Pedagogika pracy
Literatura:
„Biała księga. Nauczanie i uczenie się na drodze do uczącego się społeczeństwa.” Komisja Europejska 1997
„Nauczyciel szkoły zawodowej w integrującej się Europie.” Błażejewski
„Uczyć się bez granic.” A. Bogaj 1998
„Psychologia zawodowego rozwoju człowieka.” K. Czarniecki 1996
„Dylematy edukacji zawodowej w końcu XX wieku.” pod red. Gerlach1997
„Edukacja ogólnotechniczna. Dylematy teorii i praktyki.” pod red. Parzecki 1997
„Nauczyciel w pozaszkolnych formach oświaty zawodowej w Polsce.” Gierdach?
„Zawodoznawstwo.” T.Małecki 1967
„Podstawy pedagogiki pracy.” Z. Wiatrowski 2000
„Przygotowanie się do wyboru zawodu.” Trzeciak 1996
„Trzecia fala.” Tofler
„Zawodoznawstwo.” Wolski
T: Pedagogika pracy jako dyscyplina pedagogiczna.
Z historii pedagogiki pracy.
Ped. pracy powstała w latach 70-tych. W Polsce reprezentowali ją:
A.F. Modrzewski, St. Staszic, H. Rowid, T. Kotarbiński, K. Adamiecki, K. Padorska-Filipowicz. Inne ważne nazwiska to : J.A. Komeński (jako pierwszy uwzględnił konieczność przygotowania do pracy w toku nauki szkolnej), Marks i Engels (omawiali zagadnienia edukacji ogólnotechnicznej, a także Dewey i Kerschensteiner.
Przedmiot i działy pedagogiki pracy.
Pedagogika pracy jest subdyscypliną naukową, której tematem są zagadnienia związane z kształceniem i wychowaniem przedzawodowym, prozawodowym, nauczaniem ogólnotechnicznym, poradnictwem, doradztwem, selekcją zawodową, edukacją ustawiczną dorosłych, problematyką humanizacji zasad pracy.
Pedagogika pracy obejmuje 4 działy:
Edukacja przedzawodowa - realizowana jest w domu rodzinnym, przedszkolu, szkole podstawowej, gimnazjum, obejmuje okres od 4 do 16 roku życia. Działanie pedagogiczne: zapoznanie z zawodami, nauczanie ogólnotechniczne, orientacja zawodowa, elementy poradnictwa zawodowego.
Edukacja prozawodowa - realizowana jest w szkole podstawowej częściowo, najobszerniej w gimnazjum. Działania pedagogiczne: poradnictwo, przygotowanie do wyboru zawodu, elementy nauczania ogólnotechnicznego.
Edukacja właściwa zawodowa - etap od 16 do 24 roku życia. Głównym zadaniem jest kształtowanie wysoko-profilowe i specjalistyczne.
Edukacja ustawiczna dorosłych - jest realizowana w różnych formach kształcenia pozaszkolnego - kursy kształcenia, kursy podyplomowe. Zadania: adaptacja zawodowa, stabilizacja, identyfikacja z zawodem, dojrzałość zawodowa i dążenie do mistrzostwa.
3. Miejsce pedagogiki pracy w śród nauk pedagogicznych.
PRZEDMIOTY: prakseologia, fizjologia, ergonomia, pedagogika społeczna, andragogika, filozofia.
4. Zawodoznawstwo.
Zawodoznawstwo - nauka związana z określeniem poziomu kwalifikacji i kompetencji pracowników, umiejętności i sprawności pracowników, badaniem warunków pracy.
Zawód - określona pozycja w społeczeństwie, poziom egzystencji, układ czynności wykonywanych w pracy.
Zawód jest to układ czynności społecznych powstałych wskutek społecznego podziału pracy, jest środkiem utrzymania rodziny, określa miejsce człowieka w społeczeństwie i jest kategorią socjalną. Zawód dzieli się na wyuczony i wykonywany.
Podstawowym dokumentem zawodoznawczym jest KLASYFIKACJA ZAWODÓW z 2002 roku. Jest to oficjalny spis urzędowy obejmujący wszystkie zawody i specjalności na terenie danego państwa. Ustala kierunki rozwoju zawodowego, relacje na rynku pracy (popyt a podaż). Powinien być uaktualniany co 7 lat.
Specjalność - to bardziej szczegółowa część zawodu.
Wydajność pracy - pojęcie to określane jest funkcją:
Wp = f(MK)
M - motywacja
K - kompetencje
ZAWÓD
W państwie feudalnym istniało metafizyczne pojęcie zawodu. Rozwój stosunków kapitalistycznych doprowadził do zmian stosunków społecznych i powstała potrzeba rozwoju edukacyjnego (technicznego): od najniższego do najwyższego poziomu szkół.
Najważniejsze elementy definicji „zawód”:
WIELOSZCZEBLOWOŚĆ AWANSU ZAWODOWEGO - związana z możliwością rozwoju zawodowego i zdobywania doświadczenia w toku wykonywania pracy
SPOŁECZNY PODZIAŁ PRACY
Linie rozwoju zawodowego pionowego (1. rozwój kariery zawodowej, 2. uzyskanie pewnych awansów zawodowych)
Linia rozwoju zawodowego poziomego, związana z liczbą istniejących zawodów
3. REALIZACJA WŁASNYCH ASPIRACJI ŻYCIOWYCH
Poziomy klasyfikacji zawodowej:
Związany z przyuczeniem do zawodu
Związany z uzyskaniem wykształcenia na poziomie szkoły podstawowej lub szkoły zawodowej
Związany z uzyskaniem wykształcenia na poziomie średnio-zawodowym
Związany z uzyskaniem wyższego wykształcenia
T: Podstawowe definicje ZAWODOZNAWSTWA.
Kompetencje i kwalifikacje.
KWALIFIKACJA - zespół odpowiednich cech psychofizycznych człowieka, warunkujący skuteczność działalności zawodowej:
Fizyczne i zdrowotne
Właściwe zawodowe
Ideowo-moralne
Kluczowe (są to kwalifikacje związane nie tylko z wykonywaniem czynności zawodowych, lecz także z możliwością wyboru alternatywnego rozwiązania problemów zawodowych, analizą wykonywania zawodu, kontrolą i planowaniem procesu pracy)
Podział merytoryczny:
kwalifikacje rzeczywiste (umiejętność wykonywania pewnych czynności nie związanych z kwalifikacjami formalnymi)
kwalifikacje formalne (posiadanie dyplomu, lecz nie zawsze posiadanie odpowiednich kwalifikacji)
KOMPETENCJA - zdolność do wykonywania funkcji pracowniczych, umiejętność podejmowania decyzji, sądów.
