Koper włoski

69a] Koper włoski - Foeniculum capillaceum

Surowcem są silnie aromatyczne owoce.

Zależnie od pogody w okresie wegetacji i pochodzenia owoce zawierają 1-6% olejku. Głównymi składnikami są anetol [50-60%], fenchol i metylochawikol.

Poza olejkami występują flawonoidy, fitosterole, kwasy organiczne, cukry.

Owoce stosuje się przy zaburzeniach trawiennych jak: wzdęcia, nieregularne wypróżnienia, bóle brzucha, zaparcia na tle spastycznym jelit.

Oprócz tego jako środek wykrztuśny, szczególnie przy tzw suchym kaszlu - głownie dla dzieci i osób starszych.

Dla karmiących matek zaleca się jako środek mlekopędny, z tym, że przechodzący do mleka olejek działa na oseski wiatropędnie.

Sproszkowane owoce podawane w ilości 1/2 łyżeczki z miodem lub powidłami 2-3 razy dziennie podaje się dzieciom i młodzieży jako środek pobudzający czynności żołądka i wiatropędny.

Napar z 1 łyżki owoców na 2 szkl wody- pić 1/3-1/3 szkl 2-3 razy dziennie dla dorosłych lub co 2-3 godz po 1 łyżce dla dzieci jako środek wykrztuśny.

Napar dezynfekuje też drogi oddechowe [1 łyżka owoców na 1 szkl wrzątku] można go używać do płukania jamy ustnej i gardła.

W medycynie ludowej owoce kopru włoskiego stosowane są przy katarze żołądka i regulacji miesiączkowej u kobiet.

Olejek koprowy zmieszany z miodem i rozpuszczony w ciepłej wodzie jest starym środkiem na kaszel.

69b] Koper włoski

Działanie: wykrztuśny, przeciw wzdęciom, goryczowe, wzmacniający, mlekopędny, dla poprawy apetytu.

Używa się go jako środka wykrztuśnego [wzmacniającego wydzielanie śluzu] w mieszance z korzeniem lukrecji i liśćmi mięty, a przy zaburzeniach trawiennych [bóle brzucha, wzdęcia itp.] z kminkiem, kolendrą i anyżkiem.

Często przepisuje się dzieciom i niemowlętom- zwiększa apetyt, pomaga przy chronicznych zaparciach, łagodzi bóle.

Niemowlętom przeciw wzdęciom: 0,5 łyżeczki owoców na szkl wody- podawać po łyżeczce.

Zwykła dawka: 0,3-0,8g na napar, pić 3 razy dziennie.

Dorosłym można podawać nawet łyżkę owoców na 2 szkl naparu 2-3 razy dziennie po 1/3-1/3 szkl jako środek wykrztuśny, większym dzieciom po łyżeczce co 3 godz.

Zaleca się podawać kobietom karmiącym; jest moczopędny, wpływa na ukrwienie macicy, pomaga przy miesiączkowaniu.

Zarówno koper włoski jak i ogrodowy są ważnymi lekami w pediatrii.

Napar jest podawany małym dzieciom jako środek wiatropędny.

Olejek z kopru stosowany zewnętrznie jest ludowym środkiem na stany zapalne stawów wywołane reumatyzmem lub zapaleniem stawów.

Uwaga: Olejku koprowego nie wolno stosować u niemowląt i małych dzieci oraz kobiet w ciąży

i karmiących.

Naparem [1 łyżka na 1 szkl] można przemywać oczy przy zapaleniach spojówek i płukać gardło w stanach zapalnych.

69c]Koper włoski

Inne nazwy: koper lekarski, koperek anyżek, funkuł, fankiel, fenkel, osładziec, świniak.

Głównym składnikiem owoców jest olejek zawierający m.in. anetol, fenchol, pinen, limonen. Olejek znajduje się również w niewielkich ilościach w całej roślinie.

Ponadto owoce zawierają flawonoidy, fitosterole, tłuszcze, węglowodany, wosk, białka i cukry.

Skład olejku i jego zapach różnią się w zależności od odmiany i pochodzenia rośliny.

Koperek włoski to jedna z najstarszych roślin leczniczych, znana w medycynie chińskiej i staroegipskiej, a także greckiej, rzymskiej i arabskiej.

Zaliczany do 7 świętych roślin- stosowany był w chorobach przewodu pokarmowego.

Koper włoski wykazuje działanie rozkurczowe, wykrztuśne, pobudzające trawienie, wiatropędne i mlekopędne.

Wchodzi w skład takich mieszanek jak Pektosan i Neopektosan.

