Socjologia Polityki

Dyscypliny akademickie zajmujące się sferą polityki:

• Politologia- sfera polityki konstytuuje obszar badawczy dyscypliny

• Psychologia

• Ekonomia

• Filozofia

• Socjologia

Polityka jako sfera zainteresowania psychologii. Teoria osobowości autorytarnej.

• Teoria osobowości autorytarnej- Teodor Adorno + współpracownicy 1950

Na początku jest pewien specyficzny typ wychowania: chłód emocjonalny ze strony rodziców, żelazna dyscyplina i kult siły w procesie wychowania. Tego typu klimat wychowywania prowadzi do powstania osobowości autorytarnej, a takie osoby prowadzą do pełnego posłuszeństwa i podporządkowania się władzy.

Główne cechy osobowości autorytarnej:

• bezkrytyczny stosunek do autorytetów

• konwencjonalizm- ścisłe przestrzeganie wartości klasy średniej

• myślenie przy pomocy stereotypów

• autorytarna agresywność w stosunku do osób łamiących konwencjonalne normy

• kult siły i twardości

Przykład: Wspomnienia z dzieciństwa Jurgena Stroopa ( „Rozmowy z katem”)

Polityka jako sfera zainteresowań ekonomii:

• Główne problemy badawcze

• wzajemne relacje polityki i ekonomii

• zakres wpływu polityki na ekonomię i gospodarkę

• , a zwłaszcza model podejmowania decyzji na rynku ekonomicznym i w sferze polityki = KONCEPCJA RACJONALNEGO WYBORU ( Rational Choice)

• W zachowaniach politycznych ludzie powielają reguły typowe dla zachowań klientów w gospodarce rynkowej

• Podstawową regułą tego typu jest maksymalizacja oczekiwanej użyteczności podejmowanej decyzji

• Człowiek jest więc przede wszystkim aktorem ekonomicznym. W zachowaniach politycznych stosowane są strategie decyzyjne wcześniej wypróbowane na polu wolnego rynku.

Polityka jako sfera zainteresowania filozofii:

• Filozofię od zawsze interesowały aksjologiczne podstawy życia społecznego, w tym problem „dobrego” i „złego” państwa, istota i prawomocność władzy państwowej oraz geneza ładu państwowego

• Elementy filozofii polityki można znaleźć we wszystkich wielkich systemach filozoficznych. Zaczynając od starożytności (Arystoteles), poprzez chrześcijaństwo (św. Augustyn) aż do czasów nowożytnych (Hegel).

Bezpośrednią kontynuacją rozważań filozoficznych jest normatywny burt nauki o polityce, dominujący w początkach XX wieku.

Podstawowe tradycje badawcze w nauce o polityce:

1860- powstaje pierwszy wydział Nauk Politycznych w USA

Główne nurty badawcze w nauce o polityce:

• Tradycja normatywna- analiza życia politycznego z punktu widzenia wartości kluczowych w sferze społecznej

• Tradycja prawno - instytucjonalna- opisowa analiza głównych instytucji politycznych- przede wszystkim państwa z punktu widzenia norm regulujących ich funkcjonowanie

• Teoria behawioralna- zachowania polityczne jako jedyny przedmiot badań. Nacisk na obiektywizację procesu badawczego i ilościowe metody badań.

Przedmiot socjologii polityki.

• Główne problemy badawcze:

• stratyfikacja społeczna i analiza elit

• analiza władzy jako relacji społecznej

• instytucje i struktury polityczne

• proces mobilizacji politycznej. Dynamika ruchów społecznych

• petrycypacja polityczna

• mechanizm funkcjonowania systemu demokratycznego. Proces artykulacji interesów

• kultura polityczna. Wartości jako wynik determinujący zachowania polityczne

Prekursorzy socjologii polityki:

• Arystoteles ( IV w. p.n.e)

• empiryczny i indukcyjny charakter analizy polityki

• 
  studia porównawcze i typologizacja.

Typologia systemów politycznych, systematyzacja form rządzenia w 158 państwach-miastach w starożytnej Grecji.

Kto rządzi?