SPECJALNOŚĆ - uzupełnienie kwalifikacji, zespół czynności uszczegółowionych
Umiejętności i czynności zawodowe.
UMIEJĘTNOŚĆ - gotowość i możność wykonywania czynności pracowniczych. Dzielimy je na :
organizacyjne
umysłowe (wnioskowanie, dowodzenie, abstrahowanie, klasyfikacja faktów)
praktyczne:
czynności nieskomplikowane (proste, ruchowe)
czynności wyższego rzędu
CZYNNOŚCI - przejaw aktywności człowieka, który dąży do realizacji zamierzonego celu. Dzielimy je na:
umysłowe (myślenie)
wegetatywne (dostosowanie się do środowiska)
motoryczne (lokomocyjne)
ogólne
sygnalizacyjne (porozumiewanie się)
manipulacyjne
zawodowe:
czynności planowania
wykonywanie pracy
czynności kontrolno-organizacyjne
czynności kontrolno-analizacyjne
podsumowujące.
3. Charakterystyki, standardy i taryfikatory kwalifikacyjne.
Podstawowe dokumenty zawodoznawstwa:
Taryfikatory prac i robót (uszczegółowienie prac i zawodów w poszczególnych gałęziach gospodarczych; poziom opłat, zaświadczenia).
Charakterystyki kwalifikacyjne (predyspozycje psychofizyczne, opis uzyskanego wykształcenia, opis czynności wykonywanych w pracy - rzeczywistych i przewidywanych, także informacje o możliwość drogi zawodowej, awansu i podwyżkach).
Standardy kwalifikacyjne (kanon zawierający umiejętności, wiedzę i czynności, jakie powinien wykonywać pracownik na terenie danego państwa - dokument teoretyczny).
Systematyka kwalifikacji pracowniczej:
I poziom - pracownicy bez kwalifikacji (brak wykształcenia zawodowego, proste prace)
II poziom - pracownicy przyuczeni do zawodu (minimum przygotowania zawodowego, brak kwalifikacji formalnych)
III poziom - pracownicy wykwalifikowani (grupa najliczniejsza, poziom wykształcenia zasadniczy, średni i wyższy)
IV poziom - pracownicy wysoko wykwalifikowani (grupa najmniej liczna, osoby z wyższym od obowiązującego poziomem wykształcenia ogólnego i zawodowego, kwalifikacje kluczowe)
T: Kształcenie i wychowanie przedzawodowe.
Pojęcie i zadania kształcenia i wychowania przedzawodowego.
Kształcenie i wychowanie przedzawodowe - to rodzaj oddziaływania pedagogicznego w okresie przedszkolnym i szkolnym poprzedzającego systematyczne kształcenie prozawodowe i zawodowe; chodzi o zbliżenie dzieci i młodzieży do pracy człowieka, kształtowanie wiedzy o pracy oraz pozytywnego stosunku do świata techniki; realizowane jest w rodzinie, przedszkolu, szkole podstawowej i ogólnokształcącej.
Działania pedagogiczne:
zapoznanie się z wiedzą o zawodach w przedszkolu i szkole ogólnokształcącej
wychowanie przez pracę na wszystkich poziomach w tym samym okresie
nauczanie ogólnotechniczne od przedszkola po liceum
orientacja i poradnictwo zawodowe
Wychowanie przez pracę.
Wychowanie przez pracę - rodzaj oddziaływań pedagog. i wychow., cechą szczególną którego jest wykorzystywanie pracy w procesach oddziaływania na jednostkę, a także dokonywania zmian w jej osobowości.
Działania pedagogiczne:
zdobycie podst. wiedzy o zawodach, o jej istocie i złożoności
rozumienie roli pracy w życiu człowieka
przekonanie, iż praca stanowi nieodłączną właściwość i konieczność każdego człowieka sprawnego psychicznie i fizycznie
Trzy podstawowe aspekty określające wychowanie przez pracę:
aspekt aktywizujący - głównym walorem pracy jest osiąganie celu przez działanie
aspekt uspołeczniający - pełnienie pewnych funkcji społecznych osoby, która wykonuje dany zawód
aspekt wytwórczy - związany z tym, że kształtuje się szacunek do pracy; przekonanie, iż praca jest moralną powinnością człowieka
Realizacja wychowania przez pracę osiąga skutek pod warunkiem dotrzymania pewnych zasad pedagog.:
uwzględnianie indywidualnych motywów i osobistych celów jednostki (zasada indywidualizacji)
stopniowe przechodzenie od realizacji celów indywidualnych do celów zespołowych
zasada uświadamiania ważności pracy społecznej wykonywanej przez jednostkę
Zadania wychowania przez pracę w przedszkolu:
rozwój czynności samoobsługowych
kształtowanie czynności porządkowych i organizacyjnych
działania grona pedagog. sprowadzają się do zapoznawania wychowanków z pracą ludzi w różnych zawodach oraz kształtowania poszanowania dla pracy
Zadania, które powinny być wykonywane na terenie kraju:
uczynienie wychowania przez pracę w przedszkolu układem działań systemowych
rozpoczynanie procesu wych. przez pracę od usamodzielnienia dzieci w zakresie samoobsługowym
rozwijanie pozytywnej motywacji u dzieci
intensyfikowanie działań przedszkola z gronem rodziców
3. Kształcenie ogólnotechniczne.
W chwili obecnej wychowanie przez pracę w szkołach ogólnokształcących ma charakter werbalny (brak działalności praktycznej).
Kształcenie ogólnotechniczne - proces celowo zorganizowany, cechą szczególną którego jest wykorzystanie roli techniki w procesach oddziaływania na jednostkę i dokonywanie zmian w jej osobowości, a także kształtowanie kultury technicznej.
Zadania pedagogiczne:
wprowadzenie uczniów w naukowe podstawy produkcji społecznej
wyposażenie uczniów w wiadomości, umiejętności i sprawności ogólnotechniczne
przygotowanie uczniów do posługiwania się w życiu podstawowymi narzędziami technicznymi
przygotowanie do uczestniczenia w prostych pracach produkcyjnych (kształt. odpowiedniego stosunku do pracy)
przygotowanie uczniów do wyboru zawodu zgodnie z ich osobistymi możliwościami (orientacje i poradnictwo zawodowe)
kształtowanie kultury technicznej współczesnego człowieka
Kształcenie ogólnotechniczne jest pomostem łączącym kształtowanie przedzawodowe i zawodowe, lecz samo w sobie nie nadaje żadnych stopni kwalifikacyjnych.