W lecznictwie domowym ma szczególne zastosowanie u dzieci i osób starszych przy lekkich zaburzeniach trawiennych, bólach brzucha, wzdęciach, zaparciach, a także jako środek wykrztuśny oraz mlekopędny dla karmiących matek.

Wywar z 1 łyżki sproszkowanych owoców na 1 szkl wody służy do wcierania w głowę jako

korzystny środek na lepszy porost włosów, szczególnie łatwo przetłuszczających się, którym nadaje połysk i przyjemny zapach.

Można też przemywać twarz przy cerze tłustej [może jednak wywołać uczulenie].

Olejek koprowy może być stosowany zewnętrznie jako środek bakteriobójczy i przeciwpasożytniczy na świerzb i wszy.

69d] Koper włoski

Działanie: przeciwzapalne, rozkurczowe, aromatyczne, wiatropędne, mlekopędne, wątrobowe.

Koper jest doskonałym środkiem działającym na żołądek i jelita.

Zmniejsza wzdęcia brzucha i kolki jednocześnie pobudza apetyt i trawienie.

W działaniu uspokajającym jest bardzo podobny do anyżu - łagodzi objawy zapalenia oskrzeli i kaszel.

Może być stosowany w celu zmiany smaku i zapachu środków przeciwkaszlowych.

Pobudza również wydzielanie pokarmu u karmiących matek.

Napar: 1-2 łyżeczki pokruszonych nieznacznie nasion zalać 1 szkl wrzątku i trzymać pod przykryciem 10min. Pić po 1 szkl 3 razy dziennie.

69e] Koper włoski

Surowcem jest owoc podłużnie jajowaty, od 6-7 mm długi, walcowaty, lekko zgięty i szarozielony. Koper włoski, zwłaszcza po jego zmiażdżeniu, ma specyficzny, bardzo silny zapach, a smak korzenny i nieco słodkawy.

Własności owocu fenkułu są bardzo podobne do właściwości anyżu.

Głównym składnikiem, obok wielu innych czynnych substancji, kopru włoskiego jest olejek lotny o złożonej budowie, a działający przeciwskurczowo, przeciwzapalnie, dezynfekująco, wykrztuśnie i lekko rozwalniająco.

Związki tego surowca znoszą wzdęcia, wiatry, nadmierną fermentację w jelitach i pobudzają żołądek do intensywniejszego działania.

Do wewnątrz owoc fenkułu stosuje się w postaci naparu w dolegliwościach przewodu pokarmowego i oddechowego - zwłaszcza u dzieci i osesków - przy zaburzeniach układu trawiennego, połączonych ze wzdęciami i gazikami, a także jako środek wykrztuśny przy schorzeniach górnych dróg oddechowych.

W miejsce naparu fenkułu stosuje się również syropy, względnie mieszanki ziołowe z jego zawartością dla starszych jak Neopectosan i inne.

Z owocu fenkułu sporządza się także olejek koprowy, który w miejsce naparu przyjmuje się najczęściej z ciepłym mlekiem lub na cukrze po 30 kropelek.

Napar owocu kopru włoskiego sporządza się podobnie jak napar anyżu: 1/2 łyżki stołowej owoców fenkułu, najlepiej zmiażdżonych, zalać jedną szklanką wrzątku, wymieszać i odstawić pod przykryciem na 10-15 minut. Przecedzić i pić 2-3 razy dziennie, dorośli po pół szklanki, dzieci po łyżce stołowej, zaś niemowlęta po łyżeczce od herbaty.

1] przy grypie i przeziębieniach: 2 łyżeczki kopru włoskiego (zmiażdżonego) zalać filiżanką mleka i gotować przez 10 minut, Pić możliwie jak najcieplejszy odwar - przynosi szybko ulgę;

2) przy astmie, kokluszu i podobnych dolegliwościach odwar fenkułu z dodatkiem soku czerwonych porzeczek. Pić 2 filiżanki tego odwaru małymi porcjami w ciągu dnia;

3) przy drgawkach, skurczach i spazmach u dzieci - odwar kopru włoskiego w połączeniu z anyżem, kminkiem i kolendrą siewną (w równych częściach), działa mocniej i uspokajająco;

4) dla matek karmiących dla wzmożenia laktacji: odwar fenkułu (pół na pół) z kwiatem lipy.

Surowiec kopru włoskiego należy przechowywać w naczyniach szczelnie zamykających się.

69f] Koper włoski

Koper włoski to jedna z najstarszych roślin leczniczych na świecie. Jest to bylina zwana w Polsce także koprem lekarskim lub fenkułem.

Odznacza się typowym zapachem, trochę podobnym do anyżu, i ma piekący, słodkawy smak.

Korzysta się głównie z jego suchych owoców, które podobne są do kminku.

