieniędzy, jaką dysponuje gospodarka na wydatki na dobra i usługi, po odłożeniu odpowiedniej ilości pieniędzy wystarczającej do sfinansowania amortyzacji i utrzymania istniejącego kapitału na dotychczasowym poziomie)
Wzrost gospodarczy to zwiększenie się rocznej produkcji dóbr i usług w kraju. Miarą wielkości wykorzystaną do pomiaru wzrostu gospodarczego są: PNB, PKB, DN. Odnosi się tylko do zmian ilościowych, przy założeniu, że podstawowe wielkości makroekonomiczne charakteryzują się długofalowym trendem.
Korzyścią ze wzrostu gospodarczego i rozwoju gospodarczego jest podwyższenie standardu życia, zwiększenie produkcji, lepsza sytuacja socjalna, większe bezpieczeństwo publiczne.
Od niedawna część badaczy kwestionuje PKB jako uniwersalną miarę wzrostu gospodarczego. Nowe sugerowane miary w większym stopniu mają koncentrować się na wzroście wartości posiadanych przez osoby fizyczne i firmy
Polityka fiskalna (budżetowa) to decyzje państwa dotyczące wydatków i podatków
Deficyt budżetowy to nadwyżka wydatków państwa nad dochodami
Dług publiczny (narodowy) to suma pozostałych do spłacenia pożyczek państwowych
Budżet - zapis planu wydatków i sposobów ich finansowania
Wady PKB jako miary dobrobytu:
nie uwzględnia produkcji nierejestrowanej (tzw. "szara strefa" oraz produkcja gospodarstw domowych przeznaczana na własne potrzeby, np. praca gospodyń domowych)
nie uwzględnia wartości czasu wolnego (wypoczynku)
nie ujmuje tzw. efektów zewnętrznych produkcji (np. zanieczyszczenie środowiska)
nie uwzględnia różnic cen w poszczególnych krajach
nie odzwierciedla zróżnicowania dochodów w społeczeństwie (np. wysoki PKB w Kuwejcie nie przekłada się na dobrobyt wszystkich obywateli)
jest tym większy im więcej wydaje się na zbrojenia, a zdaniem niektórych ekonomistów wydatki takie nie zaspokajają potrzeb społ.
nie uwzględnia liczebności społeczeństwa (dlatego pojęcie "PKB per capita", czyli PKB w przeliczeniu na osobę)
Miejsce |
Kraj |
2005 PKB |
1 |
12,332,296 |
|
2 |
8,091,851 |
|
3 |
4,009,327 |
|
4 |
3,602,894 |
|
5 |
2,498,471 |
|
6 |
1,825,837 |
|
7 |
1,811,561 |
|
8 |
1,694,706 |
|
9 |
1,585,478 |
|
10 |
1,552,542 |
|
11 |
1,111,846 |
|
12 |
1,099,066 |
|
13 |
1,064,889 |
|
14 |
1,026,340 |
|
15 |
863,654 |
|
16 |
638,713 |
|
17 |
629,858 |
|
18 |
570,748 |
|
19 |
560,348 |
|
20 |
559,489 |
|
— |
— |
— |
23 |
512,890 |
Human Development Index
Human Development Index (HDI) - wskaźnik używany przez ONZ, który określa poziom życia na podstawie takich mierników jak poziom ubóstwa, stopień analfabetyzmu czy opieka zdrowotna. Wskaźnik został opracowany w 1990 przez pakistańskiego ekonomistę Mahbuba ul Haqa. Od 1993 wykorzystuje go w swoich corocznych raportach oenzetowska agenda ds. rozwoju (UNDP).
HDI w 2004
Do obliczenia syntetycznego wskaźnika HDI wykorzystywane są następujące wskaźniki cząstkowe:
oczekiwana długość życia przy narodzeniu,
średnia ważona odsetka dorosłych umiejących czytać i pisać oraz odsetka skolaryzacji na wszystkich poziomach edukacji.
poziom analfabetyzmu
produkt krajowy brutto per capita.
liczba łóżek szpitalnych na 1000 mieszkańców
HDI - Raport z 2005
Wskaźnik Rozwoju Społecznego 2005 obejmuje 177 państw: 175 członków ONZ oraz Hongkong i Autonomię Palestyńską. Brak danych dot. Afganistanu, Andorry, Iraku, Korei Północnej, Liechtensteinu, Monako, Serbii i Czarnogóry, Somalii.