KONCEPCJE
Koncepcja preferująca wychowanie ogólnotechniczne w obrębie jednego przedmiotu szkolnego.
Koncepcja preferująca wychowanie ogólnotechniczne „przesycające” wszystkie przedmioty szkolne.
4. Orientacja i poradnictwo zawodowe w szkołach ogólnokształcących.
Definicje zawodoznawcze związane z wiedzą o zawodach:
Preorientacja zawodowa - układ przypadkowych oraz celowych działań, które umożliwiają jednostce i zespołom zdobycie wiedzy o zawodach
(od rodziny, aż po szkoły ogólnokształcące).
Orientacja szkolna i zawodowa - prowadzona w sposób celowy i zorganizowany wśród uczniów szkół gimnazjalnych i licealnych
(uczniów, którzy stoją przed wyborem zawodu lub odpowiedniej szkoły zawodowej lub szkoły wyższej).
Orientacja i poradnictwo zawodowe - ich realizacja odbywa się przede wszystkim w szkole zawodowej, czyli wśród młodzieży, która dokonała wyboru zawodu, ale potrzebuje uzupełnienia tej wiedzy (o zawodach).
Poradnictwo zawodowe - dotyczy osób czynnych zawodowo, które albo dążą do mistrzostwa albo oczekują pomocy o charakterze doradczym, lub też stoją przed wyborem zawodu lub jego zmiany.
Doradztwo zawodowe - działalność związana z udzielaniem informacji w problematyce poszukiwania pracy.
Reorientacja zawodowa - działalność wobec pracujących, którzy pragną zmienić zawód lub w stosunku do osób bezrobotnych, które chcą zmienić zawód pod kątem przekwalifikowania się.
Selekcja zawodowa - stosowana przy wyborze zawodu oraz przy weryfikacji przydatności zawodowej.
Uczniowie mogą uzyskać informacje związane z wiedzą o zawodach nie tylko w szkole, lecz również w specjalnych ośrodkach - poradniach psychologiczno-pedagogicznych, a także urzędach pracy.
Ogólne zadania szkoły w dziedzinie orientacji i poradnictwa zawodowego:
wyposażenie młodzieży w wiedzę o zawodach i drogach zdobywania zawodów
kształtowanie umiejętności samooceny
kształtowanie właściwego stosunku do pracy
wyrabianie podstawowych umiejętności i sprawności przydatnych w pracy zawodowej
Zadania szczegółowe nauczyciela prowadzącego zajęcia w zakresie orientacji i poradnictwa zawodowego:
długotrwała i wielostronna obserwacja ucznia powiązana z badaniem stanu psychofizycznego (testy, ankiety, kwestionariusze związane z orientacją zawodową, techniki pomiaru psychologiczno-pedagogicznego)
kształtowanie postaw dotyczących pracy (własnych postaw), aspiracji zawodowych i życiowych
wykrywanie indywidualnych zdolności i skłonności uczniów oraz rozwijanie zamiłowań zawodowych
indywidualne konsultacje z uczniami i rodzicami w celu właściwego ukierunkowania wyboru zawodu
praktyczne zapoznawanie się z zawodami ważnymi dla gospodarki i właściwego regionu (wycieczki, spotkania)
informacja o szkołach i innych instytucjach przygotowujących do poszczególnych zawodów (rynek edukacji lokalnej)
informacja o potrzebach społecznych w zakresie rozwoju poszczególnych dziedzin życia społeczno-gospodarczego - informacja o możliwościach rynku pracy
udzielanie uczniom i rodzicom porad dotyczących wyboru zawodu lub szkoły
Zasady poprawnego funkcjonowania doradztwa i poradnictwa w szkołach:
zaplanowanie, preorientacja i porady na cały czas pobytu dziecka w szkole z rozbiciem tej działalności na okresy (systematyzacja pracy)
prowadzenie przez wszystkie lata zeszytu obserwacyjnego lub karty diagnostycznej związanej z orientacją zawodową
wykorzystanie w semestrze jednej lekcji z każdego przedmiotu na udzielanie uczniom rzetelnych informacji o zawodach
wprowadzenie przynajmniej od klasy 6-tej teczek i zeszytów zawodoznawczych (teczki prowadzą sami uczniowie)
zaopatrzenie biblioteki w odpowiednie książki i materiały
organizacja w szkole i w klasach kącików zawodoznawczych dostępnych dla uczniów
Działalność nauczyciela w zakresie poradnictwa zawodowego, która jest skierowana na to, by:
uczniowie byli świadomi kilkakrotnej zmiany zawodu
zachęcić do zdobywania dodatkowych kwalifikacji poza szkołą, co skłania do aktywniejszego poszukiwania pracy
kształcić pod kątem umiejętności radzenia sobie na rynku pracy
uświadomić młodzieży, że droga do znalezienia swego miejsca na rynku pracy może być związana z założeniem własnej firmy
Układ treści związanych z orientacją i poradnictwem zawodowym w szkole ogólnokształcącej:
wprowadzenie w problematykę wyboru zawodu (informacja na temat „czym jest praca?”)
kształcenie umiejętności rozpoznawania swoich zainteresowań
uświadomienie uczniom ich zainteresowań w wyborze zawodu lub szkoły
kształcenie umiejętności rozpoznawania swoich uzdolnień
kształtowanie umiejętności określania swego temperamentu i jego wpływu na wybór zawodu
zapoznawanie uczniów z funkcjonującym w kraju systemem kształcenia z uwzględnieniem lokalnej sieci szkół
T: Kształcenie prozawodowe i teoretyczne podstawy edukacji zawodowej.
Pojęcie i zadania kształcenia prozawodowego. Przyuczenie do zawodu.
Edukacja prozawodowa - celowo zorganizowany proces edukacyjny realizowany głównie w nowym typie szkoły średniej (liceum profilowane) zakładający przygotowanie ogólnozawodowe w powiązaniu z wybranym układem zawodów i specjalności, stanowiący etap wstępny w dążeniu do kwalifikacji i kompetencji zawodowych.
Do ogólnych zadań edukacji prozawodowej zaliczyć można:
doprowadzanie kształcących do rozpoznania ogólnych właściwości działalności zawodowej
ukazywanie całej złożoności pracy zawodowej w wybranym profilu
zapoznawanie uczących się ze współczesną organizacją pracy zawodowej
przygotowanie młodzieży do dalszego kształcenia specjalistycznego i do zdobycia zawodu
Reforma edukacji narodowej (z lat `99-`04) o zasadach funkcjonowania szkoły średniej:
Szkoła średnia (liceum), w której realizowane jest szeroko rozumiane kształcenie ogólne uwzględnia profile:
proakademicki (skorelowanie z kierunkami nauczania w szkołach wyższych)
techniczno-technologiczny
rolniczo-środowiskowy
społeczno-usługowy
kulturowo-artystyczny
Nauka w tych szkołach trwa 3 lata i uwzględnia 80% treści kształcenia w wymiarze ogólnokształcącym i tylko 20% treści uprofilowanych.