W średniowieczu znano około 200 receptur z zawartością kopru. Używano go dawniej jako jarzynę i lekarstwo.

Sporządzano z niego także wino na "zaflegmienie" piersi i przy katarze żołądka oraz zaburzeniach miesiączkowania.

Nasiona kopru zawierają olejek aromatyczny z anetolem, woski, flawonoidy, fitosterole, cukry i sole mineralne.

Działanie: Wiatropędne, rozkurczowe i wykrztuśne.

Przeciwdziała wzdęciom, działa rozkurczowo na jelita i żołądek oraz łagodząco kaszel.

Często używany jako lek na kolki u małych dzieci.

Napar pity przez matki karmiące pobudza laktację.

Napar z 1 łyżeczki rozdrobnionych owoców zalanych szklanką wrzątku i pozostawionych na 10-15 minut pije się po posiłkach. Pobudza trawienie.

Niemowlętom podajemy 3-5 łyżeczek herbatki przed posiłkami lub wlewamy 2-3 łyżki bezpośrednio do butelki zjedzeniem. Starsze dzieci wypijają 1/2 do 1 filiżanki 2-3 razy dziennie. Można dodać herbatki z kopru do kaszki błyskawicznej zamiast wody.

69h] Koper włoski (Foeniculum vulgare)

Zwany po prostu koperkiem słodkim, także fenkułem włoskim.

Surowcem jest owoc Fructus Foeniculi oraz olejek koprowy Oleum Foeniculi.

Owoce kopru zawierają 2-6% olejku eterycznego, flawonoidy (pochodne kwercetyny i kemferolu), stigmasterol, do 18% oleju tłustego, białko (20%) i cukry (4-5%).

Mają działanie wykrztuśne, rozkurczające i wiatropędne, słabo mlekopędne.

Stosowane są głównie w pediatrii, w praktyce niemowlęcej, jako lek pobudzający trawienie i perystaltykę jelit, działający również korzystnie w spastycznych zaparciach, ułatwiają usuwanie gazów jelitowych.

Koper włoski jest też dobrym lekiem wykrztuśnym, używanym często w pediatrii.

Dla małych dzieci i niemowląt niekiedy w postaci miodu koperkowego Mel Foeniculi.

Preparat podajemy po 1 łyżeczce 3-5 razy dziennie przy chrypce, suchym kaszlu, bólu gardła, w przeziębieniu.

Napar: Jedną łyżeczkę do herbaty rozdrobnionych owoców kopru włoskiego zalać jedną szklanką wrzącej wody, osłodzonej dwiema łyżeczkami cukru lub miodu, zaparzać (w termosie) przez pół godziny. Odcedzić i podawać do picia małym dzieciom - jedną łyżkę ciepłego naparu co 2-3 godziny, jako lek wykrztuśny. Można też dodawać do ciepłego mleka.

Olejek koprowy Oleum Foeniculi zawiera zmienną ilość głównego składnika - anetolu (od 20 do 90%) oraz charakterystycznego składnika - fenchonu (10-30%).

Zawiera ponadto kamfen, p-cymen, mircen alfa- i beta-felandren, gamma-terpinen oraz estragol (metylochawikol) w zmiennych ilościach.

Występujący w olejku aldehyd anyżowy jest przeważnie produktem wtórnym, powstałym z anetolu podczas destylacji z parą wodną olejku koprowego.

Olejek koprowy działa rozkurczająco na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego i sekretolitycznie w obrębie dróg oddechowych. Zwiększa objętość wydzieliny oskrzelowej i zmniejsza jej gęstość.

Wykazano także działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze olejku koprowego.

W lecznictwie olejek koprowy stosowany jest w zaburzeniach trawienia, stanach skurczowych żołądka i jelit (głównie w kolce niemowlęcej), we wzdęciach jako lek wiatropędny, w nieżytach górnych dróg oddechowych (działanie wykrztuśne) - także u dzieci (miód koprowy).

Uwaga! Większe dawki olejku mogą powodować odurzenie, drgawki i przekrwienie narządów wewnętrznych. Do celów leczniczych powinien być używany olejek zawierający maksymalnie

5% metylochawikolu.

Koper włoski {Foeniculum capillaceum Gilib.)

Inne nazwy: fenkuł, fenkuł pospolity, fenkuł lekarski, koper, kopor, koperek, kopr włoski, anyż,

anyżek, świniak, osładziec.

Angielska: Fennel. Francuska: Fenouil fenchel. Niemiecka: Gemeiner. Rosyjska: Fenchiel aptecznyj.

Słowiańska nazwa kopru: kopr pochodzi od słowa: kopeć, czyli zapach.