Jednostka grupa większość

własna

W czyim tyrania oligarchia demokracja

Interesie?

ogółu monarchia arystokracja politea

NICOLO MACHIAVELLI (1469 - 1527)

• Oddzielenie analizy opisowej od ocen normatywnych, a własnych emocji od chłodnej kalkulacji

• Relatywizacja sfery polityki: Nie istnieje idealny model państwa. Postępowanie należy dostosować do okoliczności

• Nie ma recepty na sukces, ale stosując określone reguły można zwiększyć szanse na powodzenie własnych działań:

• reputacji politycznej nie buduje się na środkach, lecz na efektach

• politykowi nie wolno być niewolnikiem własnych słów.

• postęp zasługuje na potępienie w każdym wypadku z wyjątkiem wojny. Na wojnie godzien on jest pochwały, zwycięstwo odniesione przy jego pomocy jest równie zaszczytne co zwycięstwo przy pomocy siły

• człowiek, który zawsze pragnie wytrwać w dobru, paść koniecznie musi między tymi ludźmi, którzy nie są dobrymi

• machiawelizm społ. jako zmienne osobowościowa:

• uzasadnione kłamstwo jest często rzeczą dobrą

• większość ludzi nie wie co jest dla nich najlepsze

• lepiej jest być człowiekiem skromnym i uczciwym niż ważnym i nieuczciwym

• użycie podstępu w prowadzeniu wojny jest rzeczą chwalebną i zgodną z honorem

• nie miał racji ten co powiedział, że co minutę rodzi się frajer

• jeśli coś jest moralnie dobre, kompromis jest wykluczony

machiawelizm społ:

eksperyment z podziałem 100$ między trzy osoby według reguł zaakceptowanych przez dwie osoby

typowy podział: 53- 30 - 17

53 to osoby o wysokim poziomie machiawelizmu społ.

wysoki poziom machiawelizmu społ.- relatywizm norm zach., elastyczne funkcjonowanie w sytuacji stresu i napięcia emocjonalnego, dających możliwość improwizacji i manipulacji

niski poziom machiawelizmu społ.- absolutny charakter norm postępowania, destrukcyjny wpływ napięcia emocjonalnego, niechęć do funkcjonowania w stresie

ALEXIS DE TOCKQUEVILLE (18050-1895)

“ O demokracji w Ameryce” pierwsza dojrzała analiza porównawcza w pracach opisujących sferę polityki

ustrój francuski jako punkt odniesienia dla demokracji

ogólny model(typ idealny)systemu demokratycznego

analiza relacji wolności i równości oraz amerykańskich prób realizacji obydwu tych wartości

epicki opis społ. amerykańskiego

Władza:

• jest to kluczowy element życia społecznego

problemy terminologiczne: rule

macht herrchagt

authority

władza

power authority rule

power authority rule - władza w języku angielskim

power - władza

aytohority - władza legalna, która powstała w drodze legalnych procedur (niewłaściwie legitymowana - co oznacza także poparcie społeczne)

Pojęcie władza jest pokrewna z pojęciami:

• wpływ

• kontrola

• dominacja

• manipulacja

• przywódco

władza - wpływ - dominacja. Wzajemne relacje według P. Partridge'a

ROSNĄCY POZIOM KONFLIKTU

PLUS ZAGROŻENIE SANKCJAMI

WPŁYW SFERA WŁADZY DOMINACJA

KUBA, BEZPOŚREDNIO KUBA PO 30 LATACH RZĄDÓW F. CASTRO

PO REWOLUCJI

F. CASTRO - MIAŁ DUŻĄ

LEGITYMIZACJĘ

ODWROTNIE

PINOCHET W CHILE: ZACZYNAŁ OD DOMINACJI

PRZESUWANIE SIĘ W KIERUNKU WPŁYWU

Wpływ: dominacja

• dwa końce konfliktu kontinuum określające zjawisko władzy

wpływ - nie musimy stosować sankcji

W miarę posuwania się do dominacji rośnie poziom konfliktu między aktorami zaangażowanymi w relacje i zagrożenia sankcjami, znika wpływ, pojawia się konflikt. Przy punkcie dominacji rośnie zagrożenie sankcjami.

DEFINICJE WŁADZY:

• ENCYKLOPEDIA BRITANNICA (1771): władza to zdolność czynienia czegokolwiek. Można je rozumieć dwojako: zdolność do dokonywania zmiany albo podatność na wszelką zmianę. Ta pierwsza może być nazwana władzą aktywną, druga - bierną(...). ogień mawładzę topienia złota, złoto ma władzę bycia tpione

• MAX WEBER: władza to możliwość człowieka lub opewnejliczby ludzi realizowana swej woli nawet wbrew oporowi pozostałych uczestnikó działania

• EMITAY ETIONI: władza jest formą mobilizacji energii społ. dla osiągania kolektywnych celów

PODSTAWOWE TYPY DEFINICJI WŁADZY:

• Władza jako atrybut( T. Hobbes, B. Russel), władza jest rozumiana jako cecha osobowa, właściwość lub zespół właściwości tego kto władzę posiada. Władza jest bliska pojęciu przywództwa, można mówić o cechach predestynujących do posiadania władzy( osobowość władcy). Władza w sensie osobowym, władza do czynienia czegoś.