Liceum profilowane zawodowo nie ma kształcić w konkretnym zawodzie, lecz przygotowuje do dalszego kształcenia specjalistycznego (do zdobycia zawodu)
Jednym z podstawowych celów jest wykształcenie cech potrzebnych pracownikom we współczesnej gospodarce (tzw. kwalifikacje kluczowe, czyli predyspozycje osobowości zawodowej niż przygotowanie zawodowe)
Liceum profilowane ma kończyć się maturą, a jednym z wybieranych przedmiotów może być jakiś przedmiot zawodowy
Przyuczenie zawodowe jest rodzajem przygotowania, które uprawnia do wykonywania czynności na określonym stanowisku pracy, lecz nie zapewnia żadnych kwalifikacji zawodowych. W Polsce działają szkoły przysposobienia zawodowego, które kształcą młodzież w wieku 15-19 lat, gdzie tok nauczania trwa 1-1,5 roku (dawniej - szkoły wieczorowe).
Pojęcie kształcenia zawodowego oraz jego właściwości ogólne.
Edukacja zawodowa - to ogół celowo zorganizowanych czynności i procesów umożliwiających przygotowanie zawodowe, a w szczególności przygotowanie do wykonywania pracy w określonej gałęzi gospodarki i na określonym stanowisku pracy.
Kształcenie zawodowe w formach szkolnych funkcjonuje na trzech poziomach:
Zasadniczy - zasadnicze szkoły zawodowe do 2003 roku, po roku 1999 w pogimnazjalnej szkole zawodowej i realizowany w pośrednich formach szkolnictwa zawodowego - kwalifikacje robotnicze i równorzędne)
Średni - do roku 2005 w technikach i innych odmianach szkół średnich, a od 1999 w policealnych szkołach zawodowych)
Wyższy - wyższe szkoły zawodowe - licencjackie i inżynieryjne, studia magisterskie)
Ze względu na stopień wykształcenia wyróżnia się kształcenie zawodowe podstawowe i kształcenie zawodowe specjalistyczne. Ze względu na charakter wyróżnia się kształcenie zawodowe teoretyczne i praktyczne.
W praktyce polskiego szkolnictwa zawodowego wyróżniamy kierunki:
budowlany, mechaniczny, gastronomiczny, drzewny, spożywczy, elektroniczny, elektrotechniczny, medyczny, pedagogiczny, artystyczny.
Szkolenie zawodowe nie jest utożsamiane z kształceniem zawodowym (szkolenie - to praktyczne uczenie się zawodu, chodzi tu o tzw. zdolności manualne).
3. Cele i treści kształcenia zawodowego.
Cele ogólne - są związane z kształceniem wszechstronnie rozwiniętej osobowości zawodowej
Cele operacyjne - cele konkretne, szczegółowe:
Opanowanie wiedzy, umiejętności i nawyków zawodowych (należyte przygotowanie do zawodu)
Opanowanie typowych metod, środków i form działalności zawodowej
Rozwinięcie specjalnych uzdolnień, motywacji, zainteresowań i sprawności niezbędnych do wykonywania zawodu (nauczanie się w trybie ćwiczeniowym)
Rozwinięcie umiejętności i przyzwyczajeń do ciągłego podnoszenia kwalifikacji w drodze doskonalenia zawodowego
Treści kształcenia zawodowego:
Treści zawarte w przedmiotach ogólnokszt. i prowadzące do realizacji celów kierunkowych, ujętych w ramach przedmiotów kierunkowych
Treści zawarte w przedmiotach ogólnokszt. gwarantujących przygotowanie szeroko-profilowe
Treści zawarte w przedmiotach specjalistycznych prowadzących do specjalizacji zawodowej i ujętych w bloku przedmiotów specjalistycznych
Treści realizowane w zajęciach praktycznych i realizowanych warsztatach
Zasady doboru treści:
Aktualne i perspektywiczne potrzeby gospodarki narodowej
Charakterystyki zawodowe i programy nauczania określające zakres wiadomości i umiejętności niezbędnych do wykonywania zawodu
Odpowiednie wyposażenie szkół w przypadku zajęć praktycznych
Układ treści kształcenia zawodowego powinien mieć układ strukturalny zintegrowany z innymi przedmiotami
Układ treści powinien odpowiadać obecnemu etapowi postępu naukowo-technicznego
Układ treści powinien odpowiadać standardom europejskim w danym zakresie
Najważniejsze cele do realizacji na obecnym rozwoju gospodarki:
rozwój mobilności zawodowej uczniów (zdolność do zmiany wykonywanego zajęcia)
rozwój aktywności zawodowej uczniów (umiejętności poszukiwania zatrudnienia i doceniania własnej wartości zawodowej) - zaprezentowania siebie i swojej pracy
4. Proces kształcenia zawodowego.
Proces kszt. zaw. to logicznie zwarty układ czynności nauczycieli i uczniów, który prowadzi do zmian w osobowości uczniów, głównie w zakresie wiadomości i umiejętności przygotowania zawodowego.
Składniki strukturalne:
treści określane programem nauczania
uczniowie szkoły zawodowej
nauczyciele szkoły zawodowej
warunki, w których jest realizowany proces kształcenia zawodowego
Ekz. = f(Treści, Naucz., Uczn., Warunki)
Efektywność kształcenia zawodowego jest głównym celem kształcenia zawodowego.
T: Szkoła zawodowa jako główne ogniwo kształcenia zawodowego.
Pojęcie szkoły zawodowej.
Szkoła zawodowa funkcjonuje na poziomie szkoły licealnej, licencjackiej i magisterskiej.
Szkoła zawodowa - to instytucja oświatowo-wychowawcza, która umożliwia młodzieży i dorosłym zdobycie wykształcenia zawodowego na odpowiednim poziomie oraz doprowadzające do kwalifikacji zawodowych.
Kierunki przemian w szkolnictwie zawodowym w latach 90-tych.
Kształcenie zawodowe w Polsce w latach 1961-1999 (zalety):
Był to system wszechstronny, umożliwiał wychowanie fizyczne, intelektualne, ogólnotechniczne, moralne.