Spośród 32 państw słabo rozwiniętych, 30 leży w Afryce (pozostałe to Jemen i Haiti)
Państwa wysoko rozwinięte (HDI powyżej 0,800)
1. Norwegia (=)(HDI: 0,963) |
20. Niemcy (↓ 1) |
39. Litwa (↑ 2) |
2. Islandia (↑ 5) |
21. Hiszpania (↓ 1) |
40. Katar |
3. Australia (=) |
22. Hongkong (↑ 1) |
|
4. Luksemburg (↑ 11) |
23. Izrael (↓ 1) |
42. Słowacja (=) |
5. Kanada (↓ 1) |
24. Grecja (=) |
43. Bahrajn |
6. Szwecja (↓ 4) |
25. Singapur (=) |
44. Kuwejt |
7. Szwajcaria (↑ 4) |
26. Słowenia (↑ 1) |
45. Chorwacja(↑ 3) |
8. Irlandia (↑ 2) |
27. Portugalia (↓ 1) |
46. Urugwaj |
9. Belgia (↓ 3) |
28. Korea Południowa (=) |
47. Kostaryka |
10. Stany Zjednoczone (↓ 2) |
29. Cypr (↑ 1) |
48. Łotwa (↑ 2) |
11. Japonia (↓ 2) |
30. Barbados (↓ 1) |
|
12. Holandia (↓ 7) |
31. Czechy (↑ 1) |
50. Bahamy |
13. Finlandia (=) |
32. Malta |
51. Seszele |
14. Dania (↑ 3) |
33. Brunei |
52. Kuba (=) |
15. Wielka Brytania (↓ 3) |
34. Argentyna |
53. Meksyk |
16. Francja (=) |
35. Węgry (↑ 3) |
54. Tonga |
17. Austria (↓ 3) |
55. Bułgaria (↑ 1) |
|
18. Włochy (↑ 3) |
37. Chile |
56. Panama |
19. Nowa Zelandia (↓ 1) |
38. Estonia (↓ 2) |
57. Trynidad i Tobago (↓) |
Bilans handlowy
Jeśli eksport > import, mamy nadwyżkę handlową
Jeśli eksport < import, mamy deficyt handlowy
Najwięksi eksporterzy 2005 r
Niemcy
USA
Japonia
Chiny
Najwięksi importerzy 2005 r
USA
Niemcy
Chiny
Japonia
Wzrost gospodarczy można osiągnąć poprzez:
Zwiększanie nakładów czynników wytwórczych (kapitał, praca, ziemia, surowce)
Zwiększenie efektywności ich wykorzystania (np. wzrost wydajności pracy)
Postęp techniczny
Koszty wzrostu gospodarczego:
Degradacja środowiska,
Nadmierne zagęszczenie przemysłu i budownictwa
Zużycie zasobów nieodnawialnych
Obniżenie jakości życia
Problemy rozwoju gospodarczego w krajach o niskich dochodach
Przyrost demograficzny
Rzadkość zasobów (+koszty wydobycia)
Kapitał finansowy
Inwestycje w infrastrukturę
Kapitał ludzki
Obyczaje
Niska wydajność w rolnictwie
Minimum biologiczne (egzystencji)
Koszyk dóbr pozwalający wyłącznie na wydatki nie dające się odłożyć w czasie - wyżywienie, mieszkanie, higiena osobista, edukacja dzieci na poziomie podstawowym
(W Polsce 2005 poniżej niego żyje 12% społeczeństwa)
Minimum socjalne
Minimalny koszyk dóbr pozwalający na normalne życie, wystarczające do reprodukcji sił witalnych , posiadania i wychowania dzieci oraz utrzymania więzi ze społeczeństwem (a więc także: sport, kultura, życie towarzyskie)
W Polsce 2005 - poniżej tej granicy żyje ok. 60% społeczeństwa)