• Władza jako relacja ( M. Weber). Władza jest rodzajem stosunku społ. dla jego zaistnienia koniecznych jest co najmniej 2 aktorów. Władzą jest to, co rozgrywa się pomiędzy uczestnikami tej relacji

PODSTAWOWE CECHY RELACJI WŁADZY:

• KONFLIKT, jeśli władza oznacza możliwość realizowania swej woli nawet wbrew woli lub pomimo oporu innych , a nie w przypadku harmonii interesów to konflikt pomiędzy aktorami zaangażowanymi w relacje jest elementem konstytuującym zjawisko władzy. Gdy mamy do czynienia z harmonią interesów nic nie mówimy o władzy, X i Y chcą tego samego ale nie wiedzą o tym, X wymusza to na Y , Y wykonuje, jednak nie pod wpływem przymusu, musi istnieć konflikt.

• INTENCJONALNOŚĆ- czy władzą jest każde osiąganie efektów, czy efektów zgodnych z naszymi intencjami? Władzą nie jest po prostu osiąganie efektów , wpływ na rzeczywistość, ale osiąganie efektów zgodnych z zamierzeniami osoby efekty te wywołującej

• ASYMETRIA: relacja władzy jest zawsze relacją asymetryczną. Pełna symetria (równowaga) relacji dwóch aktorów ozn. Że stosunek ich łączący jest władzą. Może istnieć władza zrównoważona wg. innych.

SOCJOLOGIA POLITYKI 05.12.04

Koszty władzy:

• Koszty zakomunikowania swojej propozycji (nagrody, kary)

• Koszty wprowadzenia w życie swojej propozycji

Koszty wprowadzenia w życie propozycji osoby A wobec osoby zależą od środków, którymi osoba A operuje (nagród i kar) i od skuteczności obietnicy/ groźby.

	OBIETNICA NAGRODY	ZAPOWIEDŹ KARY
SKUTECZNA	Cel osiągnięty ale koszt poniesiony	Skuteczna groźba, nie ponosi kosztów osoba A bo B się zgodzi
NIESKUTECZNA	Nie ponoszone są dodatkowe koszty ale cel też nie został osiągnięty	Albo można zrezygnować z kary- tracę wiarygodność, albo groźba nieskuteczna- kosztem jest osoba B

Najskuteczniejsza metoda to skuteczna groźba, czyli posiadanie potencjału, wiarygodności w stosowaniu kary.

Najniższe koszty ponosi się stosując skuteczną groźbę, gdy osoba stosująca groźbę jest wiarygodna.

MOBILIZACJA POLITYCZNA I ARTYKULACJA INTERESÓW.

RUCH SPOŁECZNY- zorganizowane działanie znacznej ilości ludzi mające na celu zmianę lub powstrzymanie zmiany istotnego aspektu życia społecznego.

Cechy konstytuujące ruch społeczny:

• CELOWOŚĆ- nie może być działaniem chaotycznym, służy realizacji działań.

• ORGANIZACJA- formalna organizacja, podział ról

• TRWAŁOŚĆ- względnie trwałe, nie jest ruchem społecznym nawet najbardziej spektakularne ale epizodyczne, jednostkowe działanie zbiorowe, np. panika.

TYPOLOGIA RUCHÓW SPOŁECZNYCH

wg stosunku do aktualnej sytuacji

RUCHY WYCOFANIA	RUCHY AKTYWNOŚCI
		RUCHY REFORMATORSKIE		RUCHY ANTY-REFORMATORSKIE-
		RUCHY REWOLUCYJNE	RUCHY NASTAWIONE NA STOPNIOWE ZMIANY

RUCHY WYCOFANIA- mają jeden postulat: zostawcie nam pewną dozę wolności i pozwólcie żyć wg naszych zasad. Próbują stworzyć enklawę życia społecznego, funkcjonującą na własnych zasadach: „My nie mamy ambicji zmieniać was wszystkich ale chcemy żyć wg swoich zasad” np. sekty, ruch Hippies

RUCHY ANTY-REFORMATORSKIE- nie chcą zmieniać świata, ale chcą zastopować zmiany, np. ruch segreganistyczny. Segregacja musi zostać bo to kawałek kultury. Chcieli zamrozić status quo, np. Rodzina Radia Maryja- nie wchodźmy do UE bo to zaszkodzi Polskiej tożsamości, nie wprowadzajmy wychowania seksualnego do szkół bo to zdemoralizuje młodzież.