Był systemem powszechnym, gdyż szkoła była dostępna dla wszystkich uczących się zawodu.
Drożność systemu, bowiem gwarantował przechodzenie od niższego do wyższego stopnia wykształcenia.
Był to system względnie zgodny z zapotrzebowaniem gospodarki narodowej (za wyjątkiem kryzysowych lat 90-tych).
Kierunki zmian:
Modyfikacja struktury organizacyjno-programowej związana z formami kształcenia szkolnymi i pozaszkolnymi.
Odideologizowanie treści kształcenia.
Upowszechnienie w kraju kształcenia zawodowego szkołach niepaństwowych.
Zbliżenie kształcenia zawodowego w kraju do wzorów europejskich.
Tendencje związane z kształceniem zawodowym obecnie:
Ponad 50% absolwentów szkół zawodowych nie ma pracy.
Brak dofinansowania przez MENiS kształcenia zawodowego.
Głęboka przepaść między kształceniem werbalnym a kształceniem praktycznym.
Kierunki modyfikacji według ostatniej reformy edukacyjnej:
przedłużenie wspólnej edukacji do lat 16 (przesunięcie o rok decyzji o wybraniu drogi zawodowej lub edukacyjnej)
przebudowa szkolnictwa zawodowego i oparcie go na szerokoprofilowym, integralnie połączonym z wykształceniem ogólnym
kształceniem zawodowym powinno być realizowane w szkole policealnej oraz zasadniczej szkole zawodowej, która nadaje kwalifikacje o szerokim profilu
wprowadzenie 2-letniego profilu liceum uzupełniającego dla absolwentów 2-letnich szkół zawodowych → dalsze kształcenie dla absolwentów gimnazjum uczących się w systemie edukacji zawodowej
Edukacja ustawiczna zawodowa (trzy typy):
wstępne kształcenie zawodowe (jest realizowane na poziomie liceum profilowanego)
etap właściwy edukacji zawodowej (zasadnicza szkoła zawodowa, szkoły zawodowe policealne po liceum profilowanym, szkolnictwo wyższe i licencjackie)
edukacja ustawiczna ludzi dorosłych (poza obowiązkiem szkolnym)
T: Edukacja ustawiczna dorosłych.
Edukacja permanentna.
EDUKACJA PERMANENTNA
Wychowanie naturalne ( dom rodzinny, środowisko rówieśnicze, środ. pracy, środ. lokalne)
Edukacja szkolna ( przedszkole, szkoła podst., szkoła średnia, szkoła wyższa)
Edukacja równoległa ( zajęcia pozaszkolne i pozalekcyjne, organizacje i stowarzyszenia)
Edukacja ustawiczna dorosłych ( samokształcenie, dokształcanie, doskonalenie, kształcenie bezinteresowne)
Edukacja ustawiczna dorosłych - celowo zorganizowany proces realizowany w różnych formach programowo-organizacyjnych (formy szkolne i pozaszkolne) poza obowiązkiem szkolnym i trwający przez całe życie
Podstawowe formy organizacyjno-programowe edukacji ustawicznej dorosłych.
Edukacja ustawiczna dorosłych realizowana jest głównie w formach wieczorowych i zaocznych (formy odpłatne).
Podstawowe formy kształcenia ludzi dorosłych:
FORMY
KURSY
Przyuczenie do zawodu
Wyuczenie zawodu
Przygotowujące do egzaminów kwalifikacyjnych na tytuł robotnika wykwalifikowanego lub mistrza
Dokształcanie w zawodzie
Doskonalące w zwodzie
Bezpieczeństwa i higieny pracy
Do potrzeb własnych
INNE
Seminaria i sympozja
Praktyki i staże krajowe i zagraniczne
Konferencje
Studia podyplomowe
Przygotowania do stanowiska pracy
Zasady kształcenia ustawicznego ludzi dorosłych:
Najważniejszą zasadą jest zasada odpłatności (obowiązuje od 18 r.ż.)
Powoływanie niezależnych, eksternistycznych komisji egzaminacyjnych na wszystkich poziomach
Powoływanie komisji kompetencji i akredytacji (zwłaszcza w urzędach pracy)
Tendencje określające edukację ustawiczną dorosłych:
upowszechnienie nauczania języków obcych
poszerzenie nauczania inform.- komputerowego
rozwój marketingu i kształcenia menedżerów we wszystkich dziedzinach gospodarki narodowej
kształcenie, dokształcanie i doskonalenie nauczycieli
kształcenie, dokształcanie i doskonalenie pracowników administracji państwowej, gospodarczej i samorządowej
określenie i usytuowanie kształcenia i dokształcania rolników
Kategorie pojęciowe edukacji ustawicznej dorosłych.
Dokształcanie - proces podwyższania kwalifikacji formalnych, a szczególnie proces teoretycznego dopełniania kwalifikacji zawodowych, kończący się uzyskaniem odpowiedniego świadectwa, dyplomu lub certyfikatu
Doskonalenie - proces systematycznego pogłębiania i poszerzania wiadomości, umiejętności i sprawności ogólnych i zawodowych; jest cechowany następującymi funkcjami:
funkcja adaptacyjna
funkcja porównawcza
funkcja renowacyjna
funkcja rekonstrukcyjna
Funkcja adaptacyjna - przystosowanie pracownika do wymagań stanowiska pracy, zapoznaje pracownika z działaniem maszyn, narzędzi lub np. z dokumentacją pracowniczą; wejście pracownika w nurt życia społecznego.
Funkcja porównawcza - wymaga od pracownika zmiany poziomu wymagań kwalifikacyjnych w związku z nową organizacją pracy; związek ze zmianami gospodarczymi.
Funkcja renowacyjna - opanowanie nowych umiejętności.
Funkcja rekonstrukcyjna - rozwój zdolności twórczych pracownika, wywołuje aspiracje do awansu zawodowego.
Przekwalifikowanie - proces prawny lub edukacyjny, który prowadzi do zmiany zawodu lub specjalności, a tym samym do zmiany kwalifikacji i kompetencji zawodowych (ponad 500 tys. ludzi rocznie).