Koper włoski należy niewątpliwie do najstarszych roślin leczniczych i przyprawowych wymienianych

już np. w słynnym egipskim papirusie Ebersa, ale wzmianki o nim znajdujemy też w Nowym

Testamencie oraz w piśmiennictwie greckim i rzymskim.

Znany był w medycynie chińskiej i arabskiej.

W starożytnej Grecji i Rzymie stosowano go m.in. przeciwko kolkom, bólom głowy i chorobach skórnych. Gladiatorzy, toczący przecież walki na śmierć i życie, tak wierzyli we wzmacniające właściwości tej aromatycznej rośliny, że przez ostatnie dni przed starciem wyciągiem z nasion kopru nacierali swoje mięśnie.

Zresztą w starożytności i później koper uchodził poniekąd za ziele magiczne przynoszące szczęście w

kłopotach miłosnych i w małżeństwie.

Przez całe wieki łączyły się z nim również inne przesądy ludowe - noszenie przy sobie jego nasion

odpędzało różne demony, chroniło przed czarami, przeciwdziałało uderzeniom piorunów.

Ze starożytnego Rzymu (wraz z osławionymi legionami) koper włoski przedostał się do środkowej

Europy.

W wiekach średnich uprawiano go przede wszystkim w ogrodach przyklasztornych, figuruje też w

Capitulare de willis Karola Wielkiego oraz w planie słynnego ogrodu w st. Gallen. Piszą o nim tak

słynni zielarze, jak św. Hildegarda, Paracelsus czy Matthiolus.

Koper włoski uchodził przed wiekami za ziele o wszechstronnym zastosowaniu leczniczym, do tego

stopnia, że powstało ponad 200 recept na jego skuteczne zastosowanie.

To zioło i przyprawa wywodzące się z rejonu Morza Śródziemnego i Azji Mniejszej dzisiaj uprawiane

jest dosłownie w całej Europie, a także w Ameryce (szczególnie Argentyna) oraz Azji (Chiny i Japonia).

W Polsce koper udaje się na ogół dobrze, chociaż jest rośliną niezawodną jedynie w cieplejszych rejonach naszego kraju.

Owoce przechowujemy w szczelnych naczyniach, by nie straciły aromatu.

Podstawową substancją czynną owoców kopru jest olejek lotny zawierający m.in. anetol, pinen, fenchon i limonen. Zawierają one ponadto flawonoidy, cukry, tłuszcze, węglowodany, białka i wosk.

Koper włoski przede wszystkim reguluje trawienie, wykazuje działanie wiatropędne, rozkurczowe,

wykrztuśne i mlekopędne.

Napar z owoców. 1 łyżkę zmielonych owoców kopru zalewamy szklanką wrzącej wody i pozostawiamy przez 15-20 minut pod przykryciem. Po przecedzeniu pijemy 2-3 razy dziennie po pół szklanki naparu (dzieci kilka razy dziennie łyżeczką) po posiłkach w różnego rodzaju zaburzeniach trawiennych (bóle żołądka, jelit, złe trawienie), przy braku apetytu oraz w schorzeniach górnych dróg oddechowych.

Wino koprowe. 2 łyżki zmielonych owoców zalewamy 1/2 szklanki wrzątku, gotujemy na małym ogniu przez 2-3 minuty i odstawiamy pod przykryciem na pół godziny. Po przecedzeniu taki stężony napar wlewamy do butelki białego wytrawnego wina i odstawiamy na kilka dni. Kieliszek takiego wina pijemy przy obfitych posiłkach w celu pobudzenia trawienia.

Proszek z owoców. 2-3 łyżki stołowe sproszkowanych owoców zażywamy z mlekiem, cukrem lub

miodem we wzdęciach i kolkach jelitowych.

Koper włoski jest znaną i cenioną przyprawą, o której tak piszą J. Kybal i J. Kaplicka w swojej książce

Rośliny aromatyczne i przyprawowe: „Liście kopru używane są do aromatyzowania zup rybnych i sałat.

Włosi jedzą jako jarzynę koper marynowany w zalewie octowo-solnej. Jest to tak zwany włoski anyżek.

Owoców kopru dodaje się dla zapachu do chleba, ciast, korniszonów w occie, a także do potraw z warzyw.

We Włoszech zmielone nasiona służą jako przyprawa do mięs smażonych.

Nasiona dostarczają także olejku używanego w cukiernictwie i do produkcji likierów'*.

Zastosowanie kopru jako przyprawy we Włoszech podkreślił już zmarły w 1573 r. Marcin z Urzędowa:

„koper włoski znają ludzie wszyscy we Włoszech, silnej wagi, albowiem kołacze, chleby z nim czynią(...)".

---