RUCHY REWOLUCYJNE- radykalna zmiana, myślenie zero-jedynkowe.

RUCHY NASTAWIONE NA STOPNIOWE ZMIANY- zmieniają świat na zasadzie pragmatycznej (robią tyle na ile ich stać, ile mogą).

MODELE ANALIZY:

• Ruch społeczny jako mobilizacja zasobów, analizowanie mobilizowanych zasobów, trwałości zasobów (dominuje w amerykańskiej socjologii)

• Ruch społeczny jako element budowy tożsamości (dominuje w socjologii europejskiej). Na ruchy społeczne przenosi się ciężar aktywności obywatelskiej, stają się one alternatywne dla tradycyjnych, są źródłem nowej tożsamości. Ruchy dostarczają wzorca dla własnej identyfikacji, np. ja czuję się ekologiem feministką.

PRZYCZYNY ZANIKANIA RUCHÓW SPOŁECZNYCH:

• Wypełnienie celów ruchu: te ruchy, które mają jednostkowy cel, np. protesty przeciw wojnie w Wietnamie.

• Zniechęcenie członków kształtem aktywności realizowanej przez ruch, np. ruch ekologiczny, który bierze łapówki i jakiś prawdziwy ekolog tam trafi gdy zorientuje się co się tam dzieje to odejdzie.

Ruchy społeczne działają nietypowo.

MECHANIZM ARTYKULACJI INTERESÓW(w społeczeństwie demokratycznym):

• Mechanizmy wewnętrzne: za pomocą kanałów

• Na zewnątrz: pozakanałowo, np. demonstracje, pikiety

Jan Kowalski posiada jakieś interesy, które są podobne do interesów partii B, może on za pomocą głosowania poprzeć tę partię i będzie miała władzę. Sprawować władzę tzn. decydować, wpływać na realizowanie polityki. To dla Jana Kowalskiego jest satysfakcjonujące lub nie. Jeśli ta polityka podoba się Kowalskiemu w następnych wyborach poprze te partię, a jeśli nie to wybierze inną.

Partie polityczne są sposobem artykulacji interesów obywateli. Są sposobem na realizację interesów i wpływaniem na władzę.

HISTORIA PARTII POLITYCZNYCH.

• 1etap: KOTERIA POLITYCZNA: wiek XVIII, to jest quasi-partia, całkowicie

nieformalna. Są to grupy osób oddanych jakiemuś liderowi. Ma charakter personalny, grupuje się na zasadzie „kto z kim trzyma i czego można się spodziewać po tej grupie”

• 2 etap: KLUBY POLITYCZNE: pierwsza połowa XIXw., grupuje już nie tylko ludzi

ale także ich interesy. Są to ludzie, których grupuje określony rozwój ekonomiczny, polityczny itp. Mają charakter ideowy, posiadają zaczątki form organizacyjnych, mają swoich liderów, regularne spotkania, sympatyzujące z nimi gazety.

• 3etap: PARTIE MASOWE: koniec XIXw. z powodu upowszechnienia się prawa

wyborczego. Maja sformalizowane organizacje, które mają wyraźną strukturę, hierarchię wewnętrzną. Wprowadzają kategorię członkostwa, wybierają władzę, tworzą partyjny aparat urzędniczy. Wokół partii pojawiają się jeszcze inne struktury, które mają za zadanie jeszcze silniejsze związanie wyborców z organizacją- partyjne gazety, organizacje młodzieży, różne koła.