Linia rozwoju zawodowego pracownika (uwzględnia następujące działania pedagogiczne):
przygotowanie zawodowe
adaptacja społeczno-zawodowa
identyfikacja i stabilizacja zawodowa
osiągnięcie sukcesu i mistrzostwa w zawodzie
Adaptacja społeczno-zawodowa - proces przystosowania pracownika do fizycznego i społecznego środowiska pracy; zawiera następujące etapy:
opanowanie przez pracownika stanowiska pracy i osiągnięcie samodzielności w wykonywaniu zadań pracowniczych
wdrażanie się w nurt życia społecznego komórki organizacyjnej
wdrażanie się w nurt życia społecznego całego zakładu pracy
Identyfikacja i stabilizacja zawodowa - dynamiczny i złożony proces czterech podstawowych kategorii identyfikowania się z zawodem:
identyfikacja pełna - proces pracowniczy, po którym pracownik odbiera wykonanie zadań zawodowych jako najważniejsze źródło egzystencji
identyfikacja częściowa - kiedy pracownik odbiera swój zawód bardzo poważnie, aczkolwiek nie toleruje pewnej strony wykonywania zawodu
identyfikacja formalna - kiedy osoba nie jest zbyt zaangażowana w życie zakładu
brak identyfikacji - przetrwanie na miejscu pracy
Stabilizacja:
obiektywna - to, jak zespół pracowniczy odbiera naszą obecność
subiektywna - to, jak my odbieramy nasze funkcjonowanie w zawodzie
Połączenie obu rodzajów stabilizacji jest idealnym rozwiązaniem w zakresie identyfikacji w zawodzie.
Czynniki procesu pracowniczego:
zajmowanie przez pracownika odpowiedniego miejsca pracy
pracownikowi powinny być stworzone odpowiednie warunki do wykonywania czynności pracowniczych
wynagradzanie pracownika i stosowania wobec niego systemu bodźców i wyróżnień
stwarzanie pracownikowi szans rozwoju i dochodzenia do mistrzostwa
Materialne i społeczne środowiska pracy określające warunki pracy zawodowej:
Materialne środowisko pracy - układ czynników (nie)sprzyjających wydajności pracy, (nie)gwarantujących pracownikowi odpowiednie warunki higieny, zdrowia, bezpieczeństwa i estetyki. Zaliczamy do nich:
odpowiedni mikroklimat (temperatura, oświetlenia, akustyka)
rozwiązania przestrzenne i estetyczne
warunki społeczne (stosunki międzyludzkie w pracy)
Właściwości osobowe człowieka pracy jako warunek skutecznego rozwoju kariery zawodowej:
zainteresowania zawodowe - to trwałe skłonności do pogłębiania wiedzy i umiejętności w określonej dziedzinie działalności ludzi
postawa zawodowa - to zdolności do trwałych sposobów reagowania w określonych sytuacjach zawodowych
osobowość zawodowa - jej czynnikami są:
wiedza zawodowa (ogólnozawodowa i specjalistyczna)
umiejętności, sprawności i nawyki pracy
składnik związany z zainteresowaniami i zamiłowaniami zawodowymi
składnik związany ze zdolnościami, uzdolnieniami i talentami
motywacja kształcenia się lub doskonalenia w odpowiednim zawodzie
1. Wykształcenie i kwalifikacje równe są określonym wymaganiom stanowisk pracy:
W+K=WSP
2. Wykszt. i kwalif. są większe:
W+K>WSP
3. Wykszt. i kwalif. są mniejsze:
W+K<WSP
4. Wykszt. jest równe, a kwalif. mniejsze:
W=WSP, K<WSP
5. Wykszt. jest równe, a kwalif. większe:
W=WSP, K>WSP
6. Wykszt. jest mniejsze, a kwalif. równe:
W<WSP, K=WSP
7. Wykszt. jest mniejsze, a kwalif. większe:
W<WSP, K>WSP
8. Wykszt. jest większe, a kwalif. równe:
W>WSP, K=WSP
9. Wykszt. jest większe, a kwalif. mniejsze:
W>WSP, K<WSP
Ustalanie kierunku kształcenia
Określenie wstępnej diagnozy potrzeb edukacyjnych na poziomie regionu:
kierunek kształcenia określa się z podziałem na grupy:
zawody, w których trzeba utrzymać kształcenie i szkolenie
zawody, w których jest potrzeba uruchomienia kształcenia i szkolenia
zawody, które należy ograniczyć pod względem kształcenia i szkolenia
Sytuacja w szkolnictwie zawodowym jest następująca:
występuje tendencja do ograniczania kształcenia zawodów robotniczych i poziomu średniego
zapotrzebowanie na kadry w zawodach uzależnione jest od poziomu uprzemysłowienia i struktury zamieszkania (oprócz regionów turystycznych)
w dość licznych przypadkach te same zawody zależne od charakteru zawodu kwalifikowane są do ograniczenia bądź do utrzymania kształcenia
Diagnostyka potrzeb edukacyjnych według trzech poziomów:
diagnoza na podstawie analizy danych i dokumentów wydziałów oświaty, kuratorium i innych placówek oświatowych
badania ankietowe dyrektorów szkół i jednostek kształcenia ustawicznego pracodawców i pracobiorców
badania, wywiady ankietowe (indywidualne i grupowe) z osobami wchodzącymi na rynek pracy (absolwenci)
Preferencje uzyskania pomocy (odpowiednich form edukacji):
bezrobotni
którzy nie posiadają kwalifikacji
z wykształceniem średnim ogólnokształcącym
absolwenci szkół
którzy utracili zdolność do pracy w dotychczas wykonywanych zawodach
nie posiadający adekwatnych do wymagań pracy kwalifikacji
osoby niepełnosprawne
Poradnictwo i doradztwo zawodowe - to procesy celowego oddziaływania na jednostkę i zespoły ludzkie nastawione na dobre rozpoznanie wymagań i możliwości bycia w zawodzie oraz przygotowania się do działalności zawodowej
Doradztwo zawodowe skierowane jest na pomoc osobom, które znalazły się w konieczności zmiany zawodu lub miejsca pracy. Doradca zawodowy nie „załatwia” pracy, lecz podaje informacje pomocne w znalezieniu miejsca pracy.
Selekcja i reorientacja zawodowa:
selekcja zawodowa stosowana jest zarówno przy wyborze zawodu, jak i przy weryfikacji przydatności zawodowej osób pracujących zawodowo
reorientacja ma zastosowanie wobec pracowników pragnących zmienić wcześniej wyuczony i wykonywany zawód lub zmuszonych do jego zmiany, reorientacja jest ściśle związana z pojęciem przekwalifikowania się
Po raz pierwszy na poziomie licealnym zawód doradcy zawodowego był ujęty w 1994 roku w Kwalifikacji Zawodów i Specjalności.
Doradca zawodowy wykonuje funkcje:
gromadzi, aktualizuje i opracowuje informacje o zawodach i stanowiskach pracy, drogach uzyskania kwalifikacji zawodowych
udziela informacji grupowych i indywidualnych o zawodach i drogach uzyskiwania informacji zawodowej
wykonuje diagnostyczne badania przydatności do określonego zawodu
prowadzi odpowiednią dokumentację osób zgłaszających się po poradę
Doradztwo zawodowe dzieli się pod względem podporządkowania na:
podporządkowane Ministerstwu Edukacji Narodowej i Sportu (szkoły podst. i ponadpodst., poradnie psych.-pedag.)
podporządkowane Ministerstwu Pracy i Polityki Socjalnej (dla osób dorosłych, urzędy pracy, centra informacji zawodowej, Agencja Pośrednictwa Pracy, centra informacji i planowania kariery zawodowej, Narodowe Centrum Zasobów i Poradnictwa Zawodowego)
T: Wymiar europejski edukacji zawodowej.
Kierunki rozwoju szkolnictwa ogólnokształcącego w Europie a rynek pracy.
Kierunki dostosowania szkolnictwa europejskiego do wymagań społecznych rynku:
wydłużanie czasu obowiązkowej edukacji szkolnej w Europie
wprowadzenie solidniejszych podstaw z zakresu wiedzy ogólnej do poszczególnych profilów kształcenia w celu ułatwienia w przyszłości zmiany zawodu
wprowadzenie szerokiego profilu kształcenia sprzyjającego mobilności zawodowej, a także szybkiemu przekwalifikowaniu się
stosowanie zasady stopniowej specjalizacji w przygotowaniu zawodowym, która polega na kształceniu ogólnym w pierwszym etapie kształcenia i coraz bardziej specjalistycznych w etapach następnych
zacieśnianie więzi między szkołami zawodowymi różnych szczebli a przedsiębiorstwami (organizacja tzw. przedsiębiorstw symulacyjnych - które są udziałem uczniów w nauczaniu się i pracy w tych przedsiębiorstwach)
stwarzanie „drugiej szansy” edukacyjnej
Modele edukacji zawodowej w Europie.
Trzy podst. modele edukacji zawodowej w Europie:
Model angielski - dominuje kształcenie rzemieślnicze, rozszerzona szkoła średnia
Model francuski - z akcentem na wydłużoną scholaryzację (integracja treści zawodowych z ogólnokształcącymi), decydujący wpływ państwa na kształcenie zawodowe
Model niemiecki - dominuje dualizm, w którym przygotowanie zawodowe realizowane jest i w szkole ogólnokształcącej i zawodowej
Model amerykański - nie ma wyraźnej granicy między kształceniem zawodowym a ogólnotechnicznym, dostosowany do potrzeb regionalnych i lokalnych
Programy edukacyjne w Europie:
Program Leonardo da Vinci - partnerski program w zakresie edukacji zawodowej i doskonalenia
Program Commet - w zakresie edukacji technologicznej, którego zadaniem jest natychmiastowa reakcja na zmiany w świecie technologii
Program Petra - ujednolicenie kwalifikacji zawodowych
Program Delta - dotyczący technologii informacyjnych
Główne struktury edukacji zawodowej w Europie:
Międzynarodowa Organizacja Pracy - głównymi jej zadaniami są:
Reakcja na zmiany w technologiach, w zawodach i na zmiany związanymi z kwalifikacjami zawodowymi
Zadania związane z organizacją kształcenia dla nowej techniki w zakładzie pracy
Doskonalenie opracowania komputerów oraz organizacja kształcenia zawodowego
Europejskie Centrum Popierania Rozwoju Kształcenia Zawodowego - zadania:
Intensywna wymiana informacji w zakresie edukacji na poziomie europejskim
Intensyfikacja badań w problematyce zawodoznawczej
Poziomy kwalifikacji zawodowych funkcjonujące w państwach Unii Europejskiej:
kształcenie zawodowe oraz wprowadzanie do zawodu - edukacja trwa krótko i ma łatwo przyswajalne treści
kształcenie obowiązkowe i edukacja zawodowa, a szczególności przyuczenie do zawodu - działalność związana z wykonywaniem pracy w pewnym zakresie samodzielności, z ograniczonym wymiarem techniki
kształcenie obowiązkowe i edukacja zawodowa + dodatkowe przeszkolenie techniczne na poziomie średnim - są to prace związane z techniką - jest to poziom, który daje prawo pełnienia pewnych funkcji kierowniczych (ograniczonych)
edukacja na poziomie średnim i ponad średnim - nabyte kwalifikacje obejmują wyższy poziom wiedzy i umiejętności pozwalających na samodzielne wykonywanie pracy, wymaga umiejętności do objęcia stanowisk kierowniczych
edukacja na poziomie średnim i wyższym - pozwala na podjęcie autonomicznej pracy zawodowej i zdobycie naukowych podstaw zawodu
Standardy kwalifikacji zawodowej Unii Europejskiej.
Standard kwalifikacji zawodowych to zbiór ustalonych norm określających wymagane dla danej grupy zawodowej zadania zawodowe, zakres wiedzy i umiejętności zawodowych wraz z zestawem sprawdzianów teoretycznych i praktycznych. Do podstawowych składników standardów kwalifikacji zawodowej zaliczamy:
poziom kwalifikacji
treści nauczania
czas trwania nauczania
system kontrolny
baza edukacyjna i poziom wykształcenia technicznego
Standardy w państwach europejskich:
Model egzaminacyjny - najmniej skomplikowany (Wlk. Brytania). Istotny jest tylko efekt nauki - jakość wyniku kształcenia. Standard ten określa wymagania egzaminacyjne dla zawodu i kryteria ocen umiejętności niezbędnych do wykonywania tego zawodu.
Model zawodowy - jest preferowany w Niemczech, Danii, Austrii, Francji. Ważny jest egzamin końcowy, ale także proces nauczania - standard w tych państwach zawiera oprócz wymagań egzaminacyjnych wykaz planów nauczania, treści kształcenia oraz środków dydaktycznych wykorzystanych w toku nauczania się.
Model modułowy - ważny jest efekt nauki i program kształcenia uzyskiwany na podstawie poszczególnych jednostek programu. Każdy moduł kończy się egzaminem, dodatni wynik którego kończy się uzyskaniem odpowiedniego certyfikatu.
Uznawalność dyplomów i certyfikatów określających kwalifikacje zawodowe na obszarze Unii Europejskiej.