TYPY PARTII POLITYCZNYCH

wg typu struktury organizacyjnej

MASOWE- zdobywanie dużej liczby członków, np. SPD, Partia pracy

KADROWE- działają w oparciu o dobrze zorganizowany aparat urzędniczy. Ich celem jest zdobywanie poparcia, np. Partia Demokratyczna, Partia Liberalna

wg profilu ideowego

IDEOWO-POLITYCZNE- posiadają sprecyzowaną ideologię(wizję świata), np. liberalne, komunistyczne, konserwatywne

WYBORCZE(pragmatyczne)- skupiają się na sukcesie w wyborach, tak formułują swój program aby odnieść sukces wyborczy

WODZOWSKIE- stworzone wokół charyzmatycznego przywództwa

„Lewica” i „ Prawica” stały się od XIXw. podstawową kategorią identyfikacji politycznej. Są podstawą dla alternatywnych wizji społecznych i życia społecznego.

Najbardziej prawicowe jest społeczeństwo Irlandzkie(najwięcej katolików), USA, Dania.

Najbardziej lewicowe są Włochy, Hiszpania, Francja.

GENEZA WSPÓŁCZESNYCH KONFLIKTÓW- koncepcja M. Salipset, S Rokkan

ŹRÓDŁO KONFLIKTU	ISTOTA KONFLIKTU	KLUCZOWE WYDARZENIE	KLUCZOWE KWESTIE
REWOLUCJA NARODOWA (na ile państwo ma być scentralizowane)	Centrum kontra peryferie	Reformacja i Kontrreformacja XVIw	Język lokalny czy łacina? Religia narodowa vs lokalna
		Państwo vs Kościół	Rewolucja Francuska 1789r.	Świecki vs religijny kształt państwa
	REWOLUCJA PRZEMYSŁOWA	Właściciele ziemscy vs przemysłowcy	Proces uprzemysłowienia XIXw.	Protekcjonalizm vs wolny rynek, wysokość ceł
		Przemysłowcy vs robotnicy	Rewolucje w Rosji 1917r.	Lojalność wobec państwa vs internacjonalizm

Przykłady:

Centrum vs. peryferie: Unia Chrześcijańsko-społeczna CSU w Bawarii bardzo podkreśla swoja lokalność, nie połączyła się z CDU. Regionalne partie w Walli i Szkocji

Państwo vs Kościół: wizja państwa Unii Pracy(każda oznaka religijna w urzędach, instytucjach to zaprzeczenie świeckości państwa) vs wizja państwa Ligi Polskich Rodzin(nie ma państwa Polskiego bez katolicyzmu)

Właściciele ziemscy vs. przemysłowcy: rywalizacja stanów pn. i pd. W USA

Przemysłowcy vs. robotnicy: Partia Konserwatywna(reprezentuje wyższe warstwy) vs.Partia Pracy w Wielkiej Brytanii

R. MICHELS: niemiecki socjolog XXw. Stwierdził: „Każda struktura społeczna podlega oligarchizacji, podlega tym, którzy mają mandat polityczny- przewagę. W przypadku partii oznacza to, że wszystkie decyzje są podejmowane przez większą grupę liderów. Dla liderów najważniejszą sprawą jest ochrona i umocnienie swojej pozycji.”- punk widzenia zależy od punktu siedzenia.

CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE OLIGARCHZACJI:

• Niekompetencje szeregowych członków partii w zakresie kierowania, funkcjonowania organizacji.

• Apatia szeregowych członków: tylko wybierają takich liderów, którzy jak sądzą będą ich dobrze reprezentować.

Spółdzielnie: zakulisowe porozumienie wyboru liderów.

KRYZYS WSPÓŁCZESNYCH PARTII POLITYCZNYCH(masowych):

• 
  
  
  Spadek ilości członków Gwałtowny spadek przychodu składek partyjnych. Coraz większą rolę mają wpłaty od sponsorów, sympatyków Partie tracą na znaczeniu jako ogniwa pośredniczące pomiędzy wyborcą a realizowaną polityką.

• Coraz większą rolę zaczynają odgrywać partie „jednego problemu” zorganizowane wokół charyzmatycznego przywódcy.

• Wyborcy zainteresowani polityką wybierają raczej nowe ruchy społeczne, oparte na bezpośredniej aktywności obywateli oraz Internet

• Wyborcy niezainteresowani polityką ograniczają się do przekazu telewizji

Rola LOBBY (grup nacisku): sprowadza się do wpływania na rząd, parlament i inne ciała decyzyjne. Nie biorą udziału w bezpośredniej grze o władzę, oni wpływają na decyzje tak aby były realizowane zgodnie z ich interesami. Podstawową dyrektywą działania grup nacisku jest zdobycie informacji istotnych z punktu widzenia reprezentowanych interesów., uruchomienie działań mających na celu zabezpieczenie tych interesów np. przez bezpośredni kontakt z decydentami.