W latach 1989-1992 rada Unii Europ. podjęła kilka dyrektyw dotyczących określenia kryteriów uznania kwalifikacji zawodowych na całym obszarze Unii Europ.:
dyrektywa I - związana z uznaniem dyplomów szkół wyższych, w których kształcenie trwało co najmniej dwa lata
dyrektywa II - uznanie kwalifikacji zawodowych na poziomie szkolnictwa średniego
Unia Europejska ustaliła uznanie dyplomów i certyfikatów szkolnictwa wyższego uzyskanych na podstawie tzw. „systemu punktów kredytowych” i tzw. suplementu (czyli opisu kariery studenta w toku studiów dołączanego do dyplomu). Uznanie suplementu i systemu punktów kredytowych przez uczelnię jest dowodem przyłączenia się otwartego edukacyjnego systemu w Europie.
Możliwość podjęcia pracy według uzyskanych kwalifikacji zawodowych na terenie kraju w innym państwie Unii Europ. wymaga tzw. „stażu adaptacyjnego”, który może trwać od 2 do 3 miesięcy ( a nawet pół roku).
Nostryfikacja - związana z uznawaniem dyplomu i certyfikatu oraz kwalifikacji zawodowych równorzędnymi do wymogów państwa przyjmującego
Dualistyczny system kształcenia zawodowego.
Łączy praktykę zawodową uczniów na stanowiskach pracy z kształceniem teoretycznym w szkole:
Forma - kiedy w okresie każdego tygodnia uczeń pobiera naukę przez 2 dni w szkole, a przez 3 dni w przedsiębiorstwie
Forma - kiedy w toku dwóch tygodni uczęszcza do szkoły i pobiera naukę teoretyczną, a następne dwa tygodnie spędza na nauce w przedsiębiorstwie
Uczeń ucząc się zawodu w zakładzie pracy ma status pracownika przedsiębiorstwa. ma status pracownika przedsiębiorstwa.
Mobilność zasobów pracy.
Termin ten zastępowany jest także „mobilnością pracowniczą” lub „ruchliwością pracowniczą”.
Mobilność zawodowa pracy oznacza zmianę bądź skłonność do zmiany miejsca w strukturze społeczno-zawodowej w związku z aktywnością zawodową nie tylko w obrębie danego kraju, ale także na terenie innych państw.
Wyróżniamy następujące formy:
Faktyczna mobilność - która oznacza zaistniałe zmiany w strukturze gospodarczej ze wszystkimi konsekwencjami na rynku pracy
Potencjalna mobilność - która oznacza potencjalne możliwości dostosowania podaży i siły roboczej do wymagań rynku pracy
Rodzaje mobilności zasobów pracy:
mobilność zawodowa - oznacza zmiany zawodu, stanowiska pracy
mobilność związana ze zmianą miejsca pracy (mobilność wewnątrzzakładowa i międzyzakładowa)
mobilność przestrzenna - oznacza przeniesienie pracowników w przestrzeni geograficznej
Modele regulowania problemów pracy, zatrudnienia i polityki społecznej.
Model amerykański - minimalizuje wpływ państwa na rozwiązania problemów pracy
Najważniejsze jest uzyskanie sukcesu pracowniczego
Jednostka jest odpowiedzialna za swój los
Model bardzo elastyczny, cechuje go wysoki stopień konkurencyjności
Im większy poziom kwalifikacji, tym większa szansa znalezienia pracy
Model zachodnioeuropejski - zapewnia pracownikowi odpowiednie warunki pracy, ochronę pracy i zabezpieczenie społeczne
System ten doprowadza do względnie wysokiej produktywności
W modelu tym ma miejsce bezzatrudnieniowy wzrost gospodarczy (jest sztywniejszy w stosunku do modelu amerykańskiego i mniej konkurencyjny)
Model japoński - jest nastawiony na ścisłą i pokojową współpracę managmentu z pracownikami
Uwzględnia, że w każdym człowieku tkwi odpowiedni potencjał rozwojowy
Główną zasadą rozwoju społeczno-gospodarczego społeczeństwa japońskiego jest ścisła współpraca na wszystkich szczeblach
Traktuje, iż cały naród jest jedną rodziną
Tendencje przemian w strukturze zatrudnienia w skali globalnej.
spadek zatrudnienia w rolnictwie, a także spadek (choć z mniejszym natężeniem) w przemyśle, wzrost zatrudnienia w sferze usług
spadek udziału zatrudnienia stałego, w pełnym wymiarze czasu, a wzrost udziałów zatrudnienia w częściowym wymiarze czasu
rozwój gospodarki wielokulturowej i wielonorodowościowej
wzrost udziału kobiet w łącznym zatrudnieniu i obniżenie średniego wieku pracowników w związku z tendencją do obniżania wieku pracowniczego
Przeciwdziałanie bezrobociu w Unii Europejskiej.
Instytucje europejskie w zakresie zwalczania bezrobocia:
Komitet do Spraw Zatrudnienia
Europejski Fundusz Społeczny
Programy europejskie związane ze zwalczaniem bezrobocia:
System wzajemnego informowania się o polityce zatrudnienia
Europejski Fundusz Dokumentacji Zatrudnienia (ogólna systematyka bezrobocia)
Najważniejsze aspekty bezrobocia pod względem zróżnicowania:
Zróżnicowanie regionalne
Zróżnicowanie płciowe
Zróżnicowanie wiekowe
Najbardziej zagrożona jest grupa osób do 18 do 25 roku życia, a także osoby z niskim (lub brakiem) wykształcenia.
Działania podejmowane w państwach Unii Europ. w celu zwalczania bezrobocia:
Rok 1997 - szczyt państw Unii Europ. w Luksemburgu w celu rozpatrzenia problemów bezrobocia, zapoczątkowanie działalności zwalczania bezrobocia.
Cztery filary zatrudnienia:
Zdolność do uzyskania zatrudnienia - jest skierowany na zwalczanie bezrobocia długoterminowego i strukturalnego (poziom edukacji nie odpowiada wymogom rynku pracy), prowadzi się rozszerzenie oferty edukacji zawodowej (tzw. „druga szansa edukacyjna” oraz „nowy start edukacyjny”), dostanie się do pracy w toku 6 miesięcy
Przedsiębiorczość - działalność państw U.E. pod względem zwalczania biurokracji, wprowadzenie nowych ułatwień podatkowych oraz promowanie zatrudnienia
Zdolności adaptacyjne - przystosowanie przedsiębiorców i pracowników do nowych wymagań (bardzo zmiennego) rynku pracy, poszerzanie rozmaitych form przekwalifikowania się
Równość szans - rozszerzenie oferty i zwiększenie szans zatrudnienia dla kobiet i osób niepełnosprawnych, rozwój i upowszechnienie szans rozwoju dla kobiet (pogłębianie ideałów demokracji, także w sferze mentalności)