GŁÓWNE GRUPY INTERESU:

• Grupy biznesowe- reprezentują określoną sferę gospodarczą np. lobby tytoniowe, faramaceutyczne, IT

• Grupy konsumenckie- np. Federacja Konsumencka

• Grupy reprezentujące pracobiorców- np. związki zawodowe

• Grupy ideologiczne- chodzi im o poważną wizję rzeczywistości w sensie ideowym, np. Rodzina Radia Maryja, Moral Majority

• Grupy reprezentujące mniejszości etniczne- np. lobby żydowskie, polskie

• Grupy zajmujące się pojedynczą kwestią- np. National Rifle Association(walczą o wolny dostęp do broni)

WYKŁAD 16.01.2005

Nie działał projektor - wykład wysłuchany

Egzamin

29.01, sala 29 C2, godz. 10.00.

Pytania otwarte, jeśli zamknięte - to wielokrotnego wyboru. Ilość - około 30, czas pisania - ponad 30 min. Nie trzeba znać dokładnych dat, ale należy w przybliżeniu umiejscowić zdarzenie. Piszemy w trzech turach po dwie grupy (nasza jest pierwsza o 10.00).

KULTURA POLITYCZNA

Przykłady:

Clinton i Levinsky - sensacja dla mediów; Mitterand i pozamałżeńska córka - sprawa cicha, media wspomniały o tym dopiero po śmierci prezydenta.

Parlamenty w Europie - posłowie zasypiają; Tajwan lub Korea Pd - częste bójki między posłami.

Francja - bardzo częste strajki, np. na kolei lub w Air France; Japonia - znajomość tego słowa, jednak nigdy tam strajki nie występują.

Kultura polityczna - termin użyty po raz pierwszy przez E. Banfielda, rozpowszechniony w 1963r. poprzez publikację G. Almonda i S. Verbę „Kultura obywatelska ….. w pięciu krajach” (chodziło o Meksyk, USA, RFN, Wielka Brytania, Włochy)

Reguły zachowania nie są wyznaczane tylko przez normy prawne, ale w grę wchodzi tu również właśnie kultura polityczna.

Kultura polityczna - wzorzec indywidualnych postaw i orientacji polityki występujących wśród członków systemu politycznego. Jest ona sferą subiektywną leżącą u podstaw działań politycznych i nadająca tym działaniom znaczenie.

SKŁADNIKI KULTURY POLITYCZNEJ:

1. wiedza o polityce - zależy od tego czy ktoś interesuje się polityką

2. sądy wartościujące - np. demokracja w Ameryce jest najlepszym systemem politycznym (wg Amerykanów)

3. emocje i uczucia - np. łzy wzruszenia na widok A. Małysza na podium

4. utrwalone wzorce zachowań - np. uczestnictwo w wyborach, protestach itd.

CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE KULTURĘ POLITYCZNĄ:

• Proces socjalizacji - chodzi o oddziaływanie instytucji społecznych (Kościół, szkoła), najważniejszą taką instytucją jest rodzina. Im wcześniej ten proces jest rozpoczęty, tym mocniej utrwala się kultura polit.

Przykład: 55% dzieci, których rodzice popierają demokratów, również popiera demokratów. To samo dotyczy poparcia republikanów.

• Trwałość

Można mówić o kulturze politycznej z punktu widzenia:

- tradycji religijnej (Przykład: budowa Nowej Huty jako miasta socjalistycznego pozbawionego kościołów. Jednak dzięki tej tradycji doszło do zamieszek w obronie krzyża, który chciano zlikwidować);

- kategorii historyczno-regionalnej (Kongresówka, Galicja);

- kategorii generacyjnej (Kolumbowie i Powstanie Warszawskie).

Kultura polityczna jest wielowymiarowa, nie należy utożsamiać tego pojęcia z terminem „charakter narodowy”.

TYPOLOGIA KULTURY POLITYCZNEJ

I. Almond & Serba - definiowanie kult. polit. na poziomie społeczeństwa

1. parafialna - całkowity brak zainteresowania polityką, całe zainteresowanie światem skierowane na społeczeństwo lokalne, rodzinę, klan (np. w niektórych społeczeństwach afrykańskich ludzie nie wiedzą co dzieje się poza ich wioską);

2. poddańcza - silne nastawienie obywateli na odbieranie efektów życia społecz., państwo jest traktowane jako organizator życia, jako dostarczyciel dóbr. Obywatel nie ma ambicji kształtowania polityki. Jest to relacja jednostronna. Kultura polit. typowa dla społeczeństw autorytatywnych;

3. uczestnicząca - silny udział obywateli w państwie, relacja dwustronna: państwo działa na obywateli a obywatele na państwo. Kultura typowa dla społeczeństw zachodnich - kultura obywatelska.

II. T.N. Clarc & L. Ferguson - kultura polityczna elit

		Kwestie fiskalne
		Konserwatyzm	Liberalizm
Kwestie społeczne		Konserwatyzm	Tradycje republikańskie	Politycy etniczni
				Liberalizm	Nowi fiskalni populiści	Tradycje demokratyczne

Konserwatyzm fiskalny - mała pomoc państwa, ograniczenie pomocy społecznej do minimum.

Konserwatyzm liberalny - dążenie do pomocy państwa.

Konserwatyzm społeczny - ochrona rodziny, Kościoła.

Liberalizm społeczny - dopuszczenie aborcji, równouprawnienie dla gejów.

Tradycyjni republikanie - konserwatyzm w obu kwestiach.

Tradycyjni demokraci - odwrotnie.

Do poł. lat 60-siątych - te dwa sposoby uprawiania polityki dominowały (USA).

Politycy etniczni - z reguły czarni, ubodzy, upominają się o pieniądze, świadczenia społeczne, ale są konserwatywni społecznie (religijni).

Bunt podatników (koniec lat 60.)

Wiele czarnych kobiet celowo zachodziło w ciążę, aby otrzymywać świadczenia przez pięć lat. Nawet, jeśli miały partnera, nie wychodziły za mąż, bo świadczenia by przepadły. Bogatsi podatnicy twierdzili więc, że świadczenia społeczne nie rozwiązują problemu, sprzeciwiali się temu - powstał ruch „nowych fiskalnych populistów”.

Politycy konserwatywni fiskalnie odwołują się do jednostek, natomiast liberalni fiskalnie - do grup (np. do czarnych).

Bill Clinton - przykład „nowego fiskalnego populisty”, duże oszczędności budżetowe za jego rządów, jednocześnie liberalny społecznie

III. D. Elazar - regionalna kultura polityczna

1. moralistyczna - zbudowana na przewadze dobra publicznego nad prywatnym. Polityka - rodzaj aktywności polepszającej życie publiczne. Troska o państwo jest rodzajem powinności, bierność - niemoralna.

(Nowa Anglia)

2. indywidualistyczna - przeciętny człowiek nie powinien zabierać się do polityki, bo się „ubrudzi”, polityką powinni zajmować się fachowcy. Względy utylitarne decydują o tym, że istnieją instytucje. Każdy dba o siebie, nie o dobro ogólne. Jednak nie można zadbać o wszystko, np. o swoje bezpieczeństwo, stąd odpowiednia instytucja.

Solidarność etniczna - więzy etniczne wyznaczają granice moralności. Dlatego pojawia się klientelizm (rozdawanie posad „swoim” itp.)

(Środkowy Zachód + wielkie metropolie - tam skupiają się emigranci)

3. tradycjonalistyczna - operuje kategoriami elit, hierarchia społeczna jest czymś naturalnym. Kluczowe jest miejsce urodzenia i więzi rodzinne. Ten typ kultury był charakterystyczny dla wzorujących się na brytyjskiej arystokracji.

(Południe)

ZAUFANIE DO LUDZI jako czynnik charakteryzujący kulturę polityczną

W krajach europejskich ranking zaufania jest bardzo stabilny, w krajach skandynawskich ok. 80% (osób ufających).

Włochy

Ten kraj charakteryzuje się najmniejszym poziomem zaufania, odstaje od reszty Europy. Zaufanie tam jest wewnętrznie bardzo zróżnicowane: na północy największe (Toskania, Saksonia - regiony najbogatsze), na południu najmniejsze (szczególnie na Sycylii - 29%).

2 czynniki niskiego poziomu zaufania interpersonalnego w pd Włoszech:

- brak suwerenności, obecność obcej dominacji przez pewien okres;

- duża bieda.

Dlatego region ten był łatwo podatny na rozprzestrzenienie się wpływów mafii.

Polska

Tutaj często istniała dominacja obcych.

